! ΠΕΡΙΛΗΨΗ! PREFACE! ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΗΣ ΕΡΜΟΥΠΟΛΗΣ ΚΑΙ Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟ ΙΣΤΟ ΤΗΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ! ΠΕΡΙΛΗΨΗ! PREFACE! ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΗΣ ΕΡΜΟΥΠΟΛΗΣ ΚΑΙ Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟ ΙΣΤΟ ΤΗΣ! ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ! ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ & ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ! ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ & ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΚΕ- ΝΤΡΟΥ ΕΡΜΟΥΠΟΛΗΣ! ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ 1

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η Ερµούπολη, πρωτεύουσα του νοµού Κυκλάδων, αποτελεί διοικητικό και εµπορικό κέντρο αυτών. H Σύρος γνώρισε µεγάλη άνθιση ήδη από τον 19 ο αιώνα ( ως το πρώτο αστικό κέντρο της χώρας ) λόγω της στρατηγικής του θέσης στο Αιγαίο και της πληθώρας µεταναστών που αυτή επέφερε. Έτσι, η ιστορική αξία της πόλης, µε την αµφιθεατρική της διάταξη γύρω από το λιµάνι, είναι ανεκτίµητη και είναι κοινώς αποδεκτό ότι χρήζει προστασίας και συντήρησης. Το κέντρο της πόλης, «θαύµα της ελληνικής φυλής», διακρίνεται σε 3 µέρη ( πυρήνας, περιοχή κατοικίας, βιοµηχανική περιοχή ) και χαρακτηρίζεται απο πλήθος αξιόλογων κελυφών, ανοιχτών και κλειστών,από ευθύγραµµους και τεθλασµένους δρόµους, που προσαρµόζονται στο ανάγλυφο του εδάφους, δη- µιουργώντας έτσι έναν µη συνεχή πολεοδοµικό κάνναβο. Το κέντρο διακρίνεται από κάποια σηµαντικά προβλήµατα όµως, όπως όλο το νησί άλλωστε, όπως η ευκαιριακή οικονοµία, η έλλειψη ε- ξειδικευµένου προσωπικού, η υποβάθµιση του περιβάλλοντος, η κυκλοφοριακή συµφόρηση. Το νησί όµως τα τελευταία χρόνια δέχεται δράσεις από επιχειρησιακά προγράµµατα µε σκόπο την α- ντιµετώπιση των προβληµάτων του και την αειφόρο ανάπτυξή του ( Ά, Β, Γ κοινοτικά πλαίσια στήριξης, urban 1 και 2 ). Είναι γεγονός πως αρκετά προβλήµατα έχουν αντιµετωπιστεί µέσω αυτών των προγραµµάτων, χρειάζεται όµως µεγαλύτερη προσπάθεια και προγραµµατισµός για τη διαφύλαξη της φυσικής και πολιτισµικής κληρονοµιάς αλλά και του πληθυσµού του νησιού. PREFACE Hermoupolis is the capital of Cyclades and also their administration and trade center. The island of Syros was already developed since the 19th century (as the first urban centre of country) because of its strategic position in the Aegean sea and the great amount of immigrants that this involved. The historical value of city, with its amphitheatrical position round the harbour, is priceless and it is commonly acceptable that it requires protection and sustainability. The centre of city, "marvel of Greek race", is distinguished in 3 parts (core, region of residence, industrial region) and is characterized by plenty of appreciable structures, both straight and zigzag streets, that are adapted in territory, creating thus a non-continuous urban grid. However, the centre faces certain important problems, as the whole island does, like the occasional economy, the lack of specialised personnel, the pollution of the environment, the traffic congestion. The island though, during the recent years is being supported by European programs with the aim of treating its problems and achieving sustainable development (A, ' B, ' G Community frames of support, urban 1 and 2). It is true that many problems have been solved through these programs. It requires however bigger effort and planning for the preservation not only of the natural and cultural heritage, but also of the population of island. ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΗΣ ΕΡΜΟΥ- ΠΟΛΗΣ ΚΑΙ Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟ ΙΣΤΟ ΤΗΣ 2

Η Ερµούπολη αποτελεί το πρώτο παράδειγµα αστικοποίησης στην Ελλάδα µε τη µορφή και την έννοια που η αστικοποίηση χαρακτηρίστηκε από τις µαζικές µετακινήσεις πληθυσµών προς τις πόλεις, στην Ευρώπη του 19 ου αιώνα και µε την εκβιοµηχάνισή τους, την ανάπτυξη της δευτερογενούς και τριτογενούς τοµέα παραγωγής τους αλλά και την αντίστοιχη αρχιτεκτονική έκφραση που µε την κλίµακα και τη µορφολογική της έκφραση χαρακτήρισε τα αστικά κέντρα αυτής της εποχής. Εποµένως η ιστορική αξία της Ερµούπολης ως το πρώτο αστικό κέντρο της χώρας είναι ανεκτίµητη. Το Ιστορικό Κέντρο είναι αξιόλογο, εξαίρετο και σπάνιο δείγµα Πολεοδοµίας και Αρχιτεκτονικής του 19 ου αιώνα, όπως υποστηρίζουν οι πλέον έγκριτοι ερευνητές, παράδειγµα ελληνικής πόλης της περιόδου αυτής και µοναδικό «µαρτύριο» για τους ανθρώπους του 19 ου