με τίτλο: Ανάπτυξη και εφαρμογή πολιτικής ολοκληρωμένης διαχείρισης υδατικών πόρων σε μια υδρολογική λεκάνη με την εφαρμογή μιας δημόσιας κοινωνικής συμφωνίας στη βάση των αρχών της Water Agenda 21 και των κατευθύνσεων της οδηγίας πλαίσιο 2000/60/ΕΚ. ΕΤΑΙΡΟΣ: ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ # 2 # Δράση 2.5 : Πρόγραμμα παρακολούθησης ποιοτικών χαρακτηριστικών υδατίνων σωμάτων Λεκάνης Ανθεμούντα 2 η ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΟΔΟΥ Οκτώβριος, 2006
Περιεχόμενα 1. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ ΛΕΚΑΝΗΣ ΑΝΘΕΜΟΥΝΤΑ...2 1.1 ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΥΔΑΤΙΝΑ ΣΩΜΑΤΑ...3 1.2 ΥΠΟΓΕΙΑ ΥΔΑΤΙΝΑ ΣΩΜΑΤΑ...4 2. ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΩΝ ΚΑΙ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ...9 2.1 ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΩΝ...9 2.2 ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ...10 3. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ ΛΕΚΑΝΗΣ ΑΝΘΕΜΟΥΝΤΑ...12 3.1 1 Η ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ...12 3.2 2 Η ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ...13 3.3 3 Η ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ...13 3.4 4 Η ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ...14 3.5 1 Η ΈΚΤΑΚΤΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ...14 3.6 5 Η ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ...15 4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2006...16 4.1 ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΥΔΑΤΙΝΑ ΣΩΜΑΤΑ...16 4.2 ΥΠΟΓΕΙΑ ΥΔΑΤΙΝΑ ΣΩΜΑΤΑ...25 4.3 ΈΚΤΑΚΤΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ...36 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ...37
1. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ ΛΕΚΑΝΗΣ ΑΝΘΕΜΟΥΝΤΑ Το πρόγραμμα εποπτικής παρακολούθησης, που έχει προβλεφθεί στα πλαίσια του ερευνητικού έργου, περιλαμβάνει 25 θέσεις δειγματοληψίας, από τις οποίες 5 αφορούν επιφανειακά υδάτινα σώματα (ΥΣ) και 20 θέσεις σε υπόγεια σώματα (Σχήμα 1.1). Η επιλογή των πέντε θέσεων δειγματοληψίας για τα επιφανειακά υδάτινα σώματα έγινε βάσει των υφιστάμενων επιφανειακών υδάτινων αποδεκτών εντός της λεκάνης. Ειδικότερα, στη Λεκάνη του Ανθεμούντα εντοπίζονται δύο ταμιευτήρες (φράγματα Βασιλικών (Ε1) και Τριαδίου (Ε2)), ενώ αποφασίστηκε να συμπεριληφθεί στο δίκτυο και το Φράγμα Θέρμης (Ε3), το οποίο αν και εκτός λεκάνης αποτελεί σημαντικό υδάτινο σώμα της ευρύτερης περιοχής με χρήσεις που σχετίζονται με την αναψυχή και χαρακτηριστικά όμοια με τους δύο άλλους ταμιευτήρες. Λόγω της διαλείπουσας ροής των ποτάμιων υδατίνων σωμάτων της περιοχής και λαμβάνοντας υπόψιν και τη δυνατότητα δειγματοληψίας επιλέχθηκε μία θέση ανάντη του ποταμού Ανθεμούντα κοντά στο Γαλαρινό (Ε4) και μία κατάντη στη Ν. Ραιδεστό (Ε5). Οι γεωτρήσεις, που επιλέχθηκαν για τη δειγματοληψία νερού από τα υπόγεια υδάτινα σώματα της λεκάνης, έγινε προσπάθεια να καλύπτουν όλη την έκταση της λεκάνης ώστε να επιτυγχάνεται καταρχήν η αντιπροσωπευτικότητα των δειγμάτων. Περιοριστικό παράγοντα αποτέλεσε η αδυναμία εντόπισης των ιδιοκτητών μερικών γεωτρήσεων, που οδήγησε την ερευνητική ομάδα σε τροποποίηση των αρχικά προτεινόμενων θέσεων. Επιλέχθηκαν τόσο υδρευτικές (#12) όσο και αρδευτικές γεωτρήσεις (#5) και ιδιωτικές γεωτρήσεις που εξυπηρετούν βιομηχανικές/κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις (#4), ενώ πρόσθετο κριτήριο αποτέλεσαν και οι διαθέσιμες μετρήσεις από προηγούμενα προγράμματα δειγματοληψιών. Ειδικά για τις θέσεις των γεωτρήσεων μεταξύ των δειγματοληψιών ενδέχεται να παρατηρούνται διαφοροποιήσεις στις θέσεις λήψης δειγμάτων λόγω της αδυναμίας εντοπισμού μερικών από τους ιδιοκτήτες. Στις περιπτώσεις αυτές και για να μην μειώνεται ο αριθμός των δειγμάτων, επιλέγονται άλλες γεωτρήσεις. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει την λήψη τεσσάρων δειγμάτων ανά έτος (για όλες τις παραμέτρους πλην της χλωροφύλλης, η οποία θα παρακολουθείται με συχνότητα 3/έτος) και παρακολούθηση των κάτωθι παραμέτρων: Δράση 2.5 ΕΜΠ 2
