ECONOMIST CONFERENCES ΟΜΙΛΙΑ

ECONOMIST CONFERENCES ΟΜΙΛΙΑ ISAM ZABALAWI PRESIDENT, ARAB ACADEMY FOR BANKING AND FINANCIAL SCIENCES, HASHEMITE KINGDOM OF JORDAN TO THE SECOND GREEK EU PRESIDENCY CONFERENCE «Europe and the Arab World: Strengthening political, business and investment ties» ΤΡΙΤΗ 6 ΜΑΪΟΥ 2014

ECONOMIST CONFERENCES ΟΜΙΛΙΑ ISAM ZABALAWI PRESIDENT, ARAB ACADEMY FOR BANKING AND FINANCIAL SCIENCES, HASHEMITE KINGDOM OF JORDAN TO THE SECOND GREEK EU PRESIDENCY CONFERENCE «Europe and the Arab World: Strengthening political, business and investment ties» ΤΡΙΤΗ 6 ΜΑΪΟΥ 2014 Καλημέρα σε όλους σας, ευχαριστώ για την όμορφη εισαγωγή, ευχαριστώ για το εξαιρετικό αυτό κοινό από τραπεζίτες, επαγγελματίες, οικονομολόγους, διπλωμάτες που βρίσκονται εδώ σήμερα. Σήμερα είμαι εδώ εκπροσωπώντας την Αραβική Ακαδημαϊκή Τραπεζικών και Χρηματοοικονομικών Επιστημών, η οποία συνεργάζεται με τον Αραβικό Σύνδεσμο, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Θα ήθελα ν αναπτύξω το ζήτημα του δεσμού μεταξύ της ακαδημαϊκής κοινότητας και του τραπεζικού τομέα, δίνοντας έμφαση στην ποιότητα των αποφοίτων οι οποίοι και θα προσληφθούν από τον τραπεζικό τομέα. Στην Αραβική Ακαδημαϊκή κάνουμε έρευνες. Κάνουμε μελέτες προκειμένου ν αναπτύξουμε τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα, μιλώ για τα ακαδημαϊκά προγράμματα, προκειμένου να εντοπίσουμε τις νέες τάσεις, τις νέες κατευθύνσεις και έχουμε διακρίνει μια σειρά τάσεων οι οποίες χαρακτηρίζουν τις Τράπεζες, τις ψηφιακές Τράπεζες, την ιδέα της ισλαμικής

Τράπεζας, το ρόλο των branch managers, το ρόλο του Ταμία, του teller δηλαδή απ όλες τις απόψεις, τους κανονισμούς βάσει της Βασιλείας ΙΙΙ, όλες αυτές τις νέες τάσεις που υπάρχουν στον τραπεζικό τομέα. Πρόκειται για τάσεις, για νέες κατευθύνσεις οι οποίες σημαίνουν ότι τ ανώτερα ακαδημαϊκή Ιδρύματα πρέπει ν αλλάξουν κι αυτά προκειμένου να ικανοποιήσουν τις ανάγκες που έχουν αυτά τα χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα. Μάλιστα στην πράξη γενικά τ ανώτερα ακαδημαϊκά Ιδρύματα και αντίστοιχα τα Τμήματα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Τραπεζικών Υπηρεσιών πρέπει ν αλλάξουν. Υπάρχουν μια σειρά κινητηρίων δυνάμεων προς την αλλαγή αυτή: 1) Η οικονομία αλλάζει και η ίδια. Γίνεται οικονομία της γνώσης. Άρα τα Ιδρύματος και οι Τράπεζες μπορούν να παίξουν κεφαλαιώδη ρόλο στην αλλαγή της κοινωνίας, στην αλλαγή της οικονομίας, από μια οικονομία όπως την ξέραμε σε μια οικονομία της γνώσης. Δυστυχώς, οι Τράπεζες στην περιοχή μας, δεν υποστηρίζουν όσο θα έπρεπε την ανάπτυξη και το μετασχηματισμό σε μια οικονομία της γνώσης. Μάλιστα η Κεντρική Τράπεζα του Λιβάνου είναι η μόνη που έχει αναπτύξει ένα πρόγραμμα για την ενίσχυση της οικονομίας της γνώσης. Υποστηρίζουν δηλαδή τους αποφοίτους οι οποίοι έχουν τέτοια κατεύθυνση. 