Άρθρο 33 του Κανονισμού (ΕΕ) 1305/2013 για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το ΕΓΤΑΑ.

1. 14 ΚΑΛΗ ΜΕΤΑΧΕΊΡΙΣΗ ΤΩΝ ΖΏΩΝ 1.1 Νομική Βάση Άρθρο 33 του Κανονισμού (ΕΕ) 1305/2013 για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το ΕΓΤΑΑ. Άρθρα του Κεφάλαιου I του τίτλου IV (πολλαπλή συμμόρφωση) του Κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1306/2013 1.2 Περιγραφή του Μέτρου Το Μέτρο αναφέρεται στην ευζωία των παραγωγικών ζώων προκειμένου να βελτιωθούν παράγοντες που έχουν, με άμεσο ή έμμεσο τρόπο, επιπτώσεις στη φυσιολογική συμπεριφορά (ψυχολογική κατάσταση) και σωματική υγεία τους. Η ευζωία των ζώων έχει καίρια σημασία όχι μόνο για λόγους ηθικής, αλλά και για λόγους διασφάλισης της υγείας αυτών, καθώς και της ασφάλειας και ποιότητας των παραγόμενων τροφίμων, όπως καταδεικνύεται από τα αποτελέσματα πρόσφατων ερευνών. Στόχος του Μέτρου είναι η ευημερία και καλή μεταχείριση των παραγωγικών ζώων στο περιβάλλον εκμετάλλευσης αυτών (επίπεδο εκτροφής), με ενέργειες πέραν των επιβαλλόμενων από την κοινοτική και εθνική νομοθεσία. Ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί με δεσμεύσεις που μπορούν να ομαδοποιηθούν στις ακόλουθες κατηγορίες και κριτήρια, σύμφωνα με τα πρόσφατα διεθνή πρότυπα (Welfare Quality, 2009). Δεσμεύσεις Κατηγορίες Κριτήρια Ευζωίας 1. Διατροφή Απουσία πείνας Απουσία δείψας 2. Σταβλισμός Ανάπαυση κατά την κατάκλιση Απουσία θερμικής καταπόνησης Ευκολία στη μετακίνηση 3. Υγεία Απουσία τραυματισμών Απουσία ασθενειών Απουσία πόνου που οφείλεται στο χειρισμό των ζώων 4. Συμπεριφορά Εκδήλωση κοινωνικής συμπεριφοράς Εκδήλωση όλων των υπολοίπων χαρακτηριστικών φυσιολογικής συμπεριφοράς Καλή σχέση ανθρώπων-ζώων Θετική συγκινησιακή κατάσταση 1

Για όλες τις παραπάνω δεσμεύσεις, έχει εκπονηθεί η κατάλληλη μεθοδολογία για την αντικειμενική αξιολόγηση του επιπέδου ευζωίας των ζώων που μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατά τον έλεγχο εφαρμογής τους.. 1. Η Διατροφή ρυθμίζει σε σημαντικό βαθμό το επίπεδο ευζωίας των ζώων. Η θρεπτική κατάσταση των ζώων χρησιμοποιείται από το παρελθόν ως δείκτης του επιπέδου ευζωίας αυτών. Παρόλη τη σημασία της, η κάλυψη των διατροφικών αναγκών των αγροτικών ζώων γίνεται με κύρια κατεύθυνση την αύξηση της παραγωγικότητας αυτών και δευτερευόντως τη βελτίωση του επιπέδου ευζωίας αυτών. Οι χρησιμοποιούμενες πρακτικές, έχουν ως αποτέλεσμα τη συχνή εκδήλωση διαφόρων μεταβολικών νοσημάτων, που κάθε άλλο παρά ευνοούν τις συνθήκες ευζωίας. Προτείνεται, η βελτίωση της Διατροφής των ζώων με ενέργειες: - που λαμβάνουν υπόψη την ηλικία και τη συγκεκριμένη φάση του παραγωγικού κύκλου για το κάθε είδος παραγωγικού ζώου. - για την αποφυγή προβλημάτων που έχουν σχέση με τον αριθμό των σημείων παροχής της τροφής και του νερού, ώστε όλα τα εκτρεφόμενα ζώα να έχουν εύκολη πρόσβαση στα σημεία αυτά. - για την διασφάλιση της καθαρότητας και της ποιότητας του παρεχόμενου νερού. 