ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ sd Σάββατο 19 - Κυριακή 20 Ιουλίου 2014 Αφιέρωμα Κύπρος 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974-20 ΙΟΥΛΙΟΥ 2014 40 ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΛΑ...
2 ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Αφιέρωμα Κύπρος, 40 χρόνια τουρκικής κατοχής...σελίδα 4 Δεδομένα για σχέδιο καλύτερο του Ανάν...Σελίδα 8 Επανατοποθέτηση του Κυπριακού στην ορθή βάση...σελίδα 12 Συγκλονιστικό φωτογραφικό οδοιπορικό στη «νεκρή ζώνη»...σελίδα 14 Η Αμμόχωστος «ζει» και μας καρτερεί...σελίδα 16 Μονή Απ. Ανδρέα: Λίγο πριν από την κατάρρευση...σελίδα 18 Το πραξικόπημα άνοιξε την πόρτα στην εισβολή...σελίδα 26 Το καράβι της Κερύνειας...Σελίδα 29 Αναζητώντας τα θύματα του «Νοράτλας»...Σελίδα 30 Συντριπτικά υπέρ του «Αττίλα»... Σελίδα 31 Παραδοσιακό φύλλο δουλεμένο με μεράκι από τους ειδικούς της ζύμης Krinos Foods, LLC., 47-00 Northern Blvd. LIC, NY 11101 www.krinos.com [\ NATIONAL HERALD 37-10 30th Street, Long Island City, N.Y. 11101-2614 ΓΡΑΦΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ: ηµοκρίτου 1 & Ακαδηµίας Τ.Κ. 106 71 ΕΤΟΣ Ι ΡΥΣΕΩΣ 1915 FOUNDED 1915 το βιβλίο 3 είναι φίλος (718) 784-5255 Ιδρυτής ΠΕΤΡΟΣ ΤΑΤΑΝΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ Η. ΔΙΑΜΑΤΑΡΗΣ ΕΚΔΟΤΗΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΒΕΤΑ Η. ΔΙΑΜΑΤΑΡΗ-ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Βοηθός Εκδότη - Υπεύθυνη Διαφημιστικού Τμήματος ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΑΓΑΛΙΟΣ Υπεύθυνος Εκδοσης ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ Υπεύθυνη Παραγωγής ΑΝΝΑ ΑΓΓΕΛΙΔΑΚΗ Marketing-Kαλλιτεχνική Διεύθυνση
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 - ΚΥΡΙΑΚΗ 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 2014 ΑΦΙΕΡΩΜΑ 3 Η πολύπαθη και μαρτυρική Κύπρος, η πατρίδα της Αφροδίτης, του Ζήνωνα, του Μιχαηλίδη και του Αυξεντίου, βιώνει μία ακόμη χρονιά υπό παράνομη κατοχή και διχοτομημένη. Σαν όλους τους Ελληνες Κυπρίους πικραίνομαι αφάνταστα για τη μεγάλη αδικία και αγανακτώ για την αδιαφορία των ισχυρών. Πέρασαν κιόλας 40 χρόνια από τότε που πάτησαν οι Τούρκοι τα ιερά χώματα της πατρίδας μου. Αυτοί που ήταν εκεί έζησαν την καταστροφή. Εμείς οι ξενιτεμένοι Ελληνες άφωνοι, στην αρχή, παρακολουθούσαμε από μακριά. Ομως η οργή έγινε ποτάμι που πλημμύρισε πλατείες και δρόμους. Χιλιάδες φωνές και χέρια υψώθηκαν ζητώντας δικαιοσύνη. Από τους πρώτους έτρεξα κι εγώ στο κάλεσμα της πατρίδας. Σήμερα, 40 χρόνια μετά, ένα πόθο έχω, να δω τη δική μου πατρίδα ενιαία κι ελεύθερη. Ευριπίδης Κοντός και οικογένεια
4 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ Κύπρος, 40 χρόνια τουρκικής κατοχής Με τη βία των όπλων όμηρη η βόρεια Κύπρος Του Νεόφυτου Κυριάκου 40 χρόνια συμπληρώνονται αύριο από την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο και το τουρκικό έγκλημα παραμένει ατιμώρητο. Τέσσερις δεκαετίες τουρκικής κατοχής του βορείου τμήματος της Κύπρου με τους ισχυρούς της γης να συνεχίζουν να κλείνουν τα μάτια σε μια διεθνή παρανομία και να ανέχονται την ύπαρξη του ψευδοκράτους που έστησε ο «Αττίλας» με την ψευδεπίγραφη ονομασία «Τουρκική Δημοκρατία Βόρειας Κύπρου». Η εισβολή του «Αττίλα» στη Μεγαλόνησο στις 20 Ιουλίου 1974 είναι αναμφισβήτητα η πιο τραγική σελίδα στην πολυτάραχη ιστορία της Κύπρου. Το πλήγμα ήταν βαρύ και ο ανθρώπινος πόνος απερίγραπτος: 37% του κυπριακού εδάφους καταλαμβάνεται από τα τουρκικά στρατεύματα, το ένα τρίτο του πληθυσμού εκδιώκεται από τα σπίτια και τις περιουσίες του και προσφυγοποιείται στην ίδια την πατρίδα του. Χιλιάδες οι νεκροί ενώ εκατοντάδες οικογένειες περιμένουν ακόμα τη διακρίβωση της τύχης αγαπημένων τους προσώπων που αγνοούνται από τότε. Με τη βία των όπλων της πανίσχυρης πολεμικής μηχανής του «Αττίλα» η Τουρκία κατάφερε τότε να υλοποιήσει τα διχοτομκά της σχέδια. Προχώρησε βάσει σχεδίου, καταλαμβάνοντας εδάφη που θα της επέτρεπαν μακροχρόνια να ανακηρύξει ξεχωριστό κράτος. Γι αυτό και μέσα στις βλέψεις της περιλαμβανόταν λιμάνι (Αμμόχωστος) και αεροδρόμιο (Τύμπου), ενώ ο τουρκικός στρατός προέλασε και στα Βαρώσια (νέα πόλη της Αμμοχώστου) που είχαν αδειάσει από τους κατοίκους τους, καταλαμβάνοντας την πόλη και κλείνοντάς την σε συρματοπλέγματα με σκοπό να τη χρησιμοποιήσει σαν διαπραγματευτικό χαρτί. Εκτοτε η νέα πόλη της Αμμοχώστου με τα επιβλητικά τότε ξενοδοχεία παραμένει μια αιχμάλωτη πόλη, μια πόλη φάντασμα που δεν υπάρχει πουθενά αλλού στον κόσμο. Η μεταφορά χιλιάδων εποίκων από την Ανατολία ήταν η αιχμή του δόρατος της επεκτατικής πολιτικής της Τουρκίας, με σκοπό την αλλοίωση του δημογραφικού χαρακτήρα της Κύπρου. Ο αριθμός των εποίκων που μεταφέρθηκαν στο κατεχόμενο τμήμα ξεπερνά τις 200.000 και είναι υπερδιπλάσιος από τον αριθμό των Τουρκοκυπρίων. Η παρουσία τους στην Κύπρο προκαλεί ακόμα και Η κατοχική σημαία συνεχίζει να μολύνει τον Πενταδάκτυλο και να προκαλεί τον Ελληνισμό της Κύπρου. 40 χρόνια είναι πολλά... την αντίδραση των ίδιων των Τουρκοκυπρίων, αφού πολιτισμικά αποτελούν ένα ξένο σώμα προς την Κύπρο. Επιπρόσθετα στα κατεχόμενα ζούν σήμερα και δεκάδες χιλιάδες άλλοι Τούρκοι υπήκοοι (εποχιακούς εργάτες τους ονομάζει το κατοχικό καθεστώς), οι οποίοι αναμένουν σειρά για «πολιτογράφησή» τους με τη λεγόμενη υπηκοότητα του ψευδοκράτους. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις συνομιλίες για το Κυπριακό η τουρκοκυπριακή ηγεσία δεν ήταν ποτέ σε θέση να δώσει τον ακριβή αριθμό των Τούρκων υπηκόων που ζουν στο νησί. Πολιτική εθνοκάθαρσης Η Τουρκία εφάρμοσε στην Κύπρο πολιτική εθνικής κάθαρσης: σταδιακά έχουν εκδιωχθεί οι Ελληνοκύπριοι που παρέμειναν στις κατεχόμενες περιοχές, και, από τις 20.000 που ήταν μετά την εισβολή τώρα αριθμούν λιγότερους των 500. Μάλιστα, ζουν μέσα στο φόβο και την καταπίεση, με καταπατημένα τα δικαιώματά τους στην εκπαίδευση, την οικονομική δραστηριότητα και την άσκηση των θρησκευτικών τους καθηκόντων. Κάθε ίχνος ελληνικής παρουσίας εξαφανίζεται. Τα ελληνικά τοπωνύμια αντικαταστάθηκαν με τουρκικά. Εκκλησίες και τόποι θρησκευτικής λατρείας συλήθηκαν και λεηλατήθηκαν, με την πολιτιστική κληρονομιά της Κύπρου να καταστρέφεται συστηματικά. Η οικονομική εξάρτηση από την Τουρκία είναι πλήρης και ως νόμισμα χρησιμοποιείται η τουρκική λίρα. Συνειδητά η Αγκυρα μετατρέπει το κατεχόμενο τμήμα σε τουρκική επαρχία, όπως είναι άλλωστε και στις διευθύνσεις που χρησιμοποιεί ονομάζοντας το κατεχόμενο τμήμα επαρχία της Μερσίνας. Αποκορύφωνα της διχοτομικής πολιτικής της Τουρκίας ήταν η προκλητική «ανακήρυξη ανεξαρτησίας» στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου, στις 15 Νοεμβρίου 1983 από τον τότε κατοχικό ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς και την παράνομη «βουλή». Η διεθνής κοινότητα αντέδρασε τότε άμεσα στην εγκαθίδρυση της λεγόμενης «Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου», με ισχυρά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Με το 541 του 1983, και το 550 του 1984, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών καταδίκασε έντονα τότε τη μονομερή ανακήρυξη, την κήρυξε νομικά άκυρη και ζήτησε την άμεση απόσυρσή της, καλώντας ταυτόχρονα όλες τις χώρες να μην την αναγνωρίσουν. Ως αποτέλεσμα, καμιά χώρα, εκτός από την Τουρκία, δεν αναγνώρισε, ευτυχώς μέχρι σήμερα, το παράνομο μόρφωμα, ωστόσο με την πάροδο των χρόνων η διεθνής κοινότητα ανέχεται την ύπαρξή του και λαθροβιώνει σαν μια άλλη Ταϊβάν. Οι Τούρκοι τα θέλουν όλα! Και ο νέος κύκλος των συνομιλιών για το Κυπριακό που διεξάγεται μεταξύ των διαπραγματευτών Ανδρέα Μαυρογιάννη και Κ. Οζερσάι απέδειξε ότι οι τουρκικές θέσεις δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αισιοδοξίας. Τα έτη φωτός που χωρίζουν Συνέχεια στη σελίδα 6