αιώνα, του τρόπου ζωής τους και της πολιτιστικής τους έκφρασης. Θεωρήθηκε ως ένα «θαύµα της ελληνικής φυλής» αφού η εντυπωσιακή δηµιουργία και η αλµατώδης ανάπτυξή της, σε µια από τις δυσκολότερες περιόδους της ελληνική ιστορίας, αποτελεί µια από τις πιο εντυπωσιακές περιπτώσεις αστικής ανάπτυξης, ακόµα και για τα διεθνή δεδοµένα. Είναι επίσης το πρώτο αστικό βιοµηχανικό κέντρο της νεώτερης Ελλάδας και από τις πρώτες ελληνικές πόλεις που απέκτησαν ρυµοτοµικό σχέδιο ( 1837 ). Η Ερµούπολη, ως ιστορικό κέντρο, έχει να επιδείξει µοναδικά και επώνυµα αρχιτεκτονικά δηµιουργήµατα των γνωστότερων, της εποχής εκείνης, αρχιτεκτόνων Ελλήνων και ξένων όπως του, Erlacher, του W. Weiler, του Βλυσίδη, του Γεωργαντά, του Μεταξά, του Sampo, του Ziller κ.ά. Αξιοσηµείωτη για τα ελληνικά δεδοµένα είναι η µεγάλη ανάπτυξη της βιοµηχανικής, ναυτιλιακής και εµπορικής δραστηριότητας η οποία συνετέλεσε αδιαµφισβήτητα τόσο στην µορφολογική έκφραση του κελύφους της, όσο και στη γενικότερη φυσιογνωµία της. «Το ιστορικό κέντρο της Ερµούπολης, περιλαµβάνει τρεις επί µέρους περιοχές : α. την ιστορική περιοχή κεντρικών λειτουργιών (πυρήνας), ο οποίος λειτουργικά αντιπροσωπεύει το πολεοδοµικό κέντρο πόλης. β. την ιστορική περιοχή κατοικίας, η οποία περιέχει όλα τα κτίρια κατοικίας 3

γ. την ιστορική περιοχή βιοµηχανίας, που περιλαµβάνει το σύνολο των αξιόλογων ιστορικών βιοµηχανικών κελυφών και αποτελεί προέκταση του ιστορικού κέντρου στο νότιο τµήµα της πόλης.»* Ορισµένος αριθµός από αξιόλογα κελύφη είναι ήδη χαρακτηρισµένα από διάφορους φορείς ως διατηρητέα. Τα κελύφη αυτά διακρίνονται σε : α. διατηρητέα κτίρια, β. διατηρητέοι δρόµοι, πλατείες και γ. διατηρητέα στοιχεία. *. Ιωσήφ Στεφάνου, 2003, σελ. 318 Όσον αφορά στους τύπους των κτιρίων βάση της χρονικής περιόδου και του αρχιτεκτονικού ρυθ- µού υπάρχουν οι εξής : τα λαϊκά, γνωστά από τα χρόνια της τουρκοκρατίας, τα πρώιµα νεοκλασικά που συναντώνται κυρίως σε µεγαλοαστικά και αρχοντικά ή αστικά σπίτια µε ροµαντικά στοιχεία και µέτρια µακρόστενα ανοίγµατα. τα νεοκλασικά της Α περιόδου ( 1830-1860 ): κτίσµατα διώροφα ή τριώροφα µε έντονα συµµετρική πρόσοψη τα νεοκλασικά της Β περιόδου : τα κουφώµατα δεν είναι πια στην εξωτερική αλλά στην εσωτερική περασιά του τοίχου της όψης. Η περίοδος αυτή (1870-1900) χαρακτηρίζεται και από την επίδραση της αρχιτεκτονικής του Ziller. τα νεοκλασικά της Γ περιόδου : χαρακτηρίζονται από την παρακµή του καθαρού νεοκλασικού ρυθµού. Πέραν των κλειστών κελυφών που χαρακτηρίζουν την αρχιτεκτονική της Ερµούπολης, υπάρχουν και τα ανοιχτά κελύφη ( δρόµοι, πλατείες ) που ολοκληρώνουν το µοναδικό φυσιογνωµικό πορτραίτο του ιστορικού κέντρου. Πλην των ήδη κηρυγµένων διατηρητέων η πόλη διαθέτει ακόµα σηµαντικό αριθµό ιδιαίτερα αξιόλογων δρόµων, πλατειών και λοιπών υπαίθριων χώρων. Χαρακτηριστικά στοιχεία τους είναι : τα ιδιαίτερα οδοστρώµατα που παρουσιάζουν µεγάλη ποικιλία πλακοστρώσεων η χάραξη που προσαρµόζεται και αναδεικνύει το ποικίλο ανάγλυφο του εδάφους και διαµορφώνει έναν ενδιαφέροντα και χαρακτηριστικό ιστό αποτελούµενο άλλοτε από ευθύγραµµους και τεθλασµένους δρόµους και άλλοτε από επίπεδους οριζόντιους και κλιµακωτούς. Οι πλάγιες όψεις των δρόµων που το σύνολό τους διαµορφώνει τον αρχιτεκτονικό και πολεοδοµικό χαρακτήρα της πόλης. οι προοπτικές των δρόµων µε φυγές προς την παραλία, οι θέες από τα σηµεία συνάντησής τους κ.ά. 4

Η οριογραµµή των µετώπων των παρακείµενων στους δρόµους χαρακτηρίζεται από µεγάλη ποικιλία, πρωτοτυπία και συµβάλλει τόσο στην αναγνωρισιµότητα και την αναγνωσιµότητα των δρόµων, όσο και στην ενίσχυση του χαρακτήρα και της φυσιογνωµίας της Οι λειτουργίες και οι χρήσεις των δρόµων που είτε εποχιακές είτε παγιωµένες συµβάλλουν ριζικά στο χαρακτήρα αυτών. Λοιπά αξιόλογα στοιχεία : οι ιεροί τόποι όπως τα νεκροταφεία και οι περίβολοι εκκλησιών η πολεοδοµική επίπλωση όπως οι ιστορικές στέρνες στους δηµόσιους χώρους, οι κρήνες, τα ιστορικά περίπτερα της πλατείας Μιαούλη, τα παλαιά φωτιστικά φανάρια κ.ά η ιστορική παλαιά αγορά ( κινηµατογράφος Παλλάς ) τα φυσικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν όλο το νησί όπως η βραχώδης ακτή από την περιοχή Βαπόρια έως την περιοχή όξας οι προοπτικές και οι θέες που προσφέρει η αµφιθεατρική διάταξη της πόλης και το φυσικό ανάγλυφο επιτρέποντας τη θέασή της από διάφορα σηµεία είτε εκ των άνω είτε εκ των κάτω Μοναδικό στοιχείο στη φυσιογνωµία της πόλης είναι και οι πολλαπλές όψεις που δίνουν τη δυνατότητα της δηµιουργίας µιας ιδιαίτερα ισχυρής αντιληπτικής εικόνας. Μερικές είναι : η γενική αµφιθεατρική εικόνα της πόλης από τη θάλασσα που προσφέρει µια µοναδική πολλαπλή θέαση τόσο των επιπέδων της πόλης όσο και του περιβάλλοντος χώρου η όψη της παραλίας του λιµανιού που αποτελεί ένα πρώτο επίπεδο των όψεων της παραλίας καθ'όλο το ανάπτυγµα του λιµανιού η εκτός του λιµένα όψη από τη θάλασσα είναι µια όψη µοναδικής αισθητικής και σηµαντικής 5

