ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ISAAC ASIMOV

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ISAAC ASIMOV Το σύμπαν δημιουργήθηκε από μια «μικρή συμπαγή μάζα» η οποία εξερράγη ( big bang - george lemaitre Βέλγος αστρονόμος) πριν από 15 δισεκατομμύρια χρόνια περίπου. Το 1973 ο Αμερικανός φυσικός Edward P. Tryon υποστήριξε ότι σύμφωνα με την κβαντική θεωρία, αυτή η άμορφη μάζα είναι δυνατόν να προέκυψε απλώς από μια «κβαντική διακύμανση» στο κενό. Το ηλιακό μας σύστημα δημιουργήθηκε πριν από 5 δισεκατομμύρια χρόνια περίπου. Τα παλαιότερα πετρώματα στα οποία ανακαλύφθηκαν ίχνη προκαρυωτικών κυττάρων (μονοκύτταροι οργανισμοί (βακτήρια) χωρίς πυρήνα) έχουν ηλικία δισεκατομμυρίων ετών. 3,5 Τα παλαιότερα ίχνη ευκαρυωτικών κυττάρων (σύνθετα κύτταρα) έχουν εντοπισθεί σε πετρώματα ηλικίας 1,4 δισεκατομμυρίων ετών. Τα ευκαρυωτικά κύτταρα μετά από κυτταρική διαίρεση άρχισαν να ενώνονται μεταξύ τους και να σχηματίζουν πολυκύτταρους οργανισμούς. Έχουν ανακαλυφθεί ίχνη πολυκύτταρης ζωής σε πετρώματα ηλικίας 800 εκατομμυρίων ετών. Πριν από 600 εκατομμύρια χρόνια εμφανίστηκαν ζώα με κέλυφος και άλλα σκληρά μέρη. Από την εποχή αυτή υπάρχουν καμιά εικοσαριά διαφορετικά φύλλα ζώων. Δεν υπάρχει ακόμη το φύλλο στο οποίο ανήκει ο άνθρωπος. Το φύλλο στο οποίο ανήκει ο άνθρωπος είναι τα «χορδρωτά» (νευρική χορδή κοίλη στη ράχη, ανοίγματα που διαπερνώνται από βράγχια, νωτοχορδή). Το πρώτο φαίνεται να εμφανίστηκε στη Γη πριν από 550 εκατομμύρια χρόνια. Όλη η ζωή στον πλανήτη 550 450 εκατομμύρια χρόνια πριν περιορίζεται στο νερό. Η επιφάνεια της Γης δεν είναι ικανή να αναπτύξει ζωντανούς οργανισμούς. Η ζωή των φυτών πρέπει να πρωτοεμφανίστηκε στην ξηρά πριν από 450 εκατομμύρια χρόνια. 450 370 εκατομμύρια χρόνια πριν είναι η χρυσή εποχή των φυτών στην ξηρά όπου δεν υπάρχουν ζώα. Η πρώτη μορφή ζώων που εγκαταστάθηκαν στην ξηρά είναι τα αρθρόποδα, όπως αράχνες, σκορπιοί και πρωτόγονα έντομα. Μετά ακολούθησαν μεγαλύτερα ζώα. Πριν από 370 εκατομμύρια χρόνια εμφανίστηκαν τα ψάρια (χορδοτά). Μερικά ανέπτυξαν ισχυρά κοντόχοντρα άκρα με τα οποία εσύροντο αν κάποια στιγμή ευρίσκοντο έξω από το νερό. 1

