Πανεπιστήµιο Πειραιώς Τµήµα : Οργάνωσης και ιοίκησης Επιχειρήσεων

Πανεπιστήµιο Πειραιώς Τµήµα : Οργάνωσης και ιοίκησης Επιχειρήσεων ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ & ΑΡΧΙΚΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ (Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ. II) στο πλαίσιο των Κατηγοριών Πράξεων 2.2.2.α. «Αναµόρφωση Προπτυχιακών Προγραµµάτων Σπουδών» ΤΙΤΛΟΣ ΤΟΥ Π. Π. Σ.: ηµιουργία κατεύθυνσης Ηλεκτρονικού Επιχειρείν (e-business) και εκσυγχρονισµός του Προγράµµατος Σπουδών του Τµήµατος Οργάνωσης και ιοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστηµίου Πειραιώς µε τη χρήση σύγχρονων µεθόδων εκπαίδευσης, αξιοποιώντας την τεχνολογία των Η/Υ και του διαδικτύου. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Λέκτορας Αριστοµένης Μακρής Πακέτο Εργασίας 1: Μελέτη και Σχεδιασµός Εκπαιδευτικού Συστήµατος Παραδοτέο 1.2: Απαιτήσεις µηχανογραφικών εφαρµογών και τηλεπικοινωνιακού περιβάλλοντος

Περιεχόµενα 1. Τα τέσσερα εκπαιδευτικά επίπεδα χρήσης της τεχνολογίας 1.1. 1 ο Επίπεδο: Μονόδροµη εκπαίδευση 1.2. 2 ο Επίπεδο: Αλληλεπιδραστική εκπαίδευση 1.3. 3 ο Επίπεδο: Αµφίδροµη εκπαίδευση 1.3.1. Ασύγχρονη αµφίδροµη εκπαίδευση 1.3.2. Σύγχρονη αµφίδροµη εκπαίδευση 1.4. 4 ο Επίπεδο: Κλασσική εκπαίδευση 2. Παραδείγµατα µικτής εκπαίδευσης 3. Ποια τεχνολογία είναι κατάλληλη για 4. Τα βασικά δοµικά στοιχεία ενός περιβάλλοντος e-learning 4.1. Συστήµατα διαχείρισης εκπαίδευσης (LMS - Learning Management System) 4.2. Περιβάλλοντα ανάπτυξης ύλης e-learning 4.3. Συστήµατα ανταλλαγής µηνυµάτων και ηλεκτρονικής συνεργασίας 5. Εικονικά εργαστήρια Η/Υ 5.1. Η σηµερινή πολιτική ανάπτυξης των εργαστηρίων Η/Υ του Πανεπιστηµίου 5.2. Τα πλεονεκτήµατα χρήσης εξυπηρετητή τερµατικών σταθµών στα εργαστήρια Η/Υ 5.3. Εξασφάλιση αδιάλειπτης λειτουργίας 6. Απαραίτητος εξοπλισµός και λογισµικό για την υλοποίηση των ανωτέρω 6.1. Εξοπλισµός 6.1.1. Εξοπλισµός για ανάπτυξη και λειτουργία περιβάλλοντος e-learning 6.1.2. Εξοπλισµός Εικονικών Εργαστηρίων 6.2. Λογισµικό 6.2.1. Λειτουργικά συστήµατα 6.2.2. Το περιβάλλον διαχείρισης εφαρµογών e-learning, e-class 6.2.2.1. Ρόλοι Χρηστών 6.2.2.2. Κατηγορίες Μαθηµάτων 6.2.2.3. Λειτουργίες & υνατότητες 6.2.3. Περιβάλλοντα ανάπτυξης εκπαιδευτικού υλικού Pps_ode_12 2

1. ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΑ ΕΠΙΠΕ Α ΧΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ 1.1. 1 ο Επίπεδο: Μονόδροµη εκπαίδευση ιάβασέ το, δες το, άκουσέ το. Είναι η απλούστερη µέθοδος µετάδοσης γνώσης, ιδεώδης για ανακοινώσεις, παρουσίαση εκπαιδευτικού και οργανωτικού υλικού κ.λ.π. Αφορά υλικό που πρέπει να είναι προσβάσιµο από τον εκπαιδευόµενο όταν το χρειασθεί. Παραδείγµατα εκπαιδευτικού υλικού: Πληροφοριακές ιστοσελίδες µε υπερσυνδέσµους σε υλικό στο Web Βοήθεια Online Ηχητικό υλικό Videos Μαγνητοσκοπηµένες ζωντανές διαλέξεις Βιβλία στο Web ιαλέξεις στο Web 1.2. 2 ο Επίπεδο: Αλληλεπιδραστική εκπαίδευση οκίµασε, εξασκήσου. Η αλληλεπιδραστική εκπαίδευση γίνεται µεταξύ του εκπαιδευόµενου και του Η/Υ, στους ρυθµούς που επιθυµεί ο εκπαιδευόµ ενος. εν αφορά αλληλεπίδραση µ ε άλλους εκπαιδευόµενους ή εκπαιδευτές. Το υλικό που χρησιµοποιείται για το σκοπό αυτό είναι ειδικά σχεδιασµένο για αλληλεπιδραστική εκπαίδευσ η. Οι εκπαιδευτές µπορούν είτε να προµηθευτούν έτοιµο υλικό ή να το κατασκευάσουν χρησιµοποιώντας ειδικά περιβάλλοντα (authoring tools). Παραδείγµατα αλληλεπιδραστικού εκπαιδευτικού υλικού: CBTs/WBTs (Computer/Web Based Training) Αλληλεπιδραστικά παίγνια Προγράµµατα προσοµοίωσης Αυτοκαθοδηγούµενα εκπαιδευτικά αντικείµενα Quizzes, tests, και εργασίες που διορθώνονται αυτόµατα από τον Η/Υ 1.3. 3 ο Επίπεδο: Αµφίδροµη εκπαίδευση Συζήτησέ το, δοκίµασέ το µε άλλους. Η αµφίδροµη επικοινωνία διευκολύνεται µέσω της τεχνολογίας, χρησιµοποιώντας τεχνικές που επιτρέπουν στους εκπαιδευτές και του εκπαιδευόµενους να µη βρίσκονται στον ίδιο χώρο. Αυτό επιτυγχάνεται µέσω επικοινωνίας µεταξύ των εκπαιδευοµένων, εκπαίδευση σε οµάδες και επικοινωνίας µεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόµενου. Ο συνδυασµός όλων των ανωτέρω δηµιουργεί µια αίσθηση κοινωνίας εκπαίδευσης όπως αυτή που φαίνεται στο σχήµα που ακολουθεί: Pps_ode_12 3

