Εφαρμόζοντας τα Βασικά Πρότυπα για τους κηδεμόνες ασυνόδευτων παιδιών στην Ευρώπη

Εφαρμόζοντας τα Βασικά Πρότυπα για τους κηδεμόνες ασυνόδευτων παιδιών στην Ευρώπη Implementing the Core Standards for guardians of separated children in Europe Εθνική έκθεση: Κύπρος Ραφαέλα Καμάσσα Hope For Children UNCRC Policy Center 0

All rights reserved. Copyright 2014 Hope For Children UNCRC Policy Center No portion may be reproduced without permission of Hope For Children UNCRC Policy Center Image cover: separated children in The Netherlands summarized in a couple of words what every Core Standard means for guardians in practice. 1

1. INTRODUCTION Fout! Bladwijzer 2. BACKGROUND OF THE PROJECT 9 3. SUMMARY CORE STANDARDS FOR GUARDIANS 12 4. DEVELOPMENTS IN RELATION TO GUARDIANSHIP AND MIGRATION 14 5. A SHORT OVERVIEW OF THE NATIONAL GUARDIANSHIP SYSTEM 19 5.1. Legislative and policy framework guardianship 19 5.2. Description of the guardianship organisation 23 5.3. Appointment of a guardian 24 5.4. Legal responsibilities and tasks of the guardian (on paper and in practice) 25 5.5. Education, status and training of the guardian 27 5.6. Methodology of guardians 27 5.7. Caseload and remuneration of guardians 28 5.8. Monitoring and accountability of guardians 29 6. BENCHMARK OF THE CORE STANDARDS FOR GUARDIANS OF SEPARATED CHILDREN AGAINST THE NATIONAL CONTEXT 30 Standard 1 30 Standard 2 36 Standard 3 39 Standard 4 46 Standard 5 50 Standard 6 53 Standard 7 56 Standard 8 60 Standard 9 62 Standard 10 64 7. CONCLUSIONS 66 8. RECOMMENDATIONS FOR IMPLEMENTATION OF THE CORE STANDARDS ON NATIONAL LEVEL 68 9. REFERENCES 72 10. ANNEXES 77 Annex 1: Core Standards for Guardians of Separated Children in Europe 77 Annex 2: Glossary 84 Annex 3: General Recommendations from the first project Closing a Protection Gap 85 2

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Το Hope For Children UNCRC Policy Center θα ήθελε να εκφράσει τις θερμές του ευχαριστίες στα ασυνόδευτα και πρώην ασυνόδευτα παιδιά για την πολύτιμη συμβολή και τις διορατικές τους απόψεις αναφορικά με τα επόμενα βήματα που πρέπει να κάνουμε για την καλύτερη εφαρμογή των Βασικών Προτύπων στην Κύπρο. Η ενεργή τους συμμετοχή αποτέλεσε ένα αναπόσπαστο μέρος αυτής της διαδικασίας από την οποία έχουμε αποκτήσει περαιτέρω γνώσεις για την κατανόηση των αναγκών και των επιθυμιών τους. Θα θέλαμε επίσης να εκφράσουμε την ευγνωμοσύνη μας προς τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, το θεσμικό όργανο για την κηδεμονία στην Κύπρο, για τη συνεργασία και την ειλικρίνειά τους. Συμμεριζόμαστε τη δέσμευσή τους για τη βελτίωση του status quo και εκτιμούμε την επιμονή τους για τη διαμόρφωση ενός καλύτερου μέλλοντος για τα ασυνόδευτα παιδιά που εισέρχονται και ζουν στην Κύπρο. Θα θέλαμε επίσης να ευχαριστήσουμε τους συνεργάτες του προγράμματος, Closing a Protection Gap 2.0, ιδιαίτερα το Defence for Children-ECPAT Ολλανδίας για το συντονισμό, το πρόγραμμα Daphne III, και την κα Μαρίνα Ευθυμιάδου, που λειτούργησε ως το σημείο επαφής εκ μέρους των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας. Ιδιαίτερες ευχαριστίες επίσης στους αγαπητούς συναδέλφους και φίλους που υποστήριξαν τη διαδικασία που οδήγησε στην παρούσα έκθεση: Joseph Varughese, Άντρια Νεοκλέους, Άντρια Τακκίδου, Ελπίδα Δημητρίου και Louna Hamad, οι οποίοι υποστήριξαν την προσπάθεια και συνέβαλαν έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι η παρούσα έκθεση αντικατοπτρίζει με ακρίβεια την πραγματικότητα για τα ασυνόδευτα παιδιά. 3

1. Εισαγωγή Κλείνοντας ένα χάσμα προστασίας 2.0: Προχωρώντας στα επόμενα βήματα. «Η έκθεση, Κλείνοντας ένα χάσμα προστασίας, προβλέπει τα βασικά πρότυπα που πρέπει να διέπουν τις πολιτικές σε εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο, προκειμένου να βελτιωθεί η προστασία των ασυνόδευτων παιδιών στην ήπειρό μας. Τονίζει επίσης την ανάγκη για την εναρμόνιση της ποιότητας των συστημάτων κηδεμονίας σε όλη την Ευρώπη και εντός των χωρών, μεταξύ των οποίων εξακολουθούν να υφίστανται τεράστιες διαφορές. Οι στόχοι που τέθηκαν για τους κηδεμόνες και τους φορείς χάραξης πολιτικής είναι φιλόδοξοι, αλλά όχι ανέφικτοι. Αυτό που χρειάζεται είναι η συστηματική εφαρμογή αυτών των προτύπων σε όλες τις πολιτικές για τα ασυνόδευτα παιδιά και η ολιστική τους χρήση». Από τον πρόλογο της έκθεσης «Βασικά πρότυπα για κηδεμόνες των ασυνόδευτων παιδιών στην Ευρώπη: Στόχοι για τους κηδεμόνες και τις αρχές» του Επιτρόπου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης, Thomas Hammarberg. «Θα προωθήσουμε τα πρότυπα για όλους τους κηδεμόνες όσον αφορά τα ασυνόδευτα παιδιά. Ωστόσο, χρειάζεται να γίνουν πολλά ακόμα. Πρέπει να υπάρχουν Ευρωπαϊκοί κανονισμοί σχετικά με τα προσόντα των κηδεμόνων». Μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατά τη διάρκεια των εγκαινίων των Βασικών Προτύπων για κηδεμόνες ασυνόδευτων παιδιών στην Ευρώπη, Νοέμβριος 2011 στις Βρυξέλλες. Οι παραπάνω αναφορές υπογραμμίζουν τη στήριξη και την ανάγκη για προώθηση της ευαισθητοποίησης, της εφαρμογής και της επέκτασης του πεδίου εφαρμογής των Βασικών Προτύπων για τους κηδεμόνες ασυνόδευτων παιδιών στην Ευρώπη που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος «Κλείνοντας ένα χάσμα προστασίας για τα ασυνόδευτα παιδιά στην Ευρώπη». 4

Από το Δεκέμβριο του 2012 εώς το Δεκέμβριο του 2014 εννέα εταίροι 1 θα συνεργαστούν για το πρόγραμμα «Κλείνοντας ένα χάσμα προστασίας 2.0: Εφαρμογή των Βασικών Προτύπων για κηδεμόνες ασυνόδευτων παιδιών στην Ευρώπη, στην πράξη, τροφοδοτώντας πολιτικά και νομoθετικά όργανα για την κηδεμονία» Ο στόχος του καινοτόμου και μεγάλης εμβέλειας σχεδίου (follow up project) είναι να ληφθούν τα επόμενα σημαντικά βήματα που θα ωθήσουν στη συρρίκνωση του χάσματος προστασίας. Ο παραπάνω σκοπός μπορεί να επιτευχθεί μέσω της πρακτικής διεργασίας των Βασικών Κανόνων και προωθώντας περαιτέρω το έργο προς πολιτικές και νομοθετικές πρωτοβουλίες σε εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο γενικός στόχος αυτής της προσπάθειας είναι να προσφέρει ένα αναγκαίο πλαίσιο για τις ευθύνες των συστημάτων κηδεμονίας, προκειμένου να παρέχεται η κατάλληλη προστασία σε όλα τα παιδιά της Ευρώπης που δικαιωματικά τους ανήκει. Οι ειδικοί στόχοι του προγράμματος είναι: 1. Η ευαισθητοποίηση για τα Βασικά Πρότυπα, η προσαρμογή τους στην κατάσταση σε κάθε χώρα της ΕΕ που συμμετέχει στο έργο και η ενδυνάμωση των κηδεμόνων, 2. Η εθνική εφαρμογή των Βασικών Προτύπων στην πράξη και η προώθηση διατάξεων στην εθνική νομοθεσία, 3. Η ανάπτυξη μιας Ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας/όργανου για την εναρμόνιση της κατάλληλης κηδεμονίας εμπνευσμένη από τα Βασικά Προτύπα, 4. Η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής των Βασικών Προτύπων όσον αφορά τους κηδεμόνες ασυνόδευτων παιδιών στην Ευρώπη σε άλλες εννέα χώρες της ΕΕ. 1 Οι εταίροι του προγράμματος είναι οι εξής: Defence for Children-ECPAT the Netherlands (coordinator), Asylkoordination Österreich, Bureau d'accueil et de défense des jeunes (service droit des jeunes), HFC "Hope For Children" UNCRC Policy Center, Bundesfachverband Unbegleitete Minderjährige Flüchtlinge e.v., Irish Refugee Council Ltd., Defence for Children International Italia, Conselho Português para os Refugiados, Slovenska filantropija. 5