Βαθμιαία εξελίχθηκαν σε οργανισμούς που ζούσαν στο νερό και αργότερα εγκλιματίσθηκαν στη ζωή της ξηράς (αμφίβια). Τα αμφίβια εμφανίστηκαν πριν από 370 εκατομμύρια χρόνια και οι σύγχρονοι απόγονοί τους είναι οι βάτραχοι, οι φρύνοι και οι σαλαμάνδρες. Τα ψάρια και τα αμφίβια ανήκουν σε έναν κλάδο των χορδοτών, τα «σπονδυλωτά». Από τα αμφίβια εξελίχθηκαν όλα τα ζώα της ξηράς συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου. Αρχικά τα αμφίβια έπρεπε να αφήνουν τα αυγά τους στο νερό. Πριν από 300 εκατομμύρια χρόνια ορισμένα αμφίβια ανέπτυξαν ένα αυγό που μπορούσε να αφεθεί στο έδαφος σε ξηρές συνθήκες και ο οργανισμός που θα έβγαινε από αυτό μπορούσε να ζήσει στην ξηρά από την πρώτη στιγμή. Αυτοί οι οργανισμοί τελικά μπορεί να θεωρηθούν πλήρως εγκλιματισμένοι στην ξηρά. Αυτά τα πρώτα χερσαία αυθεντικά σπονδυλωτά ανήκουν στην τάξη των «ερπετών». Πριν από 220 εκατομμύρια χρόνια τα ερπετά εξελίσσονται σε ζώα που είχαν διαφοροποιημένα δόντια, μαλλιά, ήταν θερμόαιμα, απέθεταν αυγά που περιείχαν εν μέρει ανεπτυγμένα έμβρυα (και τελικά προχώρησαν στην ανάπτυξη μηχανισμών για να γεννούν ζωντανά έμβρυα). Επίσης παρήγαγαν γάλα για να τρέφουν τα νεογνά τους (θηλαστικά). Τα ερπετά ανέπτυξαν μία μεγάλη ποικιλία μη θηλαστικών ειδών μερικά από τα οποία έγιναν απίστευτα μεγάλα και ισχυρά (δεινόσαυροι). Τα θηλαστικά επέζησαν γιατί ήταν πολύ μικρά και είχαν την ικανότητα να κρύβονται αποτελεσματικά. Τα θηλαστικά εμφανίζονται πλακουντοφόρα θηλαστικά εκατομμύρια χρόνια πριν. Γεννούν αυγά ή ανώριμα έμβρυα. Σημερινοί απόγονοί τους είναι ο πλατύπους, ο ορνιθόρυγχος και διάφορα μαρσιποφόρα όπως το καγκουρό και το οπόσπυμ. Όμως 100 εκατομμύρια χρόνια πριν μερικά θηλαστικά βελτίωσαν το σύστημα τεκνοποιίας. Το έμβρυο παραμένει στο σώμα της μητέρας του και τρέφεται από τον πλακούντα (πλακουντοφόρα θηλαστικά). Πριν από 70 εκατομμύρια χρόνια πρωτοεμφανίστηκαν τα «πρωτεύοντα» πλακουντοφόρα θηλαστικά (καλύτερη όραση, επιδέξια χέρια και μεγαλύτερο εγκέφαλο σε σύγκριση με το σώμα τους). Μικροί οργανισμοί σε σχέση με τους δεινόσαυρους που κυριαρχούν στη γη 300 70 εκατομμύρια χρόνια πριν. Πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια όλοι οι δεινόσαυροι πέθαναν μέσα σε μία σύντομη σχετικά περίοδο. Το ίδιο συνέβη και με άλλα γιγάντια ερπετά και με πολλούς άλλους τύπους οργανισμών. Πιθανόν ένας κομήτης προσέκρουσε στη γη και προκάλεσε παλιρροϊκά κύματα, εκτεταμένες καταστροφικές πυρκαγιές 2

