ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ

Ι ΡYMA ΙΕΘΝΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΟΥ ΗΛΙΑ ΚΡΙΣΠΗ ΚΑΙ Ρ. Α. ΣΑΜΑΡΑ-ΚΡΙΣΠΗ ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ Υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού & Τουρισμού ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ 25 ΑΘΗΝΑ 10.12.2010 Αμφιθέατρο Νέου Μουσείου Ακροπόλεως

Ι ΡYMA ΙΕΘΝΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΟΥ ΗΛΙΑ ΚΡΙΣΠΗ ΚΑΙ Ρ. Α. ΣΑΜΑΡΑ-ΚΡΙΣΠΗ ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ Υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού & Τουρισμού H μ ε ρ ί δ α ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ ΑΘΗΝΑ Αμφιθέατρο Νέου Μουσείου Ακροπόλεως 10 εκεμβρίου 2010 2011

Ι ΡΥΜΑ ΙΕΘΝΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΟΥ ΗΛΙΑ ΚΡΙΣΠΗ και ρ. Α. ΣΑΜΑΡΑ-ΚΡΙΣΠΗ Προστασία και επιστροφή των πολιτιστικών αγαθών FOUNDATION FOR INTERNATIONAL LEGAL STUDIES of Prof. ELIAS KRISPIS and Dr. A. SAMARA-KRISPI Protection and return of cultural property Επιμέλεια ύλης και εκδόσεως του τόμου: ρ. Αναστασία Σαμαρά-Κρίσπη Volume editing and publication coordination: Dr. Anastasia Samara-Krispi Χορηγός: Ίδρυμα ιεθνών Νομικών Μελετών Sponsor: Foundation For International Legal Studies Aθήνα Ιπποκράτους 23-106 79 Αθήνα Τηλ.: (+30 210) 33.87.500, Fax: (+30 210) 33.90.075 Θεσσαλονίκη Φράγκων 1-546 26 Θεσσαλονίκη Τηλ.: (+30 2310) 535.381, Fax: (+30 2310) 546.812 Εθνικής Αμύνης 42-546 21 Θεσσαλονίκη Τηλ.: (+30 2310) 244.228, Fax: (+30 2310) 244.230 http://www.sakkoulas.gr email: info@sakkoulas.gr H πνευματική ιδιοκτησία αποκτάται χωρίς καμία διατύπωση και χωρίς την ανάγκη ρήτρας απαγορευτικής των προσβολών της. Επισημαίνεται πάντως ότι κατά το Ν. 2121/1993 και κατά τη ιεθνή Σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με το Ν. 100/1975) απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος έργου, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, στο πρωτότυπο ή σε μετάφραση ή άλλη διασκευή, χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη και του συγγραφέα.

NATIONAL & KAPODISTRIAN UNIVERSITY OF ATHENS FOUNDATION FOR INTERNATIONAL LEGAL STUDIES PROF. ELIAS KRISPIS & DR. ANASTASIA SAMARA-KRISPI COUNCIL FOR HELLENES ABROAD NEW ACROPOLIS MUSEUM Under the Auspices of the Ministry of Culture & Tourism Colloquium PROTECTION AND RETURN OF CULTURAL PROPERTY ATHENS Amphitheatre of the New Acropolis Museum December 10, 2010 2011