απόδοσης, η οποία συνδέει συνειρµικά την Ερµούπολη µε τις καλύτερες στιγµές της ανάπτυξής της και συµβάλλει ιδιαίτερα στην ανάδειξη της φυσιογνωµίας της οι όψεις από ψηλά που είναι αποτέλεσµα του ανάγλυφου της Ερµούπολης προσφέροντας εξαιρετικής αισθητικής σηµασίας, σηµεία θέασης της πόλης. Ο πολεοδοµικός ιστός Ιστορικού Κέντρου αλλά και ολόκληρης της Ερµούπολης είναι από τα ση- µαντικότερα στοιχεία που συγκροτούν το χαρακτήρα και προβάλλουν τη φυσιογνωµία της. εν είναι τυχαίο αποτέλεσµα µιας άναρχης δόµησης αλλά προέκυψε µετά από σχεδιασµό που προέκυψε από το ρυµοτοµικό σχέδίο του Weiler µε τις νεοκλασικές αρχές κυρίως του πυρήνα της πόλης, (δρόµος-είσοδος από το λιµάνι, πλατεία, ηµαρχείο), την προσαρµογή στο ανάγλυφο και το σεβα- 6

σµό στις οπτικές φυγές της πόλης. Ο πολεοδοµικός ιστός της δεν είναι ενιαίος, ούτε ως προς τη µορφή ούτε ως προς την κλίµακα του στις διάφορες περιοχές της. Τον ιδιαίτερα πυκνό ιστό του ι- στορικού κέντρου, διαδέχεται ένας πλέον κανονικός και µεγαλύτερης κλίµακας ιστός στην περίµετρο, στηριγµένος σε γεωµετρικό κάνναβο. Η χάραξη των δρόµων, των πλατειών και των ελεύθερων χώρων προσαρµόζεται κατά το δυνατό στις δυναµικές γραµµές του φυσικού ανάγλυφου του τοπίου, διαµορφώνοντας έτσι έναν ενδιαφέρων και χαρακτηριστικό ιστό, σύνθετο, από ευθύγραµµους και τεθλασµένους δρόµους, όπως και από επίπεδους οριζόντιους, οι οποίοι ακολουθούν τις καµπύλες του εδάφους, και άλλους κλιµακωτούς προσαρµοσµένους στη βέλτιστη κλίση. Οι άξονες του ιστού της πόλης ακολουθούν το ανάγλυφο του εδάφους µε αποτέλεσµα την ανά περιοχές στροφή των α- ξόνων του καννάβου και τη διαµόρφωση περίπου κυκλικού σχήµατος της πόλης. Όπως άλλωστε αναφέρεται και από τον Ι. Τραυλό Α. Κόκου στο βιβλίο «Ερµούπολη», η πόλη είναι «κυκλοτερής κατά το σχήµα και αµφιθεατρική πέριξ του λιµένος». Ασφαλώς, η έλλειψη κάποιου λεπτοµερούς τοπογραφικού υποβάθρου οδηγεί, όχι µόνο σε µετρικές ατέλειες την εφαρµογή της ρυµοτοµίας στο χώρο, αλλά παρουσιάζει σηµαντικά προβλή- µατα στην όλη χάραξη αφού αφήνει αρκετά οικοδοµικά τετράγωνα ανοιχτά, κυρίως προς το µέρος της παραλίας ή των εσωτερικών ορίων της πόλης. Είναι επίσης εµφανής η διαφοροποίηση της κλί- µακας των οικοδοµικών τετραγώνων στις διάφορες περιοχές. Στη ζώνη που αναπτύχθηκε η βιοµηχανία, τα οικοδοµικά τετράγωνα είναι σηµαντικά µεγαλύτερης κλίµακας από αυτά των περιοχών κατοικίας. Αλλά και µεταξύ του κέντρου και των µεγαλοαστικών ή µεσοαστικών περιοχών (Κοί- µησης, Μεταµόρφωσης, Αγ. Νικολάου Βαποριών) από τη µια και των λαϊκών συνοικιών (Ανάστασης, Γυµναστηρίου, Καµινιών, Νεάπολης ) από την άλλη, υπάρχει ανάλογη διαφορά κλίµακας. Σήµερα η πόλη έχει επεκταθεί και φθάνει µέχρι τους περιφερειακούς οικισµούς που βρίσκονταν στο δυτικό όριό της, προς την ενδοχώρα. Στο σηµερινό Πολεοδοµικό Σχεδιασµό γίνεται προσπάθεια να ακολουθηθεί η αρχή της προσαρµογής στο ανάγλυφο κατά το δυνατό καλύτερο τρόπο σε όλες τις εκτός αρχικού σχεδίου νεοενταχθείσες από το ΓΠΣ περιοχές. Παρόλο λοιπόν που το ι- στορικό κέντρο της Ερµούπολης διαφέρει από τη µεταγενέστερη ευρύτερη περιοχή όσον αφορά στο αρχιτεκτονικό ύφος και στην ποιότητα των κατασκευών, η πολεοδοµική µετάβαση της από το παλαιό στο καινούργιο, διεξάγεται οµαλά µε αποτέλεσµα την ευρύτερη ενότητα και συνοχή της πόλης. Παρατηρώντας τους χάρτες προβαίνει κανείς στο συµπέρασµα ότι τόσο στο ιστορικό κέντρο όσο και στην µεταγενέστερη γύρω από αυτό περιοχή, κυριαρχεί η άναρχη πολεοδοµική χάραξη που οφείλεται στο έντονο φυσικό ανάγλυφο του νησιού. Ενώ τρεις βασικοί άξονες κίνησης µε άκρα το λόφο της Άνω Σύρου και την περιοχή του λιµανιού διατρέχουν εγκάρσια τις εν λόγω περιοχές ενοποιώντας τις. ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ α. Προβλήµατα που παρουσιάζουν τα νησιά της Ε.Ε. Τα κύρια προβλήµατα που παρουσιάζουν τα νησιά της Ε.Ε. και χρήζουν αντιµετώπισης είναι:** Η ευκαιριακή οικονοµία, η οποία στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στον τριτογενή τοµέα. Η υπερεκµετάλλευση των περιορισµένων φυσικών πόρων. Η τεχνολογική και οικονοµική εξάρτηση. Οι µεγάλες αδυναµίες στην παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών υγείας, εκπαίδευσης και κοινωνικών υπηρεσιών. Το υψηλό κόστος δηµιουργίας και συντήρησης υποδοµών. Η έλλειψη εξειδικευµένου εργατικού δυναµικού. Η απουσία οικονοµιών κλίµακας για τις επιχειρήσεις. Οι δυσχερείς συνθήκες µεταφορών και επικοινωνίας. Ο πολιτιστικός µαρασµός. Η υποβάθµιση του περιβάλλοντος (κυρίως σε παράκτιο επίπεδο) 7