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 - ΚΥΡΙΑΚΗ 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 2014 ΑΦΙΕΡΩΜΑ 5 Forty Years is too long to wait for Justice, The Order of AHEPA continues the struggle and stands by the people of Cyprus AHEPA Headquarters 1909 Q Street NW, Suite #500, Washington, DC 20009 Join today at www.ahepa.org
6 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ Συνέχεια από τη σελίδα 5 τις θέσεις των δύο πλευρών καταρρακώνουν κάθε ελπίδα για σωστή και βιώσιμη λύση του προβλήματος. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι οι δύο τελευταίες συναντήσεις του προέδρου Αναστασιάδη με τον κατοχικό ηγέτη Ντερβίς Ερογλου (και 7 Ιουλίου), αναλώθηκαν σε συζήτηση Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) και του θέματος των αγνοουμένων. Τίποτα για την ουσία του προβλήματος. Η τουρκική πλευρά αποφεύγει επιμελώς να καταθέσει θέσεις και προτάσεις επί των βασικών πτυχών που «καίνε» την δική μας πλευρά, όπως το εδαφικό, το ζήτημα της ασφάλειας και τους εποίκους. Πρώτιστος στόχος των Τούρκων, όπως φαίνεται και από τις τουρκικές έγγραφες θέσεις που κατατέθηκαν ως τώρα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων είναι η διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ουδένα περιθώριο διαπραγμάτευσης, δεν αφήνουν ώστε να προχωρήσει η διαδικασία στο τρίτο της στάδιο, αυτό του πάρε - δώσε. Ακόμη και αν η τουρκοκυπριακή πλευρά αποφασίσει εντέλει να καταθέσει γραπτώς τις θέσεις της για τα τρία σημαντικά κεφάλαια που μέχρι στιγμής αρνείται αυτό δεν μπορεί να είναι «προάγγελος» έναρξης της τρίτης και ουσιαστικότερης φάσης, αυτής του πάρε - δώσε. Και αυτό γιατί, όπως μας λέχθηκε χαρακτηριστικά από πρόσωπο του στενού προεδρικού περιβάλλοντος, «δεν μπορεί κάποιος να μπει στη διαδικασία του πάρε-δώσε, όταν η μία πλευρά βρίσκεται στη γη και η άλλη στο φεγγάρι». Οπως είναι σε θέση να γνωρίζει ο «Εθνικός Κήρυκας» από την ενημέρωση που έκανε το Προεδρικό προς τα κόμματα, υπάρχουν αυτήν τη στιγμή δέκα φάκελοι που αφορούν τα εξής κεφάλαια και υποκεφάλαια που συζητήθηκαν στις διαπραγματεύσεις: - Προηγούμενες Διοικητικές Πράξεις - Εξωτερικές Σχέσεις - Ευρωπαϊκή Ενωση - Κατανομή Αρμοδιοτήτων Κεντρικής Κυβέρνησης - Δικαστική Εξουσία (οι Τ/κ δεν κατέθεσαν ακόμη θέσεις) - Περιουσιακό - Εναρξη Ισχύος Συμφωνίας - Νομοθετική Εξουσία - Εκτελεστική Εξουσία - Δημόσια Υπηρεσία Σε όλα τα κεφάλαια οι θέσεις των Τούρκων πόρρω απέχουν από τα όσα συμφωνήθηκαν στο κοινό ανακοινωθέν της 11ης Φεβρουαρίου, αφού ερμηνεύουν με τον δικό τους τρόπο και χωρίς καμία, μέχρι στιγμής, αντίδραση από τα Ηνωμένα Εθνη τα όσα αυτό αναφέρει. Πρώτον, αξιώνουν όπως σε περίπτωση συμφωνίας, το ερώτημα Αδιάλλακτη στάση τηρεί στις συνομιλίες υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών ο κατοχικός ηγέτης Ντερβίς Ερογλου. που θα τεθεί στο δημοψήφισμα «αναλύει ευκρινώς» τις συνέπειες ενός πιθανού «όχι». Θέση που από κύκλους της διαπραγματευτικής ομάδας κρίνεται ως απαράδεκτη, καθώς το μόνο που επιδιώκει είναι να εντείνει την πίεση ενός πιθανού διλήμματος, έχοντας ως παράδειγμα το δημοψήφισμα για το σχέδιο Ανάν, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για αναβάθμιση του ψευδοκράτους, σε περίπτωση απόρριψης της προτεινόμενης συμφωνίας. Επίσης, ως ανεδαφικές και εξωπραγματικές χαρακτηρίζονται οι θέσεις της τουρκοκυπριακής πλευράς στο θέμα της μετεξέλιξης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Και στις γραπτές τους θέσεις αξιώνουν η συμφωνία στο σύνολό της και εκ των προτέρων να έχει το πράσινο φως της ΕΕ, για μετατροπή σε πρωτογενές δίκαιο (άρα και μόνιμες παρεκκλίσεις αντί μεταβατικές περιόδους), με σαφή αναφορά ότι κανένα εκ των δύο μερών, οργανωμένο σύνολο ή άτομο, δεν θα μπορεί οπουδήποτε και με οποιονδήποτε τρόπο να προσβάλει τη συμφωνία. Το χειρότερο, όμως, είναι ότι με τον πλέον επίσημο τρόπο, δια εγγράφου, ζητούν όπως στο πλαίσιο του υποκεφαλαίου «Εναρξη Ισχύος Συμφωνίας» γίνει δεκτό ότι την ίδια ακριβώς μέρα θα διαλυθεί η Κυπριακή Δημοκρατία και θα συγκροτηθεί ένα νέο ομόσπονδο κράτος. Τουρκική θέση είναι, επίσης, η σύσταση Υπουργικού Συμβουλίου 15 Υπουργών (10 Ε/κ και 5 Τ/κ) και λήψη απόφασης με πλειοψηφία, που να περιλαμβάνει δύο μέλη του Δεν φαίνεται να οδηγούν πουθενά οι συνομιλίες για το Κυπριακό. Εδώ από την τελευταία συνάντηση Αναστασιάδη - Ερογλου στο παλαιό διεθνές αεροδρόμιο Λευκωσίας. Υπουργικού από την κάθε κοινότητα. Η πρόταση κινείται στην ίδια λογική προηγούμενων προτάσεων (7+5) αλλά ανεβάζει τον αριθμό των Υπουργών. Γνωστή είναι επίσης η θέση της τ/κ πλευράς για κλείδωμα της εκ περιτροπής χωρίς όμως στάθμιση ψήφου (πρόταση Χριστόφια), με την αντιπρόταση του Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη να προνοεί μόνιμο Ε/κ πρόεδρο και μόνιμο Τ/κ αντιπρόεδρο (με εκ περιτροπής Προεδρία ΜΟΝΟΝ του Υπουργικού Συμβουλίου - δεν έχει δικαίωμα ψήφου ο Πρόεδρος με βάση το Σύνταγμα) και εκπροσώπηση της Ομόσπονδης Κυπριακής Δημοκρατίας πάντοτε από τον Ε/κ Πρόεδρο. Θέσεις «δύο κρατών» Το απαράδεκτο των τουρκικών θέσεων, που ενισχύει τη θέση πολιτικών αναλυτών ότι άλλες είναι οι προτεραιότητές τους (ταϊβανοποίηση του ψευδοκράτους), φαίνεται σαφώς από το κατατεθέν έγγραφο για το περιουσιακό. Πέραν από τη γνωστή και πάγια θέση τους, ότι το ζήτημα είναι πολιτικό και όχι θέμα νομιμότητας και αρχών δικαίου, για να μειώσουν στο ελάχιστο την επιστροφή περιουσιών απαιτούν επιπλέον των περιουσιών στις οποίες κτίστηκαν έργα κοινής ωφελείας (θέση στην οποία συμφωνούν οι δύο πλευρές διαχρονικά) θα πρέπει να εξαιρεθούν και οι περιουσίες οι οποίες παραδόθηκαν σε «δυσπραγούντες πολίτες του ψευδοκράτους», ώστε συγκεκαλυμμένα να νομιμοποιήσουν τόσο την παρουσία των εποίκων όσο και τον σφετερισμό, ακόμη και μετά από ενδεχόμενη λύση, των ελληνοκυπριακών περιουσιών. Γι αυτές τις περιουσίες δηλαδή θα εξαιρείται, με βάση την τουρκική πρόταση, η θεραπεία της επιστροφής. Στο ίδιο μήκος κύματος και οι προτάσεις τους για τις περιπτώσεις επιστροφής περιουσίας. Διευκρινίζουν ότι η όποια επιστροφή θα πρέπει να περιοριστεί αυστηρά στην πρώτη κατοικία και τη μικρή επιχείρηση. Αν, δηλαδή, κάποιος είχε μεγαλύτερη περιουσία στα κατεχόμενα, το δικαίωμα επιστροφής θα περιορίζεται στο σπίτι ή την επιχείρησή του και για την υπόλοιπη περιουσία του (οικόπεδα, χωράφια ακόμη και ξενοδοχεία) θα του προταθεί είτε ανταλλαγή με άλλη περιουσία, είτε αποζημίωση. Στο θέμα των αποζημιώσεων, οι Τούρκοι με απύθμενο θράσος επιμένουν ότι αυτές θα πρέπει να καταβάλλονται από το συνιστών κρατίδιο στο οποίο το άτομο που θα αποζημιωθεί διατηρεί εσωτερική ιθαγένεια. Ερα, με λίγα λόγια, θα πρέπει να πληρώσει τα σπασμένα της εισβολής το ελληνοκυπριακό συνιστών κρατίδιο! Οι προτάσεις των Τούρκων διαπνέονται έντονα από το στοιχείο της διζωνικότητας, όπως αυτό το ερμηνεύουν μονομερώς. Κάτι που αποτυπώνεται ακόμη και στο κεφάλαιο της Οικονομίας, όπου ζητούν τον διαμοιρασμό των βασικών εσόδων του Κράτους (π.χ. Φόρος Προστιθέμενης Αξίας) στη βάση της αναλογίας πληθυσμού των συνιστώντων κρατών, την ίδια ώρα που η ελληνοκυπριακή πλευρά προτείνει όπως ο διαμοιρασμός των ομοσπονδιακών εσόδων προς τα συνιστώντα κρατίδια γίνεται με βάση την εκάστοτε συνεισφορά τους στο Ακαθάριστο Εθνικό Εισόδημα του Ομόσπονδου Κράτους.
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 - ΚΥΡΙΑΚΗ 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 2014 ΑΦΙΕΡΩΜΑ 7 Κυπριακή Ομοσπονδία Αμερικής Με την επέτειο των 40 χρόνων από την Τουρκική εισβολή της 20 Ιουλίου, 1974 η Κυπριακή Ομοσπονδία Αμερικής, ο Πρόεδρος, το Διοικητικό Συμβούλιο και τα Μέλη Σωματεία αναγνωρίζουν την πολύχρονη μαχητική πορεία μίας χώρας και ενός λαού που δεν σταμάτησε να αγωνίζεται για να κατοχυρώσει την εδαφική ακεραιότητα και εθνική ανεξαρτησία της πατρίδας του. 40 χρόνια μετά την τουρκική εισβολή 40 χρόνια κατοχής 40 χρόνια αγώνα 40 χρόνια πόνου και θλίψης Εμείς πιστοί στην πατρίδα μας θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για μία δίκαιη και βιώσιμη λύση του Κυπριακού προβλήματος.