2. Για τον Σταβλισμό των ζώων, προτείνονται στο παρόν Μέτρο όλες οι απαραίτητες ενέργειες ώστε τα ζώα, ανάλογα με τις φυσιολογικές ανάγκες κάθε είδους, την ηλικία και τη φάση του παραγωγικού κύκλου αυτών, να μπορούν να αναπαύονται κατά την κατάκλιση, να προστατεύονται από τυχόν θερμική καταπόνηση (κρύο-ζέστη) και να μετακινούνται με ευκολία βελτιώνοντας τους ακόλουθους παράγοντες ς: i) το μικροκλίμα του στάβλου: όπως η κυκλοφορία του αέρα, το επίπεδο της σκόνης, η θερμοκρασία, ο φωτισμός, η σχετική υγρασία και η συγκέντρωση των αερίων πρέπει να διατηρούνται σε επίπεδα που να εξασφαλίζουν την όσο το δυνατόν άνετη και καλή διαβίωσή των ζώων. ii) το μέγεθος του στάβλου: που επηρεάζει την ελευθερία κίνησης και την κοινωνικοποίηση των ζώων. Η μειωμένη ελευθερία κίνησης και η έλλειψη επαφής μεταξύ των ζώων αποτελούν ισχυρούς παράγοντες καταπόνησης (στρες) και οδηγούν σε επιθετικές συμπεριφορές αυτών. iii) εξωτερικό περιβάλλον με/ή λειμώνα: που αποτελεί βασικό δείκτη ευζωίας των ζώων, καθώς επιτρέπει την σωματική άσκηση αυτών, αλλά και κοινωνικοποίησή τους σε συνθήκες φυσικού περιβάλλοντος με ταυτόχρονη ανάπτυξη φυσιολογικών συμπεριφορών. 3. Η Υγεία αποτελεί τον πιο σημαντικό δείκτη ευζωίας των αγροτικών ζώων. Οι συνθήκες σταβλισμού, η διατροφή και ο χειρισμός των ζώων πρέπει να γίνεται με τρόπο τέτοιο, που να απομακρύνεται ο κίνδυνος διασποράς λοιμωδών νοσημάτων ή παρασιτώσεων, αλλά επίσης να ελαχιστοποιούνται οι κίνδυνοι πρόκλησης πόνου, τραυματισμών ή άλλων ατυχημάτων. Με το παρόν Μέτρο, προτείνονται ενέργειες για την προστασία της Υγείας των ζώων και τη μείωση του πόνου σε περιπτώσεις μικροχειρουργικών επεμβάσεων ακρωτηριασμού ή άλλης κτηνιατρικής πρακτικής. Οι συνηθέστερες χειρουργικές επεμβάσεις ακρωτηριασμού, στις οποίες υποβάλλονται τα ζώα είναι ο ευνουχισμός, το κόψιμο της ουράς, το κόψιμο των κυνόδοντων, η σήμανση των αυτιών, το τρύπημα της μύτης και το κόψιμο των κεράτων. Επίσης, πολλές φορές στα ζώα γίνονται μικρο-επεμβάσεις για την εισαγωγή ηλεκτρονικών συσκευών. 2

H xρήση αναισθητικών και αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, σε περιπτώσεις που είναι απαραίτητες οι ως άνω επεμβάσεις, αποτελούν ενδεδειγμένες ενέργειες για την μείωση του πόνου, την αποφυγή λοιμώξεων και έντονου στρες και την αντιμετώπιση του ζώου ως ευαίσθητου ον. 4.Η εκδήλωση χαρακτηριστικών Φυσιολογικής Συμπεριφοράς, αποτελεί ένα σχετικά απλό για τους κτηνοτρόφους δείκτη του επιπέδου Υγείας και ευζωίας των εκτρεφόμενων ζώων. Η εκδήλωση κοινωνικής συμπεριφοράς, το παιγνίδι και η ανίχνευση, η σχέση ανθρώπου-ζώου και η συγκινησιακή κατάσταση του ζώου κ.