ΘΕΜΑ: ΜΕΤΑΔΟΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΘΕΜΑ ΟΜΑΔΑΣ:ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΜΕΤΑΔΟΤΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΟΜΑΔΑ 2:ΡΗΓΟΥΣΤΣΟΥ ΑΝΝΑ, ΣΑΛΑΠΑΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ, ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ, ΧΑΛΚΟΠΙΑΔΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ,ΠΕΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το τμήμα μας επέλεξε το θέμα μεταδοτικές ασθένειες. Συγκεκριμένα, η ομάδα μας ασχολήθηκε με την ιστορική ανασκόπηση αυτών των ασθενειών επειδή είναι πολύ σημαντικό να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη του θέματος που μελετάμε, ξεκινώντας από την αρχή της ιστορίας του. Επίσης, γνωρίζουμε ότι οι σημερινές ασθένειες έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τις αρχαίες μεταδοτικές ασθένειες και ότι η ιατρική έχει τις βάσεις της σε αυτές. Προκειμένου λοιπόν, να καταλάβουμε καλύτερα την επίδραση των ασθενειών στην ιατρική ειδικότερα αλλά και στην κοινωνία των ανθρώπων γενικότερα, έπρεπε να ψάξουμε στο παρελθόν. Ακόμη πολλές είναι οι γνώσεις των ανθρώπων για τις θεραπείες και τις προλήψεις των ασθενειών, ενώ είναι λίγες οι γνώσεις μας για την ιστορική τους ανασκόπηση. Θεωρήσαμε λοιπόν, πιο ενδιαφέρον και λιγότερο συζητημένο θέμα την ιστορική τους αναδρομή.
ΚΕΦ.1: ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Οι απαρχές της προόδου της υγιεινής Κατά τον 18ο αιώνα το δημογραφικό καθεστώς το οποίο επικράτησε για πολλούς αιώνες μετατρέπεται σταδιακά: οι επιδημίες εμφανίζονται όλο και σπανιότερα και είναι λιγότερο θανατηφόρες. Ο πληθυσμός μεγαλώνει και τα προσδόκιμα χρόνια ζωής αυξάνουν. Η εποχή των επιδημιών Για πολλούς αιώνες οι επιδημίες αποτελούσαν τις κυρίαρχες ασθένειες μέσα στην κοινωνία. Φυσικά, πάντα υπήρχαν και άλλες μορφές ασθενειών. Έχουμε πολλαπλές μαρτυρίες. Οι επιδημίες είχαν σημαντικές συνέπειες για την κάθε κοινωνία και την πορεία της και διαδραμάτιζαν σπουδαίο ρόλο σε επίπεδο κοινωνικών αντιλήψεων. Αντιπροσώπευαν για όλους και για μεγάλο χρονικό διάστημα το απόλυτο κακό. Οι δημογραφικές συνέπειες των επιδημιών Πολλά ιστορικά έργα δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο ο ερχομός μιας επιδημίας μπορούσε ν' αλλάξει την όψη μιας επαρχίας ή μιας χώρας, εξαιτίας των πολλών ξαφνικών θανάτων, προκαλώντας μ' αυτόν τον τρόπο σοβαρά δημογραφικά προβλήματα. Η μεγάλη πανώλη στη Δυτική
Ευρώπη, η μαύρη πανώλη, η οποία ξεκίνησε από τη Μεσσήνη της Ιταλίας το 1347, προκάλεσε, από μόνη της, 26 εκατομμύρια θύματα, δηλαδή το ένα τέταρτο του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Κατόπιν, αυτή η ασθένεια επανεμφανιζόταν πολλές φορές στην Ευρώπη, επί τέσσερις αιώνες. Κάποια από αυτά τα πλήγματα έχουν μείνει ιστορικά, όπως η πανώλη του Λονδίνου το 1665 ή εκείνη της Μασσαλίας το 1720. Αλλά η πανώλη δεν είναι η μόνη που προκαλεί καταστροφές. Η εμφάνιση της λέπρας χρονολογείται στη Δυτική Ευρώπη ήδη από τον 6ο αιώνα- θα φτάσει στο απόγειο της τον 13ο αιώνα για να εξαλειφθεί στη συνέχεια. Από τον Μεσαίωνα μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα, η ευλογιά αποτελεί μια ακόμη μάστιγα που μπορεί να σκοτώνει, σε καθεμία από τις εξάρσεις της, το ένα τρίτο των παιδιών ενός χωριού και να παραμορφώνει πολλά άλλα. Η σύφιλη δεν εμφανίζεται στην Ευρώπη παρά στο τέλος του 15ου αιώνα, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Νάπολης από τους Γάλλους το 1494. Η μάχη πρέπει να διακοπεί καθώς και οι δύο στρατοί έχουν αποδεκατιστεί από την αρρώστια. Οι Γάλλοι την ονομάζουν «το κακό της Νάπολης» ενώ οι Ναπολιτάνοι «το γαλλικό κακό». Στην πραγματικότητα, πιστεύεται ότι την μετέφεραν από την Αμερική οι ναύτες του Χριστόφορου Κολόμβου. Δεν πρέπει να ξεχάσουμε να βάλουμε σε αυτό τον κατάλογο ούτε την ελονοσία, η οποία σκότωσε χιλιάδες ανθρώπους, όπως συνέβη στη Νάπολη το 1622, ούτε τη φυματίωση, ή τον κοκίτη και την ιλαρά, πολύ θανατηφόρες εκείνη την εποχή, ούτε τον τύφο, τον τυφοειδή πυρετό, τη δυσεντερία, τη διφθερίτιδα κ.