ΟΔΗΓΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΝΕΩΝ ΑΝΑΛΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΟΔΗΓΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΝΕΩΝ ΑΝΑΛΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΓΡΑΦΕΙΟ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Γενική Εποπτεία Ολυμπία Στυλιανού, Γενική Διευθύντρια Εποπτεία Κυπριανός Λούης, Επιθεωρητής Μέσης Εκπαίδευσης π. Δημήτριος Μαππούρας, Επιθεωρητής Μέσης Εκπαίδευσης Επιμέλεια Έκδοσης Κυριάκος Κυριάκου Λάμπρος Λάμπρου Βασιλική Σελιώτη, Λειτουργοί Γραφείου Διαμόρφωσης Αναλυτικών Προγραμμάτων Συντονισμός Έκδοσης Χρίστος Παρπούνας, Συντονιστής Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων Έκδοση 2011 ISBN 978-9963-0-4572-3 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΓΡΑΦΕΙΟ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

ΟΔΗΓΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΝΕΩΝ ΑΝΑΛΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Α. ΕΝΑΡΞΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΣΤΑΔΙΑΚΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ Α.Π.: Η έναρξη της σχολικής χρονιάς 2011-2012 συμπίπτει με την έναρξη της σταδιακής εισαγωγής των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων (Α.Π.) σε σχολεία Προδημοτικής, Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης (Γυμνασίων). Η εισαγωγή αυτή, όπως έχει ήδη δεσμευτεί το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού (Υ.Π.Π.), δεν θα αποτελέσει ένα αγώνα δρόμου αλλά μια σταδιακή, συλλογική διαδικασία η οποία θα προχωρεί με σταθερά βήματα και με ρυθμό που να επιτρέπει την ομαλή εξοικείωση όλων όσων εμπλέκονται στη διαδικασία εφαρμογής τους (εκπαιδευτικών, διευθυντών, επιθεωρητών, στελεχών του Υ.Π.Π., κλπ) με τη νέα φιλοσοφία και πρακτική. Με αφετηρία την παρούσα σχολική χρονιά η εφαρμογή των νέων Α.Π. προβλέπεται να είναι μια σταδιακή, νοικοκυρεμένη, χωρίς βιασύνη και προσεγμένη διαδικασία ώστε να μην προκληθεί αναστάτωση στις σχολικές μονάδες. Β. ΤΙ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΤΑ ΝΕΑ Α.Π.: Στα νέα Α.Π. ορίζονται με ξεκάθαρο και σαφή τρόπο: (α) Η αποστολή και οι σκοποί της εκπαίδευσης που θα παρέχεται στα παιδιά από την Προδημοτική μέχρι το Λύκειο: ποιες γνώσεις δηλαδή πρέπει να κατέχουν όταν αποφοιτήσουν από το σχολείο, ποιες στάσεις ζωής θα πρέπει να έχουν διαμορφώσει και ποιες δεξιότητες θα πρέπει να έχουν αναπτύξει ώστε τελειώνοντας το σχολείο να είναι προετοιμασμένα για την επιτυχή φοίτησή τους στο πανεπιστήμιο αλλά και την επιτυχή επαγγελματική τους πορεία στη ζωή. Το νέο σχολείο φιλοδοξεί να προσφέρει όλα εκείνα τα απαραίτητα μορφωτικά αγαθά σε όλα τα παιδιά με τα οποία, στο μέλλον, θα μπορούν όχι μόνο να εισάγονται στα Πανεπιστήμια και τις Ανώτερες Σχολές της Κύπρου και του εξωτερικού αλλά να είναι και φοιτητές ή φοιτήτριες υψηλού επιπέδου. (β) Οι θεμελιώδεις παιδαγωγικές αρχές στις οποίες στηρίζεται αυτή η εκπαίδευση. (γ) Οι αρχές οργάνωσης και εφαρμογής των νέων Προγραμμάτων Σπουδών (Π.Σ.) κάθε γνωστικού αντικειμένου από όπου, όλες και όλοι οι εκπαιδευτικοί, θα μπορούμε να αντλήσουμε πολλές ιδέες σχετικά με: τις μεθόδους διδασκαλίας που θα μπορούμε να εφαρμόσουμε στην τάξη μας ώστε να μεταδώσουμε με φυσικό και αβίαστο τρόπο όλα τα πιο πάνω στα παιδιά, 1

τον τρόπο οργάνωσης του μαθησιακού περιβάλλοντος στην τάξη ώστε η διαδικασία μάθησης να είναι μια ευχάριστη διαδικασία για εμάς τους ίδιους και τα παιδιά και τέλος για τις σχέσεις που υπάρχουν ή που μπορούν να αναπτυχθούν, με δική μας πρωτοβουλία, μεταξύ σχολείου και οικογένειας ώστε να βοηθηθεί η μαθησιακή διαδικασία. Τα νέα Προγράμματα Σπουδών (Π.Σ.) για κάθε τάξη και γνωστικό αντικείμενο, τα οποία συνοδεύουν το Πλαίσιο Αρχών των νέων Α.Π., περιλαμβάνουν: (α) τους ειδικούς στόχους και το περιεχόμενο κάθε μαθήματος, (β) τους δείκτες επιτυχίας που πρέπει να φτάσουν τα παιδιά ώστε να θεωρείται ότι κατέκτησαν όλα όσα απαιτεί το κάθε μάθημα, (γ) τους τρόπους αξιολόγησης των παιδιών και των μαθησιακών αποτελεσμάτων και (δ) συμπληρωματικές δραστηριότητες που απαιτούνται για την επιτυχία της αποστολής που έχει το σχολείο. Γ. ΠΩΣ ΠΡΟΧΩΡΟΥΜΕ: Όπως και η περσινή σχολική χρονιά έτσι και η φετινή, αποτελούν χρονιές προετοιμασίας των μάχιμων εκπαιδευτικών των Γυμνασίων για την εισαγωγή των νέων Α.Π. η οποία θα κορυφωθεί κατά τα επόμενα χρόνια. Με βάση τον προγραμματισμό του Υπουργείου την παρούσα σχολική χρονιά αναμένεται ότι: (α) θα συνεχιστεί και θα επεκταθεί η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα νέα Α.Π., (β) θα συστηματικοποιηθούν και εντατικοποιηθούν οι διαδικασίες ετοιμασίας πρόσθετου εκπαιδευτικού υλικού, (γ) θα συνεχιστεί και θα επεκταθεί η κλίμακα εφαρμογής πτυχών των νέων Α.Π. σε επίπεδο σχολικών μονάδων και (δ) θα αξιολογηθούν εκ νέου και στην πράξη τα νέα Π.Σ. των διαφόρων μαθημάτων ώστε να βελτιωθούν πτυχές τους που πιθανόν θα χρήζουν αλλαγών με βάση και την ανατροφοδότηση που θα προκύψει μέσα από την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και τις εφαρμογές. Σημειώνεται πως σε επίπεδο οργάνωσης του Ωρολογίου Προγράμματος των Γυμνασίων και της καθημερινότητας των εκπαιδευτικών (προετοιμασία, προγραμματισμός, κλπ) δεν αναμένονται αλλά ούτε και θα απαιτηθούν ανατρεπτικές αλλαγές. Αυτό που αναμένεται είναι πως, μέσα από την επιμόρφωση, θα επιτευχθεί η εξοικείωση των εκπαιδευτικών με τις βασικές αρχές, τους στόχους και το περιεχόμενο των νέων Α.Π. η οποία, σε συνδυασμό με τη μόρφωση, τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους, θα τις/τους βοηθήσει να αναπροσαρμόσουν τον τρόπο εργασίας τους με βάση το πλαίσιο που καθορίζουν τόσο τα νέα Α.Π. όσο και τα νέα Π.Σ. ανά μάθημα. 2