Εξυπηρετητής Εικονικής Αίθουσας Εκπαίδευσης Εκπαιδευτής Χρησιµοποιεί το Web για παρουσιάσει το υλικό Εκπαιδευόµενος Χρησιµοποιεί το Web για να παρακολουθήσει Η αµφίδροµη εκπαίδευση µπορεί να είναι σύγχρονη και ασύγχρονη: 1.3.1. Ασύγχρονη αµφίδροµη εκπαίδευση Τα εργαλεία ασύγχρονης αµφίδροµης εκπαίδευσης δεν απαιτούν την ταυτόχρονη online συνύπαρξη εκπαιδευτή και εκπαιδευόµενου για να υπάρξει επικοινωνία µεταξύ τους. Μηνύµατα, ερωτήσεις και εργασίες µπορούν να αποσταλούν και να απαντηθούν οποτεδήποτε. Το κάθε µέρος µπορεί να τα δει και να απαντήσει οποιαδήποτε στιγµή συνδεθεί µέσω του Η/Υ του είτε µε το τοπικό δίκτυο (intranet) είτε µε το διαδίκτυο (internet). Pps_ode_12 4

Ασύγχρονη Εκπαίδευση Πάτρα 20 Φεβρ. Αθήνα 10 Μαρ. Σάµος 5 Απρ. Παραδείγµατα ασύγχρονης αµφίδροµης εκπαίδευσης: ηµόσιες οµάδες συζήτησης (discussion forums) ηµόσιες οµάδες ανταλλαγής ερωταποκρίσεων (question and answer forums) Ατοµικές ή οµαδικές εργασίες που διορθώνει ο εκπαιδευτής ηµιουργία εικονικών οµάδων E-mail 1.3.2. Σύγχρονη αµφίδροµη εκπαίδευση Η σύγχρονη αµφίδροµη εκπαίδευση επιτρέπει την online, real-time επικοινωνία. Οι εκπαιδευτές επικοινωνούν µε τους εκπαιδευόµενους ηλεκτρονικά σε κάποια δεδοµένη στιγµή, δίχως να εγκαταλείπουν τον χώρο εργασίας ή το σπίτι τους. Χρησιµοποιούν εργαλεία όπως chat, εικόνα, ήχο και ηλεκτρονικούς σχολικούς πίνακες. Σύγχρονη Εκπαίδευση Πάτρα Αθήνα Μάθηµα: 15 Μαρτίου ώρα 10 π.µ. Σάµος Παραδείγµατα ασύγχρονης αµφίδροµης εκπαίδευσης: Ζωντανές εικονικές αίθουσες διδασκαλίας Άµεση ανταλλαγή µηνυµάτων Τηλεδιασκέψεις Pps_ode_12 5

1.4. 4 ο Επίπεδο: Κλασσική εκπαίδευση Ζήσε το, πειραµατίσου. Στο επίπεδο αυτό χρησιµοποιείται η αίθουσα εκπαίδευσης και η άµεση επαφή. Ενδείκνυται για υψηλού επιπέδου εκπαιδευτικές λειτουργίες που από τη φύση τους δεν µπορούν να υλοποιηθούν µε τη χρήση της τεχνολογίας. Πάντοτε θα υπάρχουν περιστάσεις όπου η κλασσική µέθοδος εκπαίδευσης θα είναι η πλέον αποτελεσµατική, όπου οι εκπαιδευόµενοι χρειάζεται να έρθουν σε άµεση επαφή µε τον ειδικό ή µε άλλους εκπαιδευόµενους και να αλληλεπιδράσουν φυσικά µε άλλα πρόσωπα ή αντικείµενα. 2. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΜΙΚΤΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ Ορίζουµε µικτή εκπαίδευση την παροχή διαφορετικών εκπαιδευτικών µέσων σε διαφορετικές οµάδες όπως: o Το συνδυασµό διαφόρων τεχνολογιών Web σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραµµα (π.χ. ζωντανή εικονική αίθουσα εκπαίδευσης σε συνδυασµό µε ασύγχρονη αµφίδροµη εκπαίδευση) o Το συνδυασµ ό διαφόρων παιδαγωγικών προσεγγίσεων για την επίτευξη το βέλτιστου εκπαιδευτικού αποτελέσµατος µε ή χωρίς την χρήση της τεχνολογίας o Το συνδυασµός κάθε µορφής εκπαιδευτικής τεχνολογίας (π.χ. βιντεοταινία, CD- ROM, WBT, ταινία) µε κλασσική εκπαίδευση o Το συνδυασµό εκπαιδευτικής τεχνολογίας µ ε πραγµατικές επιχειρηµατικές λειτουργίες Πριν αναλύσουµε περαιτέρω διαφορετικές εφαρµογές µικτής εκπαίδευσης ας εξετάσουµε γιατί η µικτή εκπαίδευση έχει τόσο ευρεία αποδοχή. Επειδή η µικτή εκπαίδευση ικανοποιεί τις ακόλουθες απαιτήσεις: o ιαφορετικά εκπαιδευτικά αντικείµενα απαιτούν διαφορετική προσέγγιση o Επιτρέπει τη σταδιακή εισαγωγή των εκπαιδευοµένων σε τεχνολογίες e-learning, κάνοντας ευκολότερη την αποδοχή των νέων τεχνολογιών o ουλεύοντας σε ένα µικτό περιβάλλον, οι εκπαιδευτές και οι σχεδιαστές του o εκπαιδευτικού υλικού σιγά-σιγά αναπτύσσουν τις απαιτούµενες δεξιότητες και έτσι µεταφέρουν στο νέο περιβάλλον υπάρχοντα προγράµµατα και εκπαιδευτικούς πόρους Κάποιοι υπάρχοντες πόροι, όπως CD-ROMs, ή CBTs µπορεί να µην είναι κατάλληλα για µετατροπή σε µορφή αξιοποιήσιµη στο Web, εποµένως ένα µικτό περιβάλλον είναι απαραίτητο για την αξιοποίηση των υπαρχόντων πόρων Κατωτέρω δίνονται κάποια παραδείγµατα εισαγωγής τεχνολογιών e-learning σε υπάρχοντα εκπαιδευτικά προγράµµατα δηµιουργώντας έτσι µικτά περιβάλλοντα: Online αξιολογήσεις προόδου. Είναι εύκολο να µπουν κάποια τεστ ή κάποιες αξιολογήσεις online, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα και στον εκπαιδευτή και στον εκπαιδευόµενο να αξιολογήσουν τα επίπεδα κατανόησης της ύλης Pps_ode_12 6