Επιμέλεια Ύλης και Εκδόσεως του Τόμου: ρ. Αναστασία Σαμαρά-Κρίσπη (drsamara@otenet.gr) Χορηγός: Ίδρυμα ιεθνών Νομικών Μελετών Επιστημονική Επιτροπή Συνεδρίου: Ηλίας Κρίσπης, Ομότ. Καθηγητής Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Επίτιμος Νομικός Σύμβουλος Υπουργείου Εξωτερικών Αντώνης Μπρεδήμας, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών Αναστασία Γραμματικάκη-Αλεξίου, Καθηγήτρια Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Ελίνα Μουσταΐρα, Αναπλ. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών ρ. Στέφανος Ταμβάκης, Πρόεδρος του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού (ΣΑΕ) ρ. Ειρήνη Α. Σταματούδη, LL.M., Ph.D. ρ. Αναστασία Σαμαρά-Κρίσπη, Πρόεδρος του Ιδρύματος ιεθνών Νομικών Μελετών. Επιστημονική Συνεργασία για τη διοργάνωση της Ημερίδας: ρ. Νικόλαος αβράδος, Ειδ. Επιστήμων Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών (e-mail: nikosdav@hotmail.com) Ευαγγελία Κυριαζή-Νάκου, Επίτιμη ικηγόρος (e-mail: ev.kyriazi@gmail.com) Volume editing and publication coordination: Dr. Anastasia Samara-Krispi (drsamara@otenet.gr) Sponsor: Foundation For International Legal Studies Conference Scientific Committee: Elias Krispis, Professor Emeritus of theuniversity of Athens Law School, Honorary Legal Consultant of the Ministry of Foreign Affairs Antonis Bredimas, Professor, University of Athens Anastasia Grammatikaki-Alexiou, Professor, University of Thessaloniki Elina Moustaira, Associate Professor, University of Athens Dr. Stefanos Tamvakis, President of the Council for Hellenes Abroad (SAE) Dr. Eirini A. Stamatoudi, LL.M., Ph.D. Dr. Anastasia Samara-Krispi, President of the Foundation for International Legal Studies Scientific collaboration for the Colloquium organisation: Dr. Nikolaos Davrados, Scientific Expert, University of Athens Law School (e-mail: nikosdav@hotmail.com) Euangelia Kyriazi-Nakou, Honorary Lawyer (e-mail: ev.kyriazi@gmail.com)

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ: Χ α ι ρ ε τ ι σ μ ό ς Έναρξη Εργασιών Ημερίδας από τον Καθηγητή ημήτρη Παντερμαλή, Πρόεδρο του Νέου Μουσείου Ακροπόλεως... σελ. 1 Χ α ι ρ ε τ ι σ μ ό ς του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμου... σελ. 3 Χ α ι ρ ε τ ι σ μ ό ς του Υπουργού Επικρατείας κ. Χάρη Παμπούκη... σελ. 5 Χ α ι ρ ε τ ι σ μ ό ς του Υφυπουργού Εξωτερικών κ. ημήτρη όλλη... σελ. 9 Χ α ι ρ ε τ ι σ μ ό ς του Αντιπρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Θεόδωρου Λιακάκου... σελ. 11 Χ α ι ρ ε τ ι σ μ ό ς του Αντιπροέδρου του Ιδρύματος ιεθνών Νομικών Μελετών Καθηγητή Ηλία Κρίσπη... σελ. 13 Χ α ι ρ ε τ ι σ μ ό ς της Προέδρου του Ιδρύματος ιεθνών Νομικών Μελετών ρ. Αναστασίας Σαμαρά-Κρίσπη... σελ. 17 Χ α ι ρ ε τ ι σ μ ό ς του Προέδρου του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού ρ. Στέφανου Ταμβάκη... σελ. 21 ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ: 1η Συνεδρία Συντονίστρια: ρ. Αναστασία Σαμαρά-Κρίσπη Πρόεδρος του Ιδρύματος ιεθνών Νομικών Μελετών Σπυρίδων Βρέλλης, Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, ιευθυντής Ελληνικού Ινστιτούτου ιεθνούς και Αλλοδαπού ικαίου Κανόνες εοντολογίας στο πεδίο των Πολιτιστικών Αγαθών... σελ. 25