2) Μια άλλη κινητήριος δύναμη είναι η παγκοσμιοποίηση. Αισθανόμαστε λοιπόν ότι δίνουμε πτυχίο σε κάποιον φοιτητή, σε κάποιους φοιτητές, προκειμένου να έχουν μια καθολική προσέγγιση και ταυτόχρονα βλέπουμε ότι οι Τράπεζες που έχουν αυτή την παγκόσμια διάσταση δεν περιορίζονται στις τοπικές δραστηριότητες. 3) Τα δημογραφικά στοιχεία: Η αλλαγή στα χαρακτηριστικά του πληθυσμού σε μια χώρα όπως η Ιορδανία για παράδειγμα, είναι κάτι υπαρκτό. Είναι μια κοινωνία που γίνεται πιο νεανική. Άρα άνθρωποι που αποφοιτούν πιο νωρίς, που χρειάζονται μια θέση εργασίας, εμείς δε θέλουμε να δίνουμε πτυχία σε ανθρώπους από τα Πανεπιστήμιά μας μόνο και μόνο για να ενταχθούν στο στρατό των ανέργων. Όχι. Θέλουμε να δώσουμε πτυχία προκειμένου να έχουν κι αυτοί τη δυνατότητα να δημιουργήσουν για τη χώρα τους. 2

Από την άλλη η Ευρώπη γίνεται μια γηράσκουσα κοινωνία οπότε θεωρώ ότι μπορούμε ν αναπτύξουμε τη συνεργασία μεταξύ των δύο αυτών ομάδων χωρών, εμείς έχουμε μια πολύ καλή δεξαμενή ανθρωπίνων πόρων και υπάρχει και ανάγκη γι αυτούς τους ανθρώπους σε άλλα μέρη. Επίσης υπάρχουν τεχνολογικές αλλαγές οι οποίες υφίστανται, που πραγματοποιούνται και από τεχνολογικής απόψεως θα λέγαμε ότι αυτές οι εξελίξεις είναι πάρα πολύ γρήγορες. Δυστυχώς ο τραπεζικός τομέας είναι πιο προηγμένος απ ό,τι τα Τεχνικά Ιδρύματα, τα Πανεπιστήμια, τα Πολυτεχνεία, σε ό,τι αφορά τη χρήση της τεχνολογίας. Όπως έχουμε διαπιστώσεις, αυτό που συμβαίνει στον ιδιωτικό τομέα είναι πιο προηγμένο από αυτό που συμβαίνει στα ακαδημαϊκά Ιδρύματα. Επόμενη έννοια είναι η έννοια της καινοτομίας. Σε μεγάλο μέρος των βιομηχανιών, είτε μιλούμε για τη βιομηχανία την τραπεζική ή σε άλλες, η έννοια της καινοτομίας είναι απτή. Πολύ πρόσφατα η έννοια της καινοτομίας εισήχθη και στα προγράμματα σπουδών των Ανώτερων Ακαδημαϊκών Ιδρυμάτων. Στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, ανακοινώθηκε μέσα από την UNESCO ότι η ανώτερη εκπαίδευση για τον 21 ο αιώνα, θα πρέπει να έχει κάποια χαρακτηριστικά. Αυτή η ανακοίνωση, ή καλύτερα η δήλωση, εισήγαγε νέες έννοιες στην ανώτερη εκπαίδευση. Γίνεται λοιπόν πλέον λόγος για τη συνάφεια, τη συνάφεια δηλαδή της ανώτερης εκπαίδευσης με της βιομηχανικές και κοινωνικές πτυχές οπότε αρχίσαμε να μιλούμε για μια νέα γενιά αποφοίτων. Μια νέα γενιά αποφοίτων η οποία δεν είναι πλέον η κλασική, τυπική γενιά, φουρνιά αν θέλετε αποφοίτων που είχαμε τη δεκαετία του 70 και του 80. Έτσι λοιπόν στα Πανεπιστήμια άρχισαν να δίνουν έμφαση στα χαρακτηριστικά του αποφοίτου. Τα χαρακτηριστικά, και μάλιστα σ Αγγλικά χρησιμοποιούμε τη λέξη attribute, το οποίο εμπεριέχει τις δεξιότητες, τις ικανότητες και μετά έχουμε και το επίπεδο των λεγόμενων attributes, των χαρακτηριστικών, πράγματα τα οποία είναι «συνημμένα» με το άτομο ιδιωτικά. 3