Επιφανειακά ΥΣ Διαφάνεια DO Θερμοκρασία - ph - Αγωγιμότητα Νιτρικά Αμμωνιακά Φωσφορικά BOD - SS - Χλωροφύλλη Υπόγεια ΥΣ DO Θερμοκρασία ph Αγωγιμότητα Νιτρικά - Αμμωνιακά Οι δειγματοληψίες πραγματοποιούνται από το προσωπικό του Εργαστηρίου Υγειονομικής Τεχνολογίας, με την βοήθεια του προσωπικού της ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΕ και τη συμμετοχή των Δήμων Θέρμης, Βασιλικών, και Ανθεμούντα ενώ θα πρέπει να επισημανθεί και η συνεργασία των ιδιωτών ιδιοκτητών γεωτρήσεων. Ακολουθεί σύντομη περιγραφή των χαρακτηριστικών των θέσεων δειγματοληψίας. Επισημαίνεται ότι οι φωτογραφίες παρατίθενται στο παράρτημα του παρόντος τεύχους. 1.1 Επιφανειακά υδάτινα σώματα Ε1: Φράγμα Βασιλικών. Αρκετά διαυγές νερό ελαφρά καστανό. Τα πρανή γύρω από το φράγμα αποτελούνται από αμμοχάλικο. Η ανάντη λεκάνη απορροής χαρακτηρίζεται από δασώδη έκταση και απουσία ανθρώπινης δραστηριότητας (καλλιεργούμενες εκτάσεις). Η μόνη δραστηριότητα σχετίζεται με την εκτροφή κοπαδιών αιγοπροβάτων. Ε2: Φράγμα Τριαδίου. Νερά σχετικά καθαρά. Παρόμοια περίπτωση με αυτή της θέσης Ε1. Η ανάντη λεκάνη απορροής χαρακτηρίζεται από δασώδη έκταση και απουσία ανθρώπινης δραστηριότητας (καλλιεργούμενες εκτάσεις). Η μόνη δραστηριότητα σχετίζεται με την εκτροφή κοπαδιών αιγοπροβάτων. Ε3: Φράγμα Θέρμης. Νερά πρασινωπού χρώματος. Ο χώρος αυτός αξιοποιείται τουριστικά και λειτουργεί αναψυκτήριο κατά τους θερινούς μήνες. Γενικότερα το φράγμα Θέρμης προσφέρεται ως χώρος αναψυχής ενώ λαμβάνουν χώρα διάφορα πολιτιστικά γεγονότα. Το ένα πρανές όπου λειτουργούσε ως χωματερή πλέον διαμορφώνεται και πάνω σε αυτόν τον χώρο κατασκευάζονται εξέδρες. Η βλάστηση είναι έντονη σε αντίθεση με τα φράγματα Βασιλικών και Τριαδίου. Ε4: Θέση ρέματος στον Γαλαρινό. Η θέση βρίσκεται κατάντη της εκβολής της εγκατάστασης επεξεργασίας λυμάτων της Γαλάτιστας. Η εγκατάσταση αυτή σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες λειτουργεί κανονικά το τελευταίο εξάμηνο. Δράση 2.5 ΕΜΠ 3
Ε5: Κατάντη θέση λήψης δείγματος από το ρέμα στη θέση Ραιδεστός. Η θέση αυτή χαρακτηρίζεται από χαμηλή κινητικότητα υδάτων και αργή ανανέωση και βρίσκεται πλησίον κοινοτικού δρόμου. 1.2 Υπόγεια υδάτινα σώματα Υ1: Πρόκειται για γεώτρηση που προορίζεται για άρδευση. Στα 150 μέτρα περίπου από την γεώτρηση υπάρχει πτηνοτροφική μονάδα. Προς όλες τις διευθύνσεις εκτείνονται χωράφια μη καλλιεργήσιμα κατά την περίοδο του θέρους. Την φθινοπωρινή περίοδο καλλιεργούνται οπωροκηπευτικά (κολοκυθάκια) και τριφύλλι. Υ2: Είναι γεώτρηση που χρησιμοποιείται από την μονάδα κατεργασίας μαρμάρου. Η γεώτρηση βρίσκεται σε απόσταση 100 μέτρα περίπου από την μονάδα. Γύρω από την γεώτρηση υπάρχουν εκτάσεις που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή σιτηρών, καλαμποκιών. Επίσης υπάρχει φυτώριο ελιάς ενώ κοντά στην γεώτρηση σε απόσταση 75 μέτρων περίπου υπάρχει μονάδα μικρή παραγωγής ζωοτροφών. Υ3: Είναι ιδιωτική γεώτρηση πτηνοτροφικής μονάδας. Γύρω από αυτήν δεν παρατηρήθηκε έντονη εκμετάλλευση γης αλλά μόνο για ιδιωτική χρήση παραγωγή οπωροκηπευτικών. Το νερό χρησιμοποιείται επίσης για την πλύση των πτηνοτροφικής μονάδας. Υ4: Πρόκειται για ιδιωτική γεώτρηση που η χρήση της δεν σχετίζεται με την ύδρευση.. Από τη συγκεκριμένη γεώτρηση λήφθηκε μόνον ένα δείγμα κατά την πρώτη δειγματοληψία και κατά συνέπεια δεν περιλαμβάνεται στο τελικό δίκτυο παρακολούθησης. Υ5: Γεώτρηση εντός μονάδας πτηνοτροφείου. Στην γύρω περιοχή παρατηρήθηκαν μόνο εκτάσεις σιτηρών. Το νερό της γεώτρησης καλύπτει τις ανάγκες της πτηνοτροφικής μονάδας. Υ6: Γεώτρηση υδρευτική εντός του Γαλαρινού δίπλα στο ρέμα όπου γίνεται η λήψη του δείγματος Ε4 (δεύτερη και τέταρτη δειγματοληψία). Χωματόδρομοι και αραιή δόμηση περιβάλλουν την γεώτρηση. Δράση 2.5 ΕΜΠ 4