και σήκωσε τόση σκόνη που οι ακτίνες του ήλιου για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν έφταναν στην επιφάνεια της γης. Οι περισσότερες μορφές ζωής και μερικά θηλαστικά (ιδίως μικρά ζώα) κατόρθωσαν να επιζήσουν. Έτσι βρέθηκαν σε έναν κόσμο που είχε ξαφνικά απαλλαγεί από σημαντικούς ανταγωνιστές. εκατομμύρια χρόνια πριν τα πρωτεύοντα που υπήρχαν έμοιαζαν με τους λεμούριους στη Μαδαγασκάρη. Πριν από 40 εκατομμύρια χρόνια αναπτύχθηκε μια υποτάξη πρωτευόντων που ονομάστηκαν ανθρωποειδή. Τα ανθρωποειδή στέκονται εύκολα στα πίσω πόδια τους, χρησιμοποιούν με ευκολία τα μπροστινά τους πόδια για να πιάνουν και να χειρίζονται διάφορα αντικείμενα. Το πρόσωπό τους έμοιαζε με το πρόσωπο ενός μικρού ανθρώπινου πλάσματος. Απόγονοί τους σήμερα είναι οι μαϊμούδες. 65 40 Πριν από 30 εκατομμύρια χρόνια μια ομάδα από αυτά εξελίχθηκε σε μια ανώτερη τάξη που ονομάστηκε «ανθρωπίδες» ή «ομινίδες» (ανθρωπόμορφος). Έμοιαζε περισσότερο με τον άνθρωπο από ότι οι μαϊμούδες επειδή δεν είχαν ουρά. Μαϊμούδες χωρίς ουρά υπάρχουν σήμερα στην βόρια Αφρική και στο Γιβραλτάρ. Οι πρώτοι πίθηκοι ήταν μικροί (σαν γίβρωνες). εκατομμύρια χρόνια πριν εξελίχθηκε η οικογένεια των «Πονγκιδών» (Πίθηκος). Έδωσε είδη μεγαλύτερα από τα άλλα πρωτεύοντα (Μεγάλοι Πίθηκοι). Υπήρξε ο «Γιγαντοπίθηκος» με ύψος 2,70 m και ζύγιζε πάνω από 500 Kgr. Ο μεγαλύτερος από τους μεγάλους πιθήκους που ζουν σήμερα είναι ο γορίλας με ύψος 1,50 m και ζυγίζει μέχρι 250 Kgr. Ο πρώτος ανθρωπίδης (Πογκίδης ο οποίος μοιάζει με τον σημερινό άνθρωπο περισσότερο από κάθε άλλο πίθηκο) φαίνεται ότι εμφανίσθηκε πριν από 5 εκατομμύρια χρόνια περίπου στη ανατολική ή νότια Αφρική. Οι πρώτοι ανθρωπίδες πρέπει να διαχωρίστηκαν από τη γραμμή του Χιμπαντζή. Είχαν μεγαλύτερο εγκέφαλο και επομένως ήταν πιο έξυπνοι από κάθε άλλον πογκίδη. Οι πρώτοι ανθρωπίδες μπορούσαν να περπατούν όρθιοι τόσο εύκολα όσο και εμείς. Οι ανθρωπίδες περπατούσαν όρθιοι λόγω του σχήματος S της σπονδυλικής τους στήλης. Το κρανίο που ανήκει σε έναν πρωτόγονο ανθρωπίδη βρέθηκε το 1924 σε ένα λατομείο της νότιας Αφρικής και ονομάσθηκε «Αυστραλοπίθηκος» (πίθηκος του νότου). Από μελέτες που έγιναν αφού ανακαλύφθηκαν αρκετά οστά και λεκάνες, φαίνεται ότι ο Αυστραλοπίθηκος περπατούσε σε όρθια στάση. 17 3