Στις εθνικές εκθέσεις οι εννέα εταίροι του προγράμματος αναλύουν την εφαρμογή των Βασικών Προτύπων για τους κηδεμόνες ασυνόδευτων παιδιών στις διάφορες χώρες με βάση τα στοιχεία από τα εργαστήρια με τα ασυνόδευτα παιδιά και τους κηδεμόνες και έρευνα σχετικά με τους υφιστάμενους νόμους, πολιτικές και μεθοδολογίες. Ελπιδοφόρες πρακτικές, καθώς και προκλήσεις θα συζητηθούν σε κάθε εθνική έκθεση. Ο στόχος της εθνικής έκθεσης να καταγραφεί η κατάσταση, το status quo, της κάθε χώρας σε σχέση με το κάθε Βασικό Πρότυπο. Μια σημαντική πηγή για τις εθνικές εκθέσεις είναι τα αποτελέσματα από τα εργαστήρια με ασυνόδευτα παιδιά και κηδεμόνες. Στα εργαστήρια ένα πρώην ασυνόδευτο παιδί ενήργησε ως σύμβουλος. Το συγκεκριμένο παιδί δεν εξαρτάται πλέον από τον κηδεμόνα του, κι έτσι μπορούσε να μιλήσει ελεύθερα και να παρέχει βασικές προτάσεις για την εφαρμογή των Βασικών Προτύπων. Το Defence for Children- the Netherlands συνεργάστηκε με το Ίδρυμα Alexander (ένα οργανισμό που ειδικεύεται στη συμμετοχή των παιδιών) για να διαμορφώσει ένα πρόγραμμα για το εργαστήριο με ασυνόδευτα παιδιά που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως κατευθυντήρια γραμμή από όλους τους εταίρους του προγράμματος. Κάθε εταίρος του προγράμματος συμπεριέλαβε τουλάχιστον πέντε ασυνόδευτα παιδιά που εξακολουθούν να έχουν κηδεμόνα. Η συμμετοχή τους είναι αναγκαία για τη βιωσιμότητα των Βασικών Προτύπων. Τα παιδιά είχαν ενεργή συμμετοχή και τους ζητήθηκε να εκφράσουν την άποψή τους για την υλοποίηση των Βασικών Προτύπων, αλλά και να προτείνουν διάφορα εργαλεία που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν (για παράδειγμα φιλικές προς τα παιδιά πληροφορίες για τα δικαιώματά τους) και να εισηγηθούν προτάσεις για την εφαρμογή των Βασικών Προτύπων. Κατά τη διάρκεια μιας εκπαίδευσης για κηδεμόνες (η οποία επικεντρώθηκε στα Βασικά Πρότυπα 1 μέχρι 6 όπου ορίζονται οι αρμοδιότητες του κηδεμόνα), οι εταίροι του προγράμματος συνεργάστηκαν με τους κηδεμόνες για πρακτικά εργαλεία και ιδέες για την υλοποίηση των Βασικών Προτύπων. 6

Κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης με τους εταίρους του προγράμματος που πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία, στην Κύπρο από τις 26 μέχρι τις 28 Ιουνίου 2013, τέθηκαν υπό συζήτηση τα προκαταρκτικά αποτελέσματα των εθνικών εκθέσεων και καθορίστηκαν κατευθυντήριες γραμμές για τη συνέχιση του έργου σε εθνικό επίπεδο. Αναμένονται περισσότερα Οι εθνικές εκθέσεις αποτελούν τη βάση για την ανάπτυξη ενός εργαλείου για επαγγελματίες με βάση το οποίο θα δουλέψουν για την πρακτική εφαρμογή των Βασικών Προτύπων για κηδεμόνες. Κατά τη διάρκεια των συνεδριάσεων (με εμπειρογνώμονες) αναμένεται να προωθηθούν εθνικές και Ευρωπαϊκές αλλαγές σε νομικό και πολιτικό επίπεδο. Οι διαβουλεύσεις με τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου της Ευρώπης και των (διεθνώς) ενδιαφερόμενων θα οδηγήσει σε ένα προσχέδιο Ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας/οργάνου. Για τη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής του προγράμματος, νέοι εταίροι συμπεριλαμβάνονται σε αυτό το πρόγραμμα καθώς και 9 οργανισμοί από άλλες χώρες, οι οποίοι θα λάβουν σχετική εκπαίδευση. Όλες οι πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα θα διατίθονται στην ιστοσελίδα του προγράμματος. Εθνική μεθοδολογία Είμαστε τα λουλούδια και αυτοί είναι οι πεταλούδες. Οτιδήποτε κάνουν επηρεάζει κι εμάς, θετικά ή αρνητικά. Μας επηρεάζουν με τις πράξεις τους - Πρώην ασυνόδευτο παιδί, Κύπρος. Η εθνική έκθεση είναι ένα αποτέλεσμα μιας τριπλής διαδικασίας. Πρώτα, διεξήχθη μία έρευνα, η οποία περιέλαβε την προετοιμασία και τη διάχυση του ερωτηματολογίου στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας της Κύπρου και παράλληλα πραγματοποιήθηκαν συζητήσεις/διαβουλεύσεις μέσω τηλεφώνου και μια προσωπική συνάντηση στα γραφεία του οργανισμού. Μετά από την ανάλυση των δεδομένων που συλλέχθηκαν σχετικά με τις ερωτήσεις της εθνικής έκθεσης, που ετοιμάστηκαν από 7

τους εταίρους του προγράμματος, σχεδιάστηκαν τα προσεχή εργαστήρια με (πρώην) ασυνόδευτα παιδιά και κηδεμόνες (κοινωνικοί λειτουργοί των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας). Δεύτερον, πραγματοποιήθηκαν διαβουλεύσεις με μέλη προσωπικού ΜΚΟ μέσω τηλεφώνου και προσωπικών συναντήσεων και οι πληροφορίες που συλλέχθηκαν περιλήφθηκαν στη σύνταξη της έκθεσης. Τέλος, πραγματοποιήθηκαν δύο εργαστήρια, το ένα με (πρώην) ασυνόδευτα παιδιά τον Ιούνιο του 2013 σε ένα πάρκο κοντά στα γραφεία του οργανισμού και το άλλο με τους κοινωνικούς λειτουργούς στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, στη Λευκωσία. Και τα δύο εργαστήρια ακολούθησαν μια μη τυπική, συμμετοχική προσέγγιση για την εισαγωγή και τη συζήτηση των Βασικών Προτύπων, ενώ οι συμμετέχοντες ενθαρρύνονταν να μοιραστούν τις ανησυχίες τους, πιθανές προτάσεις για βελτίωση και ό,τι ζήτημα είχαν σκεφτεί σχετικό με τη συζήτηση. Τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν και από τα δύο εργαστήρια αποτέλεσαν τη βάση για την προσαρμογή της πρακτικής πτυχής της εφαρμογής των Βασικών Προτύπων στο Κυπριακό πλαίσιο. Φύλο Ηλικία Χώρα καταγωγής Στέγαση 1 Α 21 Νιγηρία Ενοικιασμένο σπίτι 2 Θ 21 Καμερούν Ενοικιασμένο σπίτι 3 Α 16 Καμερούν Ξενώνας για νεαρά αγόρια 4 Α 17 Καμερούν Ξενώνας για νεαρά αγόρια 5 Θ 16 Καμερούν Ξενώνας για νεαρά κορίτσια 6 Θ 17 Καμερούν Ξενώνας για νεαρά κορίτσια Πίνακας 1: (Πρώην) ασυνόδευτα παιδιά που συμμετείχαν στο εργαστήριο 2 Φύλο Ηλικία Έτη εμπειρίας Τοποθεσία 2 Οι ηλικίες και οι χώρες προέλευσης των (πρώην) ασυνόδευτων παιδιών είναι αντιπροσωπευτικές για την Κύπρο: τα περισσότερα ασυνόδευτα παιδιά κατάγονται από το Καμερούν και τη Νιγηρία, τα οποία είναι στην εφηβεία όταν φτάνουν στην Κύπρο, συχνά ένα βήμα πριν την ενηλικίωση. 8