ά. Τον 19ο αιώνα, ενώ η πανώλη είχε εξαλειφθεί στην Ευρώπη, μια άλλη επιδημία έρχεται από την Ασία, η χολέρα. Μόνο η επιδημία της του 1832 προκαλεί στη Γαλλία περισσότερους από 100.000 θανάτους. Στα χωριά, όλες σχεδόν οι
οικογένειες προσβάλλονται από την αρρώστια. Οι αφηγήσεις των μεγάλων επιδημιών στηρίζονται στην απαρίθμηση των θανάτων και όλες οι περιγραφές εμπεριέχουν αυτή των πτωμάτων που συσσωρεύονται στις πόλεις και στα χωριά και αναστατώνουν τον δημόσιο χώρο. Όλα τα μέρη του πληθυσμού αισθάνονται γρήγορα την ιδέα της μόλυνσης. Εντούτοις, η ιατρική είναι σχεδόν εντελώς αδύναμη. Τα μέτρα, τα οποία σταδιακά εφαρμόστηκαν για την αντιμετώπιση της μετάδοσης της αρρώστιας, ήταν κυρίως κατασταλτικά. Στόχευαν στο να απομονώσουν τους αρρώστους, να τους βάλουν σε καραντίνα, στα αμπάρια των καραβιών και να αποκλείουν τις συνοικίες και τα χωριά που είχαν προσβληθεί. ΚΕΦ.2: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΙΣΗ ΕΠΙΔΗΜΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ Ήδη από τα αρχαία χρόνια, οι άνθρωποι υπέφεραν από ασθένειες άλλοτε θανατηφόρες και άλλοτε όχι, οι οποίες ταλαιπωρούσαν πολλούς από αυτούς και συνέβαλαν σε όλες τις εποχές, στην ανάπτυξη της ιατρικής αλλά και στην εύρεση διαφόρων μεθόδων θεραπείας. ΜΑΥΡΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ Λίγα γεγονότα στην ιστορία της μπαρουτοκαπνισμένης Ευρώπης είχαν τόσο κατακλυσμιαίες συνέπειες όσο ο Μαύρος Θάνατος. Η επιδημία πανούκλας πιστεύεται ότι ξεκίνησε γύρω από την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και εξαπλώθηκε γρήγορα στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης και σε τμήματα της Ασίας. Οι αρουραίοι που φώλιαζαν στα έγκατα των πλοίων που
μετέφεραν σιτηρά ήταν η αιτία της νόσου που αφάνισε την Ευρώπη. Η πιο καταστροφική στιγμή της πανδημίας ήταν η τετραετία 1347-1351, που σύμφωνα με εκτιμήσεις ξεκλήρισε τα 2/3 του πληθυσμού της Ευρώπης Ο κίτρινος πυρετός του Μέμφις Το 1878 χιλιάδες Κουβανοί εγκατέλειπαν την πατρίδα τους στο ταξίδι τους για την Αμερική μετέφεραν ωστόσο τον κίτρινο πυρετό. Η Νέα Ορλεάνη ήταν το θύμα της πρώτης επιδημίας κίτρινου πυρετού που γνώριζε ο Νέος Κόσμος, με τη νόσο να ανηφορίζει τον ποταμό Μισισίπι και να εξαπλώνεται στο Μέμφις. Μέχρι το τέλος του χρόνου, πάνω από 5.000 κάτοικοι του Μέμφις έχασαν τη ζωή τους, ενώ οι συνολικές απώλειες στην κοιλάδα του Μισισίπι ανήλθαν στις 20.000. Η επιδημία πολιομυελίτιδας του 1916 Η παραλυτική νόσος πρόσβαλε χιλιάδες στην Αμερική, σκοτώνοντας πάνω από 6.000 ανθρώπους. Και αριθμούσε 9.000 περιστατικά στη Νέα Υόρκη μόνο. Η πολιομυελίτιδα έμελλε ωστόσο να στοιχειώσει την Αμερική για δεκαετίες, με το 25% των ασθενών να καταλήγουν. Και έπρεπε να περιμένουμε ως τη δεκαετία του 1950 για να αναπτυχθεί το εμβόλιο από τον dr. Jonas Salk