Πιστεύεται ότι υπήρχαν τέσσερα είδη Αυστραλοπιθήκων πού έχουν την γενική ονομασία «Αυστραλοπιθηκίνες». Το 1974 βρέθηκε στην ανατολικοκεντρική Αφρική ο σκελετός των πρώτων από τα είδη αυτά ο οποίος ανήκει σε μία γυναίκα που της δόθηκε το όνομα «ΛΟΥΣΥ». Πρέπει να έζησε πριν από 3 ή 4 εκατομμύρια χρόνια. Η ΛΟΥΣΥ είναι ένα δείγμα Αυστραλοπίθηκου. Την εποχή εκείνη η ανατολικοκεντρική Αφρική ήταν το λίκνο των Ανθρωπίδων. Επί 3 εκατομμύρια χρόνια ( 5 2 εκατομμύρια χρόνια πριν) οι μόνοι Ανθρωπίδες που υπήρχαν ήταν τα διάφορα είδη Αυστραλοπιθήκων στην νότια και ανατολική Αφρική. Πιθανόν να ζούσαν όπως οι σημερινοί Χιμπατζήδες και να χρησιμοποιούσαν κλαδιά και μακριά κόκκαλα για ρόπαλα. Πριν από 2 εκατομμύρια χρόνια μια από τις ποικιλίες Ανθρωποειδών πλησίασε τη μορφή του σύγχρονου Ανθρώπου περισσότερο από κάθε άλλον Αυστραλοπίθηκο. Ήταν ένα γένος αρκετά όμοιο με εμάς. Το γένος μας είναι ο Homo (λατινικά άνθρωπος). Ο ανθρωπίδης αυτός είναι το αρχαιότερο μέλος του γένους Homo που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Το «Ολντουβάι» στην Τανζανία. Ο ανθρωπίδης αυτός ονομάστηκε Homo habilis και ήταν μικρότερος από όλα τα είδη αυστραλοπιθήκων. Το habilis πού έζησε πριν από 2 εκατομμύρια χρόνια (ύψος 1,05 m). Πελεκούσε πέτρες και έφτιαχνε εργαλεία (Αρχή της τεχνολογίας). Ο Homo habilis είχε μεγαλύτερο εγκέφαλο και ήταν ο πιο καταπληκτικός από τους Αυστραλοπιθηκίνες. Πρέπει να ήταν ο πρώτος ανθρωπίδης πού έγινε κυνηγός. Φαίνεται να έζησε όπως και οι Αυστραλοπιθηκίνες στην ανατολική και νότια Αφρική. 1960 ανακαλύφθηκαν λείψανα του αρχαιότερου αυτού Homo στο φαράγγι 1986 ανακαλύφθηκε ένας σωρός απολιθωμένων λειψάνων του Homo Πριν από 1,6 εκατομμύρια χρόνια από εξέλιξη του Homo habilis προέκυψε ο Homo erectus (άνθρωπος όρθιος). Ήταν ψηλός και βαρύς όσο ο σύγχρονος άνθρωπος με εγκέφαλο που ζύγιζε 850 1130 gr (Τα 3 4 του βάρους του εγκεφάλου του σύγχρονου ανθρώπου). Κατασκεύαζε καλύτερα εργαλεία και μπορούσε να θηρεύει μεγαλύτερα ζώα (ακόμη και μαμούθ) Ο Homo erectus ήταν ο πρώτος ανθρωπίδης που επεξέτεινα την περιοχή του φτάνοντας στην Ασία, τον Ειρηνικό και σε νησιά της νοτιοανατολικής Αφρικής (Ιάβα). Πριν από 1 εκατομμύρια χρόνια οι Αυστραλοπιθηκίνες εξαφανίστηκαν (έζησαν πριν από 5 1 εκατομμύρια χρόνια). Όλοι χάθηκαν. Είναι πολύ πιθανόν να εξοντώθηκαν από το γένος Homo που ήταν πιο εξελιγμένο (ανταγωνισμός, τροφή). 4

Πριν από 600 χιλιάδες χρόνια η γη εισήλθε στην πρώτη από μια σειρά «εποχών παγετώνων». Όταν οι παγετώνες βρίσκονταν στο αποκορύφωμά τους, το επίπεδο των θαλασσών είχε κατέβει έως και 90 m. Σχηματίστηκαν χερσαίες γέφυρες που έκαναν εύκολη την περιπλάνηση του Homo erectus από την Αφρική στην Ασία και από εκεί στα νησιά της Ινδονησίας. Ο ψυχρός καιρός ανάγκασε τον Homo