Άλλα στοιχεία, οι δεξιότητες, οι ικανότητες μπορούν ν αλλάξουν, τα χαρακτηριστικά όμως είναι πράγματα που ακολουθούν τον απόφοιτο. Τα Πανεπιστήμια και τα Τμήμα Διοίκησης επιχειρήσεων ενδιαφέρονται πολύ για το ακαδημαϊκό περιεχόμενο των σπουδών, αλλά για να παράξουν αποφοίτους οι οποίοι θα εξυπηρετήσουν την οικονομία και την κοινωνία. Από την άλλη, οι κυβερνήσεις δαπανούν τεράστια ποσά για να υποστηρίξουν τα Πανεπιστήμια. Διότι θέλουν να βεβαιωθούν ότι τα χρήματα που δαπανούν πιάνουν τόπο, αλλιώς θα έπαιρναν διαφορετικές αποφάσεις επ' αυτού. Επίσης, με την τεχνολογική ανάπτυξη στον τομέα των Τηλεπικοινωνιών, δεδομένου ότι ο κόσμος γίνεται ένα μεγάλο χωριό, θέλουμε αποφοίτους οι οποίοι να έχουν μια διεθνή στάση απέναντι στα πράγματα και διεθνείς προοπτικές. Αυτός λοιπόν είναι και ο ρόλος ενός Ακαδημαϊκού Ιδρύματος στον τομέα της Διοίκησης των Επιχειρήσεων. Οι Τράπεζες λοιπόν και τα χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα λένε το εξής: Το στοιχεία της γνώσης σ έναν απόφοιτο είναι το ένα. Υπάρχουν όμως και άλλα στοιχεία, άλλα συστατικά του που χρειαζόμαστε στον απόφοιτοι πέραν από τη γνώση αυτή καθαυτή. Έχω λοιπόν συναντήσεις μια σειρά Διευθυνόντων Συμβούλων από Τράπεζες και χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα και τους ρωτούμε το εξής απλό πράγμα: Τι προσδοκάτε από τους δικούς αποφοίτους; Έχουμε μια σειρά πραγμάτων, ζητημάτων και το πιο σημαντικό που θέλουν είναι να έχουν τη δυνατότητα οι απόφοιτοι να μαθαίνουν. Να έχουν δηλαδή οι απόφοιτοι τη δυνατότητα να απορροφούν νέα γνώση. Αυτό είναι το πρώτο βήμα διότι όταν έχεις την ικανότητα να μαθαίνεις, μπορείς να κάνεις πολλά πράγματα. Επίσης θέλουμε οι απόφοιτοι να έχουν την ικανότητα ν ανταγωνίζονται, να μπορούν ν αντιμετωπίζουν τον ανταγωνισμό για μια θέση σε χώρες όπως η Ιορδανία, η Αίγυπτος και άλλες. Έχουμε περισσότερους αποφοίτους από όσους χρειαζόμαστε για τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας. Ο αριθμός των αποφοίτων για παράδειγμα στις σχολές Δημόσιας Διοίκησης στην Ιορδανία είναι περίπου 64.000 φοιτητές. 64.000 που φοιτούν στις Σχολές Διοίκησης Επιχειρήσεων στην Ιορδανία. Είναι οι άνθρωποι οι οποίοι μετά θα στελεχώσουν το χρηματοπιστωτικό τομέα. 4

Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να τους προετοιμάσουμε προκειμένου να είναι σε θέση να εργαστούν εκτός της Ιορδανίας. Θέλουμε λοιπόν να μπορούν ν ανταγωνίζονται στη διεθνή σκηνή για τη θέση εργασίας. Έχουμε λοιπόν πάρα πολλούς μετόχους και δωρητές τους οποίους εμείς πρέπει να πείσουμε ότι τα χρήματα που έχουν εισφέρει και οι δωρεές που έχουν κάνει, πιάνουν τόπο. Δηλαδή δίνουμε πτυχία στους κατάλληλους ανθρώπους, κι αυτοί που παίρνουν τα πτυχία είναι οι κατάλληλοι απόφοιτοι. Άρα, τ Ανώτερα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα γενικά και συγκεκριμένα τα