1 Θ 51 10 Λευκωσία 2 Θ 33 6 Λευκωσία 3 Θ 36 2 Λευκωσία 4 Θ 34 1 Λεμεσός 5 Θ 34 2 Λεμεσός 6 Θ 52 20 Λευκωσία 7 Θ 51 2 Λεμεσός 8 Θ 46 2 Πάφος 9 Θ 33 - Παραλίμνι 10 Θ 33 1 Λευκωσία 11 Θ 39 1 ½ Λάρνακα Πίνακας 2: Κοινωνικοί λειτουργοί/κηδεμόνες οι οποίοι συμμετείχαν στο εργαστήριο και εργάζονται με ασυνόδευτα παιδιά. 2. Υπόβαθρο του προγράμματος Το Δεκέμβριο του 2009 το πρώτο πρόγραμμα που ξεκίνησε για τα ασυνόδευτα παιδιά, «Κλείνοντας ένα χάσμα προστασίας για τα ασυνόδευτα παιδιά στην Ευρώπη», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα της ΕΕ, Daphne III, λειτούργησε ως η απάντηση στις διαφορές ως προς τα επίπεδα προστασίας που λαμβάνουν τα ασυνόδευτα παιδιά 3 σε Ευρωπαϊκές χώρες. Υπάρχουν περίπου 100.000 ασυνόδευτα παιδιά 4 στην Ευρώπη. Τα ασυνόδευτα παιδιά έχουν δικαίωμα 3 Στην παρούσα έκθεση, ο όρος ασυνόδευτο παιδί χρησιμοποιείται όπως περιγράφεται στο Statement of Good Practice του Separated Children in Europe Programme: τα ασυνόδευτα παιδιά είναι ηλικίας κάτω των δεκαοχτώ ετών, εκτός της χώρας καταγωγής τους, τα οποία διαχωρίστηκαν από τους γονείς τους ή τον προηγούμενο νόμιμο ή κατά έθιμο, πρωταρχικό κηδεμόνα. Ορισμένες αρχές και οργανισμοί χρησιμοποιούν διαφορετική ορολογία: ασυνόδευτος ανήλικος αιτητής ασύλου ή ασυνόδευτος αλλοδαπός ανήλικος. 4 Το 2011 περισσότερα απο 12.000 ασυνόδευτα παιδιά, αιτητές ασύλου, εισήλθαν στην ΕΕ (Πληροφορία από το Action Plan on Unaccompanied Minors (2010-2014), Ευρωπαϊκή Επιτροπή, COM(2010) 213). Ο αριθμός των παιδιών που διακινούνται είναι πιθανότατα, ακόμη ψηλότερος, επειδή δεν κάνουν αίτηση όλα τα παιδιά για άσυλο, βλ.: Ruxton, 2003 Separated Children and EU Asylum and Immigration Policy. Σύμφωνα με το Separated Children in Europe Programme υπάρχουν περίπου 100.000 ασυνόδευτα παιδιά στην Ευρώπη, βλ.: Ruxton, 2000 Separated Children Seeking Asylum in Europe: A Programme for Action. Η σύγκριση στατιστικών και η συγκέντρωση των υπάρχοντων 9

να έχουν ένα κηδεμόνα o οποίος θα προστατεύει τα δικαιώματά τους και θα προνοεί για το συμφέρον τους. Τα ασυνόδευτα παιδιά αναγκάζονται να ζουν χωρίς τους γονείς τους σε μια χώρα που δεν γνωρίζουν, και επιπρόσθετα σε ορισμένες χώρες, διατρέχουν τον κίνδυνο να τεθούν υπό κράτηση, λόγω του καθεστώτος τους ή κινδυνεύουν να τύχουν εκμετάλλευσης από διακινητές 5. Τα ασυνόδευτα παιδιά συχνά αντιμετωπίζουν κινδύνους στη χώρα καταγωγής τους, κατά το ταξίδι τους αλλά και στη χώρα υποδοχής. Ο τύπος προστασίας και φροντίδας που λαμβάνει ένα ασυνόδευτο παιδί από έναν κηδεμόνα, εξαρτάται από τη χώρα στην οποία εισέρχεται (συχνά τυχαία) και μπορεί να διαφέρει ανάλογα με το αν ένα ασυνόδευτο παιδί ζητά άσυλο ή όχι. Αυτές οι διαφορές δεν είναι αποδεχτές. Όλες οι Ευρωπαϊκές χώρες έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (CRC) και έχουν την υποχρέωση να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες των ασυνόδευτων παιδιών. Η σωστή κηδεμονία είναι απαραίτητη για να βοηθήσει στην εξεύρεση μιας βιώσιμης λύσης για τα ασυνόδευτα παιδιά είτε αυτό είναι η ένταξή τους στη χώρα υποδοχής ή η μεταφορά τους σε άλλη χώρα ή η επιστροφή στη χώρα καταγωγής τους. Το πρώτο πρόγραμμα «Κλείνοντας ένα χάσμα προστασίας για τα ασυνόδευτα παιδιά στην Ευρώπη» αποσκοπεί στην εναρμόνιση της προστασίας που λαμβάνουν τα ασυνόδευτα παιδιά από τον κηδεμόνα τους, εστιάζοντας στα προσόντα του κηδεμόνα. Η αποστολή αυτού του προγράμματος είναι να βελτιωθεί η κατάσταση των ασυνόδευτων παιδιών μέσα από: το κλείσιμο του χάσματος προστασίας των ασυνόδευτων παιδιών στην Ευρώπη με την ανάπτυξη των Βασικών Προτύπων που αφορούν τα προσόντα των Κηδεμόνων, όπως αυτά διαμορφώθηκαν με βάση τις απόψεις των ασυνόδευτων ανηλίκων για τα δικαιώματά τους σύμφωνα με τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του στοιχείων παραμένει πρόκληση, βλ.: European Migration Network, Unaccompanied Minors-an EU comparative study, (May 2010), σελ. 74, διαθέσιμο στο: www.emn.fi/files/288/0._emn_synthesis_report_unaccompanied_minors_publication_(sept10)_1_. pdf. 5 Βλ. επίσης: Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Treatment of Unaccompanied and Separated Children outside their Country of Origin, Γενικό Σχόλιο Αρ.6, (2005), CRC/GC/2005/6, διαθέσιμο στο www2.ohchr.org/english/bodies/crc/docs/gc6.pdf, παράγραφος 3. 10

Παιδιού.Τα ασυνόδευτα παιδιά που βρίσκονται εντός της Ευρώπης πρέπει να λαμβάνουν την κηδεμονία που δικαιούνται, ανεξαρτήτως της χώρας που εισήλθαν. Όταν όλοι οι κηδεμόνες έχουν επαρκή προσόντα και οδηγίες για να εργαστούν υπέρ του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού, τότε το επίπεδο προστασίας που λαμβάνουν τα παιδιά σε διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες θα εναρμονιστεί. Απο τον Δεκέμβριο του 2009 μέχρι τον Δεκέμβριο του 2011, οι εταίροι του προγράμματος έχουν αναπτύξει τα Βασικά Πρότυπα για τους κηδεμόνες των ασυνόδευτων παιδιών στην Ευρώπη, πραγματοποιώντας συνεντεύξεις και εργαστήρια με 127 ασυνόδευτα και πρώην ασυνόδευτα παιδιά, 68 κηδεμόνες και 39 άλλους ειδικευόμενους (για παράδειγμα: ανάδοχη οικογένεια, δικηγόρους, κοινωνικούς λειτουργούς). Οι απόψεις αυτές έχουν αξιολογηθεί σύμφωνα με τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (CRC), Γενικό Σχόλιο Αρ. 6 (μεταχείριση των ασυνόδευτων παιδιών εκτός της χώρας καταγωγής τους) και το Γενικό σχόλιο Αρ. 12 (το δικαίωμα του παιδιού να ακουστεί) της Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Παιδιού και με το Statement of Good Practice του Separated Children in Europe Programme 6. Πηγή έμπνευσης για τα Βασικά Πρότυπα για τους κηδεμόνες είναι το Quality4Children standards for Out-of-Home Child Care in Europe 7. Ζητήθηκε η γνώμη και η κοινή πείρα 54 μελών των εθνικών συμβουλευτικών συμβουλίων από τις οκτώ χώρες όπου διεξήχθηκε η έρευνα. Τα Βασικά Πρότυπα και οι δείκτες έχουν καταγραφεί με βάση την προοπτική των ασυνόδευτων παιδιών και των κηδεμόνων. Τα Πρότυπα αντανακλούν το ιδανικό πρότυπο φροντίδας για τα ασυνόδευτα παιδιά και είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να εξεταστεί ο ρόλος των κηδεμόνων. Ο κύριος στόχος των Βασικών Προτύπων είναι να ενδυναμώσουν όλους τους κηδεμόνες ανά την Ευρώπη να να εργαστούν για την επίτευξη κοινών στόχων και να ενθαρρύνουν τις αρχές του κράτους να παρέχουν στον κηδεμόνα το κατάλληλο εργασιακό περιβάλλον και τις απαιτούμενες προϋποθέσεις για να εκπληρώσουν τα Βασικά Πρότυπα. Τα πρώτα έξι Βασικά Πρότυπα επικεντρώνονται στο ρόλο και στις αρμοδιότητες του κηδεμόνα. Τα Βασικά Πρότυπα επτά, οκτώ και εννέα δίνουν έμφαση στη σχέση μεταξύ του κηδεμόνα και του ασυνόδευτου παιδιού. Το Βασικό Πρότυπο δέκα απευθύνεται στις απαραίτητες επαγγελματικές γνώσεις και ικανότητες του κηδεμόνα. 6 Διαθέσιμο στο: www.separated-children-europe-programme.org/. 7 Διαθέσιμο στο: www.quality4children.info/navigation/show.php3?id=2&_language=en. 11