X Περιεχόμενα Αναστασία Γραμματικάκη-Αλεξίου, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς από τη σκοπιά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων... σελ. 43 Συμεών Συμεωνίδης, Κοσμήτορας Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Willamette, ΗΠΑ, Επιτίμος Πρόεδρος Αμερικανικής Εταιρείας Συγκριτικού ικαίου Τα Ψηφιδωτά της Κανακαριάς ικαστική ιεκδίκηση και ικαίωση... σελ. 56 Αντώνης Μπρεδήμας, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών Η Αρχή της Ακεραιότητας (Integrity) του πολιτιστικού αντικειμένου και το θέμα της επιστροφής του... σελ. 117 Ελίνα Μουσταΐρα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών Η Σημασία της Επιστροφής των Πολιτιστικών Αγαθών... σελ. 131 Κωνσταντίνος Τριτάρης, Πρέσβης ε.τ.\ Η Συμβολή της ιπλωματίας στην Προβολή και Προστασία των Πολιτιστικών Αγαθών... σελ. 141 ρ. Ειρήνη Α. Σταματούδη, LL.M., Ph.D Αρχές και Τάσεις στο ίκαιο της Πολιτιστικής Κληρονομιάς... σελ. 149 Κωνστάντζα Κυριαζή, ικηγόρος, DEA, Ελληνική Εταιρεία ικαίου Αρχαιοτήτων Πολιτιστικά Αγαθά και Εναλλακτικοί Τρόποι Επίλυσης ιαφορών... σελ. 167 2η Συνεδρία Συντονιστής: ρ. Βύρων Ματαράγκας Αναπληρωτής Καθηγητής στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου Βύρωνας Ματαράγκας, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου Το θεσμικό πλαίσιο της διεθνούς συνεργασίας για την απόδοση ή την επιστροφή των πολιτιστικών αγαθών... σελ. 187

Περιεχόμενα XI ρ. Έλενα Κόρκα, Αρχαιολόγος, /νση Προστασίας & Τεκμηρίωσης Πολιτιστικών Αγαθών Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού Το πλαίσιο του ελληνικού αιτήματος για τη διεκδίκηση των Γλυπτών του Παρθενώνα... σελ. 225 Ματίνα Στέα, ικηγόρος, /νουσα Νομικός Σύμβουλος ιεθνούς Αεροδρομίου «Ελευθέριος Βενιζέλος» Μια πρόταση ρύθμισης του θέματος της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα... σελ. 237 Γεώργιος Μπίζος, Advocate, South Africa Η νομιμότητα της πράξεως απομάκρυνσης και παρακράτησης των Γλυπτών του Παρθενώνα («firman») [The Legality of the Act ( Firman ) for the Removal of the Parthenon Marbles] (στην αγγλική)... σελ. 247 Victor Bizannes, Lawyer (Australia) Μια νομική πρόταση επανάκτησης των Γλυπτών του Παρθενώνα [A proposal for a legal challenge to recover stolen treasures of the Parthenon] (στην αγγλική)... σελ. 271 Emanuel J. Comino, Founder & Chairman of the International Organizing Committee Australia for the Restitution of the Parthenon Marbles (est. 1981), in association with AHEPA International Είναι οι Έλληνες σήμερα οι ίδιοι με εκείνους 2500 χρόνια πριν; [Are the Hellenes of today the same of those 2500 years ago?] (στην αγγλική)... σελ. 279 Αλέξης Μανθεάκης, Πρόεδρος της Επιτροπής της ιεθνούς ράσης για τα Γλυπτά του Παρθενώνα Το ζήτημα των Γλυπτών από πολιτική άποψη... σελ. 287 ιαμαντένια Ριμπά, Μέλος της ΕΣΗΕΑ, Υπεύθυνη Ομογενειακού Ρεπορτάζ του Αθηναϊκού-Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ) Η ανάγκη συντονισμού των πρωτοβουλιών Ομογενών και Φιλελλήνων, ανά τον κόσμο, για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στη γενέτειρά τους... σελ. 291

XII Περιεχόμενα ημήτρης Βαφειάδης, Συντονιστής Νεολαίας Περιφέρειας ΣΑΕ Αφρικής, Εγγύς/Μέσης Ανατολής Η Καμπάνια Ενώστε-Τα-Μάρμαρα: Παρελθόν, Παρόν, Μέλλον [The Unite-The-Marbles Campaign: Past, Present, Future] σελ. 297 Βασίλειος ημητριάδης, Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης Η πράξη απομάκρυνσης των Γλυπτών του Παρθενώνα... σελ. 299 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: aπό τον Βύρωνα Ματαράγκα... σελ. 303