Όσον αφορά αλλαγές ή/και νέες ρυθμίσεις στα Ωρολόγια Προγράμματα των σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης επισημαίνεται ότι αυτές θα προκύψουν μετά από διάλογο μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων (όπως έγινε και στην περίπτωση των δημοτικών σχολείων). Δ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΝΕΑΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΣΕ ΚΑΠΟΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΕ ΚΑΠΟΙΕΣ ΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ: Με βάση τις υποδείξεις των ομάδων υποστήριξης που έχουν αναλάβει την προώθηση της εισαγωγής των νέων Προγραμμάτων Σπουδών των διαφόρων γνωστικών αντικειμένων, το Υπουργείο έχει ετοιμάσει ένα πλάνο με βάση το οποίο θα υλοποιηθεί η σταδιακή εισαγωγή και εφαρμογή των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό του Υπουργείου η σταδιακή εισαγωγή και εφαρμογή των νέων Α.Π. θα ξεκινήσει από τη φετινή σχολική χρονιά 2011-2012 και θα συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια. Σε κάποια μαθήματα η εισαγωγή των νέων Π.Σ. θα γίνει ανά τάξη και θα αφορά όλες τις θεματικές που ορίζονται στα αντίστοιχα Π.Σ. (π.χ. Μαθηματικά, Αρχαία, κλπ) ενώ σε κάποια άλλα μαθήματα η εισαγωγή θα γίνει στο σύνολο των τάξεων και θα αφορά κάποιες από τις θεματικές που ορίζονται στο αντίστοιχα Π.Σ. (π.χ. Τέχνη, Φυσική Αγωγή, κλπ). Σημειώνεται πως στη δεύτερη περίπτωση αυτό που αναμένεται είναι ότι κατά τις επόμενες χρονιές οι ενότητες που θα ετοιμάζονται και θα εισάγονται θα αυξάνονται έτσι ώστε με ένα σταθερό ρυθμό οι νέες ενότητες να αντικαταστήσουν τις υφιστάμενες. Το πλάνο με βάση το οποίο θα υλοποιηθεί η σταδιακή εισαγωγή και εφαρμογή των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων, ανά μάθημα, επισυνάπτεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. Ε. ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ: Στόχος της επιμόρφωσης, όπως έχει ήδη προαναφερθεί, είναι η εξοικείωση των εκπαιδευτικών και κατ επέκταση των σχολικών μονάδων με τις βασικές αρχές, τους στόχους και το περιεχόμενο των νέων Α.Π. η οποία, σε συνδυασμό με τη μόρφωση, τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους, θα τις/τους βοηθήσει να αναπροσαρμόσουν τον τρόπο εργασίας τους με βάση το πλαίσιο που καθορίζουν τα νέα Α.Π. Αυτό συνεπάγεται τη συνέχιση και επέκταση του προγράμματος επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στα νέα Α.Π., όχι μόνο κατά την παρούσα σχολική χρονιά αλλά και κατά τα επόμενα χρόνια, έτσι ώστε όλοι οι εκπαιδευτικοί να έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν σε κάποια ή κάποιες από τις δράσεις που θα αναπτυχθούν στα πλαίσια υλοποίησής του. Στο πλαίσιο της επιμόρφωσης κάθε εκπαιδευτικός, που θα συμμετέχει, θα έχει την ευκαιρία, σε συνεργασία με τον επιμορφωτή, τον υπεύθυνο επιθεωρητή και τους υποστηρικτές, να γνωρίσει και κατανοήσει τα χαρακτηριστικά και τον τρόπο διαχείρισης των νέων Α.Π. και να εξοικειωθεί με τα καινούργια στοιχεία που εισάγονται στα νέα Π.Σ. των διάφορων γνωστικών αντικειμένων. Ακολούθως ο κάθε εκπαιδευτικός, σε συνεργασία πάντοτε με τον υπεύθυνο επιμορφωτή, τους επιθεωρητές και τους υποστηρικτές, θα έχει την ευκαιρία να επιλέξει, να σχεδιάσει και να διδάξει 3

στην τάξη του μια διδακτική ενότητα με βάση τη φιλοσοφία των νέων Α.Π. έτσι ώστε να έχει τη δυνατότητα να δοκιμάσει και στην πράξη τα όσα αναφέρονται στα νέα Α.Π. Σημειώνεται πως η επιμόρφωση που θα προσφερθεί για κάθε γνωστικό αντικείμενο (και συνεπώς για κάθε ειδικότητα καθηγητών) θα διαφοροποείται, ως προς τη μορφή και τη δομή της, ανάλογα με τον τρόπο που έχει προγραμματιστεί η σταδιακή εφαρμογή του νέου Π.Σ. κάθε μαθήματος. Σε κάθε περίπτωση όμως είναι δεδομένο πως καθ όλη τη διάρκεια του προγράμματος επιμόρφωσης οι μάχιμοι εκπαιδευτικοί, που θα συμμετέχουν σε αυτή, θα τυγχάνουν στήριξης από τους επιθεωρητές και τους υποστηρικτές οι οποίοι θα επισκέπτονται τις σχολικές μονάδες. Το όποιο επιπρόσθετο εκπαιδευτικό υλικό θα παράγεται στα πλαίσια της επιμόρφωσης θα αναρτάται στο διαδίκτυο ώστε να έχουν πρόσβαση σε αυτό όλοι οι εκπαιδευτικοί. Όπως κατέδειξε η εμπειρία της προηγούμενης χρονιάς καταλυτικό ρόλο στην πιο πάνω προσπάθεια εξοικείωσης των εκπαιδευτικών με τα νέα Α.Π. έχει να διαδραματίσει και η ίδια η σχολική μονάδα. Η εφαρμογή των νέων Α.Π. μπορεί να είναι ακόμη πιο εύκολη εάν οι ίδιες οι σχολικές μονάδες αναλάβουν δράση και πρωτοβουλίες δημιουργώντας συνθήκες αλληλοεπιμόρφωσης μεταξύ των εκπαιδευτικών, συνεργασίες μεταξύ σχολείων ή/και δίκτυα σχολείων για αλληλοενημέρωση και αλληλοϋποστήριξη (μέσα από τη διοργάνωση επιμορφωτικών μαθημάτων, εκπαιδευτικών συνεδριάσεων, ανταλλαγή εμπειριών, ανταλλαγή εκπαιδευτικού υλικού, κλπ). Όπου εφαρμόστηκαν τα πιο πάνω στα πλαίσια της επιμόρφωσης και του «μπολιάσματος», κατά την προηγούμενη χρονιά, τα αποτελέσματα της εφαρμογής διάφορων πτυχών των νέων Α.Π. ήταν θεαματικά. Το ολοκληρωμένο πρόγραμμα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στα νέα Α.Π. για την παρούσα σχολική χρονιά είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (www.pi.ac.cy - «Τομέας Επιμόρφωσης»). Στ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ: Με βάση τα νέα Π.Σ. οι ομάδες υποστήριξης, σε συνεργασία με μάχιμους εκπαιδευτικούς που συμμετείχαν στην επιμόρφωση και το «μπόλιασμα», δημιουργούν, για κάθε γνωστικό αντικείμενο, μια τράπεζα εκπαιδευτικού υλικού στην οποία, πέραν από τα υφιστάμενα σχολικά εγχειρίδια ή μέσα διδασκαλίας τα οποία το Υπουργείο θα συνεχίσει να αποστέλλει στα σχολεία, θα περιλαμβάνεται (όπου χρειάζεται) και επιπλέον διδακτικό υλικό που έχει παραχθεί και θα συνεχίσει να παράγεται στο πλαίσιο της επιμόρφωσης και της εφαρμογής πτυχών των νέων Α.Π. στις σχολικές μονάδες. Κάθε εκπαιδευτικός μπορεί να βρει το επιπρόσθετο υλικό που έχει ετοιμαστεί, ανά γνωστικό αντικείμενο, στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου στη διεύθυνση www.nap.pi.ac.cy/. Επιπρόσθετο υλικό που κρίθηκε ότι είναι αναγκαίο να δοθεί στους μαθητές έχει ήδη αποσταλεί, ή θα αποσταλεί κατά τη διάρκεια της χρονιάς, σε τυπωμένη μορφή σε κάθε σχολείο. 4