«Όλα αυτά έχουν σαν αποτέλεσµα να δηµιουργείται στα νησιά ένας φαύλος κύκλος υπανάπτυξης, που έχει βέβαια τις βασικές αιτίες του στις γεωφυσικές ιδιαιτερότητες του νησιωτικού χώρου, οι οποίες αναχαιτίζουν µόνιµα και συσσωρευτικά την ανάπτυξή τους.»*** Μια κατάσταση που συναντάται ευρέως στον ελλαδικό χώρο και που σίγουρα αγγίζει την Ερ- µούπολη αλλά και την ευρύτερη περιφέρεια του Νοτίου Αιγαίου στην οποία ανήκει, όχι όµως στο βαθµό που υφίστανται τα προβλήµατα άλλες νησιωτικές περιοχές. Η Ερµούπολη δεν έχει πλέον τον πρωταρχικό και πολυσήµαντο ρόλο, που είχε ολόκληρο το 19 ο αιώνα, ως η πρώτη σε εµπορική και βιοµηχανική σηµασία πόλη του ελλαδικού χώρου, κατέχει όµως ακόµα τα ηνία ως το διοικητικό και εµπορικό κέντρο των Κυκλάδων. Παρόλο που δεν κατάφερε να διατηρήσει τη θέση της ως το «αδιαφιλονίκητο κέντρο του διακοµιστικού εµπορίου», η οικονοµία της καταφέρνει να βασίζεται µέχρι σήµερα σε δραστηριότητες πέραν του τουρισµού όπως το εµπόριο, η βιοτεχνία, η βιοµηχανία και ο δηµόσιος τοµέας, παρέχοντάς της µέχρι στιγµής µεγαλύτερη αυτονοµία και αυτοτέλεια έναντι άλλων νησιωτικών πόλεων **. www.ypai/page/uid,1714.asp/mu=13&cmu=89&thid=0, Ιωσήφ Στεφάνου, 2003, σελ. 225 ***. Ιωσήφ Στεφάνου,2003,σελ.225 β. Προβλήµατα του Ιστορικού Κέντρου Ερµούπολης Σηµαντικό πρόβληµα του Ιστορικού Κέντρου ήταν η πίεση που δέχτηκαν κάτοικοι του για την εγκατάλειψη αυτού προς όφελος της προσπελάσιµης περιφέρειας, που δυστυχώς είχε ως επακόλουθο τον µαρασµό πολλών λειτουργιών και τελικά την αποκέντρωση. Σηµαντικό ποσοστό από τις προσφερόµενες υπηρεσίες που σταµατούσαν λόγω θανάτου ή συνταξιοδοτήσεως δεν αποκαθίστανται και η κοινωνική ζωή έφθινε επικίνδυνα. Η φυγή όµως και η εγκατάλειψη του Ιστορικού Κέντρου είχε και άλλα επακόλουθα. Ξένοι, έλληνες ή αλλοδαποί, εντυπωσιασµένοι από τα γραφικά ήθη και έθιµα, από τη µόδα απόκτησης λαϊκού σπιτιού σε παραδοσιακό οικισµό ή έστω σε νησιώτικο οικισµό, έσπευσαν να αγοράσουν σπίτι στο νησί. Με αποτέλεσµα ο πληθυσµός των ντόπιων να έχει µειωθεί σηµαντικά και κατ επέκταση να αλλοιώνονται τα ήθη και τα έθιµα. Βαρύ πλήγµα δέχθηκε η Σύρος και µετά το κλείσιµο των ναυπηγείων του Νεωρίου. Το µέχρι πρότινος πλουσιότερο νησί της χώρας µε πρωτεύουσα την τρίτη πόλη σε κατά κεφαλήν εισόδηµα, πέρασε µια µεγάλη οικονοµική κρίση, µη µπορώντας µέχρι σήµερα να ανακτήσει την πρότερη οικονοµική ισχύ του. Το κλείσιµο των ναυπηγείων, πέραν τον αριθµό των ανέργων που δηµιούργησε, συµπαρέσυρε και άλλες επιχειρήσεις, κυρίως βιοµηχανίες, άµεσα ή έµµεσα συνδεδεµένες µε αυτό, οι οποίες είτε έκλεισαν, είτε απειλούνται µε κλείσιµο Τα προβλήµατα που υπάρχουν σήµερα στο Ιστορικό Κέντρο είναι τα παρακάτω: Λόγω της σταθερής αποβιοµηχάνισης, δηλαδή της µείωσης των βιοτεχνικών µονάδων, αναπόφευκτα ακολουθεί και η παρακµή της παραδοσιακής βιοµηχανίας η οποία στη συνέχεια οδηγεί στην ανεργία που στη Σύρο αγγίζει το 13% και στη µείωση του πληθυσµού στην πόλη. Εξαιτίας της αποβιοµηχάνισης µειώνεται και η αυτοτέλεια του νησιού µε αποτέλεσµα την αύξηση του εισαγωγικού εµπορίου και τη µεγαλύτερη εξάρτηση του νησιού από τα µεγάλα αστικά κέντρα Η αύξηση του τουριστικού προϊόντος ναι µεν βοηθάει την οικονοµία του νησιού, αλλά τα τελευταία 10 χρόνια διέπεται από µια επεκτατική τάση και αναρχία µε αποτέλεσµα την όχληση σε περιοχές κατοικίας, την αντιπαλότητα σε περιοχές βιοτεχνίας και την επιβάρυνση τόσο του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος, όσο και της ήδη υπάρχουσας κυκλοφοριακής συµφόρησης Όσον αφορά στην κυκλοφοριακή φόρτιση, πρωτεύοντα ρόλο παίζει η ανυπαρξία συχνής συγκοινωνίας που σε συνδυασµό µε την έλλειψη χώρων στάθµευσης προκαλεί φθορά του ιστορικού κέντρου (πλακοστρώσεις, κτίρια), ηχορύπανση και ατµοσφαιρική επιβάρυνση Η ύπαρξη 3 δήµων έχει προκαλέσει το φαινόµενο του υδροκεφαλισµού στο νησί, αφού όλες οι διοικητικές και οικονοµικές δραστηριότητες συγκεντρώνονται σε µια έκταση που αποτελεί 8