ηµιουργία εκπαιδευτικής κοινότητας στην πρακτική εξάσκηση. ίνοντας τη δυνατότητα επικοινωνίας µεταξύ τους, στους συµµετέχοντες σε µια τάξη µετά την ολοκλήρωση των µαθηµάτων, στη διάρκεια µιας πρακτικής εξάσκησης, επιτρέπει στους εκπαιδευόµενους να ερωτήσουν απορίες, να ανταλλάξουν απόψεις και να µοιραστούν κάποιο υλικό µεταξύ τους, διευκολύνοντάς τους έτσι στην καλύτερη κατανόηση της ύλης ιάθεση υποστηρικτικού υλικού. Επιτρέπει στους εκπαιδευόµενους να έχουν πρόσβαση σε υποστηρικτικό υλικό και µετά την ολοκλήρωση του εκπαιδευτικού προγράµµατος, ώστε να αναζητήσουν κάποια θέµατα και να εµβαθύνουν σε αυτά, επιτρέποντάς τους έτσι να αποδεσµευτούν από το γραπτό υποστηρικτικό υλικό, το οποίο πολλές φορές λόγω εξέλιξης της τεχνολογίας, είναι ήδη ξεπερασµένο µετά από µερικούς µήνες Προετοιµασία εκπαιδευοµένου. Πέραν από τα πολλαπλά κέρδη από την έγκαιρη ενηµέρωση των εκπαιδευοµένων σχετικά µε τη δοµή και τις απαιτήσεις κάθε µαθήµατος, κάποια µαθήµατα πιθανόν να απαιτούν προετοιµασία πριν την έναρξη των µαθηµάτων. Η όποια προεργασία µπορεί να ζητείται ήδη στην ιστοσελίδα του µαθήµατος, ώστε οι εκπαιδευόµενοι να είναι προετοιµασµένοι κατά την έναρξη των µαθηµάτων Παροχή online βοήθειας σε ώρες εργασίας. Η διάθεση κάποιων ωρών από τον εκπαιδευτή στη διάρκεια της εβδοµάδας, για την παροχή κάποιας µορφής άµεσης ηλεκτρονικής επικοινωνίας, δίνει στον εκπαιδευόµενο την δυνατότητα άµεσης προσωπικής επικοινωνίας ώστε να λύσει απορίες, να οργανώσει καλύτερα την αξιοποίηση του ηλεκτρονικού υλικού του µαθήµατος, ή απλά να πάρει την ηθική υποστήριξη που πολλές φορές χρειάζεται Αξιοποιώντας την πρακτική καθοδήγηση. Η δυνατότητα επικοινωνίας µε τον εκπαιδευτή κατά τη διάρκεια της πρακτικής εξάσκησης επιτρέπει και στον εκπαιδευόµενο να λύσει πρακτικές απορίες και στον εκπαιδευτή να βελτιώσει την ύλη του µαθήµατος Πρόσβαση σε εξω-πανεπιστηµιακούς ειδικούς. Η συµµετοχή καθιερωµένων επαγγελµατιών στη διαδικασία υποστήριξης των εκπαιδευοµένων, ανεβάζει το επίπεδο του µαθήµατος, εφ όσον ο εκπαιδευόµενος µπορεί να έχει άµεση ηλεκτρονική πρόσβαση σε στελέχη της αγοράς εργασίας ηµιουργία ηλεκτρονικού χρυσού οδηγού γνώσης. Η δηµιουργία ενός τέτοιου καταλόγου επιτρέπει στον εκπαιδευόµενο να αναζητήσει κάθε φορά την καλύτερη πηγή πληροφόρησης για την επίλυση ενός συγκεκριµένου προβλήµατος Μεγιστοποίηση των δυνατοτήτων του e-mail. Η χρήση καταλόγων διανοµής e-mail πριν, στη διάρκεια και µετά από κάποια εκπαίδευση είναι ένα ισχυρό εργαλείο στα χέρια του εκπαιδευτή, εφ όσον µπορεί να στείλει πρόσθετο υλικό και να ενηµερώσει τους εκπαιδευόµενους για θέµατα σχετικά µε την οργάνωση ή το αντικείµενο της εκπαίδευσης Pps_ode_12 7

3. ΠΟΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΓΙΑ Τεχνολογία εκπαίδευσης Κατάλληλη για Ακατάλληλη για 1 ο Επίπεδο: Μονόδροµη εκπαίδευση Στατικές σελίδες Web Εκπαίδευση στους ρυθµούς Ηλεκτρονική συνεργασία του εκπαιδευόµενου Ηλεκτρονικές µεταδόσεις Υποστήριξη του εκπαιδευόµενου Κατανεµηµένη χωροταξικά εκπαίδευση Περιεχόµενο που αλλάζει Μικρή επένδυση στη δηµιουργία του υλικού Οπτικοακουστικό υλικό Εκπαίδευση µε αξιοποίηση Περιεχόµενο που αλλάζει περισσοτέρων αισθήσεων Βήµα προς βήµα εκπαίδευση 2 ο Επίπεδο: Αλληλεπιδραστική εκπαίδευση Αλληλεπιδραστικό CBT Βιοµηχανοποιηµένο περιεχόµενο Ανάπτυξη µικρής επένδυσης Περιεχόµενο µε πολυµέσα Γρήγορη υλοποίηση Μεγάλη ύλη Ηλεκτρονική συνεργασία Εκπαίδευση στο Web- WBT Στατικό περιεχόµενο Εκπαίδευση στους ρυθµούς του εκπαιδευόµενου Κατανεµηµένη χωροταξικά εκπαίδευση Αυτό-αξιολόγηση Βιοµηχανοποιηµένο περιεχόµενο Εκπαίδευση στους ρυθµούς του εκπαιδευόµενου Περιεχόµενο που αλλάζει 3 ο Επίπεδο: Αµφίδροµη εκπαίδευση Οµάδες συζήτησης Εκπαίδευση στους ρυθµούς του εκπαιδευόµενου Κατανεµηµένη χωροταξικά εκπαίδευση Περιεχόµενο που αλλάζει Περιεχόµενο που αλλάζει Αξιολόγηση εκπαιδευόµενων από τον εκπαιδευτή Ηλεκτρονική συνεργασία Άµεση απόκριση Ηλεκτρονικές µεταδόσεις Αξιολόγηση εκπαιδευόµενων από τον εκπαιδευτή Αυτό-αξιολόγηση Ηλεκτρονική συνεργασία Τηλεδιάσκεψη Ηλεκτρονικές µεταδόσεις Έλεγχο ακροατηρίου Άµεση απόκριση Αξιολόγηση Ανάπτυξη µικρής επένδυσης Παράδοση µεγάλης ύλης Pps_ode_12 8

Ζωντανή εικονική αίθουσα Κατανεµηµένη χωροταξικά εκπαίδευση Ηλεκτρονική συνεργασία Αδόµητα µαθήµατα Ηλεκτρονικές µεταδόσεις Μεγάλης διάρκειας µαθήµατα Εκπαίδευση στους ρυθµούς του εκπαιδευόµενου Παράδοση µεγάλης ύλης Άµεση απόκριση Μεγάλης διάρκειας µαθήµατα ραστηριοποίηση ακροατηρίου Εκπαίδευση στους ρυθµούς του εκπαιδευόµενου Ανάπτυξη µικρής επένδυσης Κατανεµηµένη χωροταξικά εκπαίδευση Ηλεκτρονική συνεργασία Αξιολόγηση εκπαιδευόµενων από τον εκπαιδευτή Αυτό-αξιολόγηση οµηµένα µαθήµατα Άµεση ανταλλαγή µηνυµάτων Άτυπη εκπαίδευση Παρακολούθηση προόδου µαθήµατος Online υποστήριξη Παράδοση ύλης Καθοδήγηση Οργανωµένα µαθήµατα E-mail Άτυπη εκπαίδευση Αυτό-αξιολόγηση Επικοινωνία Περιεχόµενο που αλλάζει Περιεχόµενο µε πολυµέσα Άµεση απόκριση Παράδοση µεγάλης ύλης Ηλεκτρονικές µεταδόσεις Εκπαίδευση στους ρυθµούς του εκπαιδευόµενου 4 ο Επίπεδο: Κλασσική εκπαίδευση Πρόσωπο µε πρόσωπο Ανάπτυξη δεξιοτήτων Κατανεµηµένη χωροταξικά εκπαίδευση Εκπαίδευση στην πράξη Καθοδήγηση ραστηριοποίηση ακροατηρίου Άµεση απόκριση Συνεργασία Μεγάλης διάρκειας µαθήµατα Αξιολόγηση εκπαιδευόµενων από τον εκπαιδευτή Αυτό-αξιολόγηση Εκπαίδευση στους ρυθµούς του εκπαιδευόµενου Περιεχόµενο που αλλάζει Pps_ode_12 9

Εκπαιδευτική προσέγγιση Επίπεδο 3 ο 1 ο 2 ο Ασύγχρονη Σύγχρονη 4ο Εκπαίδευση εξ αποστάσεως Χ Χ Χ Χ Εκπαίδευση όταν και όπου απαιτείται Χ Χ Χ Ανάπτυξη ύλης όταν και όπου απαιτείται Χ Χ Χ Χαµηλό κόστος ανάπτυξης Χ Χ Χ Χαµηλό κόστος υλοποίησης Χ Χ Χ Χ Εκπαίδευση µε συνεργασία Χ Χ Χ Εκπαίδευση στους ρυθµούς του εκπαιδευόµενου Χ Χ Χ οµηµένα εκπαιδευτικά προγράµµατα Χ Χ Χ Χ Εκπαίδευση µε καθοδήγηση Χ Χ Χ Αυτό-αξιολόγηση Χ Χ Χ Αξιολόγηση εκπαιδευόµενων από τον εκπαιδευτή Χ Χ Χ Βιοµηχανοποιηµένο περιεχόµενο Χ Χ Χ Ηλεκτρονικές µεταδόσεις Χ Χ Χ Σύνθετη ύλη Χ Χ Χ Χ Παρακολούθηση προόδου εκπαιδευόµενων Χ Χ Χ Χ Καθοδήγηση Χ Χ Χ Εκπαίδευση στην πράξη Χ Παράδοση σε µεγάλο ακροατήριο Χ Χ Χ Χ 4. ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΝΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ E-LEARNING 4.1. Συστήµατα διαχείρισης εκπαίδευσης (LMS - Learning Management System) Παίζουν πρωτεύοντα ρόλο σε ένα περιβάλλον e-learning. Πρωτεύοντα ρόλο έχουν στη διαχείριση των εκπαιδευοµένων και στην πρόσβασή τους στην εκπαιδευτική ύλη. Είναι οι εκπαιδευτικές πύλες πρόσβασης (learning portals) που συνδέουν τους χρήστες (εκπαιδευόµενους) µε τις διάφορες εκπαιδευτικές λειτουργίες. Οι βασικές λειτουργίες ενός συστήµατος LMS είναι: - Εγγραφές εκπαιδευοµένων - ιαχείριση εκπαιδευοµένων - Παρακολούθηση προόδου - Έκδοση πληροφοριακών καταστάσεων - ιαχείριση ύλης - Skill gap ανάλυση - ιαχείριση φυσικών και εικονικών µαθηµάτων - Προγραµµατισµός µαθηµάτων και εκπαιδευτικών λειτουργιών - ιαχείριση εκπαιδευτικών πόρων - υνατότητες αναζήτησης (search) στην ύλη κ.ά. Pps_ode_12 10