8 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ Δεδομένα για σχέδιο καλύτερο του Ανάν Αποκλειστική συνέντευξη του κυβ. εκπροσώπου στον «Ε.Κ.» Συνέντευξη στον Γεώργιο Τζιώρτζιο Για δεδομένα που δημιουργούν ελπίδες για ένα σχέδιο λύσης του Κυπριακού καλύτερο του σχεδίου Ανάν, μιλά ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Νίκος Χριστοδουλίδης, σε συνέντευξη που παραχώρησε στον «Εθνικό Κήρυκα», με την ευκαιρία της συμπλήρωσης σαράντα χρόνων από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Το δεδομένο στο οποίο αναφέρεται ο κ. Χριστοδουλίδης είναι το θέμα της ενέργειας και ο αναβαθμισμένος ρόλος της Κύπρου, συνεπεία της ανακάλυψης σημαντικών ποσοτήτων υδρογονανθράκων εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Αναφερόμενος στο σχέδιο Ανάν ο κ. Χριστοδουλίδης τονίζει ότι «είναι ξεκάθαρη και η θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας πως από τη στιγμή που απερρίφθη από το 76% του λαού έχει τελειώσει». «Δεν υπάρχει θέμα συζήτησης για επαναφορά του. Ο Πρόεδρος, αν ποτέ θέσει σε δημοψήφισμα ένα Σχέδιο Λύσης θα πρέπει εκείνο το σχέδιο να είναι καλύτερο του σχεδίου Ανάν, έτσι ώστε να μπορεί να γίνει αποδεκτό από τον κόσμο», λέει ο κ. Χριστοδουλίδης, για να τονίσει με έμφαση ότι: «Σήμερα, υπάρχουν τα δεδομένα εκείνα που μπορούν να οδηγήσουν σε ένα τέτοιο σχέδιο». Στην άκρως ενδιαφέρουσα συνέντευξή του ο κ. Χριστοδουλίδης, ο οποίος, πέρα από το αξίωμα του κυβερνητικού εκπροσώπου κατέχει και τη θέση του διευθυντή του Διπλωματικού Γραφείου του Προέδρου της Δημοκρατίας, εξηγεί με ποιον τρόπο οι αφηγήσεις των γονιών του για την τουρκική εισβολή επηρέασαν τη ζωή του. Αναφέρεται στην περίοδο των σπουδών του στις ΗΠΑ, εκφράζει τη δική του άποψη για τα όσα λέγονται περί χαμένων ευκαιριών για λύση του Κυπριακού και εξηγεί πώς από διπλωμάτης, στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Κύπρου στις Βρυξέλλες βρέθηκε να κατέχει τα αξιώματα του κυβερνητικού εκπροσώπου και του διευθυντή του Διπλωματικού Γραφείου του Προέδρου της Δημοκρατίας. Μιλά για τον άνθρωπο Νίκο Αναστασιάδη και απαντά στην ερώτηση κατά πόσον έχει πολιτικές φιλοδοξίες. Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του κ. Χριστοδουλίδη: «Η τουρκική εισβολή και οι γονείς μου» Ο Νίκος Χριστοδουλίδης, Κυβερνητικός Εκπρόσωπος και διευθυντής του Διπλωματικού Γραφείου του Προέδρου της Δημοκρατίας εξηγεί πώς οι αφηγήσεις των γονιών του, για την τουρκική εισβολή, όταν ήταν μικρός, τον ώθησαν να σπουδάσει πολιτικές επιστήμες και να βρεθεί, σε σχετικά νεαρή ηλικία στο Προεδρικό Μέγαρο της Κύπρου, ως ένας εκ των πιο στενών συνεργατών του Προέδρου Αναστασιάδη Ο Νίκος Χριστοδουλίδης, Κυβερνητικός Εκπρόσωπος και διευθυντής του Διπλωματικού Γραφείου του Προέδρου Αναστασιάδη. «Περιοδικό»: Ανήκετε στη γενιά των πολιτικών που δεν διατηρούν μνήμες από την τουρκική εισβολή. Χριστοδουλίδης: Καταρχήν να αναφέρω ότι δεν αποκαλώ τον εαυτό μου πολιτικό. Είμαι διπλωμάτης. Δεν ξέρω πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα στο μέλλον και αν θα αναμιχθώ ενεργά με την πολιτική. Οσον αφορά την ουσία της ερώτησής σας, αποτελεί γεγονός ότι δεν έχω προσωπικά βιώματα από την τουρκική εισβολή αφού γεννήθηκα το Δεκέμβριο του 1973. Παρόλο όμως ότι ήμουν μικρός το 1974 και παρόλο που κατάγομαι από μία περιοχή (Γεροσκήπου) η οποία δεν είχε άμεσες συνέπειες από την εισβολή έμαθα από τους γονείς μου πολλά πράγματα και για την εισβολή αλλά και για την συνύπαρξη Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, ειδικά στην Πάφο, που είναι μια περιοχή που είχε αρκετούς Τουρκοκύπριους, πριν από την εισβολή. Την ίδια στιγμή, πέρα από τους γονείς μου, έμαθα αρκετά και από φίλους μου των οποίων οι γονείς κατάγονται από τις κατεχόμενες περιοχές και κατέφυγαν ως πρόσφυγες στην Πάφο. Μου μιλούσαν για τα βιώματα των γονιών τους και, έτσι, σιγά-σιγά άρχισα να αντιλαμβάνομαι για το τι συνέβη στην Κύπρο. «Π»: Μου μιλήσατε για τους γονείς σας. Σας μιλούσαν για την εισβολή, συστηματικά, επί σκοπώ ή απλά σας έλεγαν μερικά πράγματα όποτε τύγχανε; Ηταν μορφωμένοι άνθρωποι και ήθελαν το γιο τους να μάθει από μικρός για το τι συμβαίνει με τον τόπο του; Δεν ήταν αδιάφοροι; Χριστοδουλίδης: Καθόλου, δεν ήταν αδιάφοροι. Ο πατέρας μου αγαπούσε την πατρίδα του και ήθελε να αρχίσω από μικρός να μαθαίνω τι συνέβη στον τόπο μας. Και η μητέρα μου είχε εμπειρίες από την εισβολή. Μου έλεγε για τις ημέρες της τουρκικής εισβολής όταν μας πήρε με τα αδέρφια μου στο χωριό του πατέρα μου, όπου η κατάσταση ήταν πιο ήρεμη. Εγώ ήμουν τότε έξι μηνών, η μεγάλη αδελφή μου δέκα χρόνων, ο ένας αδελφός μου οκτώ και ο άλλος εφτά. Τόσο η μητέρα μου όσο και τ αδέλφια μου μού μιλούσαν για τις ημέρες εκείνες, για τα τουρκικά αεροπλάνα που πηγαινοέρχονταν, βομβαρδίζοντας στόχους σ ολόκληρη την Κύπρο. Ο πατέρας μου ήταν στο ίδιο σχολείο με τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη, το μαθητή που απαγχονίστηκε από τους Αγγλους αποικιοκράτες λόγω της δράσης του στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ. Μου μιλούσε και γι αυτόν. Μου μιλούσε για την τουρκοκυπριακή ανταρσία του 1964, για τις μάχες της Τηλλυρίας, στις οποίες έλαβαν μέρος αρκετοί από την Πάφο και τη Γεροσκήπου απ όπου κατάγομαι. Πολλές φορές μου μιλούσε με δική του πρωτοβουλία, άλλες πάλι φορές προσπαθούσε να λύσει τις απορίες μου. Στην προσπάθειά του να μου εξηγήσει κάποια γεγονότα, μου διηγείτο ιστορίες από τον αγώνα της ΕΟΚΑ, από την τουρκοκυπριακή ανταρσία και την τουρκική εισβολή. «Οι αφηγήσεις που επηρέασαν τη ζωή μου» «Π»: Δηλαδή, ο ηρωικός αγώνας της ΕΟΚΑ, τα τραγικά γεγονότα της τουρκικής εισβολής και οι αναμνήσεις του από την τουρκοκυπριακή ανταρσία και τις μάχες της Τηλλυρίας, ακούγονταν στ αυτιά σας σαν παραμύθι... Χριστοδουλίδης: Ακριβώς, σαν παραμύθι. Μεγαλώνοντας, ήθελα να μάθω περισσότερα και πιο πολλές λεπτομέρειες. Αυτός ήταν εξάλλου και ένας βασικός λόγος που επέλεξα να σπουδάσω Πολιτικές Επιστήμες και Ιστορία. Αυτή η επιλογή ήταν κάτι που δεν έγινε στα 18 μου. Το ενδιαφέρον μου γι αυτά τα θέματα άρχισε από πολύ νωρίτερα και, αν θέλετε, ήταν κάτι διαχρονικό. «Π»: Για τις επιλογές σας, αντιλαμβάνομαι ότι έπαιξε το δικό του ρόλο και το σχολείο... Χριστοδουλίδης: Σίγουρα και το σχολείο. Αλλά τα πρώτα κεντρίσματα ξεκίνησαν από το σπίτι. Παρόλο που, όπως σας είπα, οι γονείς μου δεν ήταν πρόσφυγες και καταγόμαστε από μια περιοχή η οποία δεν επηρεάστηκε τόσο πολύ από την εισβολή, με τις αφηγήσεις τους μού κέντρισαν το ενδιαφέρον για να ακολουθήσω το δρόμο που ακολούθησα. «Π»: Να επανέλθουμε στο ρόλο που έπαιξε το σχολείο για τις επι- Αν θέλεις να προχωρήσεις και να έχεις καθαρή στρατηγική και να γνωρίζεις πού βαδίζεις, πρέπει να ξέρεις την ιστορία.