Τα Βασικά Πρότυπα ως πηγή έμπνευσης και στόχος για τους κηδεμόνες Τα Βασικά Πρότυπα είναι ένα εργαλείο για τους κηδεμόνες στην πράξη. Τα Βασικά Πρότυπα στοχεύουν στην ενθάρρυνση των κηδεμόνων στην καθημερινή τους εργασία και θέτουν ένα στόχο προς τον οποίο να εργάζονται. Οι εταίροι του προγράμματος έχουν όμως εις γνώση τους τις προκλήσεις που καλείται ένας κηδεμόνας να αντιμετωπίσει. Λόγω του υφιστάμενου συστήματος κηδεμονίας σε ορισμένες χώρες υπάρχουν πολλά εμπόδια που πρέπει να ξεπεράσει ένας κηδεμόνας, προκειμένου να εφαρμόσει επιτυχώς τα Βασικά Πρότυπα. Οι κηδεμόνες με ένα πολύ υψηλό φόρτο εργασίας έρχοννται επίσης, αντιμέτωποι με πολλαπλά διλήμματα. Οι κηδεμόνες σε αυτές τις χώρες δεν θα πρέπει να απογοητεύονται όταν δεν μπορούν να εκπληρώσουν όλα τα Πρότυπα αμέσως. Οι κηδεμόνες μπορούν να ενσωματώσουν τα Βασικά Πρότυπα ως κατευθυντήριες γραμμές στην εργασία τους ανεξαρτήτως του συστήματος κηδεμονίας και του νομοθετικού πλαισίου. Τα Βασικά Πρότυπα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μια λίστα ελέγχου για να παρακολουθείται η τρέχουσα τους πρακτική. Όταν υπάρχουν Βασικά Πρότυπα τα οποία δεν εφαρμόζονται, οι κηδεμόνες πρέπει να είναι ενδυναμωμένοι έτσι ώστε να υποστηρίξουν την αλλαγή. Τα Βασικά Πρότυπα ως πηγή έμπνευσης και στόχος για τις Κρατικές αρχές και τα ιδρύματα κηδεμονίας Η κατοχύρωση των δικαιωμάτων που προβλέπεται απο το CRC δεν περιορίζεται μόνο σε όσα παιδιά είναι πολίτες ενός κράτους μέλους, αντιθέτως πρέπει να παρέχεται σε όλα τα παιδιά, συμπεριλαμβανομένων των αιτητών ασύλου, των προσφύγων και των παιδιών μεταναστών, ανεξάρτητα από την εθνικότητά, το καθεστώς μετανάστευσης ή της ανιθαγένειας. Μια θετική πτυχή στις υποχρεώσεις προστασίας των ασυνόδευτων παιδιών περιλαμβάνει την αξίωση από τα Κράτη να λάβουν όλα τα αναγκαία μέτρα για τον προσδιορισμό των παιδιών ως ασυνόδευτα όσο το δυνατόν συντομότερα 8. 8 Βλ. επίσης: Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Διακιώματα του Παιδιού, Treatment of Unaccompanied and Separated Children outside their Country of Origin, Op. Cit., παράγραφος 13. 12

3. Σύνοψη των Βασικών Προτύπων για τους κηδεμόνες Ο ρόλος και οι ευθύνες του κηδεμόνα: Πρότυπο 1: Πρότυπο 2: Ο κηδεμόνας υποστηρίζει όλες οι αποφάσεις να λαμβάνονται με γνώμονα το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, με στόχο την προστασία και ανάπτυξη του παιδιού. Ο κηδεμόνας να είναι σε θέση να υποστηρίξει, να αξιολογήσει και να προσαρμόσει, σε τακτική βάση, το συμφέρον του παιδιού, εμπλέκοντας όλους τους σχετικούς φορείς και διασφαλίζοντας ότι ότι η αξιολόγηση για το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού βασίζεται στις απόψεις του ίδιου του παιδιού και στις συγκεκριμένες περιστάσεις. Ο κηδεμόνας εξασφαλίζει τη συμμετοχή του παιδιού στην κάθε απόφαση που επηρεάζει το ίδιο το παιδί. Ο κηδεμόνας παρέχει πληροφορίες με ένα φιλικό προς τα παιδιά τρόπο και ελέγχει αν το παιδί είναι σε θέση να καταλάβει και να θυμάται τις πληροφορίες, ακούει με προσοχή το παιδί και διασφαλίζει ότι το ατομικό σχέδιο για κάθε παιδί είναι βασισμένο στις απόψεις του παιδιού και ότι το παιδί είναι ενήμερο για αυτό, μπορεί να λάβει ανατροφοδότηση και διαχειρίζεται προσδοκίες. Πρότυπο 3: Πρότυπο 4: Ο κηδεμόνας προστατεύει την ασφάλεια του παιδιού. Ο κηδεμόνας δίνει προτεραιότητα στην ασφάλεια του παιδιού με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, αναγνωρίζει τα σημάδια κακοποίησης και σωματεμπορίας, ενεργεί και αναφέρει για οποιεσδήποτε ενδείξεις κακοποίησης ή κινδύνου, διασφαλίζει ότι το παιδί γνωρίζει ότι είναι ευπρόσδεκτο να αναφέρει οτιδήποτε σχετικό με την ασφάλειά του, σπάζει τον κανόνα εχεμύθειας μόνο όταν το παιδί βρίσκεται σε κίνδυνο, βεβαιώνεται ότι τα θύματα παίρνουν την κατάλληλη θεραπεία και είναι ανοιχτός στην παρακολούθηση της δικής του συμπεριφοράς. Ο κηδεμόνας ενεργεί ως συνήγορος των δικαιωμάτων του παιδιού. Ο κηδεμόνας είναι ένας διεκδικητικός, αφοσιωμένος φύλακας, αφιερώνεται στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων του παιδιού, δείχνοντας συναισθηματική δύναμη, αντιτίθεται σε αποφάσεις οι οποίες δεν είναι κατάλληλες για το 13

συμφέρον του παιδιού και επιδιώκει δίκαιες διαδικασίες που αφορούν το παιδί. Πρότυπο 5: Ο κηδεμόνας αποτελεί κομβικό σημείο αλλά και γέφυρα ανάμεσα στο παιδί και τους άλλους εμπλεκόμενους φορείς. Ο κηδεμόνας είναι σε επαφή με όλους τους αρμόδιους φορείς, εξασφαλίζει την ενημέρωσή του όσον αφορά τις αποφάσεις που έχουν αντίκτυπο στο παιδί, και όπου είναι αναγκαίο δίνει το παρόν του σε συνεδριάσεις, συμβάλλει στη δημιουργία δεσμών του παιδιού με την κοινότητα και και στην ανάπτυξη σχέσεων που θα προσφέρουν στο παιδί την αίσθηση ότι ανήκει σε μια οικογένεια ή σε μια ομάδα. Πρότυπο 6: Ο κηδεμόνας εξασφαλίζει την έγκαιρη αναγνώριση και εφαρμογή μιας βιώσιμης λύσης. Ο κηδεμόνας διασφαλίζει την ταυτοποίηση μιας βιώσιμης και ασφαλούς λύσης και διαπραγματεύται άλλους έτσι ώστε να αποδείξουν ότι οι λύσεις που προτείνουν έχουν πρωταρχικό μέλημα το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, υποστηρίζει την επανένωση του παιδιού με την οικογένειά του και στηρίζει την ένταξη του παιδιού στη χώρα υποδοχής όταν αυτό είναι υπέρ του βέλτιστου συμφέροντος του ίδιου του παιδιού, υπερασπίζεται την εγγύηση της ασφάλειάς του όταν το παιδί επιστρέφει στη χώρα του και το προετοιμάζει για όλες τις προβλεπόμενες αλλαγές που θα επέλθουν μετά την ενηλικίωσή του. Ο κηδεμόνας και το ασυνόδευτο παιδί: Πρότυπο 7: Ο κηδεμόνας συμπεριφέρεται στο παιδί με σεβασμό και αξιοπρέπεια. Ο κηδεμόνας επιδεικνύει την κατάλληλη συμπεριφορά, αντιμετωπίζει το παιδί χωρίς προκαταλήψεις, με σεβασμό προς την ταυτότητά του, την ιδιωτική του ζωή και τις πολιτισμικές του διαφορές, υποστηρίζει το παιδί έτσι ώστε να αναπτύξει σχέσεις με συνομήλικούς του και είναι ευέλικτος στις ανάγκες του παιδιού. Πρότυπο 8: Ο κηδεμόνας διαμορφώνει μια σχέση με το παιδί βασισμένη στην αμοιβαία εμπιστοσύνη, τη διαφάνεια και την εμπιστευτικότητα. Ο κηδεμόνας είναι πάντοτε ειλικρινής με το παιδί, κρατά τις υποσχέσεις του και όλες τις πληροφορίες εμπιστευτικές εκτός κι αν είναι απαραίτητο να σπάσει το απόρρητο για την ασφάλεια του παιδιού, δίνει σημασία στη 14

λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία, έχει ενσυναίσθηση προς το παιδί και του παρέχει ηθική υποστήριξη και καθιστά σαφές στο παιδί που εξαφανίζεται ότι είναι πάντα ευπρόσδεκτο να επιστρέψει. Πρότυπο 9: Ο κηδεμόνας είναι προσβάσιμος. Ο κηδεμόνας είναι εύκολα προσβάσιμος, ζει αρκετά κοντά στο παιδί έτσι ώστε να είναι σε θέση να ανταποκρίνεται άμεσα στις δυσκολίες, βλέπει το παιδί το συντομότερο δυνατό μετά τον διορισμό του/της και επισκέπτεται το παιδί σε συχνό χρονικό διάστημα και επικοινωνεί με ένα τρόπο που να ταιριάζει στην ηλικία και την ανάπτυξη του, χρησιμοποιώντας τους διερμηνείς όποτε καθορίζεται αναγκαίο, είναι σε επαφή με το παιδί και χωρίς να υπάρχει συγκεκριμένη ανάγκη. Τα επαγγελματικά προσόντα του κηδεμόνα: Πρότυπο 10: Ο κηδεμόνας κατέχει σχετικές επαγγελματικές γνώσεις και ικανότητες. Ο κηδεμόνας ενεργεί έγκαιρα γιατον εντοπισμό των μαθησιακών και αναπτυξιακών αναγκών, διαχειρίζεται το φόρτο εργασίας και τους διαθέσιμους πόρους, αναλαμβάνει την ευθύνη, εργάζεται σύμφωνα με ορισμένη μεθοδολογία, γνωρίζει τα προσωπικά και επαγγελματικά όρια, επιδιώκει την υποστήριξη και τη συμβουλευτική όποτε είναι αναγκαίο και να είναι ανοικτός σε εποπτεία και έλεγχο. 4. Εξελίξεις σχετικά με την κηδεμονία και τη μετανάστευση Έτος Αριθμός ασυνόδευτων παιδιών αιτητών ασύλου στην Κύπρο 2010 33 2011 13 2012 27 Πίνακας 3: Αριθμός ασυνόδευτων παιδιών, αιτητών ασύλου, που εισέρχονται στην Δημοκρατία της Κύπρου 9 9 Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της υπηρεσίας Ασύλου της Κυπριακής Δημοκρατίας, που έχουν δοθεί στον οργανισμό Hope For Children UNCRC Policy Center. 15

Μέτρα λιτότητας Με την ευκαιρία της νεοεκλεγείσας κυβέρνησης τον Φεβρουάριο του 2013 δίνεται η ευκαιρία για την έναρξη διαλόγου σχετικά με τα συγκεκριμένα θέματα που προωθούνται μέσα από την παρούσα εθνική έκθεση, την ενημέρωση των πολιτικών αποφάσεων και την αναθεώρηση της ισχύουσας νομοθεσίας, καθώς και την άσκηση πιέσεων για τροποποιήσεις σε υπάρχουσες πρακτικές. Ωστόσο, δεδομένων των νέων μέτρων πολιτικής που επιβάλλονται λόγω της κατάρρευσης του τραπεζικού συστήματος, σε συνδοιασμό με τις απαιτήσεις δανεισμού του Διεθνές Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), αυστηρότερες μεταναστευτικές πολιτικές έχουν τεθεί σταδιακά στην πολιτική αρένα. Η άνοδος του δεξιού εξτρεμισμού στην Ευρώπη έχει καταφτάσει κι έχει επηρεάσει τις κοινωνικοπολιτικές τάσεις και συμπεριφορές και στην Κύπρο, ιδίως σε σχέση με την αδελφική σχέση μεταξύ της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα και του Ε.ΛΑ.Μ (Εθνικό Λαϊκό Μέτωπο) στην Κύπρο. Τέτοιου είδους τάσεις έχουν εντείνει ρατσιστικές συμπεριφορές με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια κατάσταση δυσαρέσκειας απέναντι σε μεταναστευτικούς πληθυσμούς. Πρόσφατα, το Υπουργικό Συμβούλιο κατέληξε σε μια απόφαση αναφορικά με την παροχή κοινωνικής πρόνοιας σε υπήκοους τρίτων χωρών, οι οποίοι είναι είτε αιτητές ασύλου είτε έχουν προσωρινή άδεια παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους. Προτού παρθεί η συγκεκριμένη απόφαση το ποσό της κοινωνικής πρόνοιας που παρεχόταν σε ένα άτομο ήταν 678 ευρώ το μήνα, ενώ τώρα το ποσό μειώθηκε στα 320 ευρώ ανά μήνα, από τα οποία 150 ευρώ θα δίνονται με τη μορφή κουπονιών για τρόφιμα και είδη ένδυσης (αν και τα κουπόνια δεν αποτελούν πρακτικό τρόπο συναλλαγής σύμφωνα με επικοινωνία με (πρώην) ασυνόδευτα παιδιά), 100 ευρώ για ενοίκιο και 70 ευρώ για ηλεκτρισμό, νερό και άλλα έξοδα 10. Το μηνιαίο εισόδημα αυξάνεται σύμφωνα με τον αριθμό των ατόμων που στεγάζει ένα νοικοκυριό, π.χ. για δύο άτομα φτάνει μέχρι το ποσό των 420 Ευρώ ανα μήνα (συμπεριλαμβανομένου του ποσού υπό τη μορφή κουπονιών κλπ), για τρία άτομα ανέρχεται στο ποσό των 580 Ευρώ και για τέσσερα άτομα στο ποσό των 735 Ευρώ. Οι 10 Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών της Κυπριακής Δημοκρατίας, Το Υπουργικό Συμβούλιο καθόρισε τα επιδόματα που λαμβάνουν οι υπήκοοι τρίτων χωρών στην Κύπρο, (18/07/2012), www.moi.gov.cy/moi/pio/pio.nsf/all/fa212328dd38094fc2257bac0045c6a2?opendocument 16

πιο πάνω διατάξεις, όπως ανακοινώθηκε απο το Γραφείο Τύπυο και Πληροφοριών (ΓΤΠ), ισχύουν για άτομα άνω των 14 ετών, περιλαμβάνοντας ως εκ τούτου, και τους ασυνόδευτους ανήλικους. Νομικές Τροποποιήσεις Ο Περί Παίδων Νόμος του 1956 Η απαρχαιωμένη αποικιακή νομοθεσία, ο Περί Παίδων Νόμος του 1956, υφίσταται υπό αναθεώρηση και εκσυγχρονισμό. Το νέο νομοσχέδιο για τα παιδιά περιέχει διατάξεις που διευκολύνουν τηνεναρμόνιση με διεθνώς επικυρωμένα όργανα και την προσαρμογή στις τρέχουσες προσεγγίσεις για τα δικαιώματα των παιδιών οι οποίες δεν προωθούν τον πατερναλισμό. Για παράδειγμα, ενώ ο Περί Παίδων Νόμος του 1956 επιτρέπει τη σωματική τιμωρία, εάν αυτή είναι προς το βέλτιστο συμφέρον του ανηλίκου, ο τροποποιημένος νόμος θα προσδιορίζει την απαγόρευση όλων των μορφών σωματικής βίας. Υπάρχει μια μετατόπιση, ως εκ τούτου, από προστατευτικές παρεμβάσεις προς μια πιο φιλελεύθερη άποψη για τα δικαιώματα των παιδιών, διατηρώντας την αυτονομία τους να επιλέξουν ανάλογα με το επίπεδο των ικανοτήτων τους. Ο Περί Προσφύγων Νόμος του 2000 Οι πρόσφατες τροποποιήσεις του Περί Προσφύγων Νόμου του 2000, οι οποίες κοινοποιήθηκαν ανεπίσημα κατά τη διάρκεια της έρευνας, θα εισάγουν νέες διατάξεις για τη ρύθμιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των αιτητών ασύλου, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της μετακίνησης προς και από τις περιοχές που βρίσκονται υπό τον αποτελεσματικό έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Οι παράτυποι μετανάστες είναι πιθανότερο να εισέλθουν στην Κυπριακή Δημοκρατία από τις κατεχόμενες περιοχές, που δεν βρίσκονται υπό τον αποτελεσματικό έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας, έτσι είναι δύσκολο να τεκμηριωθεί ο ακριβής αριθμός και τύπος της μετανάστευσης. Με τον ίδιο τρόπο, οι ασυνόδευτοι ανήλικοι μπορούν και παίρνουν την πιο εύκολη διαδρομή της εισόδου και εξόδου στη Δημοκρατία, με τη διέλευση από και προς το 17