κολλέγια, τα Πανεπιστήμια που ασχολούνται με τον Τομέα Διοίκησης Επιχειρήσεων, πρέπει να αγκαλιάσουν την έννοια αυτή των χαρακτηριστικών των αποφοίτων στο πλαίσιο των προγραμμάτων σπουδών τους. Πρέπει λοιπόν να διασφαλίσουμε ότι αυτή έννοια ενσωματώνεται μέσα στο πρόγραμμα σπουδών, μέσα στο περιβάλλον του Πανεπιστημίου, ότι υπάρχουν κατάλληλες αλληλεπιδράσεις μεταξύ της Διοίκησης, του διδακτικού προσωπικού και των φοιτητών. Επίσης, επιθυμούμε να ληφθούν υπ' όψιν αυτά τα χαρακτηριστικά κατά την ανάπτυξη προγραμμάτων σπουδών και στη λίστα των 500 Πανεπιστημίων βλέπουμε ότι αναπτύσσουν τα προγράμματα σπουδών με βάση τα παραγόμενα γνωσιακά αποτελέσματα. Στα κορυφαία αυτά Πανεπιστήμια, τα χαρακτηριστικά έχουν προτεραιότητα. Γι αυτό και πολλοί φορείς πιστοποίησης των Πανεπιστημίων επισκέπτονται τα Πανεπιστήμιά μας για να κρίνουν το πρόγραμμα σπουδών και επικεντρώνονται στους αποφοίτους. Πού εργάζονται οι απόφοιτοι; Μπορούμε να τους δούμε; Μπορούμε να κάνουμε μια συνάντηση μ αυτούς; Οπότε οι ίδιοι μιλούν με τους αποφοίτους και αυτά τα πορίσματα τ αξιολογούν για τη βαθμολόγηση, για την αξιολόγηση του Πανεπιστημίου και αντίστοιχα δίνουν τον Αα ή το Β βαθμό στο ακαδημαϊκό ίδρυμα. Μελετώντας τη βιβλιογραφία κατά τη διενέργεια των μελετών μας, ρωτούμε πάντα του μετόχους, τους εμπλεκομένους. Ρωτούμε λοιπόν με βάση τις τεχνικές αντιστοίχισης που έχουμε, ποια είναι τα χαρακτηριστικά, ποιες είναι οι δεξιότητες που αναμένεται από τους αποφοίτους μας. 5

Τι μας λένε: Πρώτα απ όλα θέλουμε τα γνωσιακά τους χαρακτηριστικά. Να έχουν δηλαδή εύρος, πλάτος δηλαδή και βάθος στον τομέα της εξειδίκευσής τους. Πιστεύουμε ότι αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Δεύτερον: Τα χαρακτηριστικά στο επίπεδο επικοινωνίας. Πρέπει οι απόφοιτοι να είναι σε θέση να επικοινωνούν, να μπορούν να συμμετέχουν σε μια συζήτηση και να κάνουν μια παρουσίαση. Η επικοινωνία λοιπόν σημαίνει τουλάχιστον να ξέρουν μία δύο επιπλέον γλώσσες πέραν της μητρικής τους επίσης και πιστεύουμε ότι αυτός είναι και ο ρόλος των Ιδρυμάτων, δηλαδή να προσδώσουν αυτό το είδες των δεξιοτήτων και των χαρακτηριστικών Στο παρελθόν λέγαμε ότι αναπτύσσουμε ένα πρόγραμμα σπουδών για τις επόμενες γενιές. Αυτό πλέον δεν ισχύει. Η εκπαίδευση, κατάρτιση, ανάπτυξη που εμείς παρέχουμε, γίνεται για όλες τις γενιές. Δεν είναι πλέον αποδεκτό αυτό που λέγαμε, ότι στα Πανεπιστήμια έρχονται άτομα ηλικίας 18 έως 24. Όχι. Αν πας τώρα στα Πανεπιστήμια, στις αναπτυγμένες χώρες, θα δεις φοιτητές διαφόρων ηλικιών. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει ν αναπτύξουμε τη λεγόμενη διαδικασία της Δια Βίου Μάθησης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της διαδικασίας της INSTABUS και του προγράμματος, ERASMUS, έχουν μια συγκεκριμένη πολιτική, μια εξαιρετικά ανεπτυγμένη πολιτική και νομίζω ότι εμείς στον Αραβικό Κόσμο πρέπει να μάθουμε από την πολιτική αυτή, όσα πρέπει να μάθουμε σχετικά με τη Δια Βίου Μάθηση. Η διαδικασία της Δια Βίου Μάθησης εμπλέκει τρεις φορείς: Τα Πανεπιστήμια, τον ιδιωτικό τομέα και την κυβέρνηση, το κράτος. Ο κάθε ένας παράγοντας έχει έναν ρόλο που πρέπει να παίξει και είμαι πολύ χαρούμενος, πολύ ικανοποιημένος που η κοινότητα, το κοινό εδώ μάλλον, εκπροσωπεί και τους τρεις αυτούς χώρους. Στις σχολές που ασχολούνται με τη Διοίκηση Επιχειρήσεων, πρέπει οι απόφοιτοι να μάθουν τη διαδικασία επίλυσης προβλημάτων. Δηλαδή πρέπει να ξέρουν οι απόφοιτοι πώς θα μετακινηθούν από την έννοια της ανάλυσης στην έννοια της σύνθεσης κι όχι απλά ν αναπαραγάγουν συνταγές επίλυσης προβλημάτων. 6

Πρέπει λοιπόν να μπορούμε να σπάνε το πρόβλημα σε κομμάτια και να επανασυνθέτουν τα κομμάτια για να βρίσκουν τη λύση. Επίσης, πιστεύουμε ότι δεν υπάρχει ένας πρωταθλητής, υπάρχου μια ομάδα η οποία μπορεί να πρωταγωνιστεί. Πιστεύουμε στ αποτελέσματα της ομαδικής εργασίας. Και αυτό πρέπει να ξεκινήσει ως έννοια να προωθείται από το Δημοτικό, ούτως ώστε τα Πανεπιστήμιο πλέον να δίνουμε έμφαση στις διαφορετικές πτυχές της ομαδικής εργασίας. Μαθήματα εκμάθησης στο πλαίσιο ομάδας, σεβασμός απέναντι στον τρίτο, συμμετοχή όλων των μελών μιας ομάδας στην παραγωγή αποτελεσμάτων κτλ. Ο τραπεζικός λοιπόν τομέας, επίσης έχει μια τεράστια κοινωνική ευθύνη. Και μάλιστα στην Αραβική Ακαδημαϊκή έχουμε αναπτύξει μια πλήρη μελέτη αναφορικά με την κοινωνική ευθύνη των Τραπεζών και του Χρηματοπιστωτικού Τομέα. Πιστεύουμε λοιπόν ότι αυτό είναι πολύ σημαντικό και πρέπει να δώσουμε έμφαση σ αυτό. Όπως προείπα, οι απόφοιτοί μας πρέπει να έχουν έναν τρόπο σκέψης με διεθνή διάσταση. Να έχουν δηλαδή μια παγκόσμια προοπτική. Πιστεύουμε ότι το άτομο πρέπει να είναι ανεπτυγμένο ως οντότητα αλλά και ως επαγγελματίας προκειμένου να κατέχει αυτή την ικανότητα. Μιλώντας με τους επικεφαλής του τραπεζικού τομέα και βλέποντας τι σχόλια έχουν να κάνουν για τους αποφοίτους μας, μας λένε τα εξής: Πρώτον: Η εκπαίδευση στα Πανεπιστήμια αυτά δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στους κατόχους διδακτορικών. Πρέπει να έχουμε ανθρώπους οι οποίοι να συμμετάσχουν στη διδακτική διαδικασία οι οποίοι να προέρχονται μέσα από την αγορά και αυτοί να βοηθήσουν στην ανάπτυξη του προγράμματος σπουδών. Θέλουμε αυτούς τους ανθρώπους να μας βοηθήσουν σε αυτό, διότι σε τελική ανάλυση ο απόφοιτος ενός τέτοιου Ιδρύματος, θα υπηρετήσει σε μια Τράπεζα, στο χρηματοπιστωτικό τομέα. Οπότε πρέπει κι αυτοί οι άνθρωποι να συμμετάσχουν, να εμπλακούν στην ανάπτυξη του προγράμματος σπουδών. Επίσης μας λένε πολλά για το ζήτημα της ενσωμάτωσης ταλέντων. Δεν είναι μόνο ότι θέλω να δώσω πτυχίο σε έναν λογιστή ο οποίος 7