το 10 % της συνολικής έκτασης του νησιού µε αποτέλεσµα τη λανθασµένη χωροκατανοµή των λειτουργιών Η έλλειψη περιβάλλοντος χώρου στις βιοτεχνίες υποβαθµίζει και αυτή µε τη σειρά της το φυσικό περιβάλλον και συµβάλλει τουλάχιστον τοπικά στην κυκλοφοριακή συµφόρηση. Οι βιοτεχνίες όχλησης σε περιοχές κατοικίας, αρκετές από τις οποίες λειτουργούν χωρίς άδεια, επιβαρύνουν το οικιστικό περιβάλλον. Η ελεγχόµενη στάθµευση στο ιστορικό κέντρο αντί να επιλύσει το πρόβληµα της κυκλοφοριακής έντασης που επικρατεί, το µετέθεσε σε γύρω περιοχές προκαλώντας ανάλογα προβλήµατα σε αυτές. Η µετεγκατάσταση των ΜΜΕ έξω από τον πολεοδοµικό ιστό χωρίς πρόγραµµα συµβάλλει και αυτή µε τη σειρά της στην υποβάθµιση του οικιστικού δικτύου ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ & ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ α. Πολιτικές Τα τελευταία χρόνια ο στόχος της βιώσιµης ανάπτυξης καθορίζει τις πολιτικές κατευθύνσεις και δράσεις που αναλαµβάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ταυτόχρονα διαπιστώνεται ότι στην επικράτεια της Ε.Ε. υπάρχουν περιοχές µε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που χρήζουν ειδικής αντιµετώπισης. Ο νησιώτικος χώρος δεν θα µπορούσε παρά να αποτελεί µια τέτοια περίπτωση, αφού συνιστά µια ξεχωριστή χωρική ενότητα της Ε.Ε., παρουσιάζοντας ταυτόχρονα αποκλειστικές ιδιαιτερότητες. Ειδικότερα στη συνθήκη του Άµστερνταµ περιλαµβάνεται η εξής δήλωση για τις νησιώτικες περιοχές: «Η ιάσκεψη αναγνωρίζει ότι οι νησιώτικες περιοχές αντιµετωπίζουν διαρθρωτικά προβλήµατα οφειλόµενα στο νησιωτικό τους χαρακτήρα, τα οποία, επειδή είναι µόνιµα, εµποδίζουν την οικονοµική και κοινωνική τους ανάπτυξη. Η ιάσκεψη αναγνωρίζει αντιστοίχως, ότι η κοινοτική νοµοθεσία πρέπει να λάβει υπόψη τα προβλήµατα αυτά και ότι, εφόσον υπάρχει ανάγκη, µπορούν να λαµβάνονται ειδικά µέτρα υπέρ των περιοχών αυτών για την καλύτερη ένταξή τους στην εσωτερική αγορά µε δίκαιους όρους». «Προέκυψε λοιπόν η ανάγκη ενός ειδικού σχεδιασµού και µιας εξειδικευµένης πολιτικής...που δεν αναφέρονται µόνο σε µέτρα οικονοµικής ανάπτυξης και σε τεχνικές υποδοµές, αλλά και στην ανάπτυξη µε σεβασµό στις φυσικές και πολιτισµικές ιδιαιτερότητες του κάθε νησιού, εξασφαλίζοντας πάντα τις προϋποθέσεις για την κοινωνική ευηµερία των κατοίκων.»* *. Ιωσήφ Στεφάνου,2003,σελ.224-225 β. Στόχοι Η ελληνική περιφέρεια δέχθηκε σηµαντικές εισροές από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα από τον πρώτο µόλις χρόνο ένταξής της, το 1981. Τέσσερις είναι όµως οι βασικοί σταθµοί δράσης στις περιφέρειες της Ελλάδας, τα Μεσογειακά ολοκληρωµένα προγράµµατα, (1986-1992), το Ά Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (1989-1993), το Β ΚΠΣ (1994-1999) και το Γ ΚΠΣ, το οποίο είναι σε εξέλιξη σήµερα (2000-2006). Η Σύρος και συγκεκριµένα το Ιστορικό Κέντρο της Ερµούπολης έγιναν υποκείµενα αυτών των δράσεων, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. «Από το Ά ΚΠΣ για την περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου προέκυψε το περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραµµα (Π.Ε.Π) που αφορούσε την περίοδο 1989-1993. Στόχοι του ήταν : 1. άρση της αποµόνωσης των νησιών µε ενίσχυση των τεχνικών υποδοµών και ειδικά υποδοµών µεταφορών 2. η συγκράτηση του πληθυσµού και η δηµιουργία θέσεων απασχόλησης µε ενίσχυση των υποδοµών κοινωνικού εξοπλισµού, προγράµµατα επαγγελµατικής κατάρτισης και βελτίωσης τεχνικών υποδοµών 3. η ισόρροπη ανάπτυξη της Περιφέρειας µε µέτρα ενίσχυσης τοπικής ανάπτυξης και βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων 9

4. η αξιοποίηση του συγκριτικού πλεονεκτήµατος της Περιφέρειας µε την αξιοποίηση και ανάδειξη των φυσικών και πολιτιστικών πόρων.»* Βασικοί στόχοι του Β ΚΠΣ για την περίοδο 1994-1999 ήταν: 1. «η αειφορική προσέγγιση στην προστασία και ανάδειξη των φυσικών και πολιτισµικών πόρων µε την ενίσχυση µε την ανάδειξή του θαλάσσιου τουρισµού, την προστασία και προβολή των πολιτισµικών πόρων και του δοµηµένου και φυσικού περιβάλλοντος 2. η αξιοποίηση του συγκριτικού πλεονεκτήµατος της Περιφέρειας ως προς την τουριστική δραστηριότητα και ο έλεγχος αυτής µε µέτρα διάχυσης της τουριστικής δραστηριότητας εκτός των µεγάλων νησιών 3. η διατήρηση και ενίσχυση της αγροτικής και µεταποιητικής παραγωγής, µε προώθηση των τοπικών προϊόντων παραγόµενων από ΜΜΕ, ενίσχυση των εντατικών καλλιεργειών θερµοκηπίων κ.ά. για απεξάρτηση από τη µονόπλευρη τουριστική ανάπτυξη 4. η ενίσχυση της αποτελεσµατικότητας της ηµόσιας ιοίκησης και των οµών της Τ.Α. µε τη στελέχωση και εξοπλισµό των υπηρεσιών και τη χρήση σύγχρονων µεθόδων και συστηµάτων πληροφορικής 5. η επέκταση, βελτίωση και αναβάθµιση των συστηµάτων µεταφορών, επικοινωνιών και ενέργειας και η βελτίωση του κοινωνικού εξοπλισµού µε ενίσχυση των υποδοµών µεταφορών, ε- πικοινωνιών, εκπαίδευσης και υγείας»** Συνοπτικά θα πρέπει να αναφερθούν το Γ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξής 2000-2006 και το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Νοτίου Αιγαίου που βρίσκονται σε εξέλιξη. Βασικός στόχος του πρώτου είναι η συνέχεια και η µεγαλύτερη ενίσχυση των πολιτικών για την πραγµατική σύγκλιση, την περιφερειακή ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή στην Ένωση. Το Π.