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 - ΚΥΡΙΑΚΗ 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 2014 ΑΦΙΕΡΩΜΑ 9 λογές σας. Υπήρχε -και υπάρχει- το σύνθημα «Δεν ξεχνώ και αγωνίζομαι», ένα σύνθημα μέσω του οποίου οι μαθητές μαθαίνουν για την τουρκική εισβολή και την κατοχή τμήματος του νησιού μας. Χριστοδουλίδης: Ναι, φυσικά και θυμάμαι αυτό το σύνθημα το οποίο είναι επίκαιρο μέχρι σήμερα. Οταν ανατρέχω στη σχολική περίοδο, το πρώτο πράγμα που έρχεται στη μνήμη μου -το θυμάμαι πάρα πολύ χαρακτηριστικά- ήταν οι διαδηλώσεις για την επέτειο ανακήρυξης του ψευδοκράτους και θυμούμαι πάρα πολύ καλά τις απορίες που μου δημιουργήθηκαν: Τι έγινε, γιατί έγινε και τι σημαίνει αυτό που έγινε. Οι αντικατοχικές διαδηλώσεις και τα διαφορετικά συνθήματα «Π»: Συμμετείχατε σ εκείνες τις διαδηλώσεις για την καταδίκη της ανακήρυξης του ψευδοκράτους; Χριστοδουλίδης: Φυσικά, όπως συμμετείχα και σε άλλες εκδηλώσεις και διαδηλώσεις για την καταδίκη της τουρκικής εισβολής. «Π»: Ερχεται στη μνήμη σας κάτι που σας έκανε εντύπωση απ αυτές τις αντικατοχικές διαδηλώσεις; Χριστοδουλίδης: Moυ έκανε εντύπωση το γεγονός ότι ακόμη και σε τέτοιες διαδηλώσεις ακούγονταν διαφορετικά συνθήματα, από αυτούς που προέρχονταν από την Αριστερά, αυτούς από τη Δεξιά και αυτούς από το Κέντρο. Διερωτόμουν γιατί να συμβαίνει αυτό. Διερωτόμουν πώς γινόταν να φωνάζουμε διαφορετικά συνθήματα από τη στιγμή που οι διαδηλώσεις γίνονταν για να καταδικάσουμε το ίδιο γεγονός. Αυτό πάντοτε με προβλημάτιζε. Ηταν κάτι εντελώς αντίθετο απ εκείνο που βίωσα όταν πήγα στις Ηνωμένες Πολιτείες για σπουδές. Εκεί, η Ομογένεια παραμέριζε τις όποιες ιδεολογικές ή άλλες διαφωνίες έχουν και εμφανίζονται ενωμένοι, με μια φωνή, στις εκεί αντικατοχικές εκδηλώσεις. Θυμούμαι πολύ χαρακτηριστικά τη διαδήλωση που έγινε το 1996 όταν επισκέφθηκε η Τσιλέρ (τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας) τις ΗΠΑ, καθώς επίσης τις παρελάσεις στην Πέμπτη Λεωφόρο για την 25η Μαρτίου. Συμμετέχοντας σ αυτές τις εκδηλώσεις, μοιραία έκανα τη σύγκριση με εκείνα που συνέβαιναν στις μαθητικές αντικατοχικές διαδηλώσεις που γίνονταν στην Κύπρο, όταν ήμουν μαθητής. Θλιβερές αναμνήσεις... «Π»: Moυ μιλήσατε για τα διαφορετικά συνθήματα που ακούγονταν σε αντικατοχικές διαδηλώσεις, όταν ήσασταν μαθητής. Γι αυτά τα συνθήματα, ασφαλώς, υπήρχε καθοδήγηση από τα κόμματα προς τις Συνέχεια στη σελίδα 10
10 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ Συνέχεια από τη σελίδα 9 a b ελεγχόμενες οργανώσεις τους στα σχολεία. Εσείς μετείχατε σε τέτοια οργάνωση; Χριστοδουλίδης: Ναι, όταν μεγάλωσα κάπως, ως μαθητής, συμμετείχα, αλλά με μια διαφορά: Χωρίς ιδεολογικούς αποκλεισμούς και αγκυλώσεις. Πίστευα κάπου, συμμετείχα, αλλά πάντοτε σεβόμουν τη διαφορετική άποψη. Αυτό το έμαθα από τους γονείς μου που είχαν φίλους από διαφορετικούς ιδεολογικούς χώρους αλλά το σημαντικότερο με έμαθαν να σέβομαι την διαφορετική άποψη και μην φανατίζομε. Από τότε που ήμουν μικρός, με ενοχλούσε και κάτι άλλο. Στην οικογένεια της μητέρας μου, δύο αδέλφια, για πολλά χρόνια δεν μιλούσαν μεταξύ τους λόγω διαφωνιών τους για τις καταστάσεις του 1974 και ποιοι πραγματικά ευθύνονται. Μου έκανε εντύπωση, κάποτε που μπορούσε να βρεθούν και οι δύο σπίτι μας, να συζητούν έντονα για το ποιος φταίει και το ποιος είναι ο... «προδότης» σε βαθμό που ο ένας εκ των δύο στο τέλος να σηκώνεται να φεύγει. Αυτοί οι καβγάδες με επηρέασαν πάρα πολύ. Να είσαι ένα παιδί δέκα χρόνων και να βλέπεις δύο θείους σου, δύο αδέλφια της μητέρας σου, να τσακώνονται για το τι έγινε το 1974, είναι άσχημο πράγμα, δεν ήταν φυσιολογικό. Φυσικά, αυτό έπαψε να συμβαίνει γύρω στο 1990. Τότε άρχισαν να παραμερίζονται τα πάθη. «Π»: Είπατε ότι ήσασταν οργανωμένος σε μαθητική οργάνωση. Σε ποιαν; Χριστοδουλίδης: Ναι, μεγαλώνοντας έγινα μέλος στη Νεολαία του Δημοκρατικού Συναγερμού. Παρόλα αυτά, όμως, όπως ανέφερα και προηγουμένως, το γεγονός αυτό δεν με απέτρεπε από το να έχω φίλους, και όχι μόνο, από άλλους ιδεολογικούς χώρους. Στη διαμόρφωση αυτής της προσέγγισης, διαδραμάτισαν, όπως είπα και νωρίτερα, σημαντικό ρόλο οι γονείς μου. Με έμαθαν ότι μπορώ να έχω τις δικές μου απόψεις αλλά να μην αφορίζω αυτούς που διαφωνούν μαζί μου. Αυτές τις αρχές τις διατηρώ μέχρι σήμερα. Δέχομαι την κριτική και προσπαθώ να απαντώ με επιχειρήματα, χωρίς αφορισμούς και αντιπαραθέσεις. Τα βιβλία του για το Κυπριακό «Π»: Διαβάζοντας το βιογραφικό σας, βλέπω ότι εκδώσατε δύο βιβλία για το Κυπριακό: To πρώτο με τίτλο «Σχέδια Λύσης του Κυπριακού, 1948-1978» και το δεύτερο με τίτλο «Οι Σχέσεις Αθηνών - Λευκωσίας και το Κυπριακό, 1977-1988». Χριστοδουλίδης: Nαι. Πιστεύω ακράδαντα ότι αν θέλεις να προχωρήσεις και να έχεις καθαρή στρατηγική και να γνωρίζεις πού βαδίζεις, πρέπει να ξέρεις την ιστορία. Είναι απίστευτο το τι μπορεί να σου προσφέρει η γνώση της ιστορίας. Για να συγγράψω αυτά τα βιβλία έκανα έρευνα σε αρχεία και εμπλούτισα πάρα πολύ τις γνώσεις μου. Και τώρα που ασχολούμαι περισσότερο με το Κυπριακό και έχω εκείνες τις γνώσεις που αποκόμισα με τη συγγραφή του βιβλίου για τα σχέδια λύσης του Κυπριακού, είναι απίστευτο πόσα πράγματα έρχονται PanCyprian Associaton of Florida P.O. BOX 2117, Tarpon Springs, FL 34688-2117 Με ανείπωτο πόνο κάθε χρόνο τέτοιες ημέρες αναλογιζόμαστε τον μαύρο Ιούλη του 1974 τον ξεριζωμό, τον θάνατο και την καταστροφή από την τουρκική εισβολή. Σε λίγες μόνο ημέρες η Κύπρος μας, η γη της Αφροδίτης, του Ηλιου, του καλοκαιριού, των παλικαριών και της αγάπης, βυθίστηκε στο πένθος. 40 χρόνια αργότερα, η αδικία συνεχίζεται με την ανοχή των μεγάλων και δυνατών. Ως πότε ποια; H πρόεδρος και το Διοικητικό Συμβούλιο Ο κ. Νίκος Χριστοδουλίδης, δεύτερος από δεξιά, σε σύσκεψη που είχε ως αντικείμενο συζήτησης το Κυπριακό. Διακρίνονται ο Πρόεδρος Αναστασιάδης και κ. Λίζα Μπάντενχαϊμ, ειδική αντιπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών. στο μυαλό μου και με βοηθούν να αντιληφθώ γεγονότα που γίνονται. Για παράδειγμα, όταν ήμουν στην παιδική ηλικία, βασάνιζε το μυαλό μου γιατί να γίνει αυτή η αδικία έναντι της Κύπρου - η τουρκική εισβολή. Διερωτόμουν γιατί έγινε αυτό. Μεγαλώνοντας, σπουδάζοντας και κάνοντας την έρευνά μου στα διάφορα αρχεία για τα σχέδια λύσης του Κυπριακού, κατανόησα ότι στο διεθνές σύστημα επικρατεί η αναρχία, το κάθε κράτος, και πολύ ορθά πράττει, προωθεί τα συμφέροντά του. Αυτό συμβαίνει μέχρι σήμερα. Πρέπει να τα δεις και να τα βιώσεις όλα αυτά μέσα από την μελέτη της ιστορίας. Εχει σημασία να βλέπεις τα πράγματα με αντικειμενικότητα, διαφορετικά όλα πάνε λάθος... Πριν αρχίσω τη συγγραφή των βιβλίων μου, είχα στο μυαλό μου μια εντελώς διαφορετική αντίληψη για το πώς ήταν τα πραγματικά γεγονότα. Τα περί χαμένων ευκαιριών «Π»: Θεωρείτε ότι υπήρξαν χαμένες ευκαιρίες για το Κυπριακό; Χριστοδουλίδης: Γενικά ομιλούντες, θεωρώ ότι δεν υπήρξαν χαμένες ευκαιρίες για λύση του Κυπριακού. Διαπιστώνω, ωστόσο, ότι κάθε επόμενο σχέδιο για το Κυπριακό είναι χειρότερο από το προηγούμενο. Εξάλλου, πολύ λίγα σχέδια έφθασαν σε σημείο που να αποτελούν ολοκληρωμένο σχέδιο, για να το κρίνουμε αν ήταν ή όχι χαμένη ευκαιρία. Ηταν απλώς πρωτοβουλίες που έφθαναν σ ένα σημείο και ναυαγούσαν. Το Κυπριακό, ιστορικά, αν το δεις, ακόμη και σήμερα, για να κινηθούν τα πράγματα και να έχουμε εξελίξεις, πρέπει να υπάρξουν επιδράσεις από το εξωτερικό. Κι αυτό γιατί εμείς δεν είμαστε το κέντρο του κόσμου. Τώρα γιατί υπάρχει κινητικότητα; Είναι το θέμα του αναβαθμισμένου γεωστρατηγικού ρόλου της Κύπρου στην ιδιαιτέρως σημαντική περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, είναι το θέμα της ενέργειας, υπάρχουν παράγοντες και δεδομένα που συμβάλλουν στο να υπάρχει κινητικότητα και στο Κυπριακό. Αρα, η ύπαρξη σχεδίου λύσης προϋποθέτει ενδιαφέρον από το εξωτερικό, δηλαδή παράμετρους στο περιφερειακό και διεθνές επίπεδο. Το 2004, όταν υπεβλήθη το Σχέδιο Ανάν, ήταν η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση, το 1978, όταν προέκυψε το αμερικανο-βρετανοκαναδικό σχέδιο ήταν οι προσπάθειες για άρση του αμερικανικού εμπάργκο σε βάρος της Τουρκίας, τώρα είναι το θέμα της ενέργειας και του νέου αναβαθμισμένου ρόλου της Κύπρου. «Π»: Με τη διαπίστωση ότι κάθε επόμενο σχέδιο είναι χειρότερο του προηγούμενου, να υποθέσουμε ότι πρέπει να αναμένουμε τώρα ένα σχέδιο χειρότερο του σχεδίου Ανάν; Χριστοδουλίδης: Με δεδομένο αυτό που είπα νωρίτερα, ότι η ώθηση που μπορεί να υπάρξει για λύση του Κυπριακού εξαρτάται από εξωτερικούς παράγοντες, θεωρώ ότι σήμερα υπάρχουν τα δεδομένα εκείνα για να έχουμε ένα σαφώς καλύτερο σχέδιο από το σχέδιο Ανάν. Αναφορικά με το σχέδιο Ανάν είναι ξεκάθαρη και η θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας πως από τη στιγμή που απερρίφθη από το 76% του λαού έχει τελειώσει. Δεν υπάρχει θέμα δηλαδή συζήτησης για επαναφορά του. Ο Πρόεδρος, αν ποτέ θέσει σε δημοψήφισμα ένα Σχέδιο Λύσης θα πρέπει εκείνο το σχέδιο να είναι καλύτερο του σχεδίου Ανάν, έτσι ώστε να μπορεί να γίνει αποδεκτό από τον κόσμο. Θεωρούμε ότι, σήμερα, υπάρχουν τα δεδομένα εκείνα που μπορούν να οδηγήσουν σε ένα τέτοιο σχέδιο. Οι ξένοι διπλωμάτες και το Κυπριακό «Π»: Διατελέσατε Σύμβουλος στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Πώς αντιδρούν οι ξένοι διπλωμάτες σε κατ ιδία συζητήσεις, όταν η κουβέντα έρχεται στην τουρκική εισβολή; Χριστοδουλίδης: Το πρώτο που εισπράττεις όταν μιλάς για το Κυπριακό είναι ότι το εθνικό μας θέμα δεν αποτελεί το μεγάλο διεθνές πρόβλημα που απασχολεί τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Ισως κάποιοι στην Κύπρο να έχουμε την εντύπωση ότι το Κυπριακό είναι το μέγα θέμα που απασχολεί σε καθημερινή βάση την Ευρώπη. Δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Σήμερα, το 2014, συγκινούν ορισμένες πτυχές του Κυπριακού: Το θέμα των αγνοουμένων, το θέμα των εγκλωβισμένων, η καταστροφή της θρησκευτικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, το γεγονός ότι μπορείς να βλέπεις το σπίτι σου αλλά όχι να το απολαμβάνεις. Κατά τη διάρκεια της Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ μού είχαν ανατεθεί καθήκοντα Εκπροσώπου Τύπου της Προεδρίας στις Βρυξέλλες. Διαρκούσης της Κυπριακής Προεδρίας είχαν έρθει στην Κύπρο πολλοί ξένοι διπλωμάτες και δημοσιογράφοι, και είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω από πρώτο χέρι τι τους συγκινεί, τι τους προκαλεί εντύπωση, αυτά για τα οποία σας μίλησα πιο πάνω. Από τις Βρυξέλλες στο Προεδρικό «Π»: Μιλήστε μας λίγο για την γνωριμία σας με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Χριστοδουλίδης: Τον γνώριζα από τον καιρό που ήταν Πρόεδρος