ξέρει να κάνει τα μαθηματικά, πρέπει να έχει ολοκληρωμένη γνώση και να γνωρίζει πολλά πράγματα για τη λογιστική και πρέπει να έχει πολύ καλή γνώση αυτών των στοιχείων. Να έχει καλή γνώση των στοιχείων της οικονομίας γενικά, επίσης να γνωρίζει πολλά πράγματα σε πολιτισμικό επίπεδο. Δεν είναι δηλαδή μόνο το στοχευμένο πεδίο της εξειδίκευσής του, η λογιστική στην προκειμένη περίπτωση. Επίσης στις Τράπεζες λένε πολλά πράγματα για τη λεγόμενη συνεχιζόμενη εκπαίδευση. Στην Ακαδημία ετησίως βγάζουμε περίπου 300 εκπαιδευτικά προγράμματα κυρίως για τον τραπεζικό και τον χρηματοπιστωτικό τομέα. αυτό σημαίνει ότι οι απόφοιτοί μας είναι άτομα τα οποία πρέπει να εκπαιδεύσουμε έτσι ώστε να είναι πάντα στοιχεία υποκείμενα της διαδικασίας δια βίου μάθησης. Μελετώντας τη βιβλιογραφία υπάρχει αυτό που λέμε εταιρικά Πανεπιστήμια. Τι σημαίνει αυτό; Επειδή πρόκειται για Πανεπιστήμια τα οποία εταιρείες οι οποίες δεν είναι τόσο δεσμευμένες με τα κλασικά Πανεπιστήμια να στήσουν τους δικούς τους φορείς: η Microsoft κι άλλες. Βλέπουμε μεγάλες εταιρείες μεγάλα ονόματα οι οποίες αναπτύσσουν δικούς τους ακαδημαϊκούς φορείς δικά τους Πανεπιστήμια ούτως ώστε οι απόφοιτοί τους να είναι αυτό ακριβώς που αυτές οι εταιρείες χρειάζονται. Προκειμένου να αναπτύξουμε αυτούς τους αποφοίτους, προκειμένου να είμαστε πιο κοντά στις Τράπεζες στο χρηματοπιστωτικό τομέα σε αυτά που θέλει η συγκεκριμένη βιομηχανία πρέπει να κάνουμε μια μεταρρύθμιση στον τομέα της ανώτατης εκπαίδευσης. Χωρίς τη μεταρρύθμιση αυτή δεν κάνουμε τη δουλειά μας με το σωστό τρόπο. Μεταρρύθμιση. Πρέπει να αλλάξουμε πρώτα απ' όλα την αποστολή και το όραμά μας. Τα Πανεπιστήμια πρέπει να αλλάξουν το όραμα που έχουν και την αποστολή τους. Επίσης πρέπει να αναθεωρήσουν τα προγράμματά τους και το περιβάλλον, το υλικό, οι εγκαταστάσεις, η απονομή των πτυχίων πρέπει να αλλάξει ούτε και η διδακτέα ύλη. Όλα αυτά βρίσκονται στην καρδιά, στον πυρήνα των Ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης. 8

Για να δούμε κάποια πράγματα επιπλέον. Αναφορικά με το όραμα και την αποστολή. Ξέρω έχουμε τα Πανεπιστήμια τα οποία τα περισσότερα μιλούν για τρία πράγματα: 1. Διδασκαλία, 2. Έρευνα και 3. Υπηρεσίες προς την κοινωνία. Αυτοί είναι οι τρεις πυλώνες του κάθε Πανεπιστημίου, πάνω στους οποίους βασίζεται κάθε Πανεπιστήμιο. Αυτό το παράδειγμα πρέπει να αλλάξει. Πρέπει να μετακινηθούμε από τον τομέα της διδασκαλίας στον τομέα της μάθησης, είναι άλλη διαδικασία, τελείως διαφορετική. Πρέπει να πάμε από την έρευνα στην καινοτομία πλέον. Πρέπει να πάμε από το επίπεδο της υπηρεσίας προς την κοινωνία, στην εταιρική σχέση με την κοινωνία. Αυτό είναι το νέο παράδειγμα το οποίο πρέπει να επικρατήσει στα Ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης, το νέο πρότυπο αν θέλετε. Στον κλασικό κόσμο της διδασκαλίας, η διδασκαλία συνήθως επικεντρωνόταν γύρω