Για να βοηθηθούν οι εκπαιδευτικοί στη διαχείριση της τράπεζας υλικού που έχει συγκεντρωθεί για κάθε μάθημα οι ομάδες υποστήριξης έχουν ετοιμάσει, για όσα γνωστικά αντικείμενα κρίθηκε αναγκαίο, ένα «Οδηγό για τον Εκπαιδευτικό». Οι οδηγοί των διαφόρων μαθημάτων, σε ηλεκτρονική μορφή, είναι ήδη αναρτημένοι στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Εννοείται πως τόσο η τράπεζα υλικού όσο και ο «Οδηγός για τον Εκπαιδευτικό» κάθε γνωστικού αντικειμένου θα εξελίσσονται και θα αναδιαμορφώνονται συνεχώς αφού η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και η παραγωγή υλικού θα συνεχιστούν και κατά τα επόμενα χρόνια μέχρι την πλήρη εφαρμογή των νέων Α.Π. Ζ. ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΑΝΑΛΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ: 1. Αποβάλλουμε το άγχος: Κάθε τι νέο, είναι συνήθως παράγοντας άγχους. Ωστόσο, όπως έχει ήδη αναφερθεί, η εφαρμογή των νέων Α.Π. στα σχολεία δεν θα αποτελέσει έναν αγώνα δρόμου αλλά μια σταδιακή, συλλογική διαδικασία η οποία θα προχωρεί με σταθερά βήματα. Εξάλλου η σταδιακή διαμόρφωση, και εφαρμογή των νέων Α.Π. στις σχολικές μονάδες, ανάμεσα σε άλλα, αποσκοπεί να ικανοποιήσει και τη διαχρονική ανάγκη (αίτημα) των παιδιών, των εκπαιδευτικών και των γονιών για διαμόρφωση ενός ανθρώπινου σχολείου στο οποίο οι μαθητές και οι μαθήτριες θα έχουν το δικαίωμα και τη δυνατότητα να βιώνουν την παιδική και τη νεανική τους ηλικία ως τις πιο δημιουργικές και ευχάριστες περιόδους της ανθρώπινης ζωής και όχι αποκλειστικά ως περιόδους μιας ιδιαίτερα κοπιαστικής και αγχώδους προετοιμασίας για την ενήλικη ζωή. Συνεπώς και οι εκπαιδευτικοί, για να είναι σε θέση να προσφέρουν τις πιο πάνω συνθήκες στα παιδιά, θα πρέπει και οι ίδιοι να βιώνουν ανάλογες συνθήκες εργασίας. Το ανθρώπινο σχολείο για τα παιδιά προϋποθέτει εξίσου ανθρώπινες συνθήκες και για τους εκπαιδευτικούς. 2. Αξιοποιούμε στο μέγιστο βαθμό το Πλαίσιο Αρχών των νέων Α.Π. και τα νέα Π.Σ.: Αποτελεί το πρώτο και καθοριστικό βήμα που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως προϋπόθεση για την επιτυχία αυτής της αλλαγής. Από τώρα και στο εξής η αφετηρία της διδασκαλίας μας θα πρέπει να είναι πάντοτε τα Α.Π. και το Π.Σ. του γνωστικού μας αντικειμένου, έτσι, ώστε να έχουμε υπόψη το σύνολο της μαθησιακής διαδικασίας και να υπάρχει συνέχεια και συνέπεια μεταξύ στόχων, περιεχομένου, μεθοδολογίας και αξιολόγησης. Για όλα τα πιο πάνω είναι σημαντικό η μελέτη μας να κινείται με την πιο κάτω σειρά: 1. Μελέτη του Πλαισίου Αρχών (πυλώνων) των νέων Α.Π. 2. Μελέτη των θεμελιωδών Παιδαγωγικών Αρχών. 5

3. Μελέτη των μοντέλων Διδασκαλίας και Διδακτικών Πρακτικών που προτείνονται για τάξεις μικτής ικανότητας (ομαδοσυνεργατική μάθηση και διαφοροποίηση διδασκαλίας). 4. Μελέτη των ειδικών στόχων και του περιεχομένου κάθε γνωστικού αντικειμένου ανά τάξη και ανά μάθημα. 5. Μελέτη μεθοδολογίας ανάπτυξης διδακτικού υλικού και οργάνωσης μαθησιακού περιβάλλοντος. Τόσο το Πλαίσιο Αρχών των νέων Α.Π. όσο και τα νέα Προγράμματα Σπουδών για κάθε γνωστικό αντικείμενο έχουν ήδη αναρτηθεί και είναι προσβάσιμα σε όλους, από το Σεπτέμβρη του 2010, στην Ιστοσελίδα του Υπουργείου (http://www.moec.gov.cy ΝΕΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ) προσφέροντας πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό για όλα τα γνωστικά αντικείμενα. Στη σελίδα του κάθε μαθήματος μπορεί κανείς να βρει και να κατεβάσει δειγματικά μαθήματα, δείγματα εξεταστικών δοκιμίων και υποστηρικτικό διδακτικό υλικό. Επίσης στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (http://www.pi.ac.cy Τομέας Επιμόρφωσης) μπορείτε να βρείτε παρουσιάσεις, άρθρα, σημειώσεις και υλικό που δόθηκε από τους επιμορφωτές στο πλαίσιο του προγράμματος επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στα νέα Α.Π. 3. Διαβάζουμε τον Οδηγό του εκπαιδευτικού Εντοπίζουμε το εκπαιδευτικό υλικό που χρειαζόμαστε: Με βάση και τη φιλοσοφία των νέων Α.Π. η χρήση και αξιοποίηση εκπαιδευτικού υλικού δεν θα περιορίζεται μόνο στα σχολικά εγχειρίδια. Αντίθετα οι εκπαιδευτικοί και τα παιδιά θα μπορούν να αντλήσουν υλικό από διάφορες πηγές. Προκειμένου να εντοπίζουμε εύκολα το εκπαιδευτικό υλικό, σε πολλά μαθήματα κρίθηκε αναγκαίο να δημιουργηθεί ένας «Οδηγός του Εκπαιδευτικού» ο οποίος θα είναι στη διάθεσή μας σε ηλεκτρονική μορφή. Ο οδηγός αυτός λειτουργεί ως χάρτης που προσδιορίζει, ανά τάξη και θεματική περιοχή, το εκπαιδευτικό υλικό και τις πηγές από τις οποίες μπορεί να αντληθεί. Πιο αναλυτικά περιλαμβάνει: (α) εισαγωγικό σημείωμα που διευκρινίζει τη δομή και τον τρόπο χρήσης του, (β) παραπομπές στο νέο διδακτικό υλικό που ετοιμάστηκε κατά τη διάρκεια της χρονιάς και το οποίο ανάλογα με το μάθημα μπορεί να είναι: - θεματικές ενότητες σχεδιασμένες στη βάση των νέων Α.Π. καθώς και διδακτικές εφαρμογές που ετοιμάστηκαν από τους επιμορφωτές, κατά τη διάρκεια της επιμόρφωσης, τους υποστηρικτές και τους μάχιμους εκπαιδευτικούς (που συμμετείχαν στην επιμόρφωση και στο «μπόλιασμα»), - εγχειρίδια για το μαθητή ή τον εκπαιδευτικό που καλύπτουν συγκεκριμένες ανάγκες μαθημάτων και - σημειώσεις, κείμενα ή ασκήσεις, 6