4.2. Περιβάλλοντα ανάπτυξης ύλης e-learning Τα περιβάλλοντα αυτά συνήθως δηµιουργούν υλικό για ασύγχρονη εκπαίδευση WBT (Web-based Training) ή CBT (Computer-Based Training). Οι δυνατότητες διαφέρουν από περιβάλλον σε περιβάλλον, µερικά δε διαθέτουν πολύ εξελιγµένες δυνατότητες δηµιουργίας αλληλεπιδραστικών µαθηµάτων. 4.3. Συστήµατα ανταλλαγής µηνυµάτων και ηλεκτρονικής συνεργασίας Ανάλογα µε τις απαιτήσεις η ηλεκτρονική συνεργασία µπορεί να περιλαµβάνει: E-mail Άµεση (online) ανταλλαγή µηνυµάτων Οµάδες συζήτησης Τηλεδιάσκεψη Εικονική αίθουσα εκπαίδευσης (πέραν της τηλεδιάσκεψης δυνατότητες κοινής χρήσης προγραµµάτων, ηλεκτρονικού πίνακα, chat κ.ά.) 5. ΕΙΚΟΝΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Η/Υ Αναπτύσσεται κατωτέρω η σηµερινή πολιτική ανάπτυξης των εργαστηρίων Η/Υ, σε αντιδιαστολή µε την προτεινόµενη πολιτική από το Π.Π. Σ., της οποία ς καρπός είναι ο εξυπηρετητής τερµατικών σταθµών των µεταπτυχιακών φοιτητών του τµήµατος Ο Ε που ήδη λειτουργεί : 5.1. Η σηµερινή πολιτική ανάπτυξης των εργαστηρίων Η/Υ του Πανεπιστηµίου Το µοντέλο βάσει του οποίου λειτουργούν οι Η/Υ των εργαστηρίων είναι το µοντέλο του αυτόνοµου τερµατικού σταθµού, δηλαδή όλοι οι Η/Υ των εργαστηρίων έχουν πλήρη αυτοδυναµία λειτουργίας και συνδέονται µε κάποιον εξυπηρετητή κυρίως για υπηρεσίες διαδικτύου (internet). Αυτή η πολιτική ανάπτυξης των εργαστηρίων του Πανεπιστηµίου µέχρι σήµερα έχει σαν αποτέλεσµα την ανάγκη συνεχούς αναβάθµισης των Η/Υ των εργαστηρίων και την τοπική εγκατάσταση σε αυτούς όλων των προγραµµάτων που απαιτούνται για την υλοποίηση των εργαστηριακών µαθηµάτων µε τη χρήση Η/Υ, µε βάση τις απαιτήσεις των διδασκόντων. Η πολιτική αυτή έχει µεταξύ των άλλων και τα ακόλουθα µειονεκτήµατα : Αυξηµένο κόστος εξοπλισµού και λογισµικού, καθ όσον η εξέλιξη του λογισµικού απαιτεί συνεχείς αναβαθµίσεις του εξοπλισµού και του λογισµικού όλων των Η/Υ των εργαστηρίων (clients) Αυξηµένο κόστος υποστήριξης, γιατί απαιτείται συνεχής αναβάθµιση του λογισµικού όλων των Η/Υ των εργαστηρίων (clients), είτε λόγω νέων εκδόσεων, Pps_ode_12 11