Βόρειες περιοχές 11, που βρίσκεται εκτός της άσκησης των Κυπριακών ποινικών αρχών. Κατά συνέπεια, τα άτομα αυτά παραμένουν χωρίς να εντοπιστούν ενώ παράλληλα διακυβεύονται πολλά θέματα ασφάλειας και προστασίας. Οι τροποποιήσεις του Περί Προσφύγων Νόμου του 2000 δεν έχουν διενεργηθεί ακόμη επισήμως γι' αυτό αναμένεται να φανεί εάν θα προταθούν οποιεσδήποτε, και σε ποιο βαθμό, αποτελεσματικές λύσεις στο πρόβλημα. Νομική Εκπροσώπηση Επιπλέον, η Νομική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας, αποφάσισε πρόσφατα να τροποποιήσει τη νομική διάταξη εκπροσώπησης κατά τη διαδικασία εξέτασης της αίτησης ασύλου από την Υπηρεσία Ασύλου. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα μιας σειράς παραπόνων από ΜΚΟ της Κύπρου, ιδίως της ΚΙΣΑ (Κίνηση για Ισότητα, Στήριξη και Αντιρατσισμό) και του Future Worlds Centre, που προσφέρει νομική καθοδήγηση στους αιτητές ασύλου, καθώς και από το "Hope For Children" UNCRC Policy Center (HFC) και της Επιτρόπου για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Παρά το γεγονός ότι ο νόμος προέβλεπε ότι η Επίτροπος των Δικαιωμάτων του Παιδιού είχε το δικαίωμα να ενεργεί ως νόμιμος εκπρόσωπος των ασυνόδευτων παιδιών απο τον καιρό ίδρυσης του γραφείου της το 2007, δεν ήταν σε θέση να επιληφθεί του θέματος αφού δεν έχει τη δυνατότητα να παρέχει υπηρεσίες. Η Επίτροπος, κα Λήδα Κουρσουμπά, δεν ήταν σε θέση να προσλάβει υπεργολάβους δικηγόρους εκ μέρους του γραφείου της, για να εκπροσωπήσουν τα ασυνόδευτα παιδιά, αφού μια τέτοια υπεργολαβία δεν θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως το νόημα του όρου νομική εκπροσώπηση ασυνόδευτων παιδιών υπό το Κυπριακό δίκαιο (βλέπε επίσης τα σχόλια κάτω από το Πρότυπο 4 παρακάτω). Αυτή η σύγκρουση μεταξύ της νομοθεσίας και πρακτικής οδήγησε σε ανύπαρκτες διαδικασίες. Μέχρι σήμερα δεν έχει καταγραφεί οποιαδήποτε απόφαση για αίτηση ασύλου, η οποία υποβλήθηκε από ασυνόδευτο παιδί.. Ως αποτέλεσμα της εν λόγω τροποποίησης, οι ανήλικοι αν και δεν έχουν επίσημη νομική εκπροσώπηση, θα συνοδεύονται από τον υπεύθυνο λειτουργόκοινωνικών Υπηρεσιών εκ μέρους της 11 Κατά τη διέλευση από τις κατεχόμενες περιοχές(περιοχή που δεν ελέγχεται από την Κυπριακή Δημοκρατία) προς την Κυπριακή Δημοκρατία και αντίστροφα διεξάγεται έλεγχος διαβατηρίων στα σημεία ελέγχου. Ωστόσο, έχει τεκμηριωθεί ότι τα σημεία ελέγχου δεν είναι πάντα αποτελεσματικά αφού η παράτυπη διέλευση μεταναστών από τη Βόρεια πλευρά είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο. 18

Διευθύντριας 12 στη συνέντευξή τους,, ενώ παράλληλα μπορούν να ζητήσουν νομική βοήθεια από την Νομική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Νομική Αρωγή Σχετικά με τη νομική βοήθεια σε άτομα σε διαδικασία επιστροφής, ο Περί Νομικής Αρωγής Νόμος του 2002 τροποποιήθηκε το 2012 για να συμπεριλάβει το Άρθρο 13.4 της Οδηγίας Επιστροφής που προβλέπει δωρεάν νομική βοήθεια (Άρθρο 6Γ του Περί Νομικής Αρωγής Νόμου). Η τροποποίηση παρέχει το δικαίωμα της πρόσβασης σε νομική αρωγή σε περιπτώσεις που υπάρχει απόφαση για επιστροφή, απόφαση για απομάκρυνση και απαγόρευσης εισόδου. Ωστόσο, σε περιπτώσεις κράτησης καμία νομική αρωγή δεν είναι διαθέσιμη. Επιπλέον, ο Νόμος αναφέρεται μόνο σε νομική εκπροσώπηση, αλλά όχι στην παροχή νομικής συμβουλευτικής, γεγονός που σημαίνει ότι ο αιτητής δεν μπορεί να υποστηρίξει την υπόθεσή του/της προκειμένου να χορηγηθεί νομική αρωγή χωρίς να έχει λάβει νομική υποστήριξη/συμβουλευτική. Η Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 2008, σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών (2008/115/ΕΚ) υιοθετήθηκε από τον Περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Νόμο στις 25 Νοεμβρίου 2011 (άρθρα 18OΓ μέχρι 18ΠΘ) 13. Το Άρθρο 18Π(6) του εν λόγω νόμου ορίζει ότι το Υπουργικό Συμβούλιο, μετά από εισήγηση του Υπουργού Εσωτερικών, αναθέτει σε ανεξάρτητο φορέα τη δημιουργία και τη λειτουργία ενός αποτελεσματικού συστήματος παρακολούθησης επιστροφών. Ωστόσο, το συγκεκριμένο σύστημα δεν έχει ακόμα συσταθεί. Κράτηση Σχετικά με την κράτηση των μεταναστών, μια πρόσφατη έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας αναφέρει το εξής: «Μαρτυρίες που συλλέχθηκαν απο κρατούμενους, 12 Η οποία, τη δεδομένη στιγμή, είναι η εκπρόσωπος όπως ορίζεται στο Α.10(1B) του Περι Προσφύγων (Τροποποιητικός) Νόμος του 2013, Νόμος 9(I), www.cylaw.org/nomoi/enop/nonind/2000_1_6/full.html 13 Ο Περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως (Τροποποιητικός) Νόμος του 2012, N.100(I)/2012, cylaw.org/nomoi/arith/2012_1_100.pdf 19

δικηγόρους, το γραφείο της Επιτρόπου Διοικήσεως και ΜΚΟ, φαίνεται να επιβεβαιώνουν οτι οι Κυπριακές Αρχές δεν εξετάζουν λιγότερο περιοριστικά μέτρα πριν από την προσφυγή στην κράτηση. Αντίθετα, τα εντάλματα κράτησης εκδίδονται συνήθως παράλληλα με διατάγματα απέλασης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα άτομα να μεταφέρονται σε κέντρα κράτησης χωρίς να έχουν εξεταστεί προηγουμένως λιγότερο περιοριστικά μέτρα» 14. Τον Δεκέμβριο του 2012, η Επίτροπος Διοικήσεως δημοσίευσε τη θέση της σχετικά με το πλαίσιο της έκθεσης της Επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (CPT), η οποία υποβλήθηκε στην Κυπριακή Δημοκρατία το 2008, αλλά δημοσιεύθηκε μόλις πρόσφατα. Η Επίτροπος Διοικήσεως επισημαίνει ότι το κράτος, μέχρι στιγμής, δεν έχει λάβει υπόψη τις ενδείξεις και τις συστάσεις που διατυπώθηκαν τόσο από το Γραφείο της όσο και από την CPT σε σχέση με τις ακατάλληλες συνθήκες κράτησης μεταναστών στη φυλακή και στα κέντρα κράτησης 15. Το κύριο κέντρο υποδοχής μεταναστών βρίσκεται στην Κοφίνου ενώ ένα άλλο, σχετικά νέο κέντρο κράτησης, έχει εγκαθιδρυθεί στη Μενόγια. Οι πολλαπλές διαδηλώσεις και απεργίες πείνας που πραγματοποιήθηκαν, σε συνδυασμό με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), τον Ιούλιο του 2013, M.A. v. Cyprus 16,το οποίο διαπίστωσε την παραβίαση του δικαιώματος αποτελεσματικής προσφυγής σε σχέση με την απέλαση και την παράνομη κράτηση ενός Σύριου υπηκόου στην Κύπρο, επισημαίνουν την ύπαρξη προβλημάτων στον τομέα της κράτησης. Αυτό είναι εμφανές και από τη σύσταση της επιτροπής παραπόνων της Μενόγιας της οποίας ο 14 Διεθνής Αμνηστία, Punishment without a crime. Detention of migrants and asylum-seekers in Cyprus, (2012), διαθέσιμο στο: www.amnesty.org/en/library/asset/eur17/001/2012/en/36f06387-9ce6-43df-9734-a4550fa413d6/eur170012012en.pdf, σελ.13 15 Γραφείο της Επιτρόπου Διοικήσεως, Δημόσια τοποθέτηση της Επιτρόπου Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ως Ανεξάρτητη Αρχή Πρόληψης των Βασανιστηρίων για το περιεχόμενο της Έκθεσης της Επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (CPT) (CPT),(2012), διαθέσιμο στο www.ombudsman.gov.cy/ombudsman/ombudsman.nsf/all/497ce8dc28e64796c2257ad0003acdb 6?OpenDocument 16 M.A. v. Cyprus, αριθμός αίτησης 41872/10, hudoc.echr.coe.int/webservices/content/pdf/003-4438172-5338448 20