(γ) παραπομπές σε υλικό από τα υφιστάμενα σχολικά εγχειρίδια που μετά τη χαρτογράφησή του από τους υποστηρικτές κρίθηκε συμβατό προς χρήση σύμφωνα με τα νέα Α.Π., καθώς και άλλου είδους εκπαιδευτικό υλικό (π.χ.διδακτικές προτάσεις). Ο «Οδηγός του Εκπαιδευτικού» διευκρινίζει επίσης τη μορφή του παραπάνω υλικού (έντυπη, ηλεκτρονική ή και τα δύο) και όταν πρόκειται για ηλεκτρονικό υλικό παραπέμπει στον ιστοχώρο που έχει αναρτηθεί. Σε πολλές περιπτώσεις επίσης, δίνει διευκρινιστικές πληροφορίες για το πώς το εκπαιδευτικό υλικό που περιλαμβάνει μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη διδακτική πράξη. Ο οδηγός σε καμιά περίπτωση δεν υποκαθιστά το Π.Σ. που παραμένει ο πλοηγός του εκπαιδευτικού στην καθημερινή διδακτική πρακτική του. Σχεδιάστηκε και εκπονήθηκε με σκοπό να τον διευκολύνει την ανεύρεση διδακτικού υλικού και έχει δυναμικό χαρακτήρα δηλαδή θα εμπλουτίζεται και θα διαφοροποιείται διαρκώς, έτσι ώστε να είναι πάντοτε συγχρονισμένος με τις εκπαιδευτικές ανάγκες που εμφανίζονται. Οι Οδηγοί των διαφόρων μαθημάτων, σε ηλεκτρονική μορφή, είναι ήδη αναρτημένοι στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (www.nap.pi.ac.cy/). Για την εφαρμογή των νέων Α.Π. πέραν από τα υφιστάμενα σχολικά εγχειρίδια ή μέσα διδασκαλίας (π.χ. βιβλία εκπαιδευτικού ή άλλα βοηθήματα όπως σχολικοί άτλαντες και φύλλα εργασίας κ.λπ.), τα οποία το Υπουργείο θα συνεχίσει να αποστέλει στα σχολεία, έχει ετοιμαστεί (σε όσα γνωστικά αντικείμενα χρειάζεται) και επιπλέον διδακτικό υλικό το οποίο δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της πρώτης χρονιάς επιμόρφωσης και κατά τη διάρκεια της μικρής κλίμακας, περιορισμένης εφαρμογής πτυχών των νέων Α.Π. («μπόλιασμα») σε μερικές σχολικές μονάδες τη σχολική χρονιά 2010-2011. Το υλικό ετοιμάστηκε από τους συναδέλφους που έλαβαν μέρος στο «μπόλιασμα» και τις ομάδες υποστήριξης της εφαρμογής των νέων Α.Π., συχνά υπό την εποπτεία των πανεπιστημιακών που συμμετείχαν στις ομάδες συγγραφής των νέων Π.Σ. Το επιπρόσθετο υλικό που έχει ετοιμαστεί ανά γνωστικό αντικείμενο έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου στη διεύθυνση www.nap.pi.ac.cy/. Παράλληλα μέρος από το υλικό αυτό έχει αποσταλεί σε τυπωμένη μορφή στα σχολεία μας στις αναγκαίες ποσότητες για να δοθεί στους μαθητές ή στους εκπαιδευτικούς. Εκτός από τα παραπάνω μπορούμε να ζητήσουμε υλικό και από τους συνάδελφούς μας. Η εμπειρία της προηγούμενης χρονιάς (επιμόρφωση και «μπόλιασμα») υποδεικνύει ότι η ανταλλαγή ιδεών όχι μόνο επιτρέπεται αλλά επιβάλλεται. Άλλωστε, μέσα από τη συγκεκριμένη διαδικασία, οι ιδέες μπορούν να πολλαπλασιαστούν όχι μόνο σε ποσότητα αλλά και σε ποιότητα βοηθώντας με αυτό τον τρόπο στη δημιουργία, σε κάθε σχολείο και για κάθε μάθημα, μιας τράπεζας εκπαιδευτικού υλικού η οποία συνεχώς θα εμπλουτίζεται και εξελίσσεται με υλικό που θα παράγεται είτε από το Υπουργείο είτε από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. 7

4. Κάνουμε τις πρώτες σκέψεις για τον ετήσιο προγραμματισμό: Προβληματιζόμαστε για τυχόν ανάγκες που θεωρούμε ότι έχουν οι μαθήτριες και οι μαθητές μας, το σχολείο ή/και η τοπική κοινότητα και ενημερώνουμε σχετικά το Συντονιστή του μαθήματός μας. Αξιοποιούμε όλα τα πιο πάνω στο σχεδιασμό και ανάπτυξη δραστηριοτήτων που ανταποκρίνονται σε δείκτες επιτυχίας οι οποίοι αντιστοιχούν σε επιτυχή υλοποίηση των θεματικών ενοτήτων που αναμένεται να καλυφθούν, σύμφωνα με το κάθε Π.Σ., από τα παιδιά της τάξης. 5. Συζητάμε με τις μαθήτριες και τους μαθητές: Ήρθε η ώρα των παιδιών. Ας τους δώσουμε τη δυνατότητα ρόλου και λόγου. Οι μαθήτριες και οι μαθητές μας έχουν τις δικές τους εμπειρίες και ανάγκες. Ως εκ τούτου, σίγουρα θα υπάρξουν δραστηριότητες ή θέματα με τα οποία θα ασχοληθούν με ενθουσιασμό και άλλα που θα τους αφήσουν παγερά αδιάφορους. Για την επιτυχή υλοποίηση των νέων Π.Σ. δεν είναι σημαντικός μόνο ο δικός μας ενθουσιασμός αλλά και ο δικός τους. Είναι σημαντικό, να συζητήσουμε με τους μαθητές μας για τον τρόπο οργάνωσης της τάξης και του μαθησιακού περιβάλλοντος, τις αρχές και τους κανόνες που διέπουν τις νέες διδακτικές προσεγγίσεις, το ρόλο των μαθητών και του εκπαιδευτικού, καθώς και για τους γενικούς και επιμέρους στόχους του μαθήματος. Επίσης, θα ήταν χρήσιμο να ανταλλάξουμε απόψεις για τους τρόπους που θα καταστήσουν αποτελεσματικότερη την όλη μαθησιακή διαδικασία με απώτερο στόχο τη μεγιστοποίηση των μαθησιακών επιτευγμάτων των παιδιών μας. Αναζητούμε μαζί ιδέες για δραστηριότητες που θα θέλαμε να αναπτύξουμε, μέσα από συζήτηση. Μόλις ολοκληρωθεί η αρχική αναζήτηση ιεραρχούμε τις ιδέες που προέκυψαν με βάση τους δείκτες επιτυχίας των Π.Σ. και τις δυνατότητες υλοποίησής τους. 6. Ελέγχουμε την ανταπόκριση των δραστηριοτήτων στους διάφορους δείκτες επιτυχίας και παρακολουθούμε την υλοποίηση τους: Είναι καλό, ανά τακτικά χρονικά διαστήματα, να ελέγχουμε το βαθμό ανταπόκρισης των προγραμματιζόμενων δραστηριοτήτων στους δείκτες επιτυχίας. Εντοπίζουμε τους δείκτες που δεν μπορούν να καλυφθούν μέσα από τις δραστηριότητες που υλοποιήσαμε και προγραμματίζουμε μαθησιακό χρόνο και δραστηριότητες και για αυτούς. Αν για παράδειγμα εντοπίσουμε ότι δεν μπορούν να καλυφθούν όλοι οι δείκτες επιτυχίας με τις δραστηριότητες που επιλέξαμε τότε επιλέγουμε και άλλες, ώστε να τους καλύψουμε. 7. Διαφοροποιούμε τη διδασκαλία μας, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στο μαθησιακό βιογραφικό κάθε μαθητή μας. Επειδή ο μαθητικός πληθυσμός από σχολείο σε σχολείο και από τμήμα σε τμήμα διαφέρει, αλλά και επειδή μέσα στο ίδιο τμήμα κάθε μαθητής έχει διαφορετικό ρυθμό μάθησης, η 8