είτε λόγω νέων απαιτήσεων των διδασκόντων, είτε λόγω επεµβάσεων σε αυτούς από τους διδασκοµένους. Ασταθές περιβάλλον για τον εκπαιδευτή γιατί δεν γνωρίζει την κατάσταση κάθε Η/Υ των εργαστηρίων (έχει εγκατεστηµένο το λογισµικό ; έχει τα συγκεκριµένα παραδείγµατα που χρειάζονται για τις απαιτήσεις του εργαστηρίου ; κ.ά.) Αδυναµία του εκπαιδευτή να δοκιµάσει από το γραφείο του, ή και από το σπίτι του (µέσω internet) το περιβάλλον των εργαστηρίων στην µορφή που θα το αντιµετωπίσει ο κάθε φοιτητής Αδυναµία του φοιτητή να χρησιµοποιήσει τα εργαστήρια σε χρόνους πέραν των προβλεπόµενων ωρών των εργαστηρίων και από οποιοδήποτε σηµείο (από άλλο σταθµό εντός του Πανεπιστηµίου, από το σπίτι του αν του δοθεί άδεια κ.λ.π.) για καλύτερη εξοικείωση µε το περιβάλλον του λογισµικού. Σε αντιδιαστολή, οι σύγχρονες τάσεις ανάπτυξης του διαδικτύου ευνοούν όλο και περισσότερο το µοντέλο του εξυπηρετητή τερµατικών σταθµών εφ όσον κάθε τερµατικός σταθµός (client) µιας εφαρµογής στο διαδίκτυο συνδέεται σαν τερµατικό σε έναν εξυπηρετητή (server) ο οποίος βρίσκεται κάπου αλλού στο διαδίκτυο. Η µόνη διαφορά από τα τερµατικά χαρακτήρων της προηγούµενης γενεάς είναι οι δυνατότητες διαχείρισης εφαρµογών υπερµέσων (ήχος, εικόνα, video, animation κ.λ.π.) από τους σύγχρονους browsers. Κατά τα άλλα ο τοπικός σταθµός δεν συµµετέχει ούτε στα αρχεία, αλλά ούτε και στη λογική των εφαρµογών του διαδικτύου, παρά µόνο στην παρουσίαση των εφαρµογών (computer user interface), η οποία γίνεται τοπικά. 5.2. Τα πλεονεκτήµατα χρήσης εξυπηρετητή τερµατικών σταθµών στα εργαστήρια Η/Υ Κατά παρόµοιο τρόπο προτείνεται να εξελιχθεί το δίκτυο των Η/Υ των εργαστηρίων του Πανεπιστηµίου. Όλο το λογισµικό που θα χρησιµοποιείται στα εργαστήρια να λειτουργεί µε δύο εναλλακτικές µορφές : Σαν εφαρµογή σε περιβάλλον windows ή και DOS, µορφή στην οποία λειτουργούν η πλειοψηφία των εφαρµογών των εργαστηρίων Σαν εφαρµογή web, όπου αυτό είναι δυνατόν, εφ όσον λίγα προγράµµατα διατίθενται στη µορφή αυτή. Και στις δυο περιπτώσεις το λογισµικό µπορεί να είναι εγκατεστηµένο σε κεντρικούς ισχυρούς εξυπηρετητές τερµατικών σταθµών. Ο πρώτος εξυπηρετητής τερµατικών σταθµών (terminal server) ήδη λειτουργεί για τις ανάγκες µαθηµάτων που βασίζονται στην τεχνολογία εφαρµογών Ολοκληρωµένης ιαχείρισης Επιχειρησιακών Πόρων (ERP Enterprise Resource Planning). Ήδη στο τµήµα Ο Ε γίνονται δυο προπτυχιακά µαθήµατα επιλογής και ένα µεταπτυχιακό που βασίζονται στις τεχνολογίες ERP και χρησιµοποιούν τον εξοπλισµό αυτό. Οι συγκεκριµένες µηχανογραφικές εφαρµογές είναι εξαιρετικά απαιτητικές από τους τερµατικούς σταθµούς (clients), εφ όσον απαιτούν ισχυρό επεξεργαστή και πολλή µνήµη (τουλάχιστον 256MB), χαρακτηριστικά τα οποία δεν έχουν οι Η/Υ των εργαστηρίων και θα απαιτείτο αναβάθµιση. Pps_ode_12 12

Αντί αυτού έχει εγκατασταθεί ο εξυπηρετητής µε 2GB µνήµη και έχει δοκιµασθεί µε εξαιρετικά αποτελέσµατα σε 20 ταυτόχρονα (concurrent) τερµατικά. Πέραν αυτού η φυσική θέση των τερµατικών δεν είναι δεσµευτική, εφ όσον µπορούν να χρησιµοποιηθούν τερµατικοί σταθµοί σε οποιοδήποτε σηµείο του Πανεπιστηµίου, φθάνει να διαθέτουν σύνδεση µε το δίκτυο του Πανεπιστηµίου. Μπορούν να χρησιµοποιηθούν και σταθµοί εκτός Πανεπιστηµίου (µέσω internet) κατόπιν αδείας του διδάσκοντος. Το µοντέλο αυτό εποµένως έχει τα ακόλουθα πλεονεκτήµατα : Οι τερµατικοί Η/Υ µπορεί να είναι χαµηλών προδιαγραφών (486 ή µικροί Pentium) και να διαθέτουν παλαιά έκδοση λειτουργικού συστήµατος και µικρή µνήµη Οι απαιτήσεις λογισµικού στους τερµατικούς Η/Υ είναι πολύ περιορισµένες (λειτουργικό σύστηµα, browser και client για terminal server) Οι εφαρµογές των εργαστηρίων λειτουργούν στους εξυπηρετητές, εποµένως ο εκπαιδευτής ή ο εκπαιδευόµενος µπορεί να έχει πρόσβαση (φθάνει να του έχει δοθεί η δυνατότητα) από οποιοδήποτε σηµείο (εργαστήρια, Η/Υ τοπικού δικτύου Πανεπιστηµίου, γραφεία εκπαιδευτών, µέσω διαδικτύου κ.λ.π.) Το περιβάλλον εκπαίδευσης είναι σταθερό, ελεγχόµενο και βρίσκεται σε ένα σηµείο (στον εξυπηρετητή), εποµένως η αναβάθµισή του ή η επανεγκατάσταση σε περίπτωση προβλήµατος είναι απλή. 5.3. Εξασφάλιση αδιάλειπτης λειτουργίας Pps_ode_12 13