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 - ΚΥΡΙΑΚΗ 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 2014 ΑΦΙΕΡΩΜΑ 11 του Δημοκρατικού Συναγερμού. Η γνωριμία ήταν κατά κύριο λόγο σε επίπεδο ανταλλαγής χαιρετισμού. Ως εκεί... Τον γνώρισα και με γνώρισε καλύτερα όταν τον Μάρτιο του 2013 ο κ. Ιωάννης Κασουλίδης ανέλαβε καθήκοντα Υπουργού Εξωτερικών και μου ανέθεσε καθήκοντα διευθυντή του γραφείου του. Τότε άρχισα να γνωρίζω καλύτερα τον Πρόεδρο, ο οποίος τον Σεπτέμβριο του 2013 με διόρισε Διευθυντή του Διπλωματικού του Γραφείου. Από τον περασμένο Απρίλιο μου ανέθεσε και καθήκοντα κυβερνητικού εκπροσώπου. Από τότε έχω μιαν καθημερινή σχέση πολλών ωρών με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και οφείλω να πω ότι είμαι βαθύτατα ευγνώμων προς τον Πρόεδρο που μου έδωσε την ευκαιρία να βιώνω αυτή την εμπειρία. «Π»: Είστε ευχαριστημένος από τη συνεργασία σας με τον άνθρωπο Νίκο Αναστασιάδη; Χριστοδουλίδης: Ασφαλώς. Εργαζόμενος καθημερινά με τον Πρόεδρο είχα την ευκαιρία να γνωρίσω άγνωστες, σε πολλούς, πτυχές του χαρακτήρα του. Αν δεν τον ζούσα δεν θα γνώριζα, για παράδειγμα, πόση ευαισθησία κουβαλά μέσα του αυτός ο άνθρωπος. Οι πολιτικές φιλοδοξίες «Π»: Απαντώντας στην πρώτη μου ερώτηση είπατε μεταξύ άλλων: «δεν αποκαλώ τον εαυτό μου πολιτικό. Είμαι διπλωμάτης. Δεν ξέρω πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα στο μέλλον και αν θα αναμιχθώ ενεργά με την πολιτική». Εχετε πολιτικές φιλοδοξίες για το μέλλον; Χριστοδουλίδης: Θεωρώ τον εαυτό μου τεχνοκράτη παρά πολιτικό, παρόλο που το πόστο του Κυβερνητικού Εκπροσώπου είναι καθαρά πολιτικό. Αυτή τη στιγμή που μιλούμε δεν έχω πολιτικές φιλοδοξίες. Γενικά, στη ζωή μου δεν σκέφτομαι το επόμενο στάδιο. Πήγα στις Βρυξέλλες, με την οικογένειά μου, για τέσσερα χρόνια. Την 1η Μαρτίου του 2013 εξελέγη νέος Πρόεδρος. Δεν περίμενα ο κ. Κασουλίδης να με καλέσει στην Κύπρο να αναλάβω τη διεύθυνση του γραφείου του. Στην πορεία με κάλεσε ο Πρόεδρος να αναλάβω τη διεύθυνση του διπλωματικού του Γραφείου και στη συνέχεια μού ανέθεσε καθήκοντα κυβερνητικού εκπροσώπου. Αν σκέφτεσαι το μέλλον εγκλωβίζεσαι σε αυτό και είναι σίγουρο ότι θα κάνεις πολλά λάθη, θα προσεγγίζεις καταστάσεις και άτομα μ εκείνη τη σκοπιά της μελλοντικής σου φιλοδοξίας και στο τέλος δεν θα βγεις πουθενά. Δεν λες ποτέ ότι δεν υπάρχει το ενδεχόμενο (Σ.Σ. της ενεργού εμπλοκής στην πολιτική), αλλά αυτή τη στιγμή το θέμα αυτό δεν είναι κάτι που με απασχολεί. H πρώτη Ελληνοαμερικανίδα πολιτειακή βουλευτής Αστόριας Αραβέλλα Σιμωτά συμμετέχει στο αφιέρωμα για τα 40 χρόνια από την τουρκική εισβολή στην μαρτυρική Κύπρο και ενώνει τη φωνή της με αυτή όλων των ομογενών για μια δίκαιη και μόνιμη λύση v 40 χρόνια πριν, μέσα σε λίγες ημέρες η Κύπρος, η μακάρια γη, τυλίχτηκε στη σκλαβιά και ο περήφανος λαός της οδηγήθηκε στην προσφυγιά. Οι έννοιες της Ελευθερίας και της Αξιοπρέπειας, των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων έχασαν κάθε αξία με θεατές τον Κόσμο ολόκληρο και τις μεγάλες δυνάμεις να αδιαφορούν πλήρως. Ο πρεσβευτής της Κυπριακής γαστρονομίας στην Αμερική ΑΥΘΕΝΤΙΚΗ ΕΛΛΗΝΟΚΥΠΡΙΑΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ Οικογενειακό περιβάλλον ΓΕΥΜΑ Παρασκευή 11 π.μ. - 3 μ.μ. Σαββατοκύριακο 10 π.μ. - 3 μ.μ. ΔΕΙΠΝΟ Τρίτη έως Σάββατο 5-10:30 μ.μ. Special: Κυριακή - Κυπριακοί μεζέδες 5-9 μ.μ. BYOB 1001 Spruce Street, Philadelphia, PA 19107 215-922-1773 kanellarestaurant.com 40 χρόνια μετά, η παράνομη κατοχή συνεχίζεται. Με ανείπωτη θλίψη κάθε Ελληνας, όπου και αν βρίσκεται αναλογίζεται τις μαύρες εκείνες ημέρες του Iούλη, το 1974. Τότε που η εθνική υπερηφάνεια κουρελιάστηκε, τότε που βυθιστήκαμε στο πένθος. Πότε επιτέλους θα διεκδικήσουμε δυναμικά αυτά που μας ανήκουν; Τάσος Ζαμπάς και οικογένεια
12 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ Επανατοποθέτηση του Κυπριακού στην ορθή βάση Ο Πρόεδρος της Βουλής, Γ. Ομήρου, αναλύει τις θέσεις του Τη διαφωνία του και με το Κοινό Ανακοινωθέν της 11ης Φεβρουαρίου εκφράζει ο πρόεδρος της Βουλής Γιαννάκης Ομήρου που διακρίνεται εδώ με τον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη. Συνέντευξη στον Νεόφυτο Κυριάκου Επανατοποθέτηση του Κυπριακού στην ορθή αντικατοχική του βάση, προτείνει ο πρόεδρος της κυπριακής Βουλής των Αντιπροσώπων και πρόεδρος του Σοσιαλιστικού Κόμματος ΕΔΕΚ Γιαννάκης Ομήρου, επισημαίνοντας ότι οι συνομιλίες όπως διεξάγονται σήμερα συνιστούν μια ψευδεπίγραφη διαπραγματευτική διαδικασία που αφήνει στο απυρόβλητο την κατοχική Τουρκία. Σε συνέντευξή του στο «Περιοδικό» του «Εθνικού Κήρυκα» ο κ. Ομήρου χαρακτηρίζει επίσης κάκιστη τη συμφωνία της 11ης Φεβρουαρίου, στην οποία εδράζονται οι συνομιλίες, γιατί όπως αναφέρει επιτρέπει στην τουρκική πλευρά να στρεψοδικεί και να συνεχίζει την αδιάλλακτη στάση της Ο πρόεδρος της κυπριακής Βουλής διαφωνεί επίσης με την ούτω καλούμενη διζωνική ομοσπονδία, γιατί αυτή, όπως ερμηνεύεται από την τουρκική πλευρά, ισοδυναμεί με συνομοσπονδία, με ρατσιστικό διαχωρισμό, με αποδοχή του εθνικού ξεκαθαρίσματος του 1974 και με παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών. Για το ζήτημα της εκμετάλλευσης του φυσικού πλούτου στην κυπριακή ΑΟΖ, ο κ. Ομήρου παρατηρεί ότι καταγράφονται σημαντικές καθυστερήσεις, υποδεικνύοντας ότι το σημαντικότερο θέμα που πρέπει να οριστικοποιηθεί άμεσα και τελεσίδικα είναι η εγκατάσταση Ενεργειακού Κέντρου και Σταθμού Υγροποίησης Φυσικού Αερίου στην Κύπρο. «Μόνο με αυτή την προϋπόθεση θα μπορέσει η Κύπρος να διασφαλίσει στην πράξη τα κυριαρχικά της δικαιώματα στην εκμετάλλευση του φυσικού της αερίου», τονίζει. Εκφράζει εξάλλου ευγνωμοσύνη προς την ελληνοαμερικανική ομογένεια για την πολύχρονη και ολόπλευρη στήριξη της στους δίκαιους αγώνες του κυπριακού Ελληνισμού. «Περιοδικό»: 40 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Συνεχίζετε να ελπίζετε ότι μπορεί να προκύψει βιώσιμη λύση από τις συνομιλίες με δεδομένη την αρνητική στάση που συνεχίζει να τηρεί η τουρκική πλευρά; Γιαννάκης Ομήρου: Δυστυχώς οι συνομιλίες όπως διεξάγονται συνιστούν μια ψευδεπίγραφη διαπραγματευτική διαδικασία αφού αφήνουν στο απυρόβλητο την κατοχική Τουρκία, η οποία εμφανίζεται σαν ουδέτερος τρίτος, σαν καλόπιστος τρίτος ο οποίος δήθεν επείγεται για λύση. Αντί να υπάρξει εμμονή σε μια σαφή διαπραγματευτική βάση μη επιδεχόμενη οποιασδήποτε αμφισβήτησης, συνομολογήθηκε η κάκιστη συμφωνία της 11ης Φεβρουαρίου η οποία επιτρέπει στην τουρκική πλευρά να στρεψοδικεί και να συνεχίζει την αδιάλλακτη στάση της. Καθήκον της πλευράς μας, καθήκον Κύπρου και Ελλάδας είναι να καταγγείλουμε την στάση της Τουρκίας διεθνώς και εντός Ε.Ε. Να επανατοποθετήσουμε το Κυπριακό στην ορθή αντικατοχική του βάση. Να απαιτήσουμε από την Ε.Ε να πειθαναγκάσει την Τουρκία να εκπληρώσει τις κυπρογενείς της υποχρεώσεις. Μόνο όταν η Τουρκία κατανοήσει ότι η στόχοι της στην Κύπρο καθίστανται ανέφικτοι θα λογικευθεί και θα συναινέσει σε λύση. «Π»: Εχετε πολλές φορές εκφράσει την αντίθεση σας στη διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία για την οποία όμως έχει δεσμευτεί η ελληνοκυπριακή πλευρά. Πώς μπορούμε να απεγκλωβιστούμε και ποια η εναλλακτική σας πρόταση; Γιαννάκης Ομήρου: Εχουμε αποδεχθεί την ομοσπονδία από το 1977. Οχι τη συνομοσπονδία. Η διζωνική όπως ερμηνεύεται από την τουρκική πλευρά ισοδυναμεί με συνομοσπονδία, με ρατσιστικό διαχωρισμό, με