από τα μέλη της Σχολής. Πλέον αυτό το μοντέλο δεν ισχύει, δεν είναι αποδεκτό. Ο φοιτητής ή ο εκπαιδευόμενος ο ασκούμενος, βρίσκεται στο κέντρο της διαδικασίας. Δεν είναι το μέλος της Σχολής. Ο ρόλος του μέλους του διδακτικού προσωπικού έχει αλλάξει, δεν είναι πλέον αυτός η πηγή της γνώσης. Είναι ένας διευκολυντής. Πρέπει να αλλάξει τη συμπεριφορά, τη στάση από μια πηγή γνώσης σε ένα φορέα διευκόλυνσης της μαθησιακής διαδικασίας. Και οι φοιτητές είναι το κέντρο πλέον του Ιδρύματος και όλα πρέπει να λειτουργούν προκειμένου να αναπτυχθούν αυτοί. Αίθουσες. Πρέπει να αλλάξουμε τις κλασικές μονόχνωτες βαρετές αίθουσες διδασκαλίας με τους πίνακες. Δεν ισχύει πλέον αυτό, δεν είναι αποδεκτό. Μπορεί να φέρεις κάποιον από άλλη ήπειρο για να διδάξει, μπορεί να έχεις κάποιον ο οποίος θα διδάξει μέσω tele-conferencing ένα μάθημα από άλλη ήπειρο, δεν χρειάζεται να είναι εκεί. Επίσης μαθαίνουμε σε επίπεδο αποτελεσμάτων όχι σε επίπεδο αντιδρώντων inputs, πληροφορία εισόδου δηλαδή. Ο ρόλος μας ως διευκολυντή είναι να δώσουμε κάποιες πρώτες πληροφορίες που 9

προέρχονται από διαφορετικό υπόβαθρο. Η πρόκληση πλέον είναι να το αλλάξουν αυτό οι απόφοιτοι όταν πάρουν το πτυχίο τους. Τα περισσότερα Πανεπιστήμια πρέπει να διενεργήσουν λεπτομερείς μελέτες σχετικά με την προστιθέμενη αξία που εισφέρουν αυτά στους φοιτητές. Δηλαδή σύγκριση του input των πληροφοριών εισόδου με το output των πληροφοριών εξόδου, των παραγόμενων δηλαδή αποτελεσμάτων. Πρέπει να γίνουν λεπτομερείς μελέτες προκειμένου να δούμε κατά πόσο και πως αλλάξαμε τη συμπεριφορά των αποφοίτων, τη στάση τους, τον χαρακτήρα τους, πως ήταν όταν μπήκαν στο κολέγιο ή στο Πανεπιστήμιο και πως είναι όταν αποφοιτούν. Επίσης στο παρελθόν σκεφτόμασταν μονόδρομα: από το Πανεπιστήμιο και το διδάσκοντα προς τον φοιτητή. Αλλά θα πρέπει να υπάρχει αμφίδρομη επικοινωνία στη διαδικασία της μάθησης εντός και εκτός της αίθουσας. Επίσης πρέπει να κινηθούμε προς την καινοτομία. Στα Πανεπιστήμια ένα μεγάλο μέρος των ακαδημαϊκών αρέσκονται στη θεωρία, μιλάνε μόνο για ιδέες. Άρα πρέπει αυτές τις ιδέες όχι μόνο να τις συζητάμε, αλλά να τις εφαρμόζουμε κιόλας. Πρέπει να μετακινηθούμε από την παραγωγή ιδεών στην υλοποίηση των ιδεών. Επίσης όσον αφορά τις καινοτομίες θα πρέπει να προχωρήσουμε από την ατομική καινοτομία στην ομαδική καινοτομία. Το αποτέλεσμα δηλαδή της καινοτομίας θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα ομαδικής εργασίας και θα πρέπει επίσης να ενσωματώσουμε και τον ιδιωτικό τομέα στα Πανεπιστήμια. Δεν είναι πλέον αποδεκτό να ζούμε σε πύργους κλεισμένους. Πρέπει να είμαστε μέλος της κοινωνίας, μέρος του κόσμου. Στο παρελθόν συνήθιζαν να επικεντρώνονται μόνο σε ένα εκπαιδευτικό αντικείμενο. Αυτό δεν είναι πλέον σημαντικό να γίνεται, αλλά χρειάζεται κάποιος να έχει γνώσεις από διαφορετικά αντικείμενα, παραδείγματος χάριν όταν κάποιος σπουδάζει οικονομικά θα πρέπει να γνωρίζει και τη νομική διάστασή τους. Γιατί ο νόμος είναι πολύ σημαντικός όταν σπουδάζουμε οικονομικά για παράδειγμα. 10