ά., αντανακλούν το επίπεδο αρμονίας των ζώων με το περιβάλλον διαβίωσής του. Οι ενέργειες που προτείνονται στο σημείο αυτό, αποσκοπούν στη βελτίωση του περιβάλλοντος και του χειρισμού των ζώων, έτσι ώστε αυτά -ανάλογα με το είδος- να είναι σε θέση να εκδηλώσουν όλα τα χαρακτηριστικά φυσιολογικής συμπεριφοράς τους και θετικής συγκινησιακής κατάστασης. Τέλος, το μέτρο συνεισφέρει στην προτεραιότητα 3 «προώθηση της οργάνωσης της αλυσίδας τροφίμων, περιλαμβανομένης της επεξεργασίας και εμπορίας γεωργικών προϊόντων, της καλής διαβίωσης των ζώων και της διαχείρισης κινδύνων στη γεωργία» της ΕΕ για την Αγροτική Ανάπτυξη και ειδικότερα στην περιοχή εστίασης 3. 1.3 Πεδίο εφαρμογής, επίπεδο στήριξης και άλλες πληροφορίες (κατανεμημένα ανά υπο-μέτρο και είδος δράσης) Το Μέτρο θα εφαρμοστεί αναπτύσσοντας σειρά ενεργειών καλής μεταχείρισης των ζώων σε τέσσερις τομείς της κτηνοτροφίας σύμφωνα με τα παρακάτω: 1 ος Τομέας: Χοιροτροφία. Α. Επεμβάσεις στις συνθήκες σταβλισμού: 1. Δάπεδο α) Αντικατάσταση βελτίωση τεχνητού δαπέδου με στόχο την: - αποφυγή τραυματισμών (επιβάσεις κατά τις οχείες) - άνετη κατάκλιση και κίνηση των χοίρων - ελαχιστοποίηση του κινδύνου εμφάνισης ασθενειών - επαρκή ρύθμιση της θερμοκρασίας σε συνθήκες θέρους ή ψύχους β) Εμπλουτισμό αντικατάσταση υλικών στρωμνής. Τα υλικά στρώμνης συμβάλλουν στην ανάπαυση, την ψυχαγωγία και τη διατροφή (ιδιαίτερα στην περίπτωση κυοφορούντων χοίρων). 2. Αύξηση Διαθέσιμου χώρου. Η ύπαρξη περιορισμένου διαθέσιμου χώρου αφενός επιτείνει την επιθετικότητα ορισμένων ζώων και αφετέρου δεν επιτρέπει στα ζώα που γίνονται αποδέκτες της επίθεσης να διαφύγουν. Η ανεπάρκεια χώρου συνδέεται με αυξημένη επιθετικότητα των ζώων κατά την ανάμειξη τους σε ομάδες και εμφάνιση υψηλών επιπέδων κορτιζόλης διαχρονικά 3

Η στέγαση των θηλυκών χοίρων σε κελιά μπορεί να προκαλέσει ταραχή, άγχος και εξασθένιση κινήσεων. Κατά τη διάρκεια του οίστρου, οι θηλυκοί χοίροι έχουν ανάγκη για μεγαλύτερη διαθεσιμότητα χώρου λόγω της αυξημένης δραστηριότητάς τους και συμπεριφορών που προσιδιάζουν στο ζευγάρωμα. Η αύξηση του διαθέσιμου χώρου μπορεί να γίνει με κατάλληλες μετατροπές στις υπάρχουσες εγκαταστάσεις και με τη μείωση του αριθμού των ζώων. 3. Βελτίωση μικροκλίματος Το θερμικό στρες επηρεάζει την πρόσληψη τροφής και την παραγωγή γάλακτος στους χοιρομητέρες και μπορεί να οδηγήσει σε ελλιπή σίτιση των χοορομητέρων και των χοιριδίων. Η θερμοουδέτερη θερμοκρασία υπολογίζεται σε 34 0 C για τα χοιρίδια με χαμηλό υποδόριο λίπος, σε 25-30 0 C για τα χοιρίδια 4-6 κιλών, σε 25 0 C για τα χοιρίδια 8-14 εβδομάδων και 20 0 C για τα μεγαλύτερα ζώα Τα υψηλά επίπεδα υγρασίας συμβάλλουν στην ανάπτυξη μικροβίων στο δάπεδο ή τον αέρα. Η χαμηλή υγρασία αντίθετα συμβάλει στην εμφάνιση ξηρασίας στις αναπνευστικές βλεννώδεις μεμβράνες. Προτείνεται η υγρασία στο χώρο στέγασης να κυμαίνεται από 50% - 80%. Ο θόρυβος αποτελεί ισχυρό παράγοντα στρες για τους χοίρους. Στο τμήμα του κτιρίου που σταβλίζονται οι χοίροι πρέπει να αποφεύγονται οι συχνοί θόρυβοι που φτάνουν τα 85 Dba (κοινοτική οδηγία 2001/93). Συνεπώς, απαιτείται η λήψη ενεργειών ρύθμισης του μικροκλίματος με την προμήθεια κατάλληλων μηχανημάτων κλιματισμού, αυτοματισμών και μικρών κατασκευαστικών επεμβάσεων (άνοιγμα παραθύρου, ηχομονώσεις, κ.