SARS Ο ιός του αναπνευστικού που χτύπησε την Ασία το 2003 και έκανε δημοφιλή τη χειρουργική μάσκα, κατάφερε να εξαπλωθεί σε είκοσι και πλέον χώρες της Βόρειας και Νότιας Αμερικής, Ευρώπης και Ασίας, πριν τεθεί υπό περιορισμό. Περισσότεροι από 8.000 άνθρωποι προσβλήθηκαν από τον SARS, ενώ τα θύματά του ανήλθαν σε 774. Έπειτα από 6 μήνες πανικού, η επιδημία καταλάγιασε και τέθηκε υπό έλεγχο, τον Ιούλιο του 2003. Ακόμα και σήμερα ωστόσο, οριστική θεραπεία για τον SARS δεν υπάρχει. Ειδικότερα οι ασθένειες που αναπτύχθηκαν στην Ελλάδα είναι: Η ελονοσία: Η ελονοσία είναι μια πανάρχαια ασθένεια. Τα κρούσµατα ελονοσίας στην Ελλάδα αφορούν συνήθως είτε σε αλλοδαπούς που μολύνθηκαν σε χώρες του εξωτερικού είτε σε άτοµα που ταξίδεψαν σε ενδημικές χώρες και μολύνθηκαν εκεί. Τα κύρια συμπτώματά της περιγράφηκαν από τον Ιπποκράτη τον 4ο αιώνα π.χ ο οποίος τη συνέδεσε με το μέρος όπου ζούσαν οι ασθενείς. Η σχέση της ασθένειας με τα στάσιμα νερά (γνωρίζουμε πλέον ότι τα στάσιμα νερά αποτελούν χώρους αναπαραγωγής του κουνουπιού - φορέα της ελονοσίας) οδήγησαν τους Ρωμαίους και τους Έλληνες τον 4ο αιώνα μ.χ. να ξεκινήσουν προγράμματα αποξήρανσης επιφανειών με στάσιμα νερά. Η ενέργεια αυτή αποτελεί και την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια εξάλειψης της ελονοσίας. Στην Ελλάδα η νόσος εκριζώθηκε το 1974. Η ελονοσία σκότωσε τους περισσότερους
ανθρώπους από οποιαδήποτε άλλη ασθένεια. Η πανούκλα των Αθηνών: Η πανούκλα των Αθηνών είναι μια από τις πιο καταστροφικές ασθένειες της ανθρώπινης ιστορίας που ξέσπασε στην Αθήνα περί το 430 π.χ. και άλλαξε τις στρατιωτικές ισορροπίες στον μακρόχρονο πόλεμο Αθήνας-Σπάρτης. Οι ιστορικοί ερίζουν για τη φύση της νόσου, με κάποιους να υποστηρίζουν ότι επρόκειτο για τύφο ή ανεμοβλογιά, και ίσως να μη μάθουμε ποτέ τι πραγματικά χτύπησε τους πολίτες της Αθήνας. Ο Θουκυδίδης εντόπισε τις ρίζες της πανούκλας στην Αιθιοπία και υπολόγισε ότι η επιδημία εξαφάνισε το 1/3 περίπου του πληθυσμού της Αθήνας, με τα στρατεύματα της πόλης να δέχονται ανεπανόρθωτο πλήγμα. Ο Λοιμός Ο Λοιμός: Κατά τον δεύτερο χρόνο του Πελοποννησιακού Πολέμου (431 404 π. Χ.) ενέσκηψε θανατηφόρα επιδημία λοιμού στην (πολιορκημένη από τους Λακεδαιμονίους και τους συμμάχους τους) Αθήνα. Η ασθένεια προκάλεσε τον θάνατο του ενός τετάρτου (κατ άλλους του ενός τρίτου) του πληθυσμού της Αθήνας. Η επιδημία εκδηλώθηκε συνολικά τρεις φορές μεταξύ του 430 και του 426. Ανάμεσα σε αυτούς που προσβλήθηκαν ήταν και ο ίδιος ο Θουκυδίδης, καθώς και ο Περικλής. Στην πολιτεία της Αθήνας φανερώθηκε ξαφνικά, αφού πείραξε μερικούς πρώτα στον Πειραιά, ώστε οι Πειραιώτες είπαν πως οι Πελοποννήσιοι είχανε ρίξει φαρμάκι στα πηγάδια
και τις στέρνες γιατί δεν είχαν ακόμα βρύσες εκεί. Αργότερα όμως ήρθε και στην απάνω πολιτεία, και πέθαιναν τότε πια πολύ περισσότεροι. Η Λέπρα: Η επιδημία μεταδόθηκε από τα ρωμαϊκά στρατεύματα στην Ελλάδα. Μετά τη διάδοσή της δημιουργήθηκαν οικισμοί λεπρών στα σύνορα των πόλεων. Το 1901, σε μια προσπάθεια να περιοριστεί η εξάπλωση της λέπρας, η Κρητική Πολιτεία θέσπισε την απομόνωση των λεπρών στο μικρό νησί της Σπιναλόγκα στα βόρεια της Κρήτης. Είχε τότε υπολογιστεί ότι στην Κρήτη, επί συνόλου 320 χιλιάδων κατοίκων, υπήρχαν 600 λεπροί. Σταδιακά μεταφέρθηκαν στο νησί πάσχοντες από όλη την Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη και ο πληθυσμός έφτασε μέχρι χίλιους κατοίκους. Μετά την ανακάλυψη της θεραπείας για τη λέπρα, σταδιακά ελαττώθηκε ο πληθυσμός του νησιού και η Σπιναλόγκα έκλεισε το 1957. Η Φυματίωση: H Φυματίωση είναι γνωστή στον άνθρωπο από την αρχαιότητα. Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιεί τον όρο Φθίσις (στον αιώνα που πέρασε ήταν πολύ διαδεδομένος στη χώρα μας o προσδιορισμός φθισικός για τον πάσχοντα από την ασθένεια) για να περιγράψει τον 5ο αιώνα π.χ τη Φυματίωση. Αναφέρει ασθενείς ηλικίας 18-40 ετών που έπασχαν από τη νόσο αυτή και παρουσίαζαν έντονο βήχα, αιματηρή απόχρεμψη, απώλεια βάρους κ.α. Στα βάθη των αιώνων η Φυματίωση παρουσίαζε υφέσεις και εξάρσεις στην εμφάνισή της. Η Φυματίωση μάστιζε την Ελλάδα στις αρχές του 20ου αιώνα. Χαρακτηριστικά πέθαιναν 35.000-40.000 ασθενείς ηλικίας 18-40 ετών κάθε χρόνο. Ως το 1930 η χώρα μας έχασε 1.000.000 συνανθρώπους μας εξαιτίας της νόσου. Η επιστημονική ιατρική κοινότητα