Επίσης δεν θα πρέπει να έχουμε επικεντρωμένη προσέγγιση. Θα πρέπει να προωθούμε τις συνεργασίες με άλλα Πανεπιστήμια. Υπάρχουν πολλά Πανεπιστήμια στην Ιορδανία τα οποία συνεργάζονται με άλλα Πανεπιστήμια γειτονικών χωρών και ευρωπαϊκών χωρών σε πάρα πολλά projects. Επίσης αυτή η έννοια της διδασκαλίας και της μάθησης πρέπει να προχωρήσουμε από την παθητική διαδικασία, δηλαδή ότι ο φοιτητής βρίσκεται στην πλευρά του αποδέκτη, ο μαθητευόμενος πρέπει να γίνει ενεργός μαθητευόμενος. Θα πρέπει να εξελιχθεί έτσι ώστε να μην είναι παθητικός αλλά ενεργητικός φοιτητής για να αυξήσει με αυτό τον τρόπο τη γνώση και τις ικανότητες που είναι απαραίτητες. Γιατί αν είσαι ενεργός φοιτητής μαθητευόμενος σημαίνει ότι εμπλέκεσαι σε όλες τις διαδικασίες της μάθησης. Όπως είπα για να προωθήσουμε τη μεταρρύθμιση στο τραπεζικό και οικονομικό τομέα πρέπει να αλλάξουμε και τις εγκαταστάσεις πρώτα απ' όλα. Δυστυχώς πας στο Πανεπιστήμιο και βλέπεις τους μαύρους πίνακες μέσα στις αίθουσες του Πανεπιστημίου. Ενώ πας στα σχολεία και βλέπεις τους διαδραστικούς πίνακες. Δεν είναι αποδεκτό να έχουμε μαυροπίνακες στα Πανεπιστήμια και στα Κολέγιά μας. Πρέπει να προωθήσουμε την ιδέα της διαδραστικότητας και πρέπει να ξεκινήσουμε και από τους πίνακες. Επίσης θέλουμε να έχουμε ανθρώπους από τη βιομηχανία, να έρχονται και να δουλεύουν μαζί με τους φοιτητές μας για να τους βοηθήσουν στην εξέλιξή τους. Επίσης οι αίθουσες διδασκαλίας πρέπει να είναι έξυπνες αίθουσες διδασκαλίας, όταν μιλάω με τους φοιτητές μου για στρατηγικό σχεδιασμό θα πρέπει να μπορώ να διαδρώ με έναν εμπειρογνώμονα μιας Τράπεζας ή ενός Πανεπιστημίου ή ενός Υπουργείου για να με βοηθήσει, να συμβάλλει κι αυτός με τις δικές του ιδέες. Άρα όπως είπα θα πρέπει να έχουμε μια αποκεντρωμένη πολιτική εκπαίδευσης και όσον αφορά τα πιστοποιητικά σπουδών και τα πτυχία, θα πρέπει να υπάρχει και μια πιστοποίηση που θα είναι πλέον των 11

βασικών πτυχίων και του διδακτορικού που έχει κάποιος, δηλαδή πιστοποιημένος τραπεζίτης και τα λοιπά. Εδώ βλέπουμε ένα πρόγραμμα αξιολόγησης και έχουμε πέντε επίπεδα αξιολόγησης και πρέπει όχι μόνο να συμμετέχουμε αλλά να συμβάλλουμε να μπορούμε πρακτικά και θεωρητικά να συμβάλλουμε στην καινοτομία. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που προανέφερα σχετίζονται με την ποιότητα του αποφοίτου και τα Πανεπιστήμια πρέπει να αναπτύξουν συστήματα διαχείρισης πληροφοριών. Γιατί η πληροφορία σήμερα είναι σημαντική σε όλα τα επίπεδα και για να αποκτήσουμε την πληροφορία πρέπει να συνεργαστούμε. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για την προσοχή σας. 12