Υ7: Υδρευτική γεώτρηση. Από την μία πλευρά διέρχεται ο επαρχιακός δρόμος ενώ από την πίσω πλευρά υπάρχει εργοτάξιο για την κατασκευή γηπέδου σε μικρή απόσταση από την γεώτρηση. Υ8: Υδρευτική γεώτρηση δίπλα σε κατοικία. Γύρω από την περιοχή αυτή παρατηρήθηκαν εκτάσεις σιτηρών. Δεν παρατηρήθηκε καμιά άλλη εντατική χρήση γης. Υ9: Υδρευτική γεώτρηση. Από την μία πλευρά διέρχεται δρόμος ενώ από την πίσω πλευρά παρατηρήθηκαν οργωμένες εκτάσεις. Υ10: Υδρευτική γεώτρηση. Κυριαρχούν από την μία πλευρά εκτάσεις σιτηρών ενώ η γεώτρηση βρίσκεται εντός δημοτικού χώρου που παραμένει αναξιοποίητος. Υ11: Πρόκειται για υδρευτική γεώτρηση που παλαιότερα η χρήση της ήταν αρδευτική. Και σε αυτή την περίπτωση κυριαρχούν εκτάσεις σιτηρών. Υ12: Υδρευτική γεώτρηση. Περιβάλλεται από εκτάσεις σιτηρών και βρίσκεται σε χαμηλότερο επίπεδο από μικρό οικισμό. Το βάθος την γεώτρησης αυτής φτάνει τα 200μέτρα. Υ13: Υδρευτική γεώτρηση κοντά στο φράγμα Τριαδίου. Η γύρω περιοχή είναι ανεκμετάλλευτη /άγονη. Υ14: Είναι υδρευτική γεώτρηση του Δήμου Θέρμης. Η γύρω περιοχή δεν καλλιεργείται. Υ15: Πρόκειται για την Φοιρού Σιδερά η οποία, ανήκει στο Δήμο Θέρμης. Βρίσκεται κοντά στον κεντρικό δρόμο ενώ δεν παρατηρήθηκαν καλλιεργήσιμες εκτάσεις σε μικρή απόσταση από την γεώτρηση. Υ16: Γεώτρηση που προορίζεται για αρδευτική χρήση. Τα σιτηρά και σε αυτή την περίπτωση κυριαρχούν στην γύρω περιοχή. Υ17: Είναι αρδευτική γεώτρηση και ανήκει στο Ρύσιο. Γύρω της εκτείνονται εκτάσεις κυρίως αμπελώνων. Δράση 2.5 ΕΜΠ 5
Υ18: Ιδιωτική αρδευτική γεώτρηση. Οι εκτάσεις γύρω από την γεώτρηση προορίζονται για παραγωγή μικρής ντομάτας (ντοματάκι) ενώ επίσης παρατηρήθηκαν εκτάσεις σιτηρών. Υ19: Υδρευτική γεώτρηση σε κατοικημένη περιοχή. Βρίσκεται εντός δημοτικού χώρου όπου χρησιμοποιείται για την ανάπτυξη φυτών που προορίζονται για δημόσιους χώρους. Υ20: Υδρευτική γεώτρηση που για μεγάλο διάστημα είχε βγει εκτός λειτουργίας το περασμένο χρόνο λόγω της ρήψης μπαζών σε κοντινή απόσταση από αυτήν. Από μικροβιολογικές αναλύσεις είχαν προσδιοριστεί κολοβακτηρίδια στο νερό της γεώτρησης. Σήμερα με την απομάκρυνση των μπαζών έχει επανέλθει στο δίκτυο ύδρευσης. Υ21: Αρδευτική γεώτρηση. Στην γύρω περιοχή σε μικρή απόσταση από την γεώτρηση παρατηρήθηκαν μικρές εκτάσεις από νέους ελαιώνες και νέα κλίματα. Υ22: Η ιδιωτική αυτή γεώτρηση προστέθηκε στην 5 η δειγματοληψία. Η προσθήκη αυτή έγινε εξαιτίας του γεγονότος που έλαβε κατά τον Ιούλιο μήνα, στη χωματερή των Ταγαράδων και την διαφυγή μίας μεγάλης ποσότητας από ανεπεξέργαστα στραγγίδια. Κατά συνέπεια κρίθηκε σκόπιμο να παρακολουθείται σε τακτά χρονικά διαστήματα το νερό από μια γεώτρηση που βρίσκεται εντός της περιοχής που κατακλείσθηκε από τα στραγγίδια. Στους Πίνακες 1.1 και 1.2 παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά των θέσεων δειγματοληψίας των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων αντίστοιχα. Πίνακας 1.1: Θέσεις δειγματοληψίας επιφανειακών υδάτων Ονομασία ΘΕΣΗ Χ Υ ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ E1 428143,7581 4483886,006 ΤΡΙΑΔΙΟΥ E2 421039,6597 4489563,017 ΦΡΑΓΜΑ ΘΕΡΜΗΣ E3 418066,7891 4489694,562 ΓΑΛΑΡΙΝΟ E4 430547,5383 4478653,168 Ν. ΡΑΙΔΕΣΤΟΣ E5 417653,824 4485357,718 Δράση 2.5 ΕΜΠ 6
Πίνακας 1.2: Θέσεις δειγματοληψίας υπόγειων υδάτων Ονομασία ΘΕΣΗ Χ Υ Χρήση GA85 (ΔΗΜ.ΑΡΔΕΥΤΙΚΗ Υ01 ΑΡΔΕΥΤΙΚΗ ΓΑΛΑΡΙΝΟΥ) 429825,000 4479100,000 GA65A (ΤΣΟΛΑΚΗΣ) Υ02 436705,242 4479080,318 ΙΔΙΩΤΙΚΗ-ΒΙΟΜΗΧ GA60 (ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ) Υ03 435762,721 4476799,279 ΙΔΙΩΤΙΚΗ-ΠΤΗΝΟΤΡ ΠΑΤΖΙΑΡΕΛΑΣ Υ04 434930,018 4479320,227 ΙΔΙΩΤΙΚΗ-ΌΧΙ ΥΔΡΕΥΤ GA91 (ΠΤΗΝΟΤΡΟΦΕΙΟ- Υ05 ΙΔΙΩΤΙΚΗ-ΠΤΗΝΟΤΡ ΧΩΜΑΤΕΡΗ) 432046,000 4479220,000 G88 Υ06 430547,000 4478870,000 ΥΔΡΕΥΤΙΚΗ Basilika1 Υ07 425340,000 4481327,000 ΥΔΡΕΥΤΙΚΗ Basilika2 Υ08 425028,000 4481380,000 ΥΔΡΕΥΤΙΚΗ Souroti Υ09α 423502,000 4481829,000 ΥΔΡΕΥΤΙΚΗ Ταγαράδων (Νέα) Υ10 418559,000 4484204,000 ΥΔΡΕΥΤΙΚΗ ΚΑΝΑΒΟΥ Υ11 418976,000 4485433,000 ΥΔΡΕΥΤΙΚΗ Ν. Ραιδεστός (Φιλοθέη) Υ12 420969,000 4486381,000 ΥΔΡΕΥΤΙΚΗ Τριαδίου Υ13 419818,000 4488299,000 ΥΔΡΕΥΤΙΚΗ Αεροπορίας Υ14 416652,000 4486831,000 ΥΔΡΕΥΤΙΚΗ Φοιρού-Σιδερά Υ15 416375,000 4487053,000 ΥΔΡΕΥΤΙΚΗ ΑΡΔΕΥΤΙΚΗ ΤΑΓΑΡΑΔΩΝ Υ16 (ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗ) 415954,000 4483469,000 ΑΡΔΕΥΤΙΚΗ Ν. Ρύσιο (Γ3) Υ17 414604,000 4484528,000 ΙΔΙΩΤΙΚΗ-ΑΡΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΝΕΡΙΔΗ (ΙΔ. ΑΡΔΕΥΤΙΚΗ) Κ3-Γ129- Υ18 ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΑΡΔΕΥΤΙΚΗ ΘΕΑ2 417741,000 4485627,000 Θερμοκηπίου Υ19 417488,000 4488485,000 ΥΔΡΕΥΤΙΚΗ Πατσουράκου (Νο1) Υ20 415134,000 4488240,000 ΥΔΡΕΥΤΙΚΗ GA8 Υ21 437428,226 4477877,355 ΑΡΔΕΥΤΙΚΗ Ιδιωτική γεώτρηση Υ22 418614,090 4482829,350 Στο τέλος της έκθεσης παρατίθεται παράρτημα με φωτογραφίες από την κάθε θέση του δικτύου παρακολούθησης. Δράση 2.5 ΕΜΠ 7