εκλήθη να αντιμετωπίσει μια απειλητική και μεταδοτική ασθένεια. Η βακτηριακή αυτή λοίμωξη χτυπάει κάθε χρόνο περίπου 9.000.000 ανθρώπους. Το 2012 οι θάνατοι παγκοσμίως άγγιξαν το 1,5 εκατομμύριο. Η εμφάνιση της χρονολογείται από τα παλαιά χρόνια: γνωρίζουμε, για παράδειγμα, κατά τον Μεσαίωνα, τη συχνότητα των χελωνών και των χοίρων που αποτελούν είδη φυματίωσης τα οποία δεν συναντώνται πια στις μέρες μας. Η Χολέρα: Η χολέρα πορεύτηκε με την ανθρωπότητα για αιώνες, με τον Ιπποκράτη να την υπαινίσσεται στην ιατρική του, ήταν ωστόσο για μακρό διάστημα περιορισμένη στο δέλτα του Γάγγη στην Ινδία. Το 1817 όμως ταξιδιώτες μετέφεραν τη νόσο σε όλη τη χώρα και τις γειτονικές περιοχές που καταλαμβάνουν σήμερα οι χώρες της Βιρμανίας και της Σρι Λάνκα. Η «ασιατική χολέρα», όπως ονομάστηκε στη Δύση απαίτησε τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων, ενώ χτύπησε τελικά και τις Φιλιππίνες και το Ιράκ, όπου 18.000 άνθρωποι πέθαναν κατά τις τρεις πρώτες βδομάδες εκδήλωσης της επιδημίας. Η «ασιατική χολέρα» ήταν η πρώτη από τις 7 πανδημίες χολέρας που θα ξεσπούσαν στον πλανήτη. Ειδικότερα η Ελλάδα, έχει μετρήσει εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς από χολέρα, ακόμα και στα νεότερα χρόνια της Ιστορίας της. Το 1817, το 1820, το 1853-54, το 1865, το 1883, το 1893,
στη διάρκεια των πολέμων του 1912-13. Κυριότερες ήταν οι επιδημίες του 1853-54 και των Βαλκανικών Πολέμων. Το 1853-54 τη χολέρα έφεραν στον Πειραιά, την Αττική και κατόπιν σε όλη την Ελλάδα τα γαλλικά στρατεύματα, που κατέλαβαν την πρωτεύουσα και το επίνειό της. Σκοπός τους ήταν να αποτρέψουν τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Κριμαϊκό Πόλεμο, παρά το πλευρό της Ρωσίας. Το 1912-13 η χολέρα εμφανίστηκε απειλητική, όταν οι Έλληνες στρατιώτες συναντήθηκαν με τα ήδη μολυσμένα βουλγαρικά στρατεύματα στη Μακεδονία και στη Θράκη. Η αρρώστια δεν άργησε να φτάσει από το μέτωπο στις πόλεις. Όμως, οι υγειονομικές Αρχές κατάφεραν να περιορίσουν την εξάπλωσή τους, υποβάλλοντας σε διπλό εμβολιασμό περίπου 100.000 άτομα. ΚΕΦ.3 α :ΑΙΤΙΕΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ Αιτίες για σοβαρές ασθένειες στο παρελθόν Οι άνθρωποι από παλιά μέχρι και σήμερα υπέφεραν από επιδημίες με πολλά θύματα. Οι συνήθεις αιτίες επιδημιών μπορεί να είναι αλλαγές στις γεωργικές πρακτικές και χρήσεις της γης, κλιματική αλλαγή καθώς και αλλαγές στην κοινωνία και ανθρώπινη δημογραφία. Άλλα αίτια είναι η μόλυνση του νερού ή των τροφίμων. Σημαντικές ασθένειες που προκλήθηκα από αυτά τα αίτια είναι η χολέρα και η πανούκλα. Αναλυτικότερα:
Ο Μαύρος θάνατος γνωστός και ως πανούκλα ήταν μία από τις πιο θανατηφόρες ασθένειες που γνώρισε η Ευρώπη. Προήλθε από τους αρουραίους που φώλιαζαν στα έγκατα των πλοίων που μετέφεραν σιτηρά. Γενικά η πανούκλα είναι βακτηριακή μόλυνση που μεταδίδεται από ψύλλους. Συχνά αυτό μεταδίδεται στον άνθρωπο όταν δαγκωθεί από ψύλλους που έχουν ήδη τραφεί από μολυσμένα ζώα. Η Χολέρα είναι ένα νόσημα που προκαλείται από το βακτήριο Δονάκιο της χολέρας. Οφείλεται στην κατανάλωση νερού, γάλακτος, ή τροφών που έχουν μολυνθεί εξαιτίας των ανθυγιεινών τρόπων λειτουργίας των συστημάτων ύδρευσης και αποχέτευσης. Επίσης επιδημίες μπορούν να προκληθούν και από μετακινήσεις, αποτυχία προγραμμάτων υγείας, επικίνδυνη εξέλιξη ασθενειών και εξέλιξη του παθογόνου. Σοβαρή ασθένεια που