λπ.). Β. Βελτίωση της σίτισης Χρήση χοντροαλεσμένης τροφής σε αντίθεση με ψιλοαλεσμένης σε κόκκους και ειδικότερα χρήση της βρώμης για την αποφυγή στομαχικών ελκών. Γ. Αντιμετώπιση ακρωτηριασμών και κατάστασης ευνουχισμού. Οι συνηθέστερες χειρουργικές επεμβάσεις ακρωτηριασμού στις οποίες υποβάλλονται οι χοίροι είναι ο ευνουχισμός, το κόψιμο της ουράς, το κόψιμο των κυνόδοντων, η σήμανση των αυτιών, το τρύπημα της μύτης. Επίσης, πολλές φορές το δέρμα τρυπάται για την εισαγωγή ηλεκτρονικών συσκευών. H xρήση αναισθητικών και αντιφλεγμονωδών φαρμάκων σε περιπτώσεις που είναι απαραίτητες οι ως άνω επεμβάσεις αποτελούν ενδεδειγμένες ενέργειες για τη μείωση του πόνου, την αποφυγή λοιμώξεων και έντονου στρες. 2 ος Τομέας: Προβατοτροφία και αιγοτροφία 4

Τα συστήματα εκτροφής των αιγών και προβάτων είναι κυρίως εκτατικά και επομένως οι κίνδυνοι για την ευζωία τους περιορίζονται κατά κύριο λόγο: α) στη διατροφή και το περιβάλλον των νεογέννητων αμνοεριφίων. β) στις συνθήκες στέγασης των ζώων κατά τη διάρκεια του Χειμώνα, που λόγω αυξημένης υγρασίας και ελλιπούς εξαερισμού καθιστούν ευάλωτα τα αιγοπρόβατα σε ασθένειες του αναπνευστικού. Οι παραπάνω αναφερόμενοι κίνδυνοι μπορούν να περιοριστούν εφόσον γίνουν οι ακόλουθες ενέργειες καλής μεταχείρισης των ζώων: 1. Χρήση, επιπλέον, συμπληρωμάτων σιτηρεσίου με συμπυκνωμένες ζωοτροφές στα κυοφορούντα ζώα. 2. Συχνότερο καθαρισμό και αλλαγή στρώμνης στους χώρους τοκετού και διαβίωσης των νεογέννητων αμνοεριφίων. 3. Συχνότερο καθαρισμό και αλλαγή στρώμνης στους χώρους διαβίωσης των αιγών και προβάτων κατά τη διάρκεια του Χειμώνα. 4. Χρήση θερμαντικών πηγών κατά τις πρώτες ώρες μετά τη γέννηση. 5. Εγκατάσταση συστήματος εξαερισμού που να επιτρέπει την ελεύθερη κυκλοφορία αέρα πάνω από το ύψος των αιγοπροβάτων. 6. Εγκατάσταση συστήματος θέρμανσης των ποτίστρων προκειμένου να μην παγώνει το νερό. 7. Εγκατάσταση συστήματος αυτόματης ανανέωσης του νερού στις ποτίστρες και/ή τοποθέτηση επιπλέον ποτίστρων προκειμένου να εξασφαλίζετε η επάρκεια και καθαρότητα του νερού. 3 ος Τομέας: Βοοτροφία Στη Χώρα μας η βοοτροφία κατά κύριο λόγο είναι ενσταβλισμένη και συνεπώς τα ζώα διαβιούν κατά κύριο λόγο σε στεγασμένες εγκαταστάσεις με προαύλιους χώρους. Συνεπώς, οι πρακτικές και ενέργειες για την καλή μεταχείριση των ζώων εντοπίζονται στα ακόλουθα: α) αύξηση του προαύλιου χώρου β) μετατροπές στο σχεδιασμό του βουστασίου για καλύτερη πρόσβαση των ζώων στον προαύλιο χώρο. γ) Διαμόρφωση προαύλιου χώρο προκειμένου να δημιουργηθούν συνθήκες παραμονής των ζώων για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και ειδικότερα: i) Δημιουργία περίφραξης (μόνιμη ή/και ηλεκτρικής) ii) τοποθέτηση ποτίστρων και συστημάτων αυτόματης ανανέωσης και επάρκειας του νερού iii) διαμόρφωση του εδάφους (φύτευση δέντρων, απομάκρυνση μεγάλων βράχων κ.λ.π) 5