Το µόνο πρόβληµα που µπορεί να παρουσιάσει η προτεινόµενη διάταξη είναι πιθανό πρόβληµα βλάβης του εξυπηρετητή (server), οπότε δεν θα λειτουργεί κανένας τερµατικός σταθµός. Τα σφάλµατα που µπορούν να παρουσιαστούν είναι τρία : ιακοπή τάσεως, που ήδη καλύπτεται από σύστηµα αδιάλειπτης λειτουργίας στο χώρο του κέντρου Η/Υ Σφάλµα στον εξοπλισµό (server) που µπορεί να οφείλεται σε πρόβληµα δίσκου (το πιθανότερο λόγω κινητών µερών) ή του υπόλοιπου εξυπηρετητή. Η βλάβη δίσκου αντιµετωπίζεται µε την ύπαρξη δύο δίσκων ανά εξυπηρετητή (mirrored), η δε βλάβη του εξυπηρετητή µε την ύπαρξη εναλλακτικού εξυπηρετητή ανά λειτουργία (backup server) Σφάλµα του λογισµικού που και αυτό καλύπτεται µε την ύπαρξη εναλλακτικού εξυπηρετητή ανά λειτουργία (backup server). 6. ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΩΤΕΡΩ 6.1. Εξοπλισµός 6.1.1. Εξοπλισµός για ανάπτυξη και λειτουργία περιβάλλοντος e-learning Για τις ανάγκες υλοποίησης του περιβάλλοντος e-learning απαιτείται ένας εξυπηρετητής στον οποίο θα λειτουργούν οι πιλοτικές εφαρµογές που θα αναπτυχθούν και ένας τουλάχιστον σταθµός ανάπτυξης ψηφιακού υλικού ο οποίος θα διαθέτει επιπρόσθετα (i) µονάδα αναπαραγωγής DVD, (ii) µονάδα εγγραφής DVD και (iii) κάρτα video, ώστε να µπορεί να επεξεργάζεται εποπτικό υλικό από CD, DVD και Video και να το ψηφιοποιεί. Επιπρόσθετα προβλέπεται µια ψηφιακή Video-Camera για την εγγραφή νέου ψηφιακού υλικού σε µορφή Video και ψηφιακής φωτογραφίας. Τέλος προβλέπεται και ένας Scanner για την ψηφιοποίηση φωτογραφιών, εικόνων, σχεδίων, slides κ.λ.π. 6.1.2. Εξοπλισµός Εικονικών Εργαστηρίων Για την υλοποίηση των εικονικών εργαστηρίων που περιγράφονται στην προηγούµενη ενότητα απαιτείται ένας ισχυρός εξυπηρετητής που θα µπορεί να λειτουργεί (i) σαν εξυπηρετητής εφαρµογών Web (Web server) και (ii) σαν εξυπηρετητής τερµατικών (terminal server). Με τον τρόπο αυτό θα µπορεί να υποστηρίξει µε τη λογική των εικονικών εργαστηρίων το σύνολο των εφαρµογών είτε αυτές λειτουργούν σε περιβάλλον Web είτε όχι. 6.2. Λογισµικό 6.2.1. Λειτουργικά συστήµατα Οι ανάγκες για λειτουργικά συστήµατα (i) Windows Server, (ii) Web Server και (iii) Terminal Server, θα καλυφθούν από τη σύµβαση Microsoft Software Developers Pps_ode_12 14

Network Academic Alliance, η οποία καλύπτει όλα τα απαραίτητα λειτουργικά προγράµµατα και 200 άδειες χρήσης για τερµατικά του Terminal Server. 6.2.2. Το περιβάλλον διαχείρισης εφαρµογών e-learning, e-class Η ηλεκτρονική πλατφόρµα «e-class» αποτελεί την πρόταση του Ακαδηµαϊκού διαδικτύου GUnet για την υποστήριξη των Υπηρεσιών Ασύγχρονης Τηλεκπαίδευσης στην Τριτοβάθµια Εκπαίδευση. Στόχος της είναι η ενσωµάτωση νέων τεχνολογιών και η εποικοδοµητική χρήση του διαδικτύου στην Εκπαιδευτική διαδικασία. Η εισαγωγή της Ασύγχρονης Τηλεκπαίδευσης δίνει νέες δυνατότητες στην εκπαίδευση, προσφέροντας ένα µέσο αλληλεπίδρασης και συνεχούς επικοινωνίας εκπαιδευτήεκπαιδευόµενου. Παράλληλα, υποστηρίζει την ηλεκτρονική οργάνωση, αποθήκευση και παρουσίαση του εκπαιδευτικού υλικού, ανεξάρτητα από τους περιοριστικούς παράγοντες του χώρου και του χρόνου της κλασσικής διδασκαλίας, δηµιουργώντας τις προϋποθέσεις ενός δυναµικού περιβάλλοντος εκπαίδευσης. Η Πλατφόρµα «e-class» είναι σχεδιασµένη µε προσανατολισµό την ενίσχυση και υποστήριξη της εκπαιδευτικής δραστηριότητας. Κεντρικός ρόλος είναι αυτός του καθηγητή στον οποίο δίνει τη δυνατότητα να οργανώνει εύχρηστα και λειτουργικά ηλεκτρονικά µαθήµατα, µε το υλικό που διαθέτει (σηµειώσεις, παρουσιάσεις, κλπ.), τα οποία θα δρουν επικουρικά στην εκπαιδευτική του δραστηριότητα και την επαφή του µε τους φοιτητές. Η Πλατφόρµα «e-class» βασίζεται στη φιλοσοφία του λογισµικού ανοικτού κώδικα και οι βασικοί άξονες στο σχεδιασµό της είναι η ευκολία χρήσης (χωρίς την απαίτηση τεχνικών γνώσεων), η προσαρµοστικότητα στις απαιτήσεις καθώς και η ευκολία αναβάθµισης και επέκτασης. Βασικά Χαρακτηριστικά Τα βασικά χαρακτηριστικά της πλατφόρµας είναι: οι διακριτοί ρόλοι των χρηστών οι κατηγορίες των µαθηµάτων η ευκολία χρήσης & δηµιουργίας µαθήµατος η δοµηµένη παρουσίαση του µαθήµατος 6.2.2.1. Ρόλοι Χρηστών Οι ρόλοι των χρηστών που υποστηρίζονται είναι ο καθηγητής, ο χρήστης-φοιτητής και ο διαχειριστής. Κεντρικός ρόλος είναι αυτός του καθηγητή ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη δηµιουργία και διαχείριση των ηλεκτρονικών µαθηµάτων. Ο λογαριασµός του καθηγητή δηµιουργείται από τους διαχειριστές της πλατφόρµας, κατόπιν αίτησης του ενδιαφεροµένου. Ο καθηγητής µπορεί να δηµιουργήσει όσα µαθήµατα επιθυµεί, να εγγράφει/διαγράφει χρήστες-φοιτητές σε/από αυτά, να εισάγει το ψηφιακό υλικό του µαθήµατος (κείµενα, εικόνες, παρουσιάσεις, video, κλπ), να δηµιουργεί οµάδες συζητήσεων καθώς και ασκήσεις αυτοαξιολόγησης. Ο χρήστης-φοιτητής µπορεί να εγγραφεί σε όσα µαθήµατα του επιτρέπεται, να µελετήσει το ψηφιακό υλικό, να συµµετάσχει σε οµάδες συζητήσεων καθώς και σε Pps_ode_12 15