Ε1 Ε5 r Διαφάνεια, DO, Θερμοκρασία, ph, Αγωγιμότητα, Νιτρικά, Αμμωνιακά, Φωσφορικά, BOD, SS, Χλωροφύλλη Υ1 Υ21 DO, Θερμοκρασία, ph, Αγωγιμότητα, Νιτρικά, Αμμωνιακά Σχήμα 1.1: Θέσεις δειγματοληψιών στην λεκάνη Ανθεμούντα και παράμετροι παρακολούθησης Δράση 2.5 8
2. ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΩΝ ΚΑΙ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ 2.1 Πρωτόκολλο δειγματοληψιών Οι δειγματοληψίες στην λεκάνη του Ανθεμούντα πραγματοποιούνται από το επιστημονικό προσωπικό του Εργαστηρίου Υγειονομικής Τεχνολογίας σε συνεργασία με το προσωπικό της εταιρείας Ανατολική Α.Ε. και το προσωπικό των Δήμων Θέρμης, Βασιλικών και Ανθεμούντα. Η συλλογή των υπόγειων νερών πραγματοποιείται από γεωτρήσεις. Πριν την λήψη η γεώτρηση λειτουργεί από τρία ως πέντε λεπτά ώστε το νερό να είναι όσο το δυνατό πιο αντιπροσωπευτικό του υπόγειου υδροφορέα. Τα υπόγεια νερά συλλέγονται σε πλαστικά δοχεία κατάλληλου υλικού όπως προβλέπεται από το Standard Methods (18 έκδοση 1992) ώστε να μην αναμένεται μεταβολή της συγκέντρωσης των ιόντων που προορίζονται για ανάλυση. Κατά την δειγματοληψία από τις γεωτρήσεις γίνονται επί τόπου μετρήσεις θερμοκρασίας και διαλυμένου οξυγόνου καθώς επίσης μέτρηση του PH και της αγωγιμότητας. Οι αναλύσεις των υπόλοιπων παραμέτρων (νιτρικό άζωτο και αμμωνιακό άζωτο) πραγματοποιούνται στον χώρο του Εργαστηρίου Υγειονομικής Τεχνολογίας. Τα δοχεία αποθηκεύονται σε ψυγεία κατά την μεταφορά τους ώστε να προφυλάσσονται από υψηλές θερμοκρασίες και την ηλιακή ακτινοβολία. Τα δείγματα από τους επιφανειακούς ταμιευτήρες (Ε1-Ε3) και την κοίτη του Ανθεμούντα (Ε4-Ε5) συλλέγονται με πλαστικό δοχείο και μεταφέρονται σε πλαστικές φιάλες 1½ και ½ λίτρου. Εξαίρεση αποτελεί η θέση Ε3 (φράγμα Θέρμης) όπου η δειγματοληψία πραγματοποιείται με βάρκα η οποία παρέχεται από τον Δήμο Θέρμης. Όπως και στα δείγματα των υπόγειων νερών, γίνονται επιτόπου μετρήσεις της θερμοκρασίας του διαλυμένου οξυγόνου, του PH και της αγωγιμότητας. Επιπλέον στην θέση Ε3 γίνεται μέτρηση της διαφάνειας με χρήση δίσκου του Secci. Στην περίπτωση των επιφανειακών νερών επειδή προορίζονται για αναλύσεις που απαιτούν ιδιαίτερη συντήρηση γίνεται λήψη 3½ λίτρων ανά θέση. Στην μία φιάλη 1½ λίτρου που προορίζεται για ανάλυση BOD προστίθεται πυκνό νιτρικό οξύ ώστε να αποφευχθεί αλλοίωση του δείγματος. Στην δεύτερη φιάλη 1½ λίτρου που προορίζεται για ανάλυση χλωροφύλλης προστίθεται ανθρακικό μαγνήσιο όπως περιγράφεται στην μέθοδο 10200Η του Standard Methods. Επίσης συλλέγεται μισό λίτρο για τις Δράση 2.5 9
υπόλοιπες αναλύσεις. Τα δείγματα αποθηκεύονται σε ψυγεία ώστε να είναι προστατευμένα από την ηλιακή ακτινοβολία και τις υψηλές θερμοκρασίες. 2.2 Πειραματικό Πρωτόκολλο Στα πλαίσια των χημικών αναλύσεων που διενεργούνται προσδιορίζονται οι κάτωθι παράμετροι: Παράμετρος μονάδα PH DO mg/lt ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ μs/cm NO 3 -N mg/lt NH 4 -N mg/lt ΟΛΙΚΟΣ ΦΩΣΦΟΡΟΣ mg/lt ΔΙΑΛΥΤΟΣ ΦΩΣΦΟΡΟΣ mg/lt ΧΛΩΡΟΦΥΛΛΗ mg/m 3 BOD mg/lt TSS mg/lt Όλες οι αναλύσεις γίνονται με επιστημονικά δόκιμες αναλυτικές μεθόδους και με χρήση κατάλληλου εργαστηριακού εξοπλισμού. Συγκεκριμένα ακολουθούνται οι παρακάτω αναλυτικές μέθοδοι: ph Ο προσδιορισμός του PH γίνεται με την μέθοδο 4500-Η Β (4-65 ως 4-69 Standard methods 18 έκδοση) DO Ο προσδιορισμός του διαλυμένου οξυγόνου γίνεται σύμφωνα με την μέθοδο 4500-Ο G (4-103 ως 4-105 Standard methods 18 έκδοση) ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ Ο προσδιορισμός της αγωγιμότητας πραγματοποιείται σύμφωνα με την μέθοδο 2510 Β σελ 2-15 ως 2-46 (Standard methods 18 έκδοση) Δράση 2.5 10