iv) δημιουργία στεγάστρων προστασίας από τον ήλιο δ) Αντικατάσταση ή βελτίωση δαπέδου του βουστασίου, με μαλακότερα δάπεδα καθώς σε τέτοια δάπεδα η ανέγερση των ζώων γίνεται πιο εύκολα και ελαχιστοποιούνται οι τραυματισμοί. ε) βελτίωση συνθηκών φωτισμού του βουστασίου (Φυσικού και τεχνητού) στ) βελτίωση συνθηκών θερμοκρασίας (με εγκατάσταση συστημάτων κλιματισμού στο βουστάσιο) για την αποφυγή θερμικών στρες. ζ) παράταση της συμβίωσης μόσχου μητέρας αγελάδας τουλάχιστον μέχρι την ηλικία των έξι μηνών του μόσχου. Η απομάκρυνση του νεαρού μόσχου από τη μητέρα προκαλεί στρες τόσο στο νεαρό μόσχο όσο και στη μητέρα. η) Χρήση αναισθητικών και αντιφλεγμονωδών κατά την αποκεράτωση των βοοειδών, το τρύπημα των αυτιών και άλλων απαραίτητων χειρουργικών επεμβάσεων. Θ) μείωση του αριθμού των ζώων για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των εναπομείναντων ζώων 4 ος Τομέας: Πτηνοτροφία Oι πρακτικές και ενέργειες για την καλή μεταχείριση των πτηνών εντοπίζονται κατά κύριο λόγο στις συνθήκες του περιβάλλοντος διαβίωσης και ειδικότερα: α) αύξηση του προαύλιου χώρου (για τα ελευθέρας βοσκής) β) βελτίωση συνθηκών φωτισμού (Φυσικού και τεχνητού) γ) βελτίωση συνθηκών θερμοκρασίας (με εγκατάσταση συστημάτων κλιματισμού) για την αποφυγή θερμικών στρες. δ) βελτίωσης συνθηκών παροχής νερού για τη δίψα με εγκατάσταση αυτόματου συστήματος επάρκειας και ανανέωσης νερού. ε) αραίωση των πτηνών (μείωση των ζώων) προκειμένου να υπάρχει μεγαλύτερη άνεση χώρου και να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης των πτηνών. Τύπος στήριξης Η ενίσχυση θα δίνεται κατόπιν έγκρισης συγκεκριμένου ποσού για την υλοποίηση σχεδίου δεσμεύσεων καλής μεταχείρισης των ζώων. Μπορεί να είναι εφάπαξ ή σε δόσεις (π.χ. ετήσιες) ανάλογα με το είδος των ενεργειών, το ύψος της ενίσχυσης και το χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης. Το συνολικό εγκεκριμένο ποσό υπολογίζεται βάση των ΜΜΖ της κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης, με ανώτατο όριο έγκρισης τα 500 ανά ΜΜΖ. Σύνδεση με άλλη νομοθεσία Κεφάλαιο I του τίτλου VI του Κανονισμού (E.E.) 1306/2013 και άλλων σχετικών οδηγιών: 6