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 - ΚΥΡΙΑΚΗ 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 2014 ΑΦΙΕΡΩΜΑ 13 αποδοχή του εθνικού ξεκαθαρίσματος του 1974 και με παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών. Πέρα από ονοματολογίες και επιθετικούς προσδιορισμού της λύσης, χρέος μας είναι να επιμείνουμε σε λύση που θα προνοεί την ενότητα κράτους, λαού, θεσμών και οικονομίας, τερματισμό της κατοχής, απομάκρυνση των εποίκων και εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών με βάση τις σχετικές διεθνείς και ευρωπαϊκές συμβάσεις. Με απαρέκκλιτη εφαρμογή του Ευρωπαϊκού κεκτημένου χωρίς μόνιμες παρεκκλίσεις. Κάθετα αντίθετος με τη μορφή των συνομιλιών στο Κυπριακό, όπως διεξάγονται σήμερα, είναι ο πρόεδρος της κυπριακής Βουλής των Αντιπροσώπων Γιαννάκης Ομήρου. «Π»: Συμφωνείτε με τους χειρισμούς που γίνονται στο ζήτημα των υδρογονανθράκων; Πιστεύετε ότι η ανακάλυψη υδρογονανθράκων στην Κυπριακή ΑΟΖ, μπορεί να υποβοηθήσει για την εξεύρεση μιας λειτουργικής και βιώσιμης λύσης του Κυπριακού; Γιαννάκης Ομήρου: Εχει χαθεί πολύτιμος χρόνος. Αυτή είναι η αλήθεια. Δυστυχώς καταγράφονται σημαντικές καθυστερήσεις και παραμένουν σε εκκρεμότητα πολύ σημαντικά ζητήματα γεγονός που διευκολύνει μεθοδεύσεις τρίτων προς κατευθύνσεις που δεν εξυπηρετούν τα εθνικά συμφέροντα. Οι ευθύνες της Κυβέρνησης είναι τεράστιες. Το σημαντικότερο θέμα που πρέπει να οριστικοποιηθεί άμεσα και τελεσίδικα είναι η εγκατάσταση Ενεργειακού Κέντρου και Σταθμού Υγροποίησης Φυσικού Αερίου στην Κύπρο. Μόνο με αυτή την προϋπόθεση θα μπορέσει η Κύπρος να διασφαλίσει στην πράξη τα κυριαρχικά της δικαιώματα στην εκμετάλλευση του φυσικού της αερίου, αλλά και να αποκτήσει την απαιτούμενη πρόσβαση στις διεθνείς αγορές -εντός και εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η γρήγορη και αποτελεσματική αξιοποίηση των ενεργειακών μας αποθεμάτων είναι ύψιστης εθνικής σημασίας τόσο για την ταχύτερη ανάκαμψη της πραγματικής οικονομίας, όσο και για την αναβάθμιση του γεωπολιτικού και γεωοικονομικού μας ρόλου ως ενεργειακός κόμβος. Οσον αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, η απάντηση για κάθε σοβαρό κράτος είναι αυτονόητη. Η αυτοδύναμη αξιοποίηση του φυσικού αερίου ασφαλώς θα είναι προς όφελος του κυπριακού λαού, αλλά δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως μοχλός πίεσης για τη λύση του κυπριακού προβλήματος. Ούτε ασφαλώς είναι λύση ο αγωγός μέσω Τουρκίας ούτε για πολιτικούς, αλλά ούτε και για καθαρά οικονομικούς λόγους. Τέτοια σενάρια που ισοδυναμούν με αυτοκατάργηση του κυπριακού κράτους κινούνται εκτός της σφαίρας της λογικής και είναι απορριπτέα ασυζητητί. «Π»: Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η Κυπριακή Οικονομία; Η Κύπρος δείχνει να ξεπερνά το δημοσιονομικό πρόβλημα, η κρίση όμως στην πραγματική οικονομία, με τις χιλιάδες τους ανέργους και τις επιχειρήσεις που βάζουν λουκέτο, παραμένει μεγάλη. Γιαννάκης Ομήρου: Οι προκλήσεις στην κυπριακή οικονομία παραμένουν μεγάλες ειδικά όσον αφορά τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, την πολύ υψηλή ανεργία, τα επιτόκια, την πορεία του χρηματοπιστωτικού τομέα και της πραγματικής οικονομίας. Η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι μέσα από την τυφλή εφαρμογή των μνημονιακών μέτρων έχουμε οδηγηθεί σε καταστροφή του κοινωνικού ιστού και σε δημιουργία συνθηκών βαθιάς ύφεσης και κοινωνικής κρίσης. Είναι πλέον ολοφάνερο ότι η παθητική πολιτική έναντι της Τρόικας που ακολουθεί πιστά η κυβέρνηση εδώ και ενάμιση χρόνο δεν οδηγεί ούτε σε γρήγορη ανάκαμψη της πραγματικής οικονομίας, ούτε σε κοινωνική ανασυγκρότηση. Επανειλημμένα καλέσαμε την κυβέρνηση να υιοθετήσει πιο διεκδικητική πολιτική έναντι της Τρόικας και καταθέσαμε εγκαίρως δεκάδες υλοποιήσιμες προτάσεις για την επάνοδο της οικονομίας σε δρόμους ανάπτυξης και για την προστασία των ευάλωτων κοινωνικά ομάδων. Επιγραμματικά αναφέρω τις προτάσεις της ΕΔΕΚ για την οριστική επίλυση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, την προστασία της κύριας κατοικίας, τη μετατροπή του ELA της Τράπεζας Κύπρου σε μακροχρόνιο ομόλογο, την κατάργηση τραπεζικών υπερχρεώσεων, την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και δεκάδες άλλα. «Π»: Θα υπάρξει απόδοση ευθυνών για τα οικονομικά εγκλήματα που όλοι παραδέχονται πως κάποιοι διέπραξαν ή θα παραμείνει και αυτό το έγκλημα ατιμώρητο; Γιαννάκης Ομήρου: Το σύστημα δικαιοσύνης στην Κύπρο βρίσκεται σε μια εξαιρετικά κρίσιμη καμπή. Ο ωφέλιμος χρόνος εξαντλείται, όπως εξαντλείται και η υπομονή των πολιτών. Δικαιολογημένα οι πολίτες έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους προς τους θεσμούς. Τα σκάνδαλα διαπλοκής και διαφθοράς, η αποτυχία της πλήρους διερεύνησης ύποπτων δοσοληψιών μεταξύ πολιτικών κομμάτων και επιχειρηματιών, αλλά και τα φαινόμενα νεποτισμού και ατιμωρησίας έχουν οδηγήσει σε απαξίωση του πολιτικού συστήματος και έχουν δημιουργήσει ένα περιβάλλον καχυποψίας για το σύστημα απονομής δικαιοσύνης. Αν δεν υπάρξει σαφής απόδοση ευθυνών για την οικονομική τραγωδία που βιώνει σήμερα ο κυπριακός λαός, τότε πολύ φοβούμαι ότι τα χειρότερα έπονται. Ως ΕΔΕΚ τονίζουμε ότι δεν θα αποδεχθούμε και δεν θα ανεχθούμε την ατιμωρησία και πιέζουμε για την επιτάχυνση των ερευνών και την έναρξη των ποινικών διώξεων. Δεν μπορούμε όμως, ούτε και πρέπει, να υποκαταστήσουμε το θεσμό του Γενικού Εισαγγελέα. Γι αυτό οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί και κάποιες φορές φειδωλοί. Θέλω να καταστήσω όμως σαφές ότι άπαντες κρινόμαστε εκ του αποτελέσματος. «Π»: Ποιο είναι το μήνυμά σας προς την ελληνοαμερικανική Ομογένεια που παρακολουθεί με αγωνία τις εξελίξεις τόσο σε σχέση με το Κυπριακό όσο και με την οικονομική κρίση; Γιαννάκης Ομήρου: Καταρχάς με την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη του κυπριακού λαού προς την ελληνοαμερικανική Ομογένεια για την πολύχρονη και ολόπλευρη στήριξη της στους εθνικούς αγώνες και ειδικότερα στο κυπριακό πρόβλημα. Το γεγονός ότι η ομογένεια συστηματικά και αδιάλειπτα στηρίζει τους δίκαιους αγώνες του κυπριακού ελληνισμού μας προσφέρει ηθικά και πολιτικά οφέλη ανυπολόγιστης αξίας. Απευθυνόμενος προς το κάθε μέλος της ελληνοαμερικανικής Ομογένειας θέλω να του στείλω το μήνυμα ότι ο αγώνας του είναι ένας αγώνας για τη δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα, είναι ένας αγώνας για την ελευθερία και είμαστε περήφανοι που είναι μαζί μας, δίπλα μας, σε αυτό το δύσκολο δρόμο. Η οικονομική κρίση μπορεί να μας προκάλεσε βαθιές πληγές και να μας γονάτισε, αλλά θα βρούμε τη δύναμη να σηκωθούμε και να συνεχίσουμε, όπως κάναμε ξανά και ξανά στο παρελθόν. Σήμερα όμως, πολύ περισσότερο από ποτέ πριν, χρειαζόμαστε την ελληνοαμερικανική Ομογένεια μαζί μας για να κερδίσουμε το εθνικό στοίχημα της επιβίωσης και της ιστορικής συνέχειας. Ο πρόεδρος της κυπριακής Βουλής χαρακτηρίζει τη σημερινή διαδικασία των συνομιλιών ψευδεπίγραφη γιατί αφήνει την Τουρκία στο απυρόβλητο
14 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ Συγκλονιστικό φωτογραφικό οδοιπορικό στη «νεκρή ζώνη» Του Νεόφυτου Κυριάκου Ενα συγκλονιστικό φωτογραφικό οδοιπορικό σε περιοχές της «νεκρής ζώνης» στην ακριτική Λευκωσία, αλλά και στο εγκαταλελειμμένο από το 1974 διεθνές αεροδρόμιο της Λευκωσία, πραγματοποίησε ο φωτορεπόρτερ του διεθνούς ειδησεογραφικού πρακτορείου «Ρόιτερς» Νιλ Χολ. Με τις συγκλονιστικές του εικόνες και κάτω από τον τίτλο «Cyprus s UN buffer zone in pictures - where time stands still» ο ξένος φωτορεπόρτερ κατέγραψε όλο το δράμα της εγκατάλειψης στην ακριτική Λευκωσία. Περιοχές όπου δεν πάτησε πόδι εδώ και 40 χρόνια, μια πραγματική «νεκρή ζώνη» που τη μαύρισε η εισβολή και τουρκική κατοχή. Σε αυτή την περιοχή υπάρχουν εγκαταλελειμμένα σπίτια, κλειστά μαγαζιά, γραφεία και εργοτάξια, αλλά και ένα αεροδρόμιο που ήταν από τα πιο μοντέρνα και καλύτερα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής όταν δημιουργήθηκε και σήμερα στέκει εκεί σαν φάντασμα, για να μας θυμίζει τα δεινά που άφησε πίσω του ο πόλεμος. Στα φωτογραφικά αυτά ντοκουμέντα που κατέγραψε η κάμερα του Ρόιτερς βλέπουμε: 2 1 3 Στο αεροδρόμιο Λευκωσίας 1. Ενα επιβατικό αεροπλάνο των Κυπριακών Αερογραμμών το οποίο έμεινε εκεί, στο διεθνές αεροδρόμιο Λευκωσία, παρατημένο από το 1974. Ξεθωριασμένα τα γράμματα, σπασμένο το παράθυρό του. 2. Η αίθουσα αναχωρήσεων του διεθνούς αεροδρομίου, όπως είναι σήμερα. Φθαρμένα καθίσματα και χαλί, έντονα τα σημάδια του χρόνου. 3. Ενα περιστέρι πετάει δίπλα από μια διαφήμιση τσιγάρων CRAVEN-A που κατασκευάζονταν στην Κύπρο και ήταν αρκετά δημοφιλή τότε. 4. Μια πινακίδα που λέει πως τα «Φιλοδωρήματα εις αχθοφόρους» του αεροδρομίου απαγορεύονται. 5. Ο πάγκος του Τμήματος Μετανάστευσης στο αεροδρόμιο. Εδώ σφραγίζονταν τα διαβατήρια κατά την είσοδο των επιβατών στην Κύπρο. 6. Την παλαιά καφετέρια του αεροδρομίου που ήταν τότε σημείο αναφοράς και τόπος συνάντησης για πολλούς Λευκωσιάτες και όχι μόνο για αυτούς που ταξίδευαν. Μόνο η ταμπέλα θυμίζει το θρυλικό καφεστιατόριον. 7. Μια εξωτερική όψη του κτηρίου του αεροδρομίου. Δύσκολα διαβάζει κανείς τη λέξη AIRPORT. 4 6 5 7
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 - ΚΥΡΙΑΚΗ 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 2014 ΑΦΙΕΡΩΜΑ 15 1 2 3 5 6 4 Στη «νεκρή ζώνη» 1. Μια πινακίδα που προειδοποιεί για είσοδο στη «νεκρή ζώνη» και πως οι φωτογραφίες απαγορεύονται. 2. Μπουκάλα αναψυκτικών και μπύρας όπως αφέθηκαν σ ένα τραπέζι πριν από 40 χρόνια! 3. Μια ακόμη πινακίδα κάτω από τα ενετικά τείχη της παλιάς Λευκωσίας μας υπενθυμίζει ότι απαγορεύεται η διακίνηση στρατιωτικών οχημάτων και ατόμων. 4. Ενα σπίτι διάτρητο από σφαίρες μέσα στην ελεγχόμενη από τα Ηνωμένα Εθνη ζώνη. 5. Αυτά τα αυτοκίνητα είναι καινούρια, ιαπωνικής κατασκευής του 1974 κι έχουν εγκλωβιστεί και φυλακιστεί στη βιτρίνα της εταιρείας εισαγωγής που βρισκόταν στην πράσινη γραμμή. Εμελλε να μην γράψουν καθόλου μίλια στο κοντέρ τους. Θύματα κι αυτά της εισβολής! 6. Το χαρτί εισαγωγής από το τελωνείο Αμμοχώστου είναι ακόμη κολλημένο στο παράθυρο ενός από τα φυλακισμένα αυτοκίνητα. 7. Η οδός Ερμού ένας από τους πιο εμπορικούς δρόμους της Λευκωσίας πριν από το 174, όπως είναι σήμερα. Ερειπωμένος και με έντονα τα σημάδια της κατάρρευσής στα κτίρια του.