διδασκαλία μας δεν πρέπει να είναι μονολιθική και ανελαστική, αλλά προσανατολισμένη στις ανάγκες κάθε μαθητή στον οποίο διδάσκουμε, έτσι, ώστε όλοι τους να κατακτήσουν τους στόχους του Π.Σ. κάθε μαθήματος. Για τη διαφοροποίηση της διδασκαλίας δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη συνταγή, διότι είναι κατ εξοχήν αντανακλαστική διαδικασία. Παρόλο που η διαφοροποίηση ως διδακτική/μαθησιακή διαδικασία προγραμματίζεται, η εξέλιξή της εξαρτάται από τις αντιδράσεις των μαθητών κατά τη διάρκεια της διδακτικής/μαθησιακής διαδικασίας και διαμορφώνεται ανάλογα από εμάς τους εκπαιδευτικούς, σύμφωνα με αυτές τις αντιδράσεις. Σε μια διαφοροποιημένη διδασκαλία, λειτουργούμε ως συνεργάτες των μαθητών και συμμετέχουμε με τρόπο που να ενθαρρύνεται και να προωθείται η ανάληψη ευθύνης και η ανάπτυξη στάσεων και δεξιοτήτων αυτόνομης μάθησης από πλευράς των μαθητών. Θ. ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΥΜΕ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ: Για την εφαρμογή των νέων Α.Π. πέραν από τα υφιστάμενα σχολικά εγχειρίδια ή μέσα διδασκαλίας (π.χ. βιβλία εκπαιδευτικού ή άλλα βοηθήματα όπως σχολικοί άτλαντες και φύλλα εργασίας κ.λπ.), τα οποία το Υπουργείο θα συνεχίσει να αποστέλλει στα σχολεία, έχει ετοιμαστεί (σε όσα γνωστικά αντικείμενα χρειάζεται) και επιπλέον διδακτικό υλικό το οποίο δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της πρώτης χρονιάς επιμόρφωσης και κατά τη διάρκεια της μικρής κλίμακας, περιορισμένης εφαρμογής πτυχών των νέων Α.Π. («μπόλιασμα») σε μερικές σχολικές μονάδες τη σχολική χρονιά 2010-2011. Το υλικό ετοιμάστηκε από τους συναδέλφους που έλαβαν μέρος στο «μπόλιασμα» και τις ομάδες υποστήριξης της εφαρμογής των νέων Α.Π., συχνά υπό την εποπτεία των επιθεωρητών ή/και των πανεπιστημιακών που συμμετείχαν στις ομάδες συγγραφής των νέων Π.Σ. Το επιπρόσθετο υλικό που έχει ετοιμαστεί ανά γνωστικό αντικείμενο έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου στη διεύθυνση www.nap.pi.ac.cy/. Παράλληλα μέρος από το υλικό αυτό έχει αποσταλεί (ή θα αποσταλεί κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς) σε τυπωμένη μορφή στα σχολεία, στις αναγκαίες ποσότητες, για να δοθεί στους μαθητές. Επιπρόσθετα, για όσα γνωστικά αντικείμενα κρίθηκε αναγκαίο, ετοιμάστηκε ένας «Οδηγός για τον Εκπαιδευτικό» ο οποίος θα μας καθοδηγεί για το πώς θα εντοπίζουμε και πώς θα χρησιμοποιούμε το σύνολο του υλικού που έχουμε στη διάθεσή μας για κάθε γνωστικό αντικείμενο. Οι οδηγοί των διαφόρων μαθημάτων, σε ηλεκτρονική μορφή, είναι ήδη αναρτημένοι στην πιο πάνω ιστοσελίδα. Εκτός από τα παραπάνω μπορούμε να ζητήσουμε υλικό και από τους συναδέλφους μας. Η εμπειρία της προηγούμενης χρονιάς (επιμόρφωση και «μπόλιασμα») υποδεικνύει ότι η ανταλλαγή ιδεών όχι μόνο επιτρέπεται αλλά επιβάλλεται. Άλλωστε, μέσα από τη συγκεκριμένη διαδικασία, οι ιδέες μπορούν να πολλαπλασιαστούν όχι μόνο σε ποσότητα αλλά και σε ποιότητα βοηθώντας με αυτό τον τρόπο στη δημιουργία, σε κάθε σχολείο και για κάθε μάθημα, μιας τράπεζας εκπαιδευτικού υλικού η οποία συνεχώς θα εμπλουτίζεται και εξελίσσεται με υλικό που θα παράγεται είτε από το Υπουργείο είτε από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. 9