CONTENTS WELCOMING ADDRESS: Welcoming address - Opening of the Colloquium Professor Dimitrios Pantermalis, Chairman, New Acropolis Museum (in greek)... p. 1 His Blessedness the Metropolite of Athens and Entire Greece, Ieronimos (in greek)... p. 3 Mr. Haris Pampoukis, Minister of State (in greek)... p. 5 Mr. Dimitris Dollis, Under-Secretary of Foreign Affairs (in greek)... p. 9 Professor Theodoros Liakakos, Vice-Chancellor of the Athens University... p. 11 Professor Elias Krispis, Professor Emeritus of Law School of the Athens University, Honorary Legal Consultant of the Ministry of Foreign Affairs (in greek)... p. 13 Dr. Anastasia Samara-Krispi, President of the Foundation for International Legal Studies (in greek)... p. 17 Dr. Stefanos Tamvakis, President of the Council for Hellenes Abroad (SAE) (in greek)... p. 21 SPEECHES: 1st Session Chair: Dr. Anastasia Samara-Krispi President of the Foundation for International Legal Studies Spyridon Vrellis, Professor Emeritus, University of Athens, Director, Hellenic Institute of International and Foreign Law «Rules of Conduct in the Area of Cultural Property» (in greek)... p. 25 Anastasia Grammatikaki-Alexiou, Professor, University of Thessaloniki «A Human Rights Approach to Cultural Heritage» (in greek)... p. 43

XIV Contents Symeon Symeonides, Dean & Distinguished Professor, Willamette University, College of Law, Hon. President, American Society of Comparative Law «The Kanakaria Mosaics Judicial Claim and Vindication» (in english)... p. 91 Antonis Bredimas, Professor, University of Athens «The Principle of Integrity of the Cultural Object and the Question of its Return» (in greek)... p. 117 Elina Moustaira, Associate Professor, University of Athens «The Importance of the Return of Cultural Property» (in greek) p. 131 Hon. Ambassador Konstantinos Tritaris «The Contribution of Diplomacy in the Promotion of Cultural Property» (in greek)... p. 141 Dr. Eirini A. Stamatoudi, LL.M., Ph.D. «Principles and Tendencies in the Law of Cultural Heritage» (in greek)... p. 149 Konstantza Kyriazi, Attorney, DEA, Hellenic Society of Antiquities Law «Alternative Dispute Resolution Concerning Cultural Property» (in greek)... p. 167 2nd Session Chair: Dr. Vyron Matarangas Associate Professor, European University of Cyprus Dr. Byron Matarangas, Associate Professor, Eiropean University of Cyprus «The Institutional Framework of the International Cooperation for the Return of Cultural Property» (in greek)... p. 187 Dr. Elena Korka, Archaeologist, Directorate of Protection & Documentation of Cultural Objects, Ministry of Culture & Tourism «The Framework of the Greek Request for Claiming the Parthenon Marbles» (in greek)... p. 225

Contents XV Matina Stea, Attorney, Head Legal Counsel, Athens International Airport El. Venizelos Intervention «A proposal for the Regulation of the Issue of the Return of the Parthenon Marbles» (in greek)... p. 237 George Bizos, Advocate, South Africa «The Legality of the Act ( Firman ) for the Removal of the Parthenon Marbles» (in english)... p. 247 Victor Bizannes, Lawyer (Australia) «A proposal for a legal challenge to recover stolen treasures of the Parthenon» (in english)... p. 271 Emanuel J. Comino, AM, Founder & Chairman of the International Organising Committee Australia for the Restitution of the Parthenon Marbles: (est. 1981), in association with AHEPA International «Are the Hellenes of today the same of those 2500 years ago?» (in english)... p. 279 Alexis Mantheakis, Chairman, The The International Parthenon Sculptures Action Committee) «A political solution to the Sculptures Issue» (in greek)... p. 287 Diamantenia Riba, Journalist (Member of ESIEA), Head Reporter on the Homogeny at the Athenian-Macedonian News Agency (APE-MPE) «The Need for Coordination Initiatives by the Homogeny and the Philhellenes Around the World for the Return of the Parthenon Marbles to Their Birthplace» (in greek)... p. 291 Dimitri Vafiades, Youth Coordinator S.A.E. (Council of Hellenes Abroad), District of Africa, Near/Middle East «The Unite-The-Marbles Campaign: Past, Present, Future»... p. 297 Vassilios Dimitriadis, Professor Emeritus, University of Crete «The Act for Removal of the Parthenon Marbles (written intervention)» (in greek)... p. 299 CONCLUSIONS: by Dr. Byron Matarangas (in greek)... p. 303