erectus να κατασκευάζει καταφύγια από πέτρες ή προβιές ζώων. Επίσης κατέφευγε σε σπηλιές για να προστατευθεί από το κρύο. Τα πρώτα ίχνη του Homo erectus στην Ασία ανακαλύφθηκαν σε ένα σπήλαιο κοντά στο Πεκίνο. Στο σπήλαιο αυτό υπάρχουν ίχνη φωτιάς. Επομένως η φωτιά είχε ανακαλυφθεί πριν από 500 χιλιάδες χρόνια. Είναι πιθανόν να είχε ανακαλυφθεί πριν από 1 εκατομμύριο χρόνια. Η χρήση της φωτιάς ξεχωρίζει το γένος Homo από κάθε άλλον οργανισμό. Η χρήση της φωτιάς είναι πολύ σημαντική (φωτισμός, προστασία, ψήσιμο της τροφής κ.τ.λ.). Πριν από 300 χιλιάδες χρόνια η εξέλιξη των Ανθρωπίδων ήταν τέτοια που έμοιαζαν με τον σύγχρονο άνθρωπο όχι μόνο ως προς το ύψος και το βάρος αλλά και ως προς το βάρος του εγκεφάλου του. Το ίχνη απολιθωμένων οστών. Οι Ανθρωπίδες αυτοί ονομάστηκαν «Άνθρωποι του Νεάντερταλ». Οι Νεαντερτάλιοι ήταν πιο κοντοί από εμάς αλλά περισσότερο μυώδεις. Ο εγκέφαλός τους ήταν τόσο μεγάλος όσο και ο δικός μας αλλά διαφορετικά κατανεμημένος, βαρύτερος πίσω και ελαφρύτερος μπροστά. χιλιάδες χρόνια πριν οι Homo erectus είχαν εξαφανιστεί, πιθανότατα από τους Νεαντερτάλιους που ήταν πιο δυνατοί. Οι Νεαντερτάλιοι ήταν τότε οι μοναδικοί Ανθρωπίδες πάνω στη γη και εξαπλώθηκαν στην Ευρώπη. Έθαβαν τους νεκρούς και μαζί με τον νεκρό έθαβαν συχνά τρόφιμα και λουλούδια. 200 1856 στην κοιλάδα Νεάντερταλ της Γερμανίας εντοπίστηκαν τα πρώτα Την περίοδο 200 50 χιλιάδες χρόνια πριν εμφανίστηκε ο σύγχρονος άνθρωπος Homo sapiens και δεν γνωρίζουμε ακριβώς την καταγωγή του. Οι «σύγχρονοι άνθρωποι» ήταν ψηλότεροι, πιο λεπτοί και λιγότερο μυώδεις από τους Νεαντερτάλιους. Ο εγκέφαλός τους ήταν λίγο μικρότερος αλλά μεγαλύτερος στο πρόσθιο τμήμα. Ίσως αυτό ήταν το διανοητικό τους πλεονέκτημα. Οι Νεαντερτάλιοι ανήκουν και αυτοί στο είδος Homo sapiens. 50 30 χιλιάδες χρόνια πριν συνυπήρχαν οι δύο ποικιλίες Homo sapiens ( δεν αποκλείεται να αναπαράγονταν μεταξύ τους). Όμως 30 χιλιάδες χρόνια πριν οι Νεαντερτάλιοι εξαφανίστηκαν. Το λιγότερο εξελιγμένο είδος εξαφανίζεται πιθανότατα από το περισσότερο εξελιγμένο. 5