NO3-N Για τον προσδιορισμό του νιτρικού αζώτου ακολουθείται η μέθοδος αναγωγής καδμίου. Συγκεκριμένα ο προσδιορισμός γίνεται με την φασματοφωτομετρική μέθοδο της HACH που στηρίζεται στην παραπάνω μέθοδο (DR/2000 Spectrophotometer Handbook σελ 281-305) NH4-N Το αμμωνιακό άζωτο προσδιορίζεται σύμφωνα με την μέθοδο 4500- NH4-N C (σελ 4-78 ως 4-80 Standard methods 18 έκδοση) Ολικός Φωσφόρος και Ορθοφωσφορικά Η περιεχόμενη ποσότητα φωσφόρου ως ορθοφωσφορικά προσδιορίζεται με την μέθοδο του ασκορβικού οξέος (4500-P E σελ 4-115 ως 4-116). Επιπλέον για τον προσδιορισμό του ολικού φωσφόρου το δείγμα υφίσταται επιπλέον επεξεργασία (μέθοδος 4500- P B σελ 4-111 ως 4-112). Χλωροφύλλη Ο προσδιορισμός της χλωροφύλλης γίνεται με χρήση της τριχρωματικής μεθόδου προσδιορισμού των χλωροφυλλών α, b, c (σελ 10-18 ως 10-19 Standard methods 18 έκδοση) BOD Ο προσδιορισμός του βιολογικώς απαιτούμενο οξυγόνου πραγματοποιείται με την μέθοδο 5210 Β με το τεστ πέντε ημερών (σελ 5-2 ως 5-6 Standard methods 18 έκδοση) TSS Ο προσδιορισμός αιωρούμενων στερεών πραγματοποιείται με την μέθοδο 2540D (σελ 2-56 Standard methods 18 έκδοση) Δράση 2.5 11
3. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ ΛΕΚΑΝΗΣ ΑΝΘΕΜΟΥΝΤΑ Η υλοποίηση του προγράμματος δειγματοληψιών ξεκίνησε τον Οκτώβρη του 2005 και μέχρι σήμερα (Οκτώβρης 2006) έχουν πραγματοποιηθεί πέντε τακτικές δειγματοληψίες και μία έκτακτη. Οι ημερομηνίες δειγματοληψιών παρουσιάζονται στον Πίνακα 3.1. 1 η Δειγματοληψία 5 6 Οκτωβρίου 2005 2 η Δειγματοληψία 19-20 Ιανουαρίου 2006 3 η Δειγματοληψία 30-31 Μαρτίου 2006 4 η Δειγματοληψία 31 Μαΐου 1 Ιουνίου 2006 5 η Δειγματοληψία 5-6 Σεπτεμβρίου 2006 1 η Έκτακτη Δειγματοληψία 20 Ιουλίου 2006 3.1 1 η Δειγματοληψία Η πρώτη προγραμματισμένη δειγματοληψία στην λεκάνη του Ανθεμούντα πραγματοποιήθηκε στις 5 και 6 Οκτωβρίου 2005. Λήφθηκαν 20 δείγματα υπόγειου νερού από γεωτρήσεις και πέντε δείγματα επιφανειακού νερού (τρία από τεχνητά φράγματα και δύο από την κοίτη του υδατορεύματος Ανθεμούντα). Από τα υπόγεια νερά συλλέχθηκαν δείγματα από τις γεωτρήσεις Υ1-Υ15 και Υ17 έως Υ21. Δεν κατέστει δυνατή η δειγματοληψία από την γεώτρηση Υ16 (ΑΡΔΕΥΤΙΚΗ ΤΑΓΑΡΑΔΩΝ (ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗ)). Όσο αναφορά τα επιφανειακά νερά έγινε κανονικά η δειγματοληψία από τις πέντε θέσεις. Τα δείγματα Ε1 και Ε2 αντιστοιχούν στα φράγματα Βασιλικών και Τριαδίου όπου καμιά ανθρώπινη δραστηριότητα δεν πραγματοποιείται στην γύρω περιοχή εκτός από εκτροφή κοπαδιών αιγοπροβάτων. Στο φράγμα Θέρμης (Ε3) οι δραστηριότητες παραμένουν ως έχουν και αξιοποιείται τουριστικά με την λειτουργία καφετερίας κατά τους θερινούς μήνες. Γενικότερα προσφέρεται ως χώρος αναψυχής ενώ λαμβάνουν χώρα διάφορα πολιτισμικά γεγονότα. Στην πρώτη αυτή δειγματοληψία δεν μετρήθηκε η διαφάνεια στη θέση Ε3. Επισημαίνεται, πως κατά την πρώτη δειγματοληψία δεν μετρήθηκαν οι συγκεντρώσεις χλωροφύλλης. Δράση 2.5 12
Το δείγμα Ε4 λήφθηκε από την κοίτη του υδατορεύματος του Ανθεμούντα στην περιοχή του Γαλαρινού. Το δείγμα Ε5 λήφθηκε στη θέση Ραιδεστού και χαρακτηρίζεται από χαμηλή κινητικότητα υδάτων και αργή ανανέωση. 3.2 2 η Δειγματοληψία Η δεύτερη προγραμματισμένη δειγματοληψία στην λεκάνη του Ανθεμούντα πραγματοποιήθηκε στις 19 και 20 Ιανουαρίου 2006. Λήφθηκαν 20 δείγματα υπόγειου νερού από γεωτρήσεις και πέντε δείγματα επιφανειακού νερού (τρία από τεχνητά φράγματα και δύο από την κοίτη του υδατορεύματος Ανθεμούντα). Από τα υπόγεια νερά συλλέχθηκαν δείγματα από τις γεωτρήσεις Υ1-Υ3 και Υ5 έως Υ21. Η δειγματοληψία από την γεώτρηση Υ04 (ΠΑΤΖΙΑΡΕΛΑΣ), δεν ήταν δυνατή την δεύτερη αυτή φορά, αλλά ούτε και τις επόμενες τρεις (δειγματοληψίες 3, 4 και 5). Όσο αναφορά τα επιφανειακά νερά έγινε κανονικά η δειγματοληψία από τις πέντε θέσεις (Ε1, Ε2, Ε3, Ε4 και Ε5). Από την δεύτερη αυτή δειγματοληψία μετρήθηκε η διαφάνεια στη θέση Ε3, καθώς και οι συγκεντρώσεις χλωροφύλλης σε όλες τις θέσεις. Το δείγμα Ε4 λήφθηκε από την κοίτη του υδατορεύματος του Ανθεμούντα στην περιοχή του Γαλαρινού. Το δείγμα Ε5 λήφθηκε στη θέση Ραιδεστού. Η κατάσταση παραμένει ως έχει με χαμηλή κινητικότητα υδάτων και αργή ανανέωση. 3.3 3 η Δειγματοληψία Η τρίτη προγραμματισμένη δειγματοληψία στην λεκάνη του Ανθεμούντα πραγματοποιήθηκε στις 30 και 31 Μαρτίου 2006. Λήφθηκαν 20 δείγματα υπόγειου νερού από γεωτρήσεις και πέντε δείγματα επιφανειακού νερού (τρία από τεχνητά φράγματα και δύο από την κοίτη του υδατορεύματος Ανθεμούντα). Από τα υπόγεια νερά συλλέχθηκαν δείγματα από τις γεωτρήσεις Υ1-Υ3 και Υ5 έως Υ21, καθώς όπως ήδη αναφέρθηκε πρακτικά η γεώτρηση Υ04 δεν περιλαμβάνεται πλέον στο πρόγραμμα δειγματοληψιών. Όσο αναφορά τα επιφανειακά νερά έγινε κανονικά η δειγματοληψία από τις πέντε θέσεις (Ε1, Ε2, Ε3, Ε4 και Ε5). Στη θέση Ε4 παρατηρήθηκε αφρισμός κατά την λήψη Δράση 2.5 13