Οδηγία του Συμβουλίου 98/58/ΕΚ της 20 Ιουλίου 1998 σχετικά με την προστασία των ζώων στα εκτροφεία όπως εναρμονίστηκε με το Π.Δ.374/2001 (ΦΕΚ 251/Α ) Οδηγίες 1999/74/ΕΚ του Συμβουλίου και 2002/4/ΕΚ της Επιτροπής περί στοιχειωδών απαιτήσεων για την προστασία των ωοπαραγωγών ορνίθων όπως εναρμονίστηκαν με το Π.Δ.216/2003 (ΦΕΚ 181/Α ) Οδηγία 2008/119/ΕΚ του Συμβουλίου της 18 /12 /2008 για τη θέσπιση στοιχειωδών κανόνων για την προστασία των μόσχων Οδηγία 91/630/Ε.Ο.Κ., όπως τροποποιήθηκε με τις οδηγίες 2001/88/ΕΚ του Συμβουλίου και 2001/93/ΕΚ της Επιτροπής, για την προστασία των χοίρων,όπως εναρμονίστηκε με το Π.Δ. 215/2003 (ΦΕΚ 181/Α ) Οδηγία του Συμβουλίου 2007/43/ΕΚ 28/06/2007 L182/12.07.2007 σχετικά με τον καθορισμό ελάχιστων κανόνων για την προστασία των κοτόπουλων που εκτρέφονται για την παραγωγή κρέατος όπως εναρμονίστηκε με την ΚΥΑ 283329/2.23.2010 (ΦΕΚ 1940/Β /14.2.2010) Δικαιούχοι Επιλέξιμοι δικαιούχοι είναι οι κτηνοτρόφοι και πτηνοτρόφοι (φυσικά ή νομικά πρόσωπα) της Χώρας που είναι ενεργοί γεωργοί με την έννοια του άρθρου 9 του Καν. (Ε.Ε.) 1307/2013. Επιλέξιμες Δαπάνες Ως επιλέξιμη δαπάνη είναι η ολική ή μερική αποζημίωση για το πρόσθετο κόστος και για το διαφυγών εισόδημα που προκύπτει από τις δεσμεύσεις καλής μεταχείρισης των ζώων. Ειδικότερα ως επιλέξιμες δαπάνες αποτελούν: α) κατασκευαστικές εργασίες ήπιας έντασης (δηλαδή δεν απαιτούν στατικές μελέτες και δεν επεμβαίνουν στον φέρον οργανισμό του κτιρίου) για μετατροπές ή/και επεκτάσεις σταυλικών εγκαταστάσεων που αφορούν: α1. Αντικατάσταση βελτίωση τεχνητού δαπέδου α2. Την αύξηση του διαθέσιμου χώρου διαβίωσης των ζώων α3.την διευκόλυνση της πρόσβασης των ζώων στον προαύλιο χώρο α4. Την βελτίωση των συνθηκών φωτισμού και αερισμού (άνοιγμα παραθύρων, εγκατάσταση φιλικότερου τεχνητού φωτισμού) α5. Την ηχομόνωση του χώρου των σταυλικών εγκαταστάσεων (μόνον για χοίρους) β) μηχανολογικός και ηλεκτρονικός εξοπλισμός κλιματισμού και αυτοματισμών που αφορά την βελτίωση του μικροκλίματος (θερμοκρασία, υγρασία, αερισμός) των σταυλικών εγκαταστάσεων (κλιματιστικά μηχανήματα, θερμαντικά μέσα, υγραντήρες, ξηραντήρες, όργανα μετρήσεων θερμοκρασίας, υγρασίας κ.λ.π) γ) κόστος εργασίας για τη συχνότερη αντικατάσταση των υλικών στρώμνης και καθαρισμού των σταύλων. Το κόστος αυτό δεν αφορά τις εργασίες του κτηνοτρόφου αλλά το επιπλέον 7

κόστος που προκύπτει από την απασχόληση γεωργοκτηνοτροφικού εργάτη για το σκοπό αυτό. δ) προμήθεια υλικών στρώμνης και συμπληρωματικού ή εναλλακτικού σιτηρεσίου. Η προμήθεια αφορά το πρόσθετο κόστος μόνον για το επιπλέον υλικό στρώμνης και ζωοτροφές ή το επιπλέον κόστος για τη χρήση εναλλακτικού σιτηρεσίου που απαιτούνται για την κάλυψη των αναγκών καλής μεταχείρισης των ζώων και όχι αυτών που υποχρεωτικά χρησιμοποιούνται από τον κτηνοτρόφο για την διαβίωση και διατροφή των ζώων του. ε) προμήθεια υλικών και συστημάτων αυτοματισμών για τη βελτίωση των συνθηκών παροχής νερού και ειδικότερα: ε1) προμήθεια και εγκατάσταση ποτίστρων. Αφορά μόνον τις επιπλέον ποτίστρες που απαιτούνται για την καλύτερη διαβίωση των ζώων και όχι αυτές που χρειάζονται για την απλή επιβίωσή τους. ε2) προμήθεια και εγκατάσταση συστήματος θέρμανσης τω ποτίστρων ε3) προμήθεια και εγκατάσταση συστημάτων αυτόματης ανανέωσης του νερού