ρόλος είναι να υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα στο εν λόγω κέντρο κράτησης 17. Εθνικά Σχέδια Δράσης 2010-2012 Αξίζει επίσης να σημειωθεί η δημιουργία μιας Πολυθεματικής Ομάδας Συντονισμού κατά της Εμπορίας Προσώπων 18 υπό την προεδρία του Υπουργείου Εσωτερικών, η οποία ιδρύθηκε σύμφωνα με το άρθρο 47 του Περί της Καταπολέμησης της Εμπορίας και της Εκμετάλλευσης Προσώπων και της Προστασίας των Θυμάτων Νόμο (Ν.8(Ι)/2007). Η Ομάδα προβαίνει σε αναθεώρηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης, αξιολογεί το εθνικό μηχανισμό υποβολής εκθέσεων για τα θύματα, συγκεντρώνει και ανταλλάζει πληροφορίες και πρακτικές και υποβάλλει προτάσεις για την τροποποίηση της σχετικής νομοθεσίας. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης του 2010-2012 κατά της Εμπορίας Ανθρώπων (THB) αποτελείτο από 9 τομείς παρέμβασης 19 και δεν περιλαμβάνει συγκεκριμένες διατάξεις σε σχέση με την ηλικία ούτε αναφέρεται στα ασυνόδευτα παιδιά ως ομάδα υψηλού κινδύνου για την εμπορία προσώπων. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την ένταξη των μεταναστών που διαμένουν νόμιμα στην Κύπρο του 2010-2012 20 για ακόμα μια φορά δεν κάνει αναφορά σε ασυνόδευτους ανήλικους αλλά δίνει ιδιαίτερη προσοχή στις ανάγκες των παιδιών. Είναι επίσης προβληματικό το γεγονός ότι τα παιδιά μεταναστών δεν καλύπτονται από το Σχέδιο Δράσης. 17 Cyprus Mail, Nicolaou meets Menoyia complaints committee, cyprusmail.com/2013/07/26/nicolaou-meets-menoyia-complaints-committee/ 18 Ο Περί της Καταπολέμησης της Εμπορίας και της Εκμετάλλευσης Προσώπων και της Προστασίας των Θυμάτων Νόμος του 2007, N.87(I)/2007, www.mlsi.gov.cy/mlsi/sws/sws.nsf/all/66fea10fb43fe8e0c22574190038cfd7/$file/nomos%20emp orias%20prosopon.pdf?openelement 19 «Συντονισμός», «Πρόληψη», «Εντοπισμός και Αναγνώριση Θυμάτων», «Προστασία και Στήριξη Θυμάτων», «Καταστολή και Δίωξη», «Συλλογή Δεδομένων», «Εκπαίδευση», «Διεθνής Συνεργασία», «Αξιολόγηση», www.moi.gov.cy/moi/moi.nsf/all/69112946e6b4d271c2257aa900261168 20 Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ένταξη των Μεταναστών που διαμένουν νόμιμα στην Κύπρο 2010-2012, www.moi.gov.cy/moi/crmd/crmd.nsf/all/29c2b8db3a5d19b1c225798b00410f8f/$file/action%20pl an%202010-2012%20-3-engl%20fin%20web.pdf 21

5. Σύντομη επισκόπηση του εθνικού συστήματος κηδεμονίας 5.1. Νομοθετικό και πολιτικό πλαίσιο για την κηδεμονία Το εθνικό νομικό πλαίσιο που περιλαμβάνει τις πρόνοιες σχετικές με την κηδεμονία των ασυνόδευτων ανηλίκων απαρτίζεται από τον Περί Προσφύγων Νόμο του 2000 21, τον Περί της Καταπολέμησης της Εμπορίας και της Εκμετάλλευσης Προσώπων και της Προστασίας των Θυμάτων Νόμο του 2007 22 (N.87(I)/2007), όπως και τον κυρωτικό νόμο της Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Παιδιού 1989 23, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την άσκηση των Δικαιωμάτων των Παιδιών 24 και τους γενικούς νόμους για την προστασία των παιδιών, όπως τον Περί Παίδων Νόμο του 1956 (παρόλο που αυτός ο νόμος είναι εκπρόθεσμος). Επιπλέον, μη δεσμευτικές νομοθεσίες όπως οι Περί Προσφύγων (Συνθήκες Υποδοχής Αιτητών) Κανονισμοί του 2005 25 και το Γενικό Σχόλιο No.6 (2005) της Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ΟΗΕ) προσφέρουν κατευθυντήριες γραμμές. Ορισμός των όρων ασυνόδευτος ανήλικος και κηδεμόνας Σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία, υπάρχουν πρόνοιες που αναφέρονται σε ασυνόδευτους ανήλικους και τον κηδεμόνα τους, παρόλο που ο δεύτερος όρος εφαρμόζεται τόσο σε περιπτώσεις Κυπρίων όσο και αλλοδαπών παιδιών. 21 Ο Περί Προσφύγων Νόμος του 2000, N.6(I)/2000, www.cylaw.org/nomoi/enop/nonind/2000_1_6/full.html 22 Ο Περί της Καταπολέμησης της Εμπορίας και της Εκμετάλλευσης Προσώπων και της Προστασίας των Θυμάτων Νόμος του 2007, N.87(I)/2007, http://www.cylaw.org/nomoi/enop/nonind/2007_1_87/full.html 23 Ο Περί Συμβάσεως περί των Δικαιωμάτων του Παιδιού (Κυρωτικός) Νόμος του 1990, N.243/1990, http://www.cylaw.org/nomoi/arith/1990_1_243.pdf 24 Ο Περί της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την άσκηση των Δικαιωμάτων του Παιδιού (Κυρωτικός) Νόμος του 2005, Ν. 23(ΙΙΙ)/2005, http://www.cylaw.org/nomoi/arith/2005_3_023.pdf 25 Οι Περί Προσφύγων (Συνθήκες Υποδοχής Αιτητών) Κανονισμοί του 2005, (K.Δ.Π. 598/2005), www.cylaw.org/nomothesia/par_3/meros_1/2005/4774.pdf. Σύμφωνα με την Οδηγία 2003/9/EΚ του Συμβουλίου της ΕΕ, η οποία θέτει το χαμηλότερο όριο προστασίας που οφείλουν να παρέχουν τα κράτη μέλη της ΕΕ, eurlex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=oj:l:2003:031:0018:0025:en:pdf 22

Στο άρθρο 2 του Περί Προσφύγων Νόμου του 2000 ο «ασυνόδευτος ανήλικος» ερμηνεύεται ως ένα «πρόσωπο ηλικίας κάτω των δεκαοκτώ ετών που φθάνει στη Δημοκρατία χωρίς να συνοδεύεται από ενήλικο πρόσωπο υπεύθυνο γι αυτό σύμφωνα με νόμο ή το έθιμο και καθ ον χρόνο κανένα τέτοιο ενήλικο πρόσωπο δεν ασκεί στην πράξη την επιμέλειά του και περιλαμβάνει ανήλικο που παύει να συνοδεύεται μετά την είσοδό του στο έδαφος της Δημοκρατίας». Στο Άρθρο 2 του Περί της Καταπολέμησης της Εμπορίας και της Εκμετάλλευσης Προσώπων και της Προστασίας των Θυμάτων Νόμου του 2007 υπάρχει παρόμοια ερμηνεία, σύμφωνα με την οποία «ασυνόδευτος ανήλικος σημαίνει το παιδί το οποίο είναι υπήκοος τρίτης χώρας ή ανιθαγενής που εισέρχεται στις ελεγχόμενες από την κυβέρνηση της Δημοκρατίας περιοχές χωρίς να συνοδεύεται από ενήλικο πρόσωπο υπεύθυνο γι αυτό, σύμφωνα με το νόμο ή το έθιμο, και καθ ον χρόνο κανένα τέτοιο ενήλικο πρόσωπο δεν ασκεί στην πράξη την επιμέλειά του και περιλαμβάνει παιδί που βρέθηκε χωρίς συνοδεία μετά την είσοδό του στις ελεγχόμενες από την κυβέρνηση της Δημοκρατίας περιοχές». Το ίδιο λεκτικό χρησιμοποείται στον Περί Αλλοδαπών και Μετανάστευσης Νόμο (Κεφάλαιο 105), άρθρο 18ΚΘ έπειτα από την τροποποίηση του από τον Περί Αλλοδαπων και Μετανάστευσης (Τροποποιητικού) Νόμο, N.8(I)/2007. Στο Άρθρο 2 του Περί Παίδων Νόμου του 1956 26, ως «κηδεμόνας» ορίζεται «άτομο που έχει διοριστεί μέσω διαθήκης ή διατάγματος δικαστηρίου αρμόδιας δικαιοδοσίας να είναι ο κηδεμόνας ενός παιδιού». Κύριες νομικές πρόνοιες σε σχέση με τους ασυνόδευτους ανήλικους Ο Περί της Καταπολέμησης της Εμπορίας και της Εκμετάλλευσης Προσώπων και της Προστασίας των Θυμάτων Νόμος του 2007 Ο Περί της Καταπολέμησης της Εμπορίας και της Εκμετάλλευσης Προσώπων και της Προστασίας των Θυμάτων Νόμος του 2007 αναφέρει στο άρθρο 37(1) ότι «οι διατάξεις του παρόντος άρθρου καθώς και των άρθρων 28, 29, 30(1), 34 και 35 του παρόντος Νόμου εφαρμόζονται σε όλους τους ασυνόδευτους ανηλίκους, τηρουμένων των 26 Ο Περί Παίδων Νόμος του 1956, Κεφάλαιο 352, www.cylaw.org/nomoi/enop/nonind/0_352/full.html 23