προκλήθηκε από εξέλιξη της απλής γρίπης είναι το Sars ( Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο ). Προκαλείται από ένα στέλεχος του κορωνοϊού, η ίδια οικογένεια ιών που προκαλεί το κοινό κρυολόγημα. Μέχρι τώρα, αυτοί οι ιοί δεν έχουν ποτέ ιδιαίτερα επικίνδυνη σε ανθρώπους, αν και μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή νόσο στα ζώα. Για το λόγο αυτό, οι επιστήμονες αρχικά πίστευαν ότι ο ιός SARS μπορεί να έχει περάσει από τα ζώα στον άνθρωπο. Φαίνεται τώρα πιθανό ότι εξελίχθηκαν από ένα ή περισσότερους ιούς ζώων σε ένα εντελώς νέο στέλεχος. Γενικά άλλα αίτια που έκαναν ακόμα και μία απλή ασθένεια επικίνδυνη ήταν
οι ελάχιστες ιατρικές γνώσεις, η αντιμετώπιση των ασθενών από την κοινωνία και οι δεισιδαιμονίες που επικρατούσαν εκείνη την εποχή. Η πείνα και η εξαθλίωση ως αίτια και αποτελέσματα Κάποιες επιδημίες είχαν σημαντικές πολιτικές συνέπειες. Η ευλογιά και η ιλαρά, σκοτώνοντας μαζικά τους ινδιάνικους πληθυσμούς, υπήρξαν καθοριστικές για την κατάκτηση της Αμερικής, κατά τον 16ο αιώνα, από τους Ευρωπαίους. Όλοι οι πόλεμοι, προκαλώντας μεγάλες κινήσεις πληθυσμών, ευνοούν την εξάπλωση των επιδημιών. Αλλά, κυρίως, υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στο επίπεδο ανάπτυξης μιας κοινωνίας και την υγειονομική της κατάσταση ή ανάμεσα στην πείνα και την ασθένεια. Για πολλούς αιώνες, εξαιτίας κυρίως του χαμηλού επιπέδου της αγροτικής τεχνολογίας, ο δυτικός κόσμος είναι ένας κόσμος που λιμοκτονεί. Αυτή είναι, σύμφωνα με τον Jean-Paul Levy, «μια πραγματική χρόνια ασθένεια που ανοίγει την πόρτα στη μόλυνση. Οι δυσμενείς κλιματικές συνθήκες που έχουν ως αποτέλεσμα χειρότερες σοδειές από τις συνηθισμένες, επιβαρύνουν αυτόν τον χρόνιο υποσιτισμό, που αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από δημητριακά. Βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά στη σιτοδεία ή ακόμη και την πείνα. Κάθε αιώνας γνωρίζει πολλές τέτοιες περιόδους. Καθεμία από αυτές τις κρίσεις επιβίωσης εγκυμονεί μια αποδυνάμωση του πληθυσμού η οποία μεταφράζεται με εκατόμβες νεκρών αν επέλθει κάποια επιδημία. Έπειτα, ο αριθμός των νεκρών μειώνει τις πιθανότητες να καλλιεργηθεί η γη και να υπάρξει άφθονη συγκομιδή. Διαιωνίζεται λοιπόν ένας εφιαλτικός κύκλος. Στο έργο του, Les Hommes et la mort en Anjou awe XVIIe et XVIIIe siècle s, ο
Frangois Lebrun αναλύει με σαφήνεια τη σχέση ανάμεσα στην υγειονομική κατάσταση αυτής της περιοχής και την οικονομική της καθυστέρηση: «Το Anjou αποτελεί μέρος ενός τεράστιου συνόλου το οποίο γνωρίζει σε έναν αιώνα προόδου τη στασιμότητα των απόκληρων και των μηδαμινών. Οι άνθρωποι ζουν άσχημα, για αυτό και είναι ανελέητα τρωτοί απέναντι στις αμέτρητες μάστιγες που τους καταβάλλουν. Το να γράψει κανείς την ιστορία αυτών των εποχών κι αυτών των τόπων, είναι να παρατηρεί το οδυνηρό θέαμα ανδρών, γυναικών και παιδιών οι οποίοι ανθίστανται ή παραδίδονται άοπλοι στο θάνατο. Έτσι η εξαθλίωση είναι συγχρόνως το αίτιο και το αποτέλεσμα μιας κατάστασης, όπως αυτή του Anjou(πρώην γαλλικός νόμος), τόσο σε δημογραφικό όσο και σε υγειονομικό επίπεδο. Στις μέρες μας, σε πολλές χώρες του Τρίτου κόσμου, η πείνα, η εξαθλίωση και η αρρώστια ευδοκιμούν ακόμα και οι επιδημίες είναι το ίδιο θανατηφόρες με εκείνες που έζησε κάποτε η Δύση. ΚΕΦ.3β: ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ Μαύρος Θάνατος: Οι προσπάθειες να τεθεί υπό έλεγχο ο Μαύρος Θάνατος ήταν μάταιες επειδή κανένας δεν γνώριζε πραγματικά πώς μεταδιδόταν. Οι περισσότεροι καταλάβαιναν ότι η επαφή με κάποιον άρρωστο ή ακόμα και