του δείγματος. Στη θέση Ε5 η κατάσταση εμφανίζεται βελτιωμένη σε σχέση με την ανανέωση των υδάτων και σε σύγκριση με τις προηγούμενες δειγματοληψίες. 3.4 4 η Δειγματοληψία Η τέταρτη προγραμματισμένη δειγματοληψία στην λεκάνη του Ανθεμούντα πραγματοποιήθηκε στις 31 Μαΐου και 1 Ιουνίου 2006. Λήφθηκαν 20 δείγματα υπόγειου νερού από γεωτρήσεις και πέντε δείγματα επιφανειακού νερού (τρία από τεχνητά φράγματα και δύο από την κοίτη του υδατορεύματος Ανθεμούντα). Από τα υπόγεια νερά συλλέχθηκαν δείγματα από τις γεωτρήσεις Υ1-Υ3 και Υ5 έως Υ21. Όσο αναφορά τα επιφανειακά νερά έγινε κανονικά η δειγματοληψία από τις πέντε θέσεις (Ε1, Ε2, Ε3, Ε4 και Ε5). Επιπρόσθετα πραγματοποιήθηκε δειγματοληψία από την λεκάνη της Γαλάτιστας κάταντη της κοινότητας Γαλάτιστα. Το δείγμα λήφθηκε από ρέμα μετά την ένωση των λυμάτων από την έξοδο βιολογικού της παραπάνω κοινότητας καθώς και της εξόδου βιολογικού από μονάδα εκτροφής χελιών. Η δειγματοληψία έγινε για να ελεγχθεί κατά πόσο αυτό το ρέμα που συνδέεται με την κοίτη του Ανθεμούντα συνεισφέρει στο ολικό φωσφόρο και στο ΒΟD της θέσης Ε4. 3.5 1 η Έκτακτη Δειγματοληψία Η έκτακτη δειγματοληψία που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2006, είχε ως στόχο τον εντοπισμό τυχόν προβλημάτων από το ατύχημα που σημειώθηκε στην περιοχή της χωματερής των Ταγαράδων μερικές ημέρες πριν και πραγματοποιήθηκε από το προσωπικό της ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΕ. Από πυρκαγιά που προκλήθηκε στη χωματερή των Ταγαράδων παρουσιάστηκε αστοχία σε ανάχωμα με αποτέλεσμα μεγάλος όγκος στραγγιδίων να κατακλύσει την ευρύτερη περιοχή. Η αναμενόμενη κατείσδυση αυτών των στραγγιδίων στο υπέδαφος θα έχει ως αποτέλεσμα την ρύπανση των υπόγειων νερών στην περιοχή. Για αυτό κρίθηκε σκόπιμο να ληφθεί ένα δείγμα από επιφανειακά ύδατα και ένα δείγμα υπόγειων υδάτων (γεώτρηση Υ22) από την περιοχή που κατακλείσθηκε από τα στραγγίδια. Ειδικά για τα δείγματα αυτά πραγματοποιήθηκαν από το Εργαστήριο Υγειονομικής Τεχνολογίας του ΕΜΠ και μετρήσεις μετάλλων. Δράση 2.5 14
3.6 5 η Δειγματοληψία Η πέμπτη προγραμματισμένη δειγματοληψία στην λεκάνη του Ανθεμούντα πραγματοποιήθηκε στις 5 και 6 Σεπτεμβρίου 2006. Λήφθηκαν 19 δείγματα υπόγειου νερού από γεωτρήσεις και πέντε δείγματα επιφανειακού νερού (τρία από τεχνητά φράγματα και δύο από την κοίτη του υδατορεύματος Ανθεμούντα). Από τα υπόγεια νερά συλλέχθηκαν δείγματα από τις γεωτρήσεις Υ1-Υ3, Υ4-Υ15, Υ17, Υ19-Υ21. Δεν έγινε δυνατή η λήψη δείγματος από την γεώτρηση Υ16 (αρδευτική Ταγαράδων) και από την Υ18 (κ.πονερίδη-ιδιωτική αρδευτική) εξαιτίας ότι οι αντίστοιχοι υπεύθυνοι των γεωτρήσεων δεν ήταν διαθέσιμοι. Επίσης προστέθηκε μία ιδιωτική γεώτρηση για παρακολούθηση των φυσικοχημικών παραμέτρων του υπόγειου νερού (Υ22). Όσο αναφορά τις υπόλοιπες γεωτρήσεις δεν παρατηρήθηκε καμιά αλλαγή στην ευρύτερή τους περιοχή. Όσο αναφορά τα επιφανειακά νερά δεν παρατηρήθηκε καμιά αλλαγή στους τρεις ταμιευτήρες (Ε1, Ε2 και Ε3). Το δείγμα Ε4 λήφθηκε από την κοίτη του υδατορεύματος του Ανθεμούντα στην περιοχή του Γαλαρινού. Στην περιοχή όπου έγινε η δειγματοληψία πρόσφατα είχαν επέμβει σκαπτικά μέσα για την διαμόρφωση της κοίτης του Ανθεμούντα. Το δείγμα Ε5 λήφθηκε στη θέση Ραιδεστού. Η κατάσταση παραμένει ως έχει με χαμηλή κινητικότητα υδάτων και αργή ανανέωση. Από τις χημικές αναλύσεις που διενεργήθηκαν στα ανωτέρω δείγματα πρέπει να σημειωθεί ότι οι φασματοφωτομετρικές αναλύσεις των αμμωνιακών και της χλωροφύλλης πραγματοποιήθηκαν με κυψελίδα του ενός εκατοστού και όχι των 10 εκατοστών όπως συνέβαινε ως τώρα. Για τον λόγο αυτό τα κατώτερα όρια που έχουν δοθεί είναι μεγαλύτερα σε σχέση με τις προηγούμενες δειγματοληψίες. Δράση 2.5 15