διατάξεων του Περί Προσφύγων Νόμου, όπως αυτός εκάστοτε τροποποιείται, αναφορικά με ασυνόδευτους ανηλίκους που ζητούν ή τεκμαίρεται ότι ζητούν άσυλο». Μόλις ένα άτομο αναγνωριστεί ως ασυνόδευτος ανήλικος σε οποιοδήποτε σημείο εισόδου στην Κυπριακή Δημοκρατία, με ή χωρίς έγγραφα, σύμφωνα με το άρθρο 37(3), «τίθεται αμέσως υπό τη φροντίδα του Διευθυντή των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας δυνάμει των διατάξεων του Περί Παίδων Νόμου, ο οποίος εκπροσωπεί τον ασυνόδευτο ανήλικο και ενεργεί προς το συμφέρον αυτού». Επιπλέον, το άρθρο 38 καταγράφει τα κοινωνικά δικαιώματα 27 των ασυνόδευτων ανηλίκων, ενώ το άρθρο 39 θέτει το νόμο ως προς την επιστροφή των ασυνόδευτων παιδιών. Ο Περί Προσφύγων Νόμος του 2000 Ο Περί Προσφύγων Νόμος του 2000 περιέχει τις πρόνοιες για το σύστημα της κηδεμονίας, συμπεριλαμβανομένου της κηδεμονίας των ασυνόδευτων αιτητών ασύλου, όπως και την νομική τους αντιπροσώπευση. Όταν ένας ασυνόδευτος ανήλικος βρίσκεται εντός των ελεγχόμενων από την Δημοκρατία περιοχών, ο ανήλικος γνωστοποιείται στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας (ΥΚΕ), που βρίσκονται υπό την δικαιοδοσία του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Σύμφωνα με το άρθρο 10(1) του Περί Προσφύγων Νόμου, ο Διευθυντής του Τμήματος Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας «ενεργεί ως κηδεμόνας του εν λόγω ανηλίκου και λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα, δυνάμει του παρόντος Νόμου και των εκδιδόμενων δυνάμει αυτού Κανονισμών, για λογαριασμό και προς το συμφέρον του ανηλίκου». Το γραφείο της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού ιδρύθηκε το 2007, βάσει του Περί Επιτρόπου για την Προστασία των Παιδιών Νόμου του 2007 (74(I)/2007), ως «ανεξάρτητος θεσμός ο οποίος ασχολείται αποκλειστικά με την διασφάλιση των δικαιωμάτων του παιδιού και του οποίου οι αρμοδιότητες και 27 Κατά λέξη: «o ασυνόδευτος αvήλικoς έχει πρόσβαση στις γεvικές εκπαιδευτικές διευκoλύvσεις όπως και οι πολίτες της Δημοκρατίας ή εvαλλακτικά πρόσβαση σε κατάλληλες ειδικές εκπαιδευτικές διευκoλύvσεις,ανάλογα με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο ασυνόδευτος ανήλικος», όπως επίσης, «έχουν δικαίωμα σε δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, καθώς και σε ειδική ιατρική ή άλλη βoήθεια και ιδιαίτερα σε περίπτωση πoυ υπήρξαv αvτικείμεvo oπoιασδήπoτε μoρφής παραμέλησης, εκμετάλλευσης ή κακoπoίησης, βασαvισμoύ ή oπoιασδήπoτε μoρφής βάvαυσης, απάvθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας ή υπέφεραv λόγω έvοπλωv συγκρoύσεωv». 24

υποχρεώσεις ορίζονται με νομοθεσία» 28. Όπως έχει λεχθεί πιο πάνω, η Επίτροπος ήταν η διά νόμου νομική εκπρόσωπος, αλλά πρακτικά αδυνατούσε να ασκήσει αυτό τον ρόλο. Ο Περί Προσφύγων (Τροποποιητικός) Νόμος 9(I) του 2013 τροποποίησε το άρθρο 10(1B), αντικαθιστώντας ως νομικό εκπρόσωπο τον/την «Επίτροπο για τα Δικαιώματα του Παιδιού» με τον «Διευθυντή των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας». Η συγκεκριμένη πρόνοια τώρα ορίζει ότι «Ο Διευθυντής των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας ενεργεί το συντομότερο δυνατό, αυτοπροσώπως ή μέσω λειτουργού του Γραφείου του, ως εκπρόσωπος και συνδρομητής του ασυνόδευτου ανήλικου κατά την εξέταση της αίτησης του εν λόγω ανήλικου». Επιπλέον, τα άρθρα 10(1B)-10(1I) περιγράφουν τις διαδικασίες σχετικά με τους ασυνόδευτους ανηλίκους και αναφέρουν τα δικαιώματα που έχουν όσον αφορά την προσωπική συνέντευξη και τις διαδικασίες για τον προσδιορισμό της ηλικίας τους. Μεταξύ άλλων, ο εκπρόσωπος (τώρα ο Διευθυντής των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, αν και αναμένεται ότι στην πράξη ως εκπρόσωποι εμφανίζονται λειτουργοί των ΥΚΕ) οφείλει να ενημερώσει τον ασυνόδευτο ανήλικο σε σχέση με την πιθανή έκβαση της συνέντευξης. Η Υπηρεσία Ασύλου θα πρέπει να επιτρέψει στον εκπρόσωπο του ανήλικου να είναι παρών κατά την διαδικασία και να θέτει ερωτήσεις ή να κάνει σχόλια. Ο λειτουργός της Υπηρεσίας Ασύλου θα πρέπει να έχει επίγνωση των αναγκών που έχουν οι ανήλικοι και τέλος, να υπάρχει η δυνατότητα διεξαγωγής ιατρικής εξέτασης για τον προσδιορισμό της ηλικίας οποιουδήποτε δηλώνει πως είναι ανήλικος. Στην πράξη έχει σημειωθεί ότι δύναται η κράτηση ενός ατόμου, μέχρις ότου παρθούν αποφάσεις για την υπόθεσή του, εάν η ηλικία του δεν έχει εξακριβωθεί. Σε κάποιες περιπτώσεις, Μη-Κυβερνητικοί Οργανισμοί (ΜΚΟ) και η UNHCR (Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες) έχουν παρέμβει σε διαδικασίες ζητώντας την άμεση απελευθέρωση ατόμων που πίστευαν πως είναι ανήλικοι. Δεν υπάρχει ξεκάθαρος τρόπος για τον προσδιορισμό της ηλικίας ενός ατόμου, αφού γίνεται μόνο ένας έλεγχος των σχετικών εγγράφων που δυνατόν να αποδεικνύουν την ηλικία του ανήλικου ατόμου που εξετάζεται, σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχουν συλλέξει 28 Ιστοσελίδα της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, www.childcom.org.cy/ccr/ccr.nsf/dmlcommissioner_en/dmlcommissioner_en?opendocument 25

οι λειτουργοί των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας. Αφού δεν υπάρχει προηγούμενο σε σχέση με την διαδικασία αίτησης ασύλου όσο αφορά ασυνόδευτους ανήλικους αιτητές ασύλου, η αίτησή τους εκκρεμεί μέχρι να γίνουν 18 ετών, ενώ η επικείμενη ανησυχία για απέλαση και επαναπατρισμό ήταν μέρος της καθημερινότητας γι αυτούς που κόντευαν να κλείσουν τα 18. 5.2. Περιγραφή του συστήματος κηδεμονίας Οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας (ΥΚΕ) της Κύπρου είναι ένα τμήμα του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Αποστολή τους είναι η «διασφάλιση συνθηκών κοινωνικής συνοχής και κοινωνικής αλληλεγγύης, στην παροχή κοινωνικής προστασίας, στην επίτευξη κοινωνικής ενσωμάτωσης, στην προώθηση της ισότητας των ευκαιριών για όλους τους πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας, στην καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού και στην προώθηση των συμφερόντων ατόμων, οικογενειών και κοινοτήτων» 29. Το φάσμα των εργασιών 30 και των νομικών καθηκόντων των Υπηρεσιών είναι ευρύ και περιλαμβάνει την κηδεμονία ασυνόδευτων ανηλίκων. Οι κηδεμόνες αυτοί είναι υπεύθυνοι και για παιδιά Κυπριακής καταγωγής, των οποίων η σωματική και ψυχολογική κατάσταση απειλείται. Ως αποτέλεσμα, το σύστημα κηδεμονίας στην Κύπρο είναι ενοποιημένο. Οι ΥΚΕ πρέπει να δρουν εκ μέρους των ανηλίκων και να παίρνουν πρακτικά βήματα για τη εφαρμογή του νομικού συστήματος παροχής προστασίας, φροντίδας και ευημερίας των ανήλικων στην πραγματικότητα. Το προσωπικό των ΥΚΕ, σύμφωνα με πληροφορίες από την ιστοσελίδα του τμήματος (τελευταία ενημέρωση το 2012), απαρτίζεται από 406 κοινωνικούς λειτουργούς, σε όλες τις ιεραρχικές βαθμίδες. Υπάρχουν επίσης, 8 Γραμματειακοί λειτουργοί, 41 29 Η αποστολή των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας περιγράφεται στην ιστοσελίδα τους: www.mlsi.gov.cy/mlsi/sws/sws.nsf/dmlmission_en/dmlmission_en?opendocument 30 Κάτω από το Τμήμα Οικογένειας και Παιδιού, οι ΥΚΕ παρέχουν και χειρίζονται προληπτικές υπηρεσίες, ενδοοικογενειακή βία, γονική μέριμνα, υιοθεσία, παραβατικότητα, διακίνηση προσώπων, οικογενειακή καθοδήγηση. Άλλοι τομείς εργασίας συμπεριλαμβάνουν δημόσια βοηθήματα, ηλικιωμένα άτομα, άτομα με αναπηρίες, και κοινοτική εργασία. Περισσότερα σχετικά με τους τομείς εργασίας εδώ: www.mlsi.gov.cy/mlsi/sws/sws.nsf/dmlsitemap_en/dmlsitemap_en?opendocument 26