Ε.Π. Νοτίου Αιγαίου προωθεί σειρά παρεµβάσεων µε στόχους την άρση της αποµόνωσης, την ενίσχυση των κοινωνικών υποδοµών, την επαναδιατύπωση των όρων τουριστικής ανάπτυξης, την προστασία του περιβάλλοντος, την αειφόρο διαχείριση των φυσικών πόρων, την προσέλκυση καινοτόµων επενδύσεων, την ενίσχυση της απασχόλησης και την ανάπτυξη της υπαίθρου. *. Ιωσήφ Στεφάνου,2003,σελ.229 **. Ιωσήφ Στεφάνου,2003,σελ.229-230 Παράλληλα µε τις δράσεις του Π.Ε.Π. Νοτίου Αιγαίου, εφαρµόστηκε στη Σύρο και συγκεκριµένα στην Ερµούπολη, η Κοινοτική Πρωτοβουλία Urban I, η οποία ολοκληρώθηκε το 2001 και είχε ως στόχους: 1. την επανένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας, η παροχή υπηρεσιών σε άτοµα ηλικιω- µένα ή µε µειωµένη κινητικότητα, η διατήρηση του θεσµού της κοινωνικής αλληλεγγύης. 2. τη συµβολή στην αξιοποίηση, αναβάθµιση και ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναµικού της Ερ- µούπολης, ώστε µαζί µε τα συνοδευτικά µέτρα των άλλων τοµέων του Ε.ΥΠ. να επιτευχθούν τα βέλτιστα δυνατά αποτελέσµατα στο πλαίσιο των αναπτυξιακών κατευθύνσεων της περιοχής. 3. τη δηµιουργία νέων µικρών µονάδων ή και τη βελτίωση των ήδη υπάρχουσων µονάδων (συνεργεία, εργαστήρια, υπηρεσίες) 4. την ανάπλαση µικρού αριθµού αρχιτεκτονικών µνηµείων, για την προώθηση του πολιτιστικού τουρισµού γ. Παρεµβάσεις Το Ιστορικό Κέντρο Ερµούπολης και γενικότερα η Σύρος, βοηθήθηκαν σηµαντικά από τα δύο προηγούµενα Π.Ε.Π., τα οποία προσπάθησαν να δώσουν λύσεις στα σοβαρά προβλήµατα που α- ντιµετώπισε και αντιµετωπίζει σήµερα το νησί. Τα κυριότερα από τα µεγάλα έργα υποδοµής που χρηµατοδοτήθηκαν στη Σύρο σύµφωνα µε το Π.Ε.Π. είναι:*** 10

Τουρισµός: Καταφύγιο αλιευτικών µικρών σκαφών στο Φοίνικα Σύρου. Στόχος ήταν το καταφύγιο να έχει τη δυνατότητα ελλιµενισµού 35 συνολικά τουριστικών και αλιευτικών σκαφών. Το έργο εντάχθηκε στο υπό υλοποίηση δίκτυο καταφυγίων τουριστικών σκαφών. Πολιτισµός: Στόχος η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Ανάπλαση του Ιστορικού Κέντρου Ερµούπολης Σύρου. Το έργο αφορά στην αντικατάσταση των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης στο ιστορικό κέντρο της πόλης, υπογείωση των δικτύων ΕΗ και Ο.Τ.Ε. και την ανάπλαση δρόµων, πλατειών και κοινόχρηστων χώρων. Βιοµηχανικό Μουσείο Ερµούπολης Σύρου. Στα πλαίσια δηµιουργίας Κέντρου Τεχνικού Πολιτισµού στην Ερµούπολη, χρηµατοδοτήθηκε το Βιοµηχανικό Μουσείο, το οποίο στεγάζει εκθέµατα για την ιστορία της πόλης γενικότερα. Εναέριες µεταφορές: Αεροδρόµιο Σύρου (αποµάκρυνσή εµποδίου, εγκατάσταση φωτοσή- µανσης). Το έργο, το οποίο ολοκληρώθηκε, αφορούσε στην αποµάκρυνση του εµποδίου στην νότια πλευρά του διαδρόµου και την εγκατάσταση µόνιµης φωτοσήµανσης ώστε το αεροδρόµιο να αποκτήσει εικοσιτετράωρη επιχειρησιακή δυνατότητα και να µπορεί να εξυπηρετεί και έκτατα περιστατικά υγείας που χρειάζονται αεροδιακοµιδή. Χερσαίες µεταφορές: ρόµος Λαλάκια-Άνω Σύρος που συνδέει την Ερµούπολη µε την Άνω Σύρο και είλι-άνω Σύρου. Το έργο αφορά στην κατασκευή του περιφερειακού δρόµου της Ερ- µούπολης, συνολικού µήκους 2,8 χλµ, µε στόχο την αποσυµφόρηση του Ιστορικού Κέντρου της πόλης. ***. www.mnec.gr/ergorama/programs, Ενταγµένα Έργα Π.Ε.Π. Νοτίου Αιγαίου, Ιωσήφ Στεφάνου, 2003, σελ. 231 Υποδοµές Εκπαίδευσης / Κατάρτιση Εξειδίκευση Ανθρώπινου υναµικού: Γυµνάσιο Λύκειο Ξηρόκαµπου Σύρου. Αφορά στην κατασκευή κτιρίων συνολικής επιφάνειας 4.152 τ.µ., τα οποία περιλαµβάνουν 17 αίθουσες διδασκαλίας και 9 αίθουσες εργαστηρίων και πολλαπλών χρήσεων καθώς και την επέκταση των προαυλίων χώρων για αθλοπαιδιές µε την απόκτηση όµορων οικοπέδων. Περιβάλλον / Κατασκευή Υποδοµών: Βιολογικός Καθαρισµός Ερµούπολης Σύρου. Πρόκειται για την κατασκευή εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυµάτων του ήµου της Ερµούπολης και των οικισµών Άνω Σύρου, Επισκοπείου και Μάννα, που συγκεντρώνουν συνολικά περισσότερους από είκοσι χιλιάδες µόνιµους κατοίκους. Υγεία / Αναβάθµιση παρεχόµενων υπηρεσιών: Γενικό Νοµαρχιακό Νοσοκοµείο Σύρου. Το έργο αφορά στην επέκταση προσθήκη νέας πτέρυγας στο υπάρχον κτίριο του Νοσοκοµείου και στην προµήθεια του απαραίτητου ξενοδοχειακού και ιατρικού εξοπλισµού. Στα πλαίσια της Κοινοτικής Πρωτοβουλία Urban I, εφαρµόστηκαν µέτρα όπως:**** 1. Επανένταξη γυναικών κοινωνική αλληλεγγύη. Κατάρτιση για τις ενισχυόµενες µονάδες. 2. Στήριξη µικροµεσαίων επιχειρήσεων., γύρω από τέσσερις άξονες : Νεώριο, Ξύλινα Σκάφη, Θαλάσσιος Τουρισµός, Παραδοσιακοί Βιοµηχανικοί Κλάδοι. 3. Συµπληρωµατικές ενέργειες. Στο µέτρο υλοποιήθηκαν οι εξής δράσεις: Προµήθεια εξοπλισµού εξυπηρέτησης των ατόµων µε κινητικά προβλήµατα. Έκδοση πολιτιστικού οδηγού της Ερµούπολης σε έντυπη και ηλεκτρονική µορφή σε πέντε γλώσσες. Εγκατάσταση δύο κόµβων mulitimedia για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών. 4. Αστική ανάπλαση πολιτιστικός τουρισµός. Στο µέτρο υλοποιήθηκαν οι εξής δράσεις: Αποκατάσταση και ανάδειξη επισκέψιµων χώρων κτιρίου Τσίλλερ. ιαρρύθµιση πνευµατικού κέντρου Ερµούπολης σε χώρο συνεδριακού κέντρου. Κατασκευή σκηνής και γενικός εξοπλισµός θεάτρου Απόλλων. Μετατροπή παλαιού βυρσοδεψείου σε χώρο Βιοµηχανικού Μουσείου. ****. Φυλλάδιο ΥΠΕΘΟ-ΥΠΕΧΩ Ε, «Πρόγραµµα Urban-Ellas», σελ. 5 11