4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2006 Στην παρούσα ενότητα και ειδικότερα στις παραγράφους 4.1 και 4.2 παρουσιάζονται τα αναλυτικά αποτελέσματα από τις πέντε δειγματοληψίες που πραγματοποιήθηκαν κατά τους μήνες Οκτώβριος 2005, Ιανουάριος 2006, Μάρτιος 2006, Ιούνιος 2006 και Σεπτέμβριος 2006 σε επιφανειακά (Πίνακας 4.1) και υπόγεια υδάτινα (Πίνακας 4.2) σώματα της Λεκάνης Ανθεμούντα. Σε ξεχωριστή παράγραφο (4.3) παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έκτακτης δειγματοληψίας του Ιουλίου 2006. 4.1 Επιφανειακά υδάτινα σώματα Οι ταμιευτήρες Βασιλικών και Θέρμης (Ε1 και Ε3) παρουσιάζουν τιμές θρεπτικών κοντά στις οριακές τιμές χαρακτηρισμού των λιμνών ως ευτροφικές (ολικό άζωτο 1 mg/l και ολικός φώσφορος 30 μg/l) (Σχήματα 4.1 και 4.2). Ο ταμιευτήρας Τριαδίου εμφανίζει βελτιωμένα χαρακτηριστικά ως προς τις συγκεντρώσεις αυτές. 3,00 Ολικό άζωτο, mg/l 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 5/9/2005 25/10/2005 14/12/2005 2/2/2006 24/3/2006 13/5/2006 2/7/2006 21/8/2006 10/10/2006 Ημερομηνία E1 E2 E3 Προτεινόμενο όριο ΤΝ για λίμνες Σχήμα 4.1: Συγκέντρωση ολικού αζώτου στους ταμιευτήρες Βασιλικών (Ε1), Τριαδίου (Ε2) και Θέρμης (Ε3). Αναφορικά με τις τιμές της χλωροφύλλη (Σχήμα 4.3), οι προτεινόμενες οριακές τιμές των 10 μg/l (μέση τιμή) και 15 μg/l (μέγιστη τιμή) εμφανίζουν υπέρβαση στην περίπτωση του ταμιευτήρα της Θέρμης, όπου η μέση τιμή είναι 10,25 μg/l και η Δράση 2.5 16
μέγιστη 29,30 μg/l. Στην περίπτωση του φράγματος των Βασιλικών παρατηρήθηκε μόνο μία φορά η υπέρβαση της μέγιστης τιμής χλωροφύλλης, ενώ η μέση τιμή διατηρείται σε επίπεδα χαμηλότερα των 10 μg/l. Στον ταμιευτήρα Τριαδίου, οι τιμές χλωροφύλλης εμφανίζονται ιδιαίτερα χαμηλές. 200,00 180,00 160,00 Ολικός φώσφορος, μg/l 140,00 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 5/9/2005 25/10/2005 14/12/2005 2/2/2006 24/3/2006 13/5/2006 2/7/2006 21/8/2006 10/10/2006 Ημερομηνία E1 E2 E3 Προτεινόμενο όριο ΤΡ για λίμνες Σχήμα 4.2: Συγκέντρωση ολικού φωσφόρου στους ταμιευτήρες Βασιλικών (Ε1), Τριαδίου (Ε2) και Θέρμης (Ε3). 35,00 Χλωροφύλλη-α, μg/l 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 14/12/2005 2/2/2006 24/3/2006 13/5/2006 2/7/2006 21/8/2006 10/10/2006 E1 E3 Ευτροφισμός για λίμνες (average) E2 Ευτροφισμός για λίμνες (max) Σχήμα 4.3: Παρουσία χλωροφύλλης-α (μg/l) στους ταμιευτήρες Βασιλικών (Ε1), Τριαδίου (Ε2) και Θέρμης (Ε3). Δράση 2.5 17
Οι παρατηρηθείσες συγκεντρώσεις των παραμέτρων παρακολούθησης δεν φαίνεται να αποτελούν περιοριστικό παράγοντα για την υφιστάμενη χρήση των υδάτων (εμπλουτισμός-αναψυχή). Στην περίπτωση αλλαγής της χρήσης των νερών των ταμειυτήρων, όπως φαίνειται να είναι επιθυμητό από τις δημοτικές αρχές της περιοχής για τον ταμειυτήρα του Τριαδίου, είναι σκόπιμη η περαιτέρω διερεύνηση των χαρακτηριστικών των υδάτων και ως προς άλλες παραμέτρους, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην Οδηγία 75/440 για την ποιότητα των επιφανειακών νερών που προορίζονται για πόση μετά από επεξεργασία. Με βάση τα αναφερόμενα στην Οδηγία 75/440 γίνεται κατάταξη των επιφανειακών υδάτων με βάση τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους (κατηγορίες Α1, Α2 και Α3) και προδιαγράφεται το αντίστοιχο για κάθε κατηγορία, επίπεδο επεξεργασίας. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να ελεγχθεί η ποιότητα του νερού και ως προς την Οδηγία 75/440 για την ποιότητα των επιφανειακών νερών που προορίζονται για πόση μετά από επεξεργασία, σύμφωνα με την οποία καθορίζεται και το απαιτούμενο επίπεδο επεξεργασίας. Επιπρόσθετα λόγω της επικείμενης αφομοίωσης της οδηγίας 75/440 από την Οδηγία Πλαίσιο 2000/60 θα πρέπει η ποιότητα του νερού να εξετασθεί και ως προς την ΚΥΑ Υ2/2600/2001 για την Ποιότητα νερού ανθρώπινης κατανάλωσης. Ως προς τη συγκέντρωση νιτρικών αλάτων που αποτελούν μία σημαντική παράμετρο για την ποιότητα του νερού, αυτή φαίνεται πως βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα και στους τρεις ταμιευτήρες (Σχήμα 4.4). 60,00 ΝΟ3, mg/l 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 E1 E2 E3 Όριο για πόσιμο νερό 0,00 5/9/2005 25/10/2005 14/12/2005 2/2/2006 24/3/2006 13/5/2006 2/7/2006 21/8/2006 10/10/2006 Σχήμα 4.4: Συγκέντρωση νιτρικών αλάτων (mg/l) στους ταμιευτήρες Βασιλικών (Ε1), Τριαδίου (Ε2) και Θέρμης (Ε3). Δράση 2.5 18