Ι. ΠΟΙΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΑΣ ΒΟΗΘΗΣΕΙ: Κεντρική φιλοσοφία των νέων Α.Π. είναι η συλλογική δράση. Ζούμε σε ένα περιβάλλον με μεγάλες δυνατότητες διάδρασης. Αναμένεται και επιβάλλεται να αναζητήσουμε βοήθεια και να συνεργαστούμε με τον άμεσο κοινωνικό μας περίγυρο. Να συνεργαστούμε καταρχήν με τους μαθητές μας ζητώντας τους να συνεισφέρουν σε όλα τα στάδια της μαθησιακής διαδικασίας, αλλά και τους συναδέλφους μας, από τη συλλογή διδακτικού υλικού μέχρι τον καθορισμό των δραστηριοτήτων που θα αναπτυχθούν στα πλαίσια του μαθήματος. Βοήθεια επίσης μπορούμε να έχουμε από τις ομάδες υποστήριξης της εφαρμογής των νέων Π.Σ. κάθε γνωστικού αντικειμένου. Οι ομάδες αυτές, που έχουν συσταθεί από την προηγούμενη σχολική χρονιά (μια για κάθε γνωστικό αντικείμενο) και αποτελούνται από ένα επιθεωρητή και αποσπασμένους εκπαιδευτικούς εργάζονται, σε συνεργασία με τους πανεπιστημιακούς που συμμετείχαν στις ομάδες συγγραφής των νέων Π.Σ. των διαφόρων γνωστικών αντικειμένων, για την ενίσχυση της τράπεζας εκπαιδευτικού υλικού για κάθε μάθημα, την ετοιμασία και συνεχή αναδιαμόρφωση, ανάλογα με τις εξελίξεις, του «Οδηγού για τον Εκπαιδευτικό», τον καθορισμό των χρονοδιαγραμμάτων εισαγωγής των νέων Προγραμμάτων Σπουδών για κάθε μάθημα και την προετοιμασία ή υποστήριξη της επιμόρφωσης των μάχιμων εκπαιδευτικών. Ανάμεσα στα καθήκοντα των ομάδων υποστήριξης περιλαμβάνονται και οι επισκέψεις στις σχολικές μονάδες με στόχο τη στήριξη των μάχιμων εκπαιδευτικών μέσα από τη διοργάνωση δειγματικών διδασκαλιών και συνδιδασκαλιών και τη συμμετοχή σε παιδαγωγικές συνεδρίες για ενημέρωση, συζήτηση και παρουσίαση στους εκπαιδευτικούς προτάσεων διδασκαλίας, σχεδίων μαθήματος ή άλλου υποστηρικτικού υλικού με βάση τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα. Οι ομάδες υποστήριξης είναι στη διάθεσή μας και μπορούμε άμεσα, μέσω της Διεύθυνσης του σχολείου μας και του οικείου Επιθεωρητή, να απευθυνόμαστε σε αυτές. ΙΑ. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΝΕΩΝ ΩΡΟΛΟΓΙΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ: Η διαμόρφωση νέων Ωρολογίων Προγραμμάτων στηρίζεται στις ανάγκες που προκύπτουν μέσα από τη διαμόρφωση των νέων Α.Π. ενώ η εφαρμογή τους αποσκοπεί στη διευκόλυνση της εφαρμογής των νέων Α.Π. Για το λόγο αυτό η διαμόρφωση των νέων Ω.Π. ακολουθεί τη διαμόρφωση των νέων Α.Π. (που έχει ήδη ολοκληρωθεί) ενώ η εφαρμογή τους (η οποία αναμένεται μέσα στα επόμενα χρόνια) θα βοηθήσει καταλυτικά στην πλήρη εφαρμογή των νέων Α.Π. Ο διάλογος για τις τελικές ρυθμίσεις σχετικά με το νέο Ωρολόγιο Πρόγραμμα βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Κατά την τρέχουσα σχολική χρονιά αναμένεται ότι θα οριστικοποιηθούν τα νέα Ω.Π. Γυμνασίων και Λυκείων έτσι ώστε η έναρξη της σταδιακής εφαρμογής τους από τη σχολική χρονιά 2012-2013 να δώσει περαιτέρω ώθηση στην εφαρμογή των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων. 10

ΙΒ. ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ: Έχοντας πάντοτε υπόψη το γεγονός ότι η Επιτροπή Διαμόρφωσης των νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων (Ε.Δ.Α.Π.) έχει δεσμευτεί απέναντι στους οργανωμένους μαθητές και γονείς, τις εκπαιδευτικές οργανώσεις και το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού ότι το νέο Λύκειο θα ανταποκρίνεται πλήρως στο ρόλο που καλείται να διαδραματίσει στον 21 ο αιώνα (με τον οποίο όπως διαφάνηκε κατά τις επαφές της Ε.Δ.Α.Π. όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς συναινούν), την παρούσα σχολική χρονιά αναμένεται ότι θα ολοκληρωθεί και ο διάλογος σχετικά με την αναμόρφωση και της Β και Γ Λυκείου (όπως αναμένεται ότι θα συμβεί και στην περίπτωση του Γυμνασίου και της Α Λυκείου). Οι όποιες νέες ρυθμίσεις σχετικά με το Λύκειο (νέα Π.Σ. των γνωστικών αντικειμένων που θα διδάσκονται, πρόγραμμα κοινού κορμού μαθημάτων ανθρωπιστικής και κοινωνικής παιδείας, προγράμματα εμβάθυνσης, μαθήματα επιλογής, κλπ), αφού συμφωνηθούν με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, θα ξεκινήσουν να εφαρμόζονται σταδιακά, από την Α Λυκείου, τη σχολική χρονιά 2013-2014. Με βάση τον πιο πάνω σχεδιασμό η έναρξη των διαδικασιών προετοιμασίας του ανθρώπινου δυναμικού που στελεχώνει τα Λύκεια, για την εισαγωγή της νέας φιλοσοφίας, έχει προγραμματιστεί για τη σχολική χρονιά 2012-2013. ΙΓ. ΑΤΕΝΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΜΕ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ: Η εκπόνηση και η εφαρμογή των νέων Α.Π. φιλοδοξεί να ανεβάσει την Κύπρο, στον τομέα της εκπαίδευσης, εκεί που της αξίζει: στις υψηλότερες θέσεις, σε επίπεδο επιδόσεων, στην Ευρώπη. Ως χώρα έχουμε φτάσει, με βάση και τις διεθνείς στατιστικές, όλους τους ποσοτικούς δείκτες όσον αφορά την εκπαίδευση των παιδιών μας. Έχουμε τις υψηλότερες δημόσιες δαπάνες για την παιδεία, τις υψηλότερες ιδιωτικές δαπάνες και τους καλύτερα καταρτισμένους εκπαιδευτικούς σε επίπεδο μεταπτυχιακών προσόντων. Έφτασε ο καιρός, λοιπόν, να φτάσουμε και όλους τους δείκτες επιτυχίας όσον αφορά τα αποτελέσματα. Οι υψηλές επιδόσεις και η ποιότητα των μαθησιακών αποτελεσμάτων των παιδιών μας, φυσιολογικά, θα φέρει και την επιτυχία και τα υψηλά επιτεύγματα σε διεθνείς έρευνες που μετρούν όλα όσα θεωρούνται αναγκαία στη σημερινή κοινωνία της γνώσης και τα οποία περιλαμβάνονται στα νέα Α.Π. Ένα γεγονός που θα φέρει, παράλληλα, και την αναγνώριση της χώρας μας σε διεθνές επίπεδο καθιερώνοντάς την ως μια χώρα που διαθέτει ανθρώπινο δυναμικό με μόρφωση υψηλού επιπέδου και υψηλής ποιότητας. Η επιτυχία αυτή θα αναβαθμίσει τις προοπτικές του κάθε πολίτη της χώρας μας ξεχωριστά αφού, ανάμεσα σε άλλα, θα φέρει την αναγνώριση των σχολείων μας ως υψηλού επιπέδου εκπαιδευτικά ιδρύματα, την ευκολότερη εισαγωγή των μαθητών μας σε ξένα πανεπιστήμια, την προσφορά περισσότερων υποτροφιών σε κύπριους φοιτητές, κ.λπ. και, ταυτόχρονα, θα προσφέρει νέες προοπτικές σε ολόκληρη την κυπριακή κοινωνία αφού, η είσοδός μας στην κοινωνία της γνώσης, 11