16 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ Η Αμμόχωστος «ζει» και μας καρτερεί 40 χρόνια περιμένει τους νομίμους κατοίκους της Σαράντα χρόνια μετά. Η Αμμόχωστος συνεχίζει να υπάρχει χωρίς τους νόμιμους κατοίκους της, μια πόλη φάντασμα, μια πόλη καταφύγιο αρπακτικών και ερπετών, μια πόλη έρμαιο των καιρικών συνθηκών και των κυμάτων αλλά και των πολιτικών παιγνιδιών. Μια πόλη, από τις ιστορικότερες και ενδοξότερες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, χωρίς κατοίκους και χωρίς ζωή. Τη βλέπουμε εδώ και χρόνια από μακριά. Σεργιανούμε νοερά εδώ και σαράντα χρόνια ανάμεσα στη χρυσή παραλία του King George και του Grecian. Από το 2003 όταν η τουρκοκυπριακή διοίκηση επέτρεψε το άνοιγμα των οδοφραγμάτων, οι νόμιμοι κάτοικοι δεν μπορούν να επιστρέψουμε στην πόλη τους που είναι άδεια, δεν μπορούν να την αγγίξουν, δεν μπορούν να δουν τα σπίτια τους από κοντά. Ενα συρματόπλεγμα και ο στρατός κατοχής συνεχίζει να κατέχει παράνομα τη γη και τις περιουσίες τους. Μόνο από το φυλάκιο του Ακταίου μπορούν να αγναντέψουν αυτό που ήταν κάποτε η πόλη τους. Το παραλιακό μέτωπο, πασίγνωστο στον τότε κόσμο της Μέσης Ανατολής, σήμερα ερείπιο, τα σπίτια χάσκουν ετοιμόρροπα, άδεια, τα περισσότερα χωρίς παράθυρα, χωρίς πόρτες, αδειανά, τα δέντρα μεγάλωσαν στους δρόμους. Η πόλη αντί κατοίκους έχει φίδια, ποντίκια και στρατιώτες που περιπολούν. Για τους νόμιμους κατοίκους της η πόλη συνεχίζει να είναι απαγορευμένη. Μπορούν μόνο να επισκεφθούν τη φράγκικη μεσαιωνική πόλη και το βενετσιάνικο τείχος και μόνο κατόπιν αδείας από το κατοχικό καθεστώς να ανάψουν ένα κερί στον Αγιο Γεώργιο τον Εξορινό. Αμμόχωστος... πόλη φάντασμα Η Αμμόχωστος, μετά την κατάληψή της στις 16 Αυγούστου 1974 από τα τουρκικά στρατεύματα, αφού λεηλατήθηκε, σφραγίστηκε και από τότε απαγορεύεται η πρόσβαση σ αυτήν για όλους. Ο όρος «πόλη φάντασμα» ανήκει στον Σουηδό δημοσιογράφο Jan-Olof Bengston, ο οποίος επισκέφθηκε στο λιμάνι της Αμμοχώστου το απόσπασμα της χώρας του στην UNFICYP και αγναντεύοντας τη σφραγισμένη πόλη έγραφε στην εφημερίδα Kvallsposten (24.9.1977): «Ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος γέμισε ρωγμές και στα πεζοδρόμια βλάστησαν θάμνοι. Σήμερα -Σεπτέμβριος 1977- τα τραπεζάκια που σερβίρεται το πρόγευμα είναι εκεί, η μπουγάδα απλωμένη στα σχοινιά, και οι ηλεκτρικοί λαμπτήρες αναμμένοι. Το Βαρώσι είναι μια πόλη φάντασμα». H επιστροφή της Αμμοχώστου στους νόμιμους κατοίκους της αποτέλεσε αντικείμενο διαπραγματεύσεων ανάμεσα στις δυο πλευρές για όσα χρόνια κρατάει η τουρκική κατοχή. Το 1978 στο Αμερικανο-βρετανικο-καναδικό σχέδιο υπήρχε σαφής πρόνοια για επανεγκατάσταση των κατοίκων στην Αμμόχωστο υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών με την ταυτόχρονη έναρξη διαπραγματεύσεων για συνολική διευθέτηση του κυπριακού προβλήματος. Η Συμφωνία Υψηλού επιπέδου μεταξύ του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Σπύρου Κυπριανού και του Τουρκοκύπριου ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς στις 19 Μαΐου 1979, υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Δρα Κουρτ Βάλτχαϊμ, δίνει προτεραιότητα στην επιστροφή της Αμμοχώστου ανεξάρτητα από την έκβαση των διαπραγματεύσεων. Συγκεκριμένα αναφέρει: «Προτεραιότητα θα δοθεί στην επίτευξη συμφωνίας για την επανεγκατάσταση στα Βαρώσια υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών ταυτόχρονα με την έναρξη της μελέτης από τους συνομιλητές των συνταγματικών και εδαφικών πτυχών μιας συνολικής διευθέτησης. Μόλις επιτευχθεί συμφωνία για τα Βαρώσια θα εφαρμοστεί, χωρίς να αναμένεται η έκβαση των συζητήσεων για άλλες πτυχές του κυπριακού προβλήματος». Η τουρκική πλευρά όχι μόνο αθέτησε την πιο πάνω συμφωνία, αλλά προέβη και σε ενέργειες που αποσκοπούσαν στον εποικισμό της Αμμοχώστου. Η κυπριακή Κυβέρνηση προσέφυγε το 1984 στο Συμβούλιο Ασφαλείας και κατήγγειλε τις τουρκικές προκλήσεις. Το Συμβούλιο Ασφαλείας υιοθέτησε στις 11 Μαΐου 1984 το υπ. αριθμόν 550 ψήφισμά του, το οποίο στην παράγραφο 5 αναφέρει: «Θεωρεί τις απόπειρες για εποικισμό οποιουδήποτε τμήματος των Bαρωσίων από άτομα, άλλα από τους κατοίκους τους, ως απαράδεκτες και ζητά τη μεταβίβαση της περιοχής αυτής στη διοίκηση των Hνωμένων Eθνών». Η επιστροφή της Αμμοχώστου στα Ηνωμένα Εθνη σαν «νεκρή ζώνη» για επανεγκατάσταση ζητείται επίσης από το ψήφισμα 789 του 1992. Παράλληλα η επιστροφή της Αμμοχώστου η οποία είναι η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή προσφυγική πόλη αποτελεί υποχρέωση της Τουρκίας με βάση την Β Συμφωνία Κορυφής Κυπριανού / Ντενκτάς το 1979 αλλά και υποχρέωση με βάση το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το οποίο εγκρίθηκε στις 10 Φεβρουαρίου του 2010. Δυστυχώς η Τουρκία αντί να βρεθεί υπόλογος για την παραβίαση αυτών των ψηφισμάτων, αυτήν την στιγμήν είναι μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Σήμερα 40 χρόνια μετά την εισβολή, η πόλη άδεια, οι δρόμοι γεμάτοι με αγριόχορτα, θάμνους και δέντρα, ετοιμόρροπα σπίτια να χάσκουν παντού, αρουραίους, φίδια και αρπακτικά να κατοικούν στα ερειπωμένα σπίτια αντί οι νόμιμοι κάτοικοί της.