Αναφορικά με την ποιότητα των επιφανειακών υδάτων του κυρίως ποταμού αυτή φαίνεται σχετικώς επιβαρυμένη, καθώς στη μεν θέση Ε5 παρατηρείται μικρή ανανέωση των υδάτων, η δε θέση Ε4 βρίσκεται πλησίον της εκβολής της εγκατάστασης επεξεργασίας λυμάτων του Γαλαρινού, που σύμφωνα με τις αρμόδιες αρχές δεν λειτουργεί επαρκώς. Με δεδομένα τα προτεινόμενα ποιοτικά κριτήρια για τον ευτροφισμό φαίνεται ότι στις θέσεις Ε4 και Ε5, οι συγκεντρώσεις ολικού φωσφόρου είναι υψηλές (Σχήματα 4.5), ενώ ως προς την παρουσία αζώτου οι συγκεντρώσεις στη θέση Ε4 εμφανίζονται σαφώς υψηλότερες (Σχήμα 4.6). 3500 3000 Ολικός φώσφορος, μg/l 2500 2000 1500 1000 500 0 14/12/2005 2/2/2006 24/3/2006 13/5/2006 2/7/2006 21/8/2006 10/10/2006 E4 E5 Προτεινόμενο όριο ΤΡ για ποτάμια Σχήμα 4.5: Συγκέντρωση ολικού φωσφόρου στις θέσεις Ε4 (Βασιλικά) και Ε5 (Ν. Ραιδεστος). Ως προς τις τιμές του διαλυμένου οξυγόνου, αυτές βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα στις λίμνες, υψηλότερα από το κατώφλι των 4 mg/l (Σχήμα 4.7). Στα ποτάμια η παρουσία οξυγόνου είναι και εδώ ικανοποιητική με εξαίρεση την χαμηλή σχετικά τιμή που παρατηρήθηκε κατά τους καλοκαιρινούς μήνες στη θέση Ε5 (Σχήμα 4.8). Το Σχήμα 4.9 παρουσιάζει το προφίλ της θερμοκρασίας Δράση 2.5 19
6,00 5,00 Ολικό άζωτο mg/l 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 5/9/2005 25/10/2005 14/12/2005 2/2/2006 24/3/2006 13/5/2006 2/7/2006 21/8/2006 10/10/2006 Ημερομηνία E4 E5 Προτεινόμενο όριο ΤΝ για ποτάμια Σχήμα 4.6: Συγκέντρωση ολικού αζώτου στις θέσεις Ε4 (Βασιλικά) και Ε5 (Ν. Ραιδεστος). DO, mg/l 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 E1 E2 E3 DO, mg/l 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 E4 E5 0,00 5/9/2005 25/10/2005 14/12/2005 2/2/2006 24/3/2006 13/5/2006 2/7/2006 21/8/2006 10/10/2006 0,00 5/9/2005 25/10/2005 14/12/2005 2/2/2006 24/3/2006 13/5/2006 2/7/2006 21/8/2006 10/10/2006 Ημερομηνία Ημερομηνία Σχήμα 4.7: Παρουσία DO (mg/l) στους ταμειυτήρες Σχήμα 4.8: Παρουσία DO (mg/l) στις θέσεις του ποταμού Δράση 2.5 20
Θερμοκρασία, οc 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 5/9/2005 25/10/2005 14/12/2005 2/2/2006 24/3/2006 13/5/2006 2/7/2006 21/8/2006 10/10/2006 E1 E2 E3 E4 E5 Σχήμα 4.9: Μεταβολή της θερμοκρασίας Ως προς τις συγκεντρώσεις BOD, αυτές εμφανίζονται συστηματικά χαμηλές, υποδεικνύοντας την απουσία ανθρωπογενών πιέσεων, που σχετίζονται με τη διάθεση αστικών υγρών αποβλήτων. Δράση 2.5 21
Πίνακας 4.1: Αποτελέσματα αναλύσεων σε λίμνες και ποτάμια Ημερομηνία Ονομασία ΘΕΣΗ DO Θερμοκρασία ph Αγωγιμότητα mg/l oc - μs*cm-1 Νιτρικό άζωτο mg/l NO3- N Αμμωνιακό άζωτο ΤΝ ΤΡ Ορθο- Φωσφορικά BOD SS Chl-a mg/l NH4-N mg/l μg/lttp μg/l PO4-P mg/l mg/l μg/l 5/10/2005 ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ E1 7,30 20,20 7,80 545,00 1,93 0,49 2,42-25,00 1,80 13,60-20/1/2006 ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ E1 11,00 5,50 8,34 419,00 0,83 0,53 1,37 82,82 55,55 2,90 18,10 0,30 31/3/2006 ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ E1 12,38 16,30 8,62 455,00 0,73 0,22 0,95 22,00 20,00 1,98 11,00 0,60 31/5/2006 ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ E1 8,81 26,30 8,12 464,00 0,22 0,12 0,34 22,00 20,00 1,10 7,50 0,40 6/9/2006 ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ E1 8,89 25,90 7,40 390,00 0,50 1,23 1,73 106,20 35,40 5,94 14,00 22,90 ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΤΙΜΗ ΜΕΓΙΣΤΗ ΤΙΜΗ 7,30 5,50 7,40 390,00 0,22 0,12 0,34 22,00 20,00 1,10 7,50 0,30 12,38 26,30 8,62 545,00 1,93 1,23 2,42 106,20 55,55 5,94 18,10 22,90 ΜΕΣΗ ΤΙΜΗ 9,68 18,84 8,06 454,60 0,84 0,52 1,36 58,26 31,19 2,74 12,84 6,05 Ημερομηνία Ονομασία ΘΕΣΗ DO Θερμοκρασία ph Αγωγιμότητα mg/l oc - μs*cm-1 Νιτρικό άζωτο mg/l NO3- N Αμμωνιακό άζωτο ΤΝ ΤΡ Ορθο- Φωσφορικά BOD SS Chl-a mg/l NH4-N mg/l μg/lttp μg/l PO4-P mg/l mg/l μg/l 5/10/2005 ΤΡΙΑΔΙΟΥ E2 8,51 19,00 8,59 537,00 0,18 0,14 0,32-305,00 2,80 <5-20/1/2006 ΤΡΙΑΔΙΟΥ E2 10,10 5,50 8,57 556,00 0,09 0,16 0,25 42,42 22,22 1,30 <5 0,20 30/3/2006 ΤΡΙΑΔΙΟΥ E2 11,18 14,30 8,59 536,00 0,02 0,23 0,25 20,00 20,00 1,50 <5 0,40 31/5/2006 ΤΡΙΑΔΙΟΥ E2 8,51 24,60 8,30 552,00 0,02 0,07 0,09 20,00 20,00 0,50 <5 0,30 6/9/2006 ΤΡΙΑΔΙΟΥ E2 8,82 25,00 8,36 546,00 0,12 0,41 0,53 20,00 20,00 0,60 <5 0,60 ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΤΙΜΗ ΜΕΓΙΣΤΗ ΤΙΜΗ 8,51 5,50 8,30 536,00 0,02 0,07 0,09 20,00 20,00 0,50 <5 0,20 11,18 25,00 8,59 556,00 0,18 0,41 0,53 42,42 305,00 2,80 0,60 ΜΕΣΗ ΤΙΜΗ 9,42 17,68 8,48 545,40 0,09 0,20 0,29 25,61 77,44 1,34 0,38 Δράση 2.5 22