με τα ρούχα του ήταν επικίνδυνη. Ωστόσο, οι κάτοικοι της Φλωρεντίας, στην Ιταλία, θεώρησαν ότι έφταιγαν για την επιδημία οι γάτες και οι σκύλοι. Κατέσφαξαν αυτά τα ζώα, χωρίς να καταλαβαίνουν ότι έτσι άφηναν ανεξέλεγκτα τα πλάσματα εκείνα που στην πραγματικότητα έπαιζαν σημαντικό ρόλο στην εξάπλωση της μόλυνσης τους αρουραίους. Καθώς ο αριθμός των νεκρών αυξανόταν, μερικοί στράφηκαν στον Θεό για βοήθεια.. Έτσι η εκκλησία συγκέντρωσε στα χέρια της μεγάλο πλούτο. Φυλαχτά και εικόνες του Χριστού ήταν επίσης μερικά από τα συνηθισμένα αντίδοτα. Άλλοι στράφηκαν στη δεισιδαιμονία, στη μαγεία και στον κομπογιαννιτισμό για θεραπεία. Αρώματα, ξίδι και ειδικά σκευάσματα λεγόταν ότι μπορούσαν να αποτρέψουν την ασθένεια. Άλλη μια θεραπευτική αγωγή την οποία προτιμούσαν πολλοί ήταν η αφαίμαξη. Οι ευρυμαθείς γιατροί του Πανεπιστημίου του Παρισιού έφτασαν στο σημείο να αποδίδουν την ασθένεια στη θέση των πλανητών! Ωστόσο, οι αβάσιμες εξηγήσεις και «θεραπείες» δεν αναχαίτισαν ούτε στο ελάχιστο την εξάπλωση της θανατηφόρας επιδημίας Πολιομυελίτιδα: Δεν υπάρχει θεραπεία για την πολιομυελίτιδα. Το πρώτο υποψήφιο εμβόλιο βασισμένο σε έναν ορότυπο ενός ζωντανού αλλά εξασθενημένου ιού αναπτύχθηκε από την ιολόγο Hilary Koprowski. Το πρωτότυπο εμβόλιο είχε δοθεί σε ένα οχτάχρονο αγόρι στις 27 Φεβρουαρίου 1950. Η Koprowski συνέχιζε να δουλεύει πάνω στο εμβόλιο όλο το 1950 και οδήγησε σε μεγάλης κλίμακας δοκιμές στο τότε Βελγικό Κονγκό και στον εμβολιασμό εφτά εκατομμυρίων παιδιών στην Πολωνία
ενάντια στους ορότυπους 1 και 2 μεταξύ του 1958 και του 1960 Το δεύτερο ανενεργό εμβόλιο ιού αναπτύχθηκε το 1952 από τον Jonas Salk στο πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ και ανακοινώθηκε στον κόσμο στις 2 Απριλίου το 1955. ΤΟ εμβόλιο Salk ή εμβόλιο ανενεργού ιού της πολιομυελίτιδας το οποίο βασίστηκε σε ιό που μεγαλώνει στα κύτταρα από νεφρό ενός τύπου πιθήκου ( Vero κυτταρική σειρά )το οποίο απενεργοποιείται χημικά με φορμαλδεΰδη. Μετά από 2 δόσεις αυτού του εμβολίου πάνω από 90 % των ατόμων ανέπτυξαν προστατευτικά αντισώματα και στους 3 ορότυπους του ιού και το 99% από αυτούς ήταν άνοσο στους ιούς μετά από 3 δόσεις. Ακολούθως, ο Albert Sabin ανέπτυξε ένα άλλο ζωντανό λαμβανόμενο από το στόμα εμβόλιο. Πάρθηκε από το πέρασμα του ιού μέσα από μη ανθρώπινα κύτταρα κάτω από μειωμένες θερμοκρασίες. Ο εξασθενημένος ιός που περιέχει αναπαράγεται πολύ αποτελεσματικά στο έντερο, τον κύριο τόπο μόλυνσης και αναπαραγωγής του ιού της πολιομυελίτιδας αλλά το στέλεχος του ιού δεν μπορεί να αναπαραχθεί στο νευρικό ιστό αποτελεσματικά. Μία μόνο δόση αυτού του εμβολίου Sabin από το στόμα προκαλεί ανοσία και στους 3 ορότυπους του ιού σε 50 % των δεκτών,ενώ 3 δόσεις προκαλούν ανοσία στο 95 % των δεκτών. Οι ανθρώπινες δοκιμές για αυτό το εμβόλιο ξεκίνησαν το 1957 και το 1958 επιλέχθηκε σε διαγωνισμό ανάμεσα στα ζωντανά εμβόλια της Κoprowsky και αλλά εμβόλια από το αμερικάνικο ινστιτούτο υγείας. Αδειοδοτήθηκε το 1960 και γρήγορα έγινε το μόνο εμβόλιο για τον ιό της πολιομυελίτιδας που χρησιμοποιείται στον κόσμο. Επειδή το εμβόλιο αυτό που λαμβάνεται από το στόμα είναι φθηνό, εύκολο για να το χορηγήσεις και προκαλεί εξαιρετική
ανοσία στο λεπτό έντερο 9 το οποίο βοηθά στην πρόληψη της λοίμωξης από ιό άγριο τύπου σε χώρες όπου υπάρχει επιδημία ) έγινε το εμβόλιο επιλογής για να ελεγχθεί ο ιός σε πολλές χώρες. Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις ( 1 στις 750000) ο εξασθενημένος ιός μετατρέπεται σε μορφή που μπορεί να προκαλέσει παράλυση. Έτσι οι περισσότερες βιομηχανικές χώρες στραφήκαν στο τύπου Salk εμβόλιο το οποίο δεν μπορεί να αναστραφεί, ως το μόνο εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας ή σε συνδυασμό με το στοματικό. Χολέρα: Το νερό και η αντικατάσταση των ηλεκτρολυτών είναι οι κύριες θεραπείες για την χολέρα, καθώς η αφυδάτωση και η διάλυση των ηλεκτρολυτών συμβαίνουν πολύ γρήγορα. Η γρήγορη θεραπεία κατά της αφυδάτωσης είναι λειτουργική, ασφαλής και φτηνή. Έχουν χρησιμοποιηθεί και μερικά αντιβιοτικά για την θεραπεία της χολέρας. Το κύριο αντιβιοτικό που χρησιμοποιείται είναι η ουσία τετρακυκλίνη ωστόσο και αυτό έχει δείξει να έχει ορισμένες δυσκολίες στην πλήρη ίαση της ασθένειας. Ακόμη μερικά αντιβιοτικά που έχουν χρησιμοποιηθεί είναι η κοτριμοξαζόλη, ερυθρομυκίνη, δοξυκυκλίνη, χλωραμφενικόλη και φουραζολιδόνη. Sars: Η θεραπεία του κορωνοϊού που σχετίζονται με το SARS έχει εξελιχθεί και μέχρι στιγμής δεν υπάρχει συναίνεση για τη βέλτιστη θεραπευτική αγωγή. Στρατηγικές θεραπείας για το SARS αναπτύχθηκαν για πρώτη φορά σε θεωρητικές βάσεις και από κλινικές παρατηρήσεις και συμπεράσματα. Υποψήφιες τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες θεραπείας
δικαιολογημένα απουσιάζουν κατά τη διάρκεια της πρώτης επιδημίας αυτής της νέας νόσου. Οι κύριες θεραπευτικές παρεμβάσεις για τη νόσο SARS περιλαμβάνουν αντιβιοτικά ευρέος φάσματος και υποστηρικτική φροντίδα, καθώς και αντιϊκών παραγόντων και ανοσοτροποποιητική θεραπεία. Υποβοηθούμενη αναπνοή σε μη επεμβατικές ή επεμβατική μορφή θα πρέπει να συσταθεί στους ασθενείς με SARS που περιπλέκεται από αναπνευστική ανεπάρκεια. ΚΕΦ.4: ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Η ιατρική πρωτοεμφανίζεται από τα αρχαία χρόνια. Οι άνθρωποι προσπαθώντας να θεραπεύσουν τις ασθένειες και να αυξήσουν το μέσο όριο ζωής άρχισαν να προσπαθούν να μάθουν την φύση και τον τρόπο λειτουργίας του ανθρώπινου σώματος. Στην αρχαιότητα οι άνθρωποι άρχισαν να χρησιμοποιούν την ιατρική για την θεραπεία τραυμάτων, την βοήθεια στον τοκετό και την ανακούφιση του πόνου και του πυρετού. Η χρησιμοποίηση βοτάνων με θεραπευτικές ικανότητες ήταν επίσης κάτι πολύ σημαντικό της εποχής. Με αυτόν τον τρόπο οι άνθρωποι άρχισαν να ερευνούν την φύση και να την χρησιμοποιούν για την θεραπεία ασθενειών. Μέχρι τότε πίστευαν ότι οι
ασθένειες έρχονταν από τους θεούς και γι αυτό πίστευαν ότι γίνεται να λυθούν μόνο με θεϊκή παρέμβαση. Βέβαια αυτή η προκατάληψη συνέχισε να πιστεύεται για πολλά χρόνια από τους ανθρώπους. Η πρώτη εγχείρηση έγινε από τους αιγυπτίους το 2750 π. Χ.. Αργότερα άρχισαν να χρησιμοποιούν επεμβάσεις που χρειάζονταν μεγάλη δεξιοτεχνία για να αφαιρούν τα ακόντια και τα βέλη. Συχνά αφαιρούσαν μόνο το εξωτερικό μέρος αφού το εσωτερικό θα αντιμετωπιζόταν από τον οργανισμό που θα το αναγνώριζε ως ξένο σώμα. Πριν τον μεσαίωνα δημιουργήθηκαν τα πρώτα νοσοκομεία και έγιναν πειράματα για την κατανόηση της φύσης των ασθενειών και λειτουργίας σώματος. Τότε αναδείχθηκε και η σημασία της πρόληψης. Στον μεσαίωνα ιατροί γίνονται οι μοναχοί οι οποίοι πίστευαν ότι έπρεπε να υπηρετούσαν τους ασθενείς όπως θα υπηρετούσαν και τον Χριστό. Σήμερα βασικό ρόλο στην ιατρική παίζουν τα φάρμακα. Πολύ σημαντική ήταν η δημιουργία της πενικιλίνης. Οι λοιμώδεις ασθένειες περιορίστηκαν λόγω βελτίωσης δημόσιας και ατομικής υγιεινής. Η χειρουργική εξελίχθηκε πολύ. Όχι μόνο διορθώνει βλάβες αλλά θεραπεύει και ασθένειες. Τα δεδομένα της υγείας μετατρέπονται σε ιατρικές βάσεις δεδομένων μέσω των οποίων οι γιατροί μπορούν να αναζητήσουν πληροφορίες που θα βοηθήσουν την βελτίωση της κλινικής πράξης και της ορθολογικής χρήσης των φαρμάκων. Υπάρχουν βέβαια και ασθένειες που μέχρι και σήμερα δεν έχει βρεθεί τρόπος να καταπολεμηθούν όπως ο καρκίνος το Alzheimer και διάφορες παιδικές ασθένειες όπως κοκκίτης.
Γενικά η ιατρική γνώρισε μεγάλη εξέλιξη τον 20 ο αιώνα. Πια ο μέσος όρος ζωής των ανθρώπων έχει αυξηθεί πολύ στα 80 έτη. Κάθε μέρα χιλιάδες επιστήμονες ερευνούν διάφορες μορφές ιών ανακαλύπτουν καινούργια φάρμακα και δημιουργούν εμβόλια για την αποφυγή και πιθανή εξάπλωση πολλών ασθενειών. Βέβαια πολύ σημαντική είναι η πρόληψη που βοηθάει στην αντιμετώπιση των περισσότερων ασθενειών. ΣΥΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Λαμβάνοντας υπ όψιν όσα αναφέρθηκαν για τις μεταδοτικές ασθένειες κατά τη διάρκεια της ιστορικής εξέλιξης, μπορούν εύκολα να συναχθούν διάφορα συμπεράσματα. Είναι σημαντικό να τονιστεί το γεγονός ότι παρατηρώντας την ιστορία των ασθενειών και την επίδραση αυτών στην κοινωνία, αντιλαμβανόμαστε ότι οι ασθένειες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ιατρικής και κατά συνέπεια και στην απόκτηση νέων γνώσεων. Επίσης είναι αξιοσημείωτη η επίδραση που άσκησαν αυτές στον τρόπο σκέψης των ανθρώπων και στην αντιμετώπιση των παλαιών δεισιδαιμονιών και προκαταλήψεων. Η ανάγκη για αντιμετώπιση των ασθενειών που μάστιζαν με την μορφή
επιδημίας οδήγησε στην ανάπτυξη νέων μεθόδων θεραπείας, οι οποίες ουσιαστικά συνέβαλλαν στην εξέλιξη της κοινωνίας, εγκαταλείπει τις παραδοσιακές πεποιθήσεις, αντιλήψεις και προκαταλήψεις των ανθρώπων και προσεγγίζει τον άνθρωπο και τον κόσμο χρησιμοποιώντας τη γνώση και την επιστημονική μέθοδο. Η σύγχρονη κοινωνία έχει επηρεαστεί έντονα από την προσπάθεια αντιμετώπισης ασθενειών. Οι άνθρωποι προσπάθησαν και κατάφεραν να εκμεταλλευτούν αυτές και να τις χρησιμοποιήσουν για να σωθούν οι νέες γενιές. Παράλληλα αναπτύχτηκαν και επαγγέλματα όπως αυτό της ιατρικής και οι σύγχρονες επιστήμες βιολογίας. Ένας ολόκληρος κλάδος της επιστήμης δημιουργήθηκε χάρη στην εμφάνιση των πρώτων ασθενειών. Ταυτόχρονα αυξήθηκαν οι θέσεις εργασίας αφού αυξήθηκαν και τα επαγγέλματα, μειώθηκε ωστόσο ο αριθμός των νεκρών από ανίατες ασθένειες. Παρ όλα αυτά υπάρχει ένας αριθμός ασθενειών για τον οποίο δεν έχει βρεθεί ακόμη θεραπεία. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι χρειάζονται ακόμη να πραγματοποιηθούν πολλές προσπάθειες προκειμένου να επιτευχτεί ο μικρότερος δυνατός αριθμός θυμάτων από ασθένειες. Σε κάθε εποχή, σε κάθε δυσκολία και πρόβλημα ο άνθρωπος αναζήτα λύσεις. Έτσι έγινε και με τις ασθένειες. Οι άνθρωποι από νωρίς αντιλήφτηκαν ότι ο αριθμός των ανθρώπων που έχαναν τη ζωή τους από ασθένειες στην αρχαιότητα δε μπορεί να συνεχίσει να αυξάνεται αλλά ούτε και να μένει ίδιος. Κάνοντας την αναδρομή στο παρελθόν διαπιστώσαμε ότι οι τωρινές μέθοδοι θεραπείας και οι γνώσεις για τις ασθένειες είναι πραγματικά περισσότερες. Αύτη η ραγδαία εξέλιξη των μεθόδων θεραπείας μαρτυρεί και την σημασία καθώς και το ενδιαφέρον των ανθρώπων για την αντιμετώπισή τους αφού αυτοί
αφιέρωσαν τόσο κόπο και προσπάθεια με σκοπό να αποτρέψουν την κατάσταση που επικρατούσε. Μέρος της τεχνολογίας χρησιμοποιήθηκε για την ενίσχυση των μεθόδων θεραπείας. Σήμερα η ιατρική αποτελεί μια από τις κορυφαίες επιστήμες. Στην αρχαιότητα, οι ασθένειες έγιναν αντικείμενο μελέτης από σπουδαίους φιλοσόφους όπως ο Ιπποκράτης ο όποιος ήταν και γιατρός. Στα πάλαια χρόνια οι προκαταλήψεις δεν επέτρεψαν την ανάπτυξη των κοινωνιών στον τομέα της ιατρικής, ωστόσο τα πρώτα βήματα έγιναν από τότε. Έτσι η ιστορική ανασκόπηση έχει ιδιαίτερη σημασία, περισσότερη από κάθε κλάδο που μελετά το θέμα μεταδοτικές ασθένειες, διότι όλα αυτά που αναφέρθηκαν για την ανάπτυξη της ιατρικής αλλά και τις νέες μεθόδους θεραπείας, έχουν τις βάσεις τους στις αρχαιότερες μεταδοτικές ασθένειες. Επομένως είναι πολύ σημαντικό να μελετάμε τα πράγματα από την αρχή τους και η αρχή της ανάπτυξης των κοινωνιών σε όλους τους τομείς είναι κρυμμένη στην μελέτη των αρχαίων ασθενειών στην Ελλάδα και στον κόσμο, η γνώση των οποίων επιτυγχάνεται μέσω της ιστορικής τους ανασκόπησης. Είναι γνωστό ότι αυτό που τόνωσε το ενδιαφέρον των επιστημόνων στην προσπάθεια για αντιμετώπιση των ασθενειών είναι οι τραγικές συνέπειες που πολλές από αυτές όπως η φυματίωση, η χολέρα και η πανούκλα στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως προκάλεσαν.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: http://www.esdy.edu.gr/files/006_koinoniologias/oi %20astheneies%20stin%20koinwniki%20istoria.pdf http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/dsgl101/560/3669,1593 9/ https://docs.google.com/document/d/1ndclq7fdwup3gd_geeilppgghu qyn