θα διευκολύνει της είσοδό μας στην οικονομία της γνώσης διασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο την ευημερία και την κοινωνική πρόοδο στη χώρα μας. Τα υψηλά ακαδημαϊκά επιτεύγματα, ανάμεσα σε άλλα, θα προσελκύσουν επενδύσεις από ξένες χώρες, θα συμβάλουν στη στελέχωση των ντόπιων οργανισμών, ερευνητικών ιδρυμάτων και πανεπιστημίων από υψηλής ποιότητας ανθρώπινο δυναμικό, κ.λπ. Επιπρόσθετα η εκπόνηση και η εφαρμογή των νέων Α.Π. και Ω.Π. συμβάλλει καθοριστικά και στη διαμόρφωση ενός πραγματικά δημοκρατικού και ανθρώπινου σχολείου. Ενός σχολείου στο οποίο όλες οι μαθήτριες και όλοι οι μαθητές, ανεξάρτητα από οποιεσδήποτε διαφορές ή ιδιαιτερότητες, θα μπορούν να συμμετέχουν ισότιμα και να αποκτούν όλα εκείνα τα μορφωτικά αγαθά που χαρακτηρίζουν το μορφωμένο άνθρωπο στην κοινωνία του 21 ου αιώνα. Ενός σχολείου στο οποίο όλα τα παιδιά θα έχουν το δικαίωμα και τη δυνατότητα να βιώνουν την παιδική και τη νεανική τους ηλικία ως τις πιο δημιουργικές και ευτυχισμένες περιόδους της ανθρώπινης ζωής και όχι αποκλειστικά ως περιόδους ιδιαίτερα κοπιαστικής προετοιμασίας για την ενήλικη ζωή. Ενός σχολείου στο οποίο όλοι οι εκπαιδευτικοί, χωρίς άγχος, θα μπορούν να αξιοποιούν στο μέγιστο δυνατό βαθμό όλες τις δημιουργικές τους δυνάμεις συμβάλλοντας καθοριστικά στη διαμόρφωση των χαρακτηριστικών των αυριανών πολιτών και συνεπώς της αυριανής κοινωνίας της πατρίδας μας. Είναι βέβαιο πως με πνεύμα συνεργασίας, επαγγελματισμό και συλλογική δράση όλες οι νέες ρυθμίσεις που έχουν προκύψει τα τελευταία χρόνια σχετικά με τα Αναλυτικά και τα Ωρολόγια Προγράμματα μπορεί να αποτελέσουν τη βάση για περαιτέρω εκσυγχρονισμό του κυπριακού σχολείου και βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης που παρέχουμε στα παιδιά μας. 12

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 13

14

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 ΠΛΑΝΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΣΤΑΔΙΑΚΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΑΝΑΛΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Επισημαίνεται ότι για τα μαθήματα Φυσική και Χημεία, τα οποία με το υφιστάμενο Ωρολόγιο Πρόγραμμα δεν συμπεριλαμβάνονται σε ορισμένες τάξεις, η έναρξη της σταδιακής εισαγωγής τους στις τάξεις αυτές θα γίνει τη μεθεπόμενη χρονιά (2012-2013), με την εφαρμογή του νέου Ω.Π. 1. Νέα Ελληνική Γλώσσα: 2011-2012: εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. κατά τη διάρκεια της χρονιάς στην Α τάξη. Όλοι οι εκπαιδευτικοί που θα διδάξουν το μάθημα στην Α τάξη θα επιμορφωθούν το δεύτερο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου σε επαρχιακό επίπεδο. Εκπαιδευτικό και επιμορφωτικό υλικό καθώς και «Οδηγός Εκπαιδευτικού» του μαθήματος έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. 2012-2013: πλήρης εισαγωγή στην τάξη Α και εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. στις τάξεις Β και Γ Γυμνασίου. Όλοι οι εκπαιδευτικοί που θα διδάξουν θα επιμορφωθούν σχετικά, τον Ιούνιο του 2012. 2013-2014: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ Γυμνασίου και εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. στην Α Λυκείου. 2014-2015: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β, Γ Γυμνασίου και Α Λυκείου. 2. Λογοτεχνία: 2011-2012: εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. κατά τη διάρκεια της χρονιάς στην Α τάξη. Όλοι οι εκπαιδευτικοί που θα διδάξουν το μάθημα στην Α τάξη θα επιμορφωθούν το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου σε επαρχιακό επίπεδο. Το νέο εκπαιδευτικό υλικό που θα έχουν στη διάθεσή τους οι εκπαιδευτικοί έχει ως εξής: Κείμενα Λογοτεχνίας Α Γυμνασίου - Ο λόγος ανάγκη της ψυχής (βιβλίο μαθητή σε έντυπη μορφή). Τετράδιο εργασιών- δραστηριοτήτων (εγχειρίδιο απ όπου οι φιλόλογοι θα μπορούν να αντλούν ερωτήσεις ή άλλου τύπου δραστηριότητες για τα Κείμενα Λογοτεχνίας Α Γυμνασίου, διαφοροποιώντας τις ανάλογα με το μαθητικό πληθυσμό της τάξης τους και το ιδιαίτερο προφίλ κάθε μαθητή τους, σε έντυπη μορφή). 15

Οδηγός δημιουργικής γραφής (εγχειρίδιο απ όπου οι φιλόλογοι θα μπορούν να αντλούν δραστηριότητες δημιουργικής γραφής, διαφοροποιώντας τις ανάλογα με τις ανάγκες του μαθήματος, ανάλογα με το μαθητικό πληθυσμό της τάξης τους και το ιδιαίτερο προφίλ κάθε μαθητή τους, σε έντυπη μορφή). Ο εν λόγω Οδηγός θα είναι στη διάθεση των φιλολόγων με την έναρξη του Β τετραμήνου. Τόσο το παραπάνω υλικό όσο και ο «Οδηγός Εκπαιδευτικού» του μαθήματος και επιπλέον νέο εκπαιδευτικό και επιμορφωτικό υλικό που έχει δημιουργηθεί, έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. 2012-2013: πλήρης εισαγωγή στην τάξη Α και εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. στις τάξεις Β και Γ Γυμνασίου. Όλοι οι εκπαιδευτικοί που θα διδάξουν θα επιμορφωθούν σχετικά, τον Ιούνιο του 2012. 2013-2014: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ Γυμνασίου και εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. στην Α Λυκείου. 2014-2015: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β, Γ Γυμνασίου και Α Λυκείου. 3. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία 2011-2012: εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. κατά τη διάρκεια της χρονιάς στην Α τάξη. Οι εκπαιδευτικοί που θα διδάξουν το μάθημα στην Α τάξη επιμορφώθηκαν ήδη τον Ιούνιο του 2011 σε επαρχιακό επίπεδο. Το νέο εκπαιδευτικό υλικό που θα έχουν στη διάθεσή τους έχει ως εξής: Για την αρχαία ελληνική γλώσσα, νέα εικονογραφημένα κείμενα σε έντυπη μορφή, για το Α τετράμηνο. Για την αρχαία ελληνική γραμματεία, (Ομήρου Οδύσσεια) υποστηρικτικό υλικό για τον καθηγητή σε ηλεκτρονική μορφή. Ο «Οδηγός Εκπαιδευτικού» του μαθήματος έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. 2012-2013: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α και Β. 2013-2014: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ Γυμνασίου. 2014-2015: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ Γυμνασίου και Α Λυκείου. 16