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 - ΚΥΡΙΑΚΗ 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 2014 ΑΦΙΕΡΩΜΑ 17 Σορός ερειπίων Δεν υπάρχει τόπος να σταθούμε Γκρεμισμένα τα σπίτια μας, πεσμένα Τα δέντρα μας, ένας σωρός ερειπίων. Δεν υπάρχει χώρος να ονειρευτούμε. Η σπορά των ονείρων προϋποθέτει ένα κομμάτι ουρανό. Κι ο ουρανός πεσμένος, τη θέση του μαύρος καπνός την έχει καταλάβει. Τ άστρα και αυτά πεσμένα σκουριάζουν βουλιαγμένα μέσα στο χώμα Κι όμως αυτό το τοπίο η μνήμη το φυλάγει Σε άλλα χρόνια πρέπει να το έχω ξαναζήσει Θυμάμαι το σύννεφο το μαύρο που καθόταν Απάνω στο διαμελισμένο σώμα της πόλης μας που δεν ήταν πια πόλη αλλά πέτρες, κεραμίδια, και άλλα υλικά οικοδομής χωρίς τάξη Θεοδόση Νικολάου, Πάροδος Μια πόλη θάλασσα Είναι μια πόλη, θάλασσα και φως Μια πόλη - θάλασσα Που πάντα ταξιδεύουμε Χωρίς να χουμε ανάγκη από βάρκα και κουπιά Κλαίρη Αγγελίδου, Νόστιμον Ημαρ
18 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ Μονή Απ. Ανδρέα: Λίγο πριν από την κατάρρευση Εικόνες πριν από την έναρξη των έργων συντήρησής της Ενα από τα δημοφιλέστερα ιερά προσκυνήματα των χριστιανών στην Κύπρο είναι, ασφαλώς, η ιστορική μονή του Αποστόλου Ανδρέα, στην κατεχόμενη από τους Τούρκους Καρπασία. Σήμερα, σαράντα χρόνια μετά την τουρκική εισβολή, η μονή έφτασε στα όρια της κατάρρευσης, αφού για δεκαετίες οι Τούρκοι αρνούνταν επίμονα να επιτρέψουν την έναρξη εργασιών για συντήρησή της. Κάποιες ελπίδες για διάσωση του μοναστηριού δημιουργήθηκαν πριν από λίγες βδομάδες μετά την υπογραφή σύμβασης με ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή κοινοπραξία, η οποία θα αναλάβει την πρώτη φάση του έργου αποκατάστασης του Μοναστηριού του Αποστόλου Ανδρέα. Η υπογραφή της σύμβασης κατέστη δυνατή μετά από επίμονες προσπάθειες της Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά και του Αναπτυξιακού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών - Συνεταιρισμός για το Μέλλον (UNDP - PFF). Σε κοινή δήλωσή τους το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών καθώς, επίσης, οι Ελληνοκύπριος και Τουρκοκύπριος επικεφαλής της Τεχνικής Επιτροπής, Τάκης Χατζηδημητρίου και Ali Tuncay αντίστοιχα, ανέφεραν ότι: «Με την υπογραφή της σύμβασης έγινε ένα ακόμη συγκεκριμένο βήμα στην επιδίωξη της εμπιστοσύνης και της συνεργασίας μεταξύ των Ε/κ και Τ/κ». Η πρώτη φάση του έργου της αποκατάστασης του μοναστηριού θα διαρκέσει 22 μήνες -από την υπογραφή της σύμβασης- και θα περιλαμβάνει την πλήρη δομική και αρχιτεκτονική αποκατάσταση του κυρίου συγκροτήματος της Εκκλησίας και των παρακείμενων κτιρίων. Η αποκατάσταση του Μοναστηριού θα γίνει σύμφωνα με τα σχέδια που ετοίμασε το Πανεπιστήμιο Πατρών. Το έργο χρηματοδοτείται από την Εκκλησία της Κύπρου και το ίδρυμα διαχείρισης βακουφίων (ΕΒ- ΚΑΦ) στα κατεχόμενα που θα συνεισφέρουν από 2,5 εκατομμύρια ευρώ, ενώ με 25.000 δολάρια θα συμβάλει και η USAID (Αμερικανική Υπηρεσία για τη Διεθνή Ανάπτυξη). Αρχισε η πρώτη φάση για την αναστήλωση Αρχισαν οι εργασίες για την πρώτη φάση του έργου αποκατάστασης του Μοναστηριού του Αποστόλου Ανδρέα, στην κατεχόμενη Καρπασία, με τη μετακίνηση των εικόνων σε παράπλευρο κτίριο. Οπως δήλωσε ο Ε/κ επικεφαλής της Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά, Τάκης Χατζηδημητρίου, με την υπογραφή των συμβολαίων για τον Απόστολο Ανδρέα, άρχισαν οι εργολάβοι να εργάζονται στο χώρο του Μοναστηριού και ξεκίνησε η διαδικασία μετακίνησης των εικόνων για διευκόλυνση των εργασιών. «Από τη στιγμή που υπογράφτηκαν τα συμβόλαια, την ευθύνη έχει ο εργολάβος, γίνεται μετακίνηση των εικόνων σε παράπλευρη σύγχρονη αίθουσα η οποία θα λειτουργεί ως παρεκκλήσι για τους πιστούς», είπε ο κ. Χατζηδημητρίου. Με αυτόν τον τρόπο, θα μπορέσει ο εργολάβος να αρχίσει αρχές Σεπτεμβρίου τις εργασίες στο Μοναστήρι. Αρχιεπίσκοπος: Από τα 2,5 εκ. που θέλουμε, έχουμε μαζέψει μόνο το 1 εκ. για τη συντήρηση Η Εκκλησία θα βρίσκεται δίπλα O «Ε.Κ.» βρέθηκε στην κατεχόμενη μονή του Απ. Ανδρέα και επιχείρησε να αποτυπώσει την τραγική κατάσταση, μετά από σαράντα χρόνια τουρκικής κατοχής.
ΣΑΒΒΑΤΟ 19 - ΚΥΡΙΑΚΗ 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 2014 ΑΦΙΕΡΩΜΑ 19 στους εργολάβους που ανέλαβαν το έργο της συντήρησης του Μοναστηριού του Αποστόλου Ανδρέα, παρέχοντάς τους κάθε δυνατή βοήθεια, όπως δήλωσε ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος. Ανέφερε, παράλληλα, ότι το όλο κόστος του έργου θα ανέλθει στα 2,2 εκ. ευρώ, 300 δηλαδή χιλιάδες λιγότερο από την αρχική εκτίμηση, ενώ εξέφρασε και την αισιοδοξία του ότι οι εργασίες θα ολοκληρωθούν σε λιγότερο από 22 μήνες που είναι το χρονοδιάγραμμα. Ο Μακαριώτατος είπε ότι οι εργολάβοι για το έργο συντήρησης του Αποστόλου Ανδρέα, τόσο ο Ε/κ όσο και ο Τ/κ προετοιμάζονται για να είναι έτοιμοι να ξεκινήσουν τη συντήρηση και γι αυτό το λόγο η Εκκλησία ξεκίνησε μια προεργασία καθαριότητας του χώρου ώστε να μπορούν να ξεκινήσουν απρόσκοπτα οι εργασίες. «Γι αυτό εντός των ημερών θα μετακινήσουμε ότι υπάρχει μέσα στην Εκκλησία και, μάλιστα, την εικόνα του Αγίου θα την μεταφέρουμε σε χώρους που έχουν προετοιμαστεί από την UNOPS, εκεί που μένει και ο ιερέας, ώστε ο λαός να μπορεί να μεταβαίνει στην Μονή του Αποστόλου Ανδρέα απρόσκοπτα να προσκυνά την εικόνα», ενώ θα υπάρχει πρόσβαση και προς το αγίασμα, είπε. Σημείωσε ότι δεν έχει σημασία ότι θα αρχίσουν οι εργασίες εντός του ναού, καθώς η εικόνα θα είναι σε ένα πρόχειρο μικρό εκκλησάκι, όπως θα διαμορφωθεί, στο οποίο οι πιστοί θα μπορούν να προσκυνούν την εικόνα αλλά και να παρακολου- Συνέχεια στη σελίδα 20
20 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ Συνέχεια από τη σελίδα 19 θούν τις ακολουθίες. Ο Μακαριώτατος δήλωσε ότι η Εκκλησία θα προσπαθήσει να είναι κοντά στους εργολάβους για να τους παρέχει ό,τι χρειαστούν, προσθέτοντας πως οι εργασίες αναμένεται να ξεκινήσουν μετά τις άδειες του Αυγούστου, και αναμένεται να ολοκληρωθούν μέσα σε 22 μήνες. Εξέφρασε, παράλληλα, την πεποίθηση ότι οι εργασίες θα ολοκληρωθούν και πιο νωρίς από τον αρχικό τους σχεδιασμό. Ερωτηθείς αν υπήρξε αλλαγή στο κόστος συντήρησης του Μοναστηριού, ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος είπε ότι με βάση το συμβόλαιο που έχει υπογραφεί με τους εργολάβους, το κόστος είναι λιγότερο κατά 300 χιλιάδες ευρώ απ ό,τι αρχικά υπολογιζόταν. Συγκεκριμένα, από τα 2,5 εκ ευρώ, το έργο θα κοστίσει 2,2 εκ., κάτι, που όπως είπε, είναι πολύ θετικό. «Δυστυχώς», συνέχισε, «από τα 2,5 εκ. που θέλουμε, το 1 εκ. έχουμε μαζέψει. Η Αρχιεπισκοπή έκανε δάνειο για τα υπόλοιπα, αλλά ευρισκόμεθα από οικονομικής απόψεως όχι σε καλό επίπεδο. Πιστεύαμε ότι θα μπορούσαμε από τη Μεγάλη Βρετανία με τους καλά εγκατεστημένους εκεί Κυπρίους ότι θα παίρναμε μισό εκ. αλλά δεν τα καταφέραμε», πρόσθεσε. Ο Αρχιεπίσκοπος είπε ότι το Μοναστήρι θα συντηρηθεί και εξέφρασε την πίστη ότι ο λαός είναι H Κύπρος μας πριν 40 χρόνια έχει κρύψει το όνειρο της ελευθερίας της και έχει αφήσει σε όλους που την αγαπάμε μόνο την ελπίδα στην καρδιά μας, ότι σύντομα μέσα από τα μνημεία όλων των αγωνιστών, όπως του Καραολή και του Δημητρίου θα ξεπεταχτεί πάλι η ελευθερία ντυμένη στα γαλάζια της για να αποκτήσει η Κύπρος μας πάλι την αίγλη και τη δόξα που της ανήκει και που της την έχουν αφαιρέσει οι εχθροί της για πολλά χρόνια. Ζήτω η Κύπρος μας! Ζήτω σε όλους που αγωνίζονται για το μεγάλο όνειρο όλων μας. Ευχή μεγάλη είναι του χρόνου να γιορτάζουμε όχι 40 χρόνια κατοχής αλλά τον πρώτο χρόνο της νίκης και της λευτεριάς της Κύπρου μας. Στέλλα Κοκόλη πολύ ευαίσθητος και όταν θα αρχίσει η συντήρηση θα είναι πολλοί εκείνοι που θα συνεισφέρουν. Απαντώντας σε συμπληρωματική ερώτηση, είπε ότι τα 2,5 εκ. ευρώ ήταν η αρχική εκτίμηση της UNDP, αλλά οι εργολάβοι, κοστολόγησαν την όλη εργασία ελαφρώς πιο κάτω. Οσον αφορά στην προκαταρκτική εργασία καθαριότητας του χώρου, είπε ότι αν οι εργασίες αυτές ολοκληρωθούν σε 15 ημέρες, μπορούν να ξεκινήσουν οι εργασίες συντήρησης. Ωστόσο, όπως ανέφερε, μεσολαβεί ο Αύγουστος που είναι μήνας αδειών και συνήθως οι εργολάβοι δεν ξεκινούν ένα έργο για μια εβδομάδα. Ερωτηθείς για το χώρο που θα βρίσκεται η εικόνα, ο Αρχιεπίσκοπος είπε ότι είναι οι αίθουσες που έχουν συντηρηθεί και όπου διαμένει και ο ιερέας του Μοναστηριού. «Εκεί θα διαρρυθμίσουμε μια μεγαλύτερη αίθουσα σε εκκλησάκι», είπε, και πρόσθεσε πως τις εργασίες αυτές θα τις κάνει ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Καρπασίας κ. Χριστοφόρος με την διαχειριστική επιτροπή και κάποιους χωριανούς που θα βοηθήσουν. Ιστορία, θρύλοι και παραδόσεις για τη μονή του Αποστόλου Ανδρέα Το μοναστήρι του Αποστόλου Αντρέα είναι κτισμένο στο ομώνυμο ακρωτήρι της Κύπρου που βρίσκεται Συνέχεια στη σελίδα 22 40 χρόνια πριν ένα κομμάτι Ελληνικής γης καταπατήθηκε. 40 χρόνια ζούμε με την ελπίδα μιας δίκαιας λύσης και μιας σωστής αντιμετώπισης του προβλήματος από τη Διεθνή Κοινότητα. Ευχόμαστε πως αυτή η επέτειος θα είναι η τελευταία. Και πως σύντομα θα δούμε την Κύπρο μας ενιαία και ελεύθερη Οικογένεια Θωμά ΝEW HYDE PARK Restaurant-Diner Where the finest foods are served. Βaking on premises. 160 Ηillside Αve., New Hyde Park, NY 11040 (516) 354-2022