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ & ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟ- ΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΡΜΟΥΠΟΛΗΣ Η Ερµούπολη, τα τελευταία χρόνια έχασε τη βιοµηχανική οικονοµική βάση που διατηρούσε από την ίδρυση της πόλης ως τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και εξαρτάται πλέον από τις υπηρεσίες, τις οικοδοµήσεις και τα δηµόσια έργα. Τα Π.Ε.Π. ήρθαν να δώσουν πνοή στο νησί σε µια περίοδο που αντιµετώπιζε σοβαρή οικονοµική κρίση. Το 1992 η ανεργία είχε ξεπεράσει το 50%, ο τζίρος των καταστηµάτων είχε πέσει κατά 90% και η κάµψη του εµπορίου έφτασε το 60%. Η τουριστική ανάπτυξη µέχρι εκείνη την περίοδο είχε µείνει στάσιµη γιατί όλη η οικονοµία του νησιού βασιζόταν ως επί των πλείστων στη βιοµηχανία. Τότε άρχισε και η στροφή προς τον τουρισµό. Τα Π.Ε.Π. του Νοτίου Αιγαίου ενίσχυσαν αυτή τη στροφή και άνοιξαν νέους οικονοµικούς ορίζοντες. Σε γενικές γραµµές τα δύο Π.Ε.Π. (1989-1993 και 1994-1999), έφεραν εις πέρας τους στόχους που είχαν θέσει. Με την βελτίωση των Εναέριων Μεταφορών και των Χερσαίων Μεταφορών επιτυγχάνεται ο στόχος της άρσης της αποµόνωσης του νησιού. Η ενίσχυση των τεχνικών υποδο- µών (ύδρευσης, αποχέτευσης, βιολογικός καθαρισµός) και του Κοινωνικού Εξοπλισµού, στοχεύει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής τόσο των κατοίκων όσο και των επισκεπτών. Με την ανάπλαση του Ιστορικού κέντρου και τη δηµιουργία του Βιοµηχανικού Μουσείου, αναδεικνύεται η πολιτιστική Κληρονοµιά και προωθείται ο Πολιτιστικός Τουρισµός. Και τέλος µε τη δηµιουργία του καταφυγίου αλιευτικών και µικρών σκαφών στο Φοίνικα της Σύρου, προωθείται µια µορφή εναλλακτικού τουρισµού, ο θαλάσσιος τουρισµός. Πρέπει εδώ να αναφέρουµε ότι µε αυτή της κίνηση γίνεται µια επιλεκτική ενίσχυση του τουρισµού που έχει ως στόχο την τουριστική αποσυµφόρηση του Ιστορικού Κέντρου σε περιόδους µεγάλης τουριστικής κίνησης. Βάση των προθέσεων και των στόχων που έθεσε το Urban και εξετάζοντας προσεχτικά τα µέτρα που εφαρµόστηκαν, προβαίνουµε στο συµπέρασµα ότι το πρόγραµµα άγγιξε κάποια προβλή- µατα στην κοινωνική τους διάσταση αλλά σε καµία περίπτωση δεν µπόρεσε να τα λύσει, γιατί, τα µέτρα που λήφθηκαν ήταν επιφανειακά και ανεπαρκή. Επίσης αστικές αναπλάσεις δεν πραγµατοποιήθηκαν, τα έργα που χρηµατοδοτηθήκανε ήταν σηµειακά και δεν αγγίζουν τα όρια της πολεοδοµικής παρέµβασης, σαν µοναδικό στόχο είχαν την ενδυνάµωση του πολιτιστικού τουρισµού. Με άλλα λόγια το πρόγραµµα Urban, στην περίπτωση του Ιστορικού Κέντρου Ερµούπολής, κινήθηκε περίπου στα πλαίσια των Π.Ε.Π. ενώ θα µπορούσε να έχει µια συµπληρωµατική δράση, η οποία θα ολοκλήρωνε την εικόνα µιας αειφόρου ανάπτυξης στην Ερµούπολη. Συγκεκριµένα, το πρόγραµµα δεν συµπεριέλαβε υποβαθµισµένες περιοχές, ούτε οι επεµβάσεις του βελτίωσαν το σύνολο του φυσικού ή του κοινωνικού περιβάλλοντος. Ενώ η πρόθεσή του είναι µια ολοκληρωµένη προσέγγιση, η οποία θα λαµβάνει υπόψη όλες τις διαστάσεις της αστικής ζωής, στην πράξη δεν την είδαµε να εφαρµόζεται. Κατά τη γνώµη µας δύο ήταν τα σηµαντικότερα µέτρα που εφαρµόστηκαν, η επανένταξη των γυναικών στη παραγωγή και η εξυπηρέτηση ατόµων µε κινητικά προβλήµατα. Τα δύο αυτά µέτρα είναι ίσως µια αξιόλογη πρώτη βάση αλλά σε καµιά περίπτωση δεν συνιστούν µια δυναµικά κίνηση η οποία µπορεί να αντιταχθεί στον κοινωνικό αποκλεισµό κάποιων οµάδων. Με λίγα λόγια συµφωνούµε απόλυτα µε την προσέγγιση του Urban αλλά θεωρούµε ότι στην Περίπτωση της Ερµούπολης δεν είχε τη έκταση και την δυναµική που τέτοιου είδους προβλήµατα απαιτούν. Γενικά, µέσα από τα συγχρηµατοδοτούµενα προγράµµατα, παλαιά και εγκαταλελειµµένα εργοστάσια µετατράπηκαν σε χώρους µουσείων, αξιοποιήθηκαν πολιτιστικές διαδροµές και δηµιουργήθηκαν χώροι ελεγχόµενης στάθµευσης στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Οι πιο πάνω ενέργειες αναβάθµισαν τόσο την εικόνα της πόλης, όσο και την ποιότητα ζωής των κατοίκων αλλά κυρίως βελτίωσαν το τουριστικό προφίλ της πόλης, άλλωστε προς αυτή της κατεύθυνση στόχευαν τα παραπάνω προγράµµατα. Η αύξηση του τουρισµού σε συνδυασµό µε τις αυτές τις επεµβάσεις δη- µιούργησαν συνθήκες πίεσης και συρρίκνωσης των ΜΜΕ της άτυπης βιοτεχνικής περιοχής. Στην καλύτερη περίπτωση η συρρίκνωση εµφανίζεται µε τη µορφή µετεγκατάστασης σε περιοχές εκτός πόλης, αποσπασµατικά και χωρίς συγκεκριµένο πρόγραµµα, γεγονός το οποίο θα προκαλέσει προβλήµατα στις επερχόµενες γενεές, στην χειρότερη δε περίπτωση µε το κλείσιµο της ε- πιχείρησης και τη µείωση του παραγόµενου βιοτεχνικού προϊόντος. Προκειµένου να διατηρηθεί το 12