στ) διαμόρφωση προαύλιου χώρου για την βελτίωση των συνθηκών παραμονής των ζώων και ειδικότερα: στ1) δημιουργία περίφραξης μόνιμης ή / και ηλεκτρικής. στ2) εργασίες φύτευσης και προμήθεια κατάλληλων δενδρυλλίων για τη φύτευση δέντρων με στόχο τη δημιουργία φυσικής σκιάς στ3) εργασίες διαμόρφωσης φιλικότερου εδάφους (απομάκρυνση μεγάλων βράχων, επιχωμάτωση μεγάλων σκαμμάτων) στ4) εγκατάσταση τεχνητών στεγάστρων προστασίας από τον ήλιο ζ) προμήθεια αναισθητικών και αντιφλεγμονωδών φαρμάκων η) κόστος απώλειας εισοδήματος από: η1) την μείωση των ζώων με στόχο την καλύτερη διαβίωση των εναπομείναντων ζώων. Η μείωση των ζώων μπορεί να γίνει μόνον με πώληση ή παραχώρηση των ζώων αυτών σε άλλους κτηνοτρόφους με εξαίρεση στα πτηνά εκτός των πτηνών όπου η μείωση των ζώων γίνεται με την τοποθέτηση λιγότερων ζώων στο πτηνοτροφείο κατά την επόμενη εκτροφή από την ημερομηνία ένταξης του δικαιούχου πτηνοτρόφου) η2) παράταση του χρόνου απογαλακτισμού με στόχο την μείωση του στρες από την απομάκρυνση των νεαρών ζώων από τη μητέρα. Επίσης, ως επιλέξιμο κόστος μπορεί να καθοριστεί κόστος συναλλαγής έως 20% του κόστους καταβολής για την εκπλήρωση των δεσμεύσεων καλής μεταχείρισης των ζώων. 8

Οι δεσμεύσεις αυτές μπορούν να ληφθούν: - για περίοδο τουλάχιστον ενός έτους και να ανανεώνονται ετησίως για μέχρι επτά έτη. - απευθείας για επτά έτη - Φάρμακα και εμβόλια δεν είναι επιλέξιμα. - Το μέτρο ενισχύει μόνο το πρόσθετο κόστος και το διαφυγόν εισόδημα σε αντιστάθμιση των ενεργειών καλής μεταχείρισης των ζώων. - Δαπάνες που αφορούν επενδύσεις δεν είναι επιλέξιμες στο πλαίσιο αυτού του Μέτρου. Αρχές σχετικά με τον καθορισμό των κριτηρίων επιλογής Δεν απαιτούνται κριτήρια επιλογής ( άρθρο 49 του Καν. 1305/2013). Ποσά και ποσοστά στήριξης Το ανώτατο ποσό στήριξης ανά Δικαιούχου είναι 500 ανά ΜΜΖ (παράρτημα ΙΙ του Καν. (ΕΕ) 1305/2013). 1.4 Επαληθευσιμότητα και Ελεγξιμότητα του μέτρου 1.4.1 Κίνδυνοι στην υλοποίηση των μέτρων Πιθανοί κίνδυνοι δύναται να εμφανιστούν στην επαλήθευση ορισμένων δεσμεύσεων, στην καταχώρηση των αιτημάτων πληρωμής και στο εύλογο κόστος. 1.4.2 Ενέργειες μετριασμού Στο θεσμικό πλαίσιο του Μέτρου: α) θα υπάρξει ειδική αναφορά όπου οι επιλέξιμες ενέργειες (που αποτελούν και τις δεσμεύσεις του Μέτρου) θα αποτυπωθούν με μετρήσιμα μεγέθη και θα εξειδικευθεί ο τρόπος ελέγχου και επαλήθευσή τους, β) Για τη μη τήρησή της γραμμής βάσης θα προβλεφθεί αναλογικό ποινολόγιο για τη μείωση του ποσοστού σφάλματος, γ) θα υπάρχει η δυνατότητα χρήσης μέσων όρων και ορίων ανοχής στις δεσμεύσεις των Δικαιούχων που αφορούν εκτάσεις, αριθμό δέντρων και ζώα, δ) Θα υπάρχει η μέριμνα για τη θέσπιση ειδικών διασταυρωτικών ελέγχων των δικαιολογητικών (πιστοποιητικών, βεβαιώσεων) που κατατίθενται με το αίτημα πληρωμής και αφορούν την υλοποίηση των δεσμεύσεων, ε) Το εύλογο κόστος θα διασφαλιστεί