Από την εποχή αυτή και μετά δεν μιλάμε για ανθρωπίδες αλλά για Ανθρώπους. Μέχρι την εποχή εκείνη οι ανθρωπίδες είχαν περιοριστεί στο ονομαζόμενο «Παγκόσμιο νησί» Αφρική Ασία Ευρώπη. Κάποια στιγμή πριν από 25 χιλιάδες χρόνια τα ανθρώπινα όντα εκμεταλλεύτηκαν την Χαμηλή στάθμη της θάλασσας σε μια από τις εποχές των παγετώνων και εισέβαλαν στη Βόρεια Αμερική και την Αυστραλία. Αργότερα έφτασαν μέχρι τη Γη του Πυρός και την Τασμανία (νησί της Αυστραλίας - Αβορίγινες). Το 1879 σε σπήλαιο της Αλταμίρας στη βόρεια Ισπανία βρέθηκαν ζωγραφιές βισώνων, ελαφιών και άλλων ζώων που είχαν φιλοτεχνηθεί πιθανότατα πριν από 20 χιλιάδες χρόνια. Από την εποχή εκείνη ο άνθρωπος ίσως είχε επινοήσει το λυχνάρι του λαδιού. Πρέπει επίσης να είχε εφεύρει το τόξο και το βέλος. Σε σπηλιές βρέθηκαν επίσης λείψανα σκύλων που πρέπει να έζησαν 14 χιλιάδες χρόνια πριν (εξημέρωση του σκύλου). Η εξημέρωση του σκύλου οδήγησε στην ιδέα για άλλες μορφές εξημέρωσης. Ήδη πριν από 12 χιλιάδες χρόνια είχαν εξημερωθεί οι γίδες στη μέση Ανατολή. Από την εποχή εκείνη ο άνθρωπος ανακάλυψε έναν τρόπο να εξασφαλίζει την τροφή του εξημερώνοντας ζώα. Η ζωή γινόταν τώρα πιο ασφαλής, πράγμα πού επέτρεψε την αύξηση του πληθυσμού. Προηγούμενα η τροφή εξασφαλιζόταν με την συλλογή καρπών και το κυνήγι ζώων. 10 8 χιλιάδες χρόνια προ Χριστού τελειώνει η τελευταία εποχή παγετώνων στη Γη. Οι πάγοι λειώνουν και συντελούνται μεγάλες αλλαγές στον πλανήτη. Η Σαχάρα που μέχρι τότε ήταν ένα λιβάδι με άφθονη βλάστηση ξηραίνεται και μετατρέπεται σε έρημο. Ανεβαίνει η στάθμη της θάλασσας με αποτέλεσμα οι γέφυρες στεριάς που ένωναν την Ασία με τη Βόρεια Αμερική και την Αυστραλία να σκεπαστούν με νερό. Οι άνθρωποι στην Αμερική και την Αυστραλία αποκόπηκαν από τον κύριο πληθυσμό του Παγκόσμιου Νησιού και παρέμειναν απομονωμένοι για 9.000 χρόνια. Η περιοχή που είναι γνωστή σήμερα ως Μέση Ανατολή (από την ανατολική Μεσόγειο, την Κασπία θάλασσα και από τον περσικό κόλπο) ήταν πιο προηγμένη τεχνολογικά. Ήταν οι πρώτοι που εξημέρωσαν αρχικά τον σκύλο, μετά τη γίδα και έκαναν παραπέρα προόδους. Σημαντική πρόοδος ήταν και η εξημέρωση των φυτών. Γύρω στο 8 χιλιάδες προ Χριστού έμαθαν να καλλιεργούν Δημητριακά. Η επινόηση της γεωργίας ήταν πολύ σημαντική γιατί προσέφερε άφθονη τροφή. Η εποχή εκείνη κατά την οποία συνυπήρχαν η γεωργία και η κτηνοτροφία λέγεται «Νεολιθική Εποχή». 6

Ο πληθυσμός των Ανθρώπων αρχικά αυξανόταν πολύ αργά. Την εποχή εκείνη ανερχόταν περίπου σε 5 εκατομμύρια. Άρχισε να αυξάνεται ταχύτατα με την ανάπτυξη της γεωργίας. H Ανάπτυξη της γεωργίας επέφερε και μια άλλη πολύ σημαντική αλλαγή. Οι άνθρωποι ήταν ως τότε περιπλανώμενοι (νομάδες) ως κυνηγοί ή ως κτηνοτρόφοι. Από τότε που οι άνθρωποι άρχισαν να ασχολούνται με την γεωργία άρχισαν