παραγόµενο βιοτεχνικό προϊόν, είναι απαραίτητη η συστηµατική και οργανωµένη µετεγκατάσταση των εξήντα περίπου βιοτεχνικών ΜΜΕ υψηλής όχλησης σε βιοτεχνικό πάρκο ή περιοχή. Πρέπει να αναφέρουµε ότι το πρόβληµα των ΜΜΕ κανένα από τα προγράµµατα που αναλύσαµε δεν το έχει λάβει υπόψη. Ο πληθυσµός της Ερµούπολης έχει συγκροτηθεί πάνω σε µια βιοµηχανική παραγωγική βάση, βρίσκεται σε καταφανή δυσαναλογία µε τις παραγωγικές αγροτο-αλιευτικές δυνατότητες του νησιού και δεν θα µπορέσει να παραµείνει στην πόλη αν δεν δηµιουργηθούν ανεκτές συνθήκες απασχόλησης τόσο στο δευτερογενή όσο και στον τριτογενή τοµέα της οικονοµίας. Αυτός είναι ο µόνος τρόπος για να κρατήσει η Ερµούπολη τις αστικές της λειτουργίες και να διασώσει το πολύτιµο ανθρώπινο δυναµικό της, ένα δυναµικό µε υψηλές τεχνικές και επιχειρησιακές δεξιότητες, που µαζί µε το δοµηµένο χώρο της πόλης, αποτελούν ένα εθνικό αλλά και Ευρωπαϊκό οικονοµικό και πολιτιστικό κεφάλαιο το οποίο δεν πρέπει να το αφήσουµε να απαξιωθεί και να καταρρεύσει. Από την έρευνά µας προκύπτει το συµπέρασµα ότι το Ιστορικό Κέντρο της Ερµούπολης παραµένει µέχρι και σήµερα το σηµαντικότερο και το πιο ζωντανό κοµµάτι της πόλης. Επιπρόσθετα, τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει συγκριτικά µε άλλα ιστορικά κέντρα, µπορούν µε κατάλληλους χειρισµούς και σωστές επεµβάσεις να λυθούν, στα πλαίσια που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Οι επεµβάσεις στον πολεοδοµικό ιστό και τις αστικές αναπλάσεις που έλαβαν χώρα στο ιστορικό Κέντρο, συνετέλεσαν αποφασιστικά στην αναβάθµισή της ποιότητας ζωής των κατοίκων και στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Ο τουρισµός τα τελευταία χρόνια ανθεί και η αποφυγή ε- ξέλιξης της τουριστικής δραστηριότητας σε «µονοκαλλιέργεια» θα είναι ουσιαστική για το µέλλον του Ιστορικού Κέντρου. Από την έρευνά µας προκύπτει το συµπέρασµα ότι το Ιστορικό Κέντρο της Ερµούπολης παραµένει µέχρι και σήµερα το σηµαντικότερο και το πιο ζωντανό κοµµάτι της πόλης. Επιπρόσθετα, τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει συγκριτικά µε άλλα ιστορικά κέντρα, µπορούν µε κατάλληλους χειρισµούς και σωστές επεµβάσεις να λυθούν, στα πλαίσια που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Οι επεµβάσεις στον πολεοδοµικό ιστό και τις αστικές αναπλάσεις που έλαβαν χώρα στο ιστορικό Κέντρο, συνετέλεσαν αποφασιστικά στην αναβάθµισή της ποιότητας ζωής των κατοίκων και στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Εφεξής θα πρέπει να δοθεί µεγαλύτερη έµφαση στις υποβαθµισµένες και περιθωριοποιηµένες περιοχές όχι µόνο για τη καλύτερη συνοχή της εικόνας της πόλης, αλλά και για την ευρύτερη συνοχή της κοινότητας. Οφείλουµε να παραδεχτούµε ότι το πρόγραµµα urban-ellas, έθεσε τις πρώτες βάσεις προς αυτή την κατεύθυνση µε τα µέτρα που αναφέρθηκαν παραπάνω. Για να αρθούν όµως οι διάφοροι κοινωνικοί αποκλεισµοί θα πρέπει οι µελλοντικές παρεµβάσεις να προσβλέπουν τόσο στη βελτίωση του κοινωνικού περιβάλλοντος, όσο και στη βελτίωση του αστικού. Τέλος θα πρέπει να υπάρξει ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού, κατάρτιση και ειδίκευση των ατόµων που εµπλέκονται στην αρχιτεκτονική πρακτική του Ιστορικού Κέντρου και η συνέχιση της Έρευνας για τη βαθύτερη γνώση της πολιτιστικής κληρονοµιάς. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ: o Ιωσήφ Στεφάνου, 2003, Ο Πολεοδοµικός Σχεδιασµός της Ερµούπολης, Αθήνα: ΕΜΠ o ΕΑΕ, 2000, Ερµούπολη-Σύρος. Ιστορικό Οδοιπορικό, Αθήνα: Εκδόσεις Ολκός o Ιωάννα Κατσιγιάννη-Αντωνία Κονδύλη, 2000, Βιοµηχανικά Κτίρια Στην Ερµούπολη, Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυµα o Τραυλός Ι., Κόκκου Α., 1980, Ερµούπολη, Αθήνα: Εκδόσεις Εµπορικής Τραπέζης Ελλάδος o www.notioaigaio.gr/erga/site/l=1856_t=_bp=0_p=603_idx=11.html o www.notioaigaio.gr/erga/site/l=1856_t=_bp=0_p=603_idx=1.html o www.notioaigaio.gr/erga/site/pg=stats.html o www.ypai.gr/isite/page/1718,1,0.asp?mu=13&cmu=92&thid=0 o www.notioaigaio.gr/anaptyksiaki._f.asp 13