με απόδοση των πραγματικών δαπανών των δαπανών που αφορούν υπηρεσίες και προμήθειες με τη χρήση i) συγκριτικής αξιολόγησης των υποβαλλόμενων προσφορών και ii) ειδικών εμπειρογνωμόνων όπου απαιτείται, στ) Στο πλαίσιο των αιτήσεων πληρωμής, θα ορισθεί η κατάλληλη διαδικασία για τη διεκπεραίωση των αιτήσεων πληρωμής που επιτρέπει την πρόληψη και τον εντοπισμό ενδεχόμενων παρατυπιών ή λαθών. Η χρήση κατάλληλων εργαλείων πληροφορικής αποτελεί σημαντική επιπλέον ενέργεια ελαχιστοποίησης των κινδύνων και βελτίωσης της επαληθευσιμότητας και ελεγξιμότητας στην υλοποίηση του Μέτρου. Η εφαρμογή του εν λόγω Μέτρου θα υποστηρίζεται από τη χρήση κατάλληλων Πληροφοριακών Συστημάτων με στόχο τη διευκόλυνση διασταύρωσης στοιχείων και εξαγωγής αποτελεσμάτων κατά την υλοποίηση του. Επιπλέον, η βελτίωση των αναφορών και διασύνδεσης των πληροφοριακών συστημάτων θα συμβάλλει και στην παροχή στατιστικών στοιχείων μεγαλύτερης αξιοπιστίας καθώς και στη βελτιστοποίηση της 9

στατιστικής ανάλυσης για τον ακριβέστερο προσδιορισμό των κυριότερων παραγόντων υπεύθυνων για την εμφάνιση σφάλματος με σκοπό τον έγκαιρο εντοπισμό τους και τη λήψη διορθωτικών μέτρων για τον περιορισμό του σφάλματος. 1.4.3 Συνολική εκτίμηση του μέτρου Το μέτρο εφαρμόζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα και συνεπώς χρειάζεται να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στο θεσμικό πλαίσιο υλοποίησης αλλά και στη διευρυμένη δημοσιότητα του. Το μέτρο περιλαμβάνει δυνητικά το σύνολο των κτηνοτρόφων και πτηνοτρόφων της Χώρας, γεγονός που το καθιστά ευπρόσιτο και χωρίς διακρίσεις, σε ευρύ φάσμα γεωργών της Χώρας. 1.5 Μεθοδολογία των υπολογισμών του ποσού στήριξης, όπου απαιτείται Η βάση υπολογισμού της ενίσχυσης θα γίνει σύμφωνα με το άρθρο 62 (2) του Καν. (Ε.Ε.) 1305/2013. Οι δαπάνες Θα κοστολογηθούν (είτε εξολοκλήρου είτε ανά τιμή μονάδος) εκ των προτέρων και θα υπολογιστούν ανά ενέργεια/παρέμβαση καλής μεταχείρισης των ζώων όπως αυτές περιγράφονται στις επιμέρους Δράσεις. Το ποσό στήριξης (εγκεκριμένος προϋπολογισμός) ανά δικαιούχο θα υπολογιστεί με αξιολόγηση του σχεδίου δράσης των επιλέξιμων ενεργειών καλής μεταχείρισης των ζώων, λαμβάνοντας υπόψη: α) τον περιορισμό της ανώτερης οροφής των 500 ανά ΜΜΖ β) τις εκ των προτέρων κοστολογημένες τιμές μοναδιαίους κόστους ανά ενέργεια όταν πρόκειται για δαπάνη που αποτελεί πρόσθετο κόστος για τον Δικαιούχο γ) το κόστος που προκύπτει λόγω απώλειας εισοδήματος δ) το κόστος συναλλαγής σε ποσοστό 20% επί του συνολικού προϋπολογισμού. 1.6 Επιπρόσθετες ειδικές πληροφορίες για το Μέτρο Γραμμή βάσης: Ως γραμμή βάσης αποτελεί η υποχρέωση των γεωργών στην εκπλήρωση των ελάχιστων απαιτήσεων για την καλή διαβίωση των ζώων του Κεφαλαίου I του τίτλου VI του Κανονισμού (E.E.) 1306/2013 για την καλή διαβίωση των ζώων (άρθρο 93 και Παράρτημα ΙΙ, ΚΑΔ 11, 12 ΚΑΙ 13). 10