ασκήσεις αυτοαξιολόγησης. Ο λογαριασµός του χρήστη δηµιουργείται αυτόµατα µε την εγγραφή του στην πλατφόρµα. Τέλος ο διαχειριστής είναι αυτός που έχει την εποπτεία όλης της πλατφόρµας, δηµιουργεί τους λογαριασµούς των καθηγητών, διαχειρίζεται και ανανεώνει (για το νέο εξάµηνο) όλα τα µαθήµατα, ελέγχει τους λογαριασµούς των χρηστών, καθώς επίσης παρακολουθεί και διαχειρίζεται τον εξυπηρετητή και τη βάση δεδοµένων. 6.2.2.2. Κατηγορίες Μαθηµάτων Οι κατηγορίες των µαθηµάτων που υποστηρίζονται είναι τα ανοικτά, τα ανοικτά σε εγγραφή καθώς και τα κλειστά µαθήµατα. Αναλυτικότερα: Ανοικτά µαθήµατα είναι τα µαθήµατα ελεύθερης πρόσβασης, στα οποία µπορεί να έχει πρόσβαση ένας χρήστης ακόµα κι αν δεν διαθέτει λογαριασµό. Ανοικτά σε εγγραφή είναι τα µαθήµατα στα οποία µπορεί να έχει πρόσβαση ένας χρήστης µόνο αν έχει λογαριασµό στην πλατφόρµα και εγγραφεί σε αυτά. Τέλος κλειστά µαθήµατα θεωρούνται τα µαθήµατα στα οποία µπορεί να εγγραφεί ένας χρήστης που έχει λογαριασµό στην πλατφόρµα µόνο αν του το επιτρέψει ο καθηγητής. 6.2.2.3. Λειτουργίες & υνατότητες Η πλατφόρµα «e-class» αποτελεί ένα ολοκληρωµένο σύστηµα αποθήκευσης, οργάνωσης και παρουσίασης ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού. Ειδικότερα τα στοιχεία που συνθέτουν ένα ψηφιακό µάθηµα και εισάγονται/ελέγχονται από τον καθηγητή είναι τα εξής: 1. Ατζέντα που παρουσιάζει χρονικά τα γεγονότα σταθµούς του µαθήµατος (διαλέξεις, συναντήσεις, αξιολογήσεις, κλπ) 2. Έγγραφα που περιέχουν το εκπαιδευτικό υλικό του µαθήµατος (κείµενα, παρουσιάσεις, κλπ) 3. Ανακοινώσεις που αφορούν το µάθηµα και ενηµερώνουν τους εκπαιδευόµενους 4. Περιοχές Συζητήσεων για ανταλλαγή απόψεων και ιδεών σε θέµατα σχετικά το µάθηµα. 5. Οµάδες Εργασίας (ανοικτές ή κλειστές) που απαρτίζονται από εκπαιδευόµενους και καθηγητές 6. Σύνδεσµοι από το διαδίκτυο που αφορούν το µάθηµα 7. Εργασίες Φοιτητών είναι η περιοχή όπου οι εκπαιδευόµενοι «τοποθετούν» τις εργασίες τους 8. Λίστα µε τους εγγεγραµµένους Χρήστες του µαθήµατος, το ρόλο τους (εκπαιδευόµενος, καθηγητής, διαχειριστής) και το email τους 9. Ασκήσεις αυτοαξιολόγησης τις οποίες δηµιουργεί ο καθηγητής του µαθήµατος 10. Περιγραφή Μαθήµατος όπου δίνονται πληροφορίες που αφορούν τους στόχους, τη δοµή του, τους καθηγητές που το υποστηρίζουν κλπ 11. Βίντεο όπου αποθηκεύονται οι ψηφιοποιηµένες διαλέξεις του µαθήµατος, 12. Πρόγραµµα Μαθήµατος όπου παρουσιάζεται η δοµή του µαθήµατος σε τίτλους 6.2.3. Περιβάλλοντα ανάπτυξης εκπαιδευτικού υλικού Pps_ode_12 16

Το βασικό περιβάλλον ανάπτυξης του υλικού αναµένεται να είναι το Office το οποίο και γνωρίζει η πλειοψηφία των µελών ΕΠ. Εποµένως το υλικό που θα δοθεί για να ενσωµατωθεί στο περιβάλλον e-class αναµένεται να είναι στην πλειοψηφία του σε µορφή Ms Word και Ms PowerPoint. Για την αναβάθµιση του υλικού αυτού και την προσθήκη επιπέδων ασφαλείας προβλέπεται η χρήση του περιβάλλοντος Adobe Creative Suite Premium, το οποίο περιλαµβάνει και λογισµικό διαχείρισης εικόνων, σχεδιασµού εντύπων, σελίδων Web κ.λ.π. Για την δηµιουργία εκπαιδευτικών videos προβλέπεται η χρήση του περιβάλλοντος Camtasia Studio το οποίο επιτρέπει την δηµιουργία video από τις ενέργειες ενός χρήστη κατά τη λειτουργία ενός προγράµµατος. Το video που θα παραχθεί µπορεί να περιλαµβάνει και ήχο (π.χ. µπορούν να καταγραφούν οι ενέργειες για τη δηµιουργία ενός φύλλου Excel ενώ παράλληλα θα εγγράφεται και η φωνή του εκπαιδευτή που θα εξηγεί τι κάνει). Το περιβάλλον αυτό περιλαµβάνει και τη δυνατότητα µίξης video (είτε από ολόκληρα µέρη είτε από αποσπάσµατα που επιλέγει ο χρήστης), και την προσθήκη εκ των υστέρων ήχου. Τέλος για τη δηµιουργία αλληλεπιδραστικού εκπαιδευτικού λογισµικού θα χρησιµοποιηθεί το περιβάλλον Macromedia e-learning Suite το οποίο είναι µεν δύσκολο, αλλά είναι το περιβάλλον που χρησιµοποιούν οι επαγγελµατίες (Authorware) για την ανάπτυξη αλληλεπιδραστικών εκπαιδευτικών εφαρµογών. Pps_ode_12 17