να παραμένουν κοντά στα εδάφη που καλλιεργούσαν (γόνιμα κυρίως εδάφη). Έπρεπε να μένουν σε ένα μέρος. Η έννοια της «ιδιοκτησίας» γεννήθηκε για πρώτη φορά στις συνθήκες αυτές (οργανωμένος πόλεμος). Ήταν περισσότερο ασφαλείς να μένουν σε σπίτια που το ένα ήταν κοντά στο άλλο και όχι καθένας στο χωράφι του. Επομένως από την στιγμή που άρχισε να αναπτύσσεται η γεωργία είναι βέβαιο ότι δεν θα αργούσε η εμφάνιση της «πόλης». Η πόλη και η περιοχή γύρω από αυτήν έμελλε κάποια στιγμή να ονομαστεί: «πόλη κράτος». Στην «πόλη κράτος» μερικοί άνθρωποι ήταν τεχνίτες, έμποροι, στρατιώτες κ.τ.λ. Πολιτισμός είναι ο τρόπος ζωής σε μία κοινωνία που έχει αναπτυχθεί μέχρι το σημείο να χτίζει πόλεις. Επομένως ό άνθρωπος άρχισε να παράγει πολιτισμό 10 8 χιλιάδες χρόνια προ Χριστού. Τα προηγούμενα χρόνια έζησε σε μία «μη πολιτισμένη» κατάσταση. Στο βόρειο Ιράκ υπάρχει μία πολύ αρχαία πόλη που ίσως ιδρύθηκε 8 χιλιάδες χρόνια προ Χριστού, σε μία τοποθεσία που λέγεται Γιάμαρο. Ο πληθυσμός της πόλης αυτής πρέπει να ήταν100 300 άτομα. Μια άλλη πόλη πολύ αρχαία είναι η Ιεριχώ κοντά στον ποταμό Ιορδάνη. 87 ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΟ ΧΡΙΣΤΟΥ H κτηνοτροφία και η γεωργία εξαπλώνονται. Η γεωργία αναπτύσσεται σε εδάφη πλησίον ποταμών για να αρδεύονται. Κατασκευάζονται αρδευτικά κανάλια και αναχώματα. Ιδρύονται πόλεις κράτη πλησίον των ποταμών Ευφράτη, Τίγρη και στο Νείλο. Το 7 χιλιάδες χρόνια προ Χριστού οι παραποτάμιες πόλεις είχαν αρχίσει να αναπτύσσονται. Τα πρωτεία εξακολουθούσαν να έχουν οι παλαιότερες πόλεις. Η Ιεριχώ κυρίως είχε μεγαλώσει εντυπωσιακά. Κάλυπτε έκταση 40 στρεμμάτων και είχε πληθυσμό 2.500 κατοίκους. 76 ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΟ ΧΡΙΣΤΟΥ Ο ρυθμός προόδου έχει αυξηθεί σημαντικά. Από το 6 χιλιάδες προ Χριστού η απασχόληση στη γεωργία διαδόθηκε στη Μικρά Ασία και την Ελλάδα. Αναπτύσσετε η αγγειοπλαστική και κατασκευάζονται σχεδίες για τον διάπλου των ποταμών. 7

Αυτή την εποχή εξημερώθηκε το άγριο Βόδι που είναι πρόγονος των σημερινών Βοοειδών. 65 ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΟ ΧΡΙΣΤΟΥ Στην κοιλάδα του Τίγρη και του Ευφράτη υπήρχε πολιτισμός 3.000 χρόνια πριν. Την περίοδο αυτή εμφανίζονται οι Σουμέριοι οι οποίοι προχώρησαν πολύ περισσότερο. Ο πολιτισμός που ανέπτυξαν θα μπορούσε να ονομαστεί «ανώτερος» Πολιτισμός. ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ!!!!!!! 8