4. Ιστορία: 2011-2012: εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. κατά τη διάρκεια της χρονιάς στην Α τάξη και μερική εφαρμογή στις τάξεις Β και Γ όπου θα εφαρμοστούν συγκεκριμένες ενότητες. Τόσο το εκπαιδευτικό υλικό που έχει παραχθεί όσο και ο «Οδηγός Εκπαιδευτικού» του μαθήματος έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. 2012-2013: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ Γυμνασίου και μερική εισαγωγή στην Α Λυκείου. 2013-2014: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ Γυμνασίου και Α Λυκείου. 5. Μαθηματικά: - 2011-2012: εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. κατά τη διάρκεια της χρονιάς στις τάξεις Α και Β σε δοκιμαστική μορφή. 2012-2013: πλήρης εισαγωγή, σε δοκιμαστική μορφή, στις τάξεις Α και Β Γυμνασίου και εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ., σε δοκιμαστική μορφή, στη Γ Γυμνασίου και Α Λυκείου. 2013-2014: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α Γυμνασίου έως Α Λυκείου σε δοκιμαστική μορφή. 2014-2015: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α Γυμνασίου έως Α Λυκείου σε αξιολογητική μορφή. 2015-2016: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α Γυμνασίου έως Α Λυκείου σε τελική μορφή. 6. Θρησκευτικά: 2011-2012: εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. κατά τη διάρκεια της χρονιάς στην Α τάξη. Ο «Οδηγός Εκπαιδευτικού» καθώς και νέο εκπαιδευτικό υλικό έχουν ήδη αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. 2012-2013: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α και Β. 2013-2014: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ. 2014-2015: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ Γυμνασίου και Α Λυκείου. 17

7. Φυσική: 2012-2013: εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. κατά τη διάρκεια της χρονιάς στην Α τάξη. Ο «Οδηγός Εκπαιδευτικού» καθώς και νέο εκπαιδευτικό υλικό θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. 2013-2014: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α και Β. 2014-2015: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ. 2015-2016: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ Γυμνασίου και Α Λυκείου. 8. Χημεία 2012-2013: εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. κατά τη διάρκεια της χρονιάς στη Β τάξη. Ο «Οδηγός Εκπαιδευτικού» καθώς και νέο εκπαιδευτικό υλικό θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. 2013-2014: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Β και Γ. 2014-2015: πλήρης εισαγωγή στην Α Λυκείου. 9. Βιολογία 2011-2012: εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. κατά τη διάρκεια της χρονιάς στην Α τάξη. Ο «Οδηγός Εκπαιδευτικού» καθώς και νέο εκπαιδευτικό υλικό έχουν ήδη αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. 2012-2013: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α και Β. 2013-2014: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ. 2014-2015: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ Γυμνασίου και Α Λυκείου. 10. Σχεδιασμός & Τεχνολογία: 2011-2012: εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. κατά τη διάρκεια της χρονιάς στην Α τάξη. Ο «Οδηγός Εκπαιδευτικού» καθώς και νέο εκπαιδευτικό υλικό έχουν ήδη αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. 2012-2013: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α και Β. 2013-2014: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ. 2014-2015: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ Γυμνασίου και Α Λυκείου. 18

11. Πληροφορική και Επιστήμη Η/Υ 2011-2012: εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. κατά τη διάρκεια της χρονιάς στην Α τάξη και μερική εισαγωγή στη Β τάξη. Το νέο εκπαιδευτικό υλικό έχει ήδη αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και θα αποσταλεί και σε έντυπη μορφή. 2012-2013: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α και Β και μερική στη Γ τάξη. 2013-2014: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ Γυμνασίου και μερική στην Α Λυκείου. 2014-2015: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ Γυμνασίου και Α Λυκείου. 12. Οικιακή Οικονομία/Αγωγή Υγείας 2011-2012: εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. κατά τη διάρκεια της χρονιάς στην Α τάξη. Ο «Οδηγός Εκπαιδευτικού» καθώς και νέο εκπαιδευτικό υλικό έχουν ήδη αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. 2012-2013: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α και Β. 2013-2014: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ. 13. Φυσική Αγωγή: 2011-2012: εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. κατά τη διάρκεια της χρονιάς στην Α τάξη και μερική εισαγωγή ενοτήτων στις τάξεις Β (Αθλοπαιδιές) και Γ (Κλασικός αθλητισμός). Ο «Οδηγός Εκπαιδευτικού» έχει ήδη αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και παράλληλα μ αυτόν θα χρησιμοποιηθούν οι εκδόσεις: 1. Φυσική Αγωγή Α Γυμν., Βιβλίο Εκπ., ΟΕΔΒ 2006 2. Φυσική Αγωγή Β Γυμν., Βιβλίο Εκπ., ΟΕΔΒ 2007 3. Φυσική Αγωγή Γ Γυμν., Βιβλίο Εκπ., ΟΕΔΒ 2009 2012-2013: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α και Β και μερική εισαγωγή στη Γ. 2013-2014: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ Γυμνασίου και μερική εισαγωγή στην Α Λυκείου. 2014-2015: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ Γυμνασίου και Α Λυκείου. 19

14. Τέχνη: 2011-2012: μερική εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. κατά τη διάρκεια της χρονιάς και στις τρεις τάξεις του Γυμνασίου. 2012-2013: εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. κατά τη διάρκεια της χρονιάς και στις τρεις τάξεις του Γυμνασίου. 2013-2014: πλήρης εισαγωγή του νέου Π.Σ.και στις τρεις τάξεις του Γυμνασίου. 15. Μουσική: 2011-2012: εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. στην Α τάξη και μερική εισαγωγή κάποιων ενοτήτων στις τάξεις Β και Γ Γυμνασίου και Α Λυκείου ως εξής: Β Γυμνασίου: (α) Σε ρυθμούς Αφρικάνικους, (β) Ευρωπαϊκές προδιαγραφές, (γ) Μουσική για χορό, (δ) Μελωδικοί εξωτικοί αυτοσχεδιασμοί, (ε) Ο γύρος της Ελλάδας, (στ) Μουσικές της γης. Γ Γυμνασίου: (α) Είμαστε στον αέρα (project), (β) Ελληνικές μουσικές ιστορίες, (γ) Στις γειτονιές του ελληνικού τραγουδιού, (δ) Από το γκόσπελ στο ροκ. Α Λυκείου: (α) Ενότητα Α, Κυπριακή παραδοσιακή μουσική, (β) Ενότητα Γ, Τάσεις του 20ου αιώνα, (γ) Ενότητα Δ, Ελληνικό τραγούδι. 2012-2013: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α και Β και μερική εισαγωγή στη Γ. 2013-2014: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ. 2014-2015: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ Γυμνασίου και Α Λυκείου. 16. Γεωγραφία* 2011-2012: εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. στην Α τάξη. 2012-2013: πλήρης εισαγωγή στην τάξη Α και την τάξη Β (εκείνων των πτυχών του Π.Σ. που αφορούν θέματα της Ευρώπης). 2013-2014: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α και Β και στην τάξη Γ (εκείνων των πτυχών του Π.Σ. που αφορούν θέματα της Κύπρου). *Σε περίπτωση επέκτασης του Π.Σ. της Γεωγραφίας στο λυκειακό κύκλο τότε θα υπάρξει σταδιακή εισαγωγή του από το 2012-2013. 20

17. Αγγλικά: 2011-2012: εξαιτίας της αλλαγής των βιβλίων σε όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και με βάση το υπάρχον, επιπρόσθετο υλικό για κάποιες θεματικές ενότητες, το νέο Π.Σ. του μαθήματος, θα εισαχθεί πλήρως και στις τρεις τάξεις του Γυμνασίου. 2012-2013: πλήρης εισαγωγή του νέου Π.Σ. στις τρεις τάξεις του Γυμνασίου. 18. Γαλλικά 2011-2012: εκτεταμένη εισαγωγή πτυχών του νέου Π.Σ. στην Α τάξη και μερική εισαγωγή κάποιων ενοτήτων στις τάξεις Β και Γ ως εξής: B Γυμνασίου: (α) Les voyages en Europe, (β) Chansons et musiques Γ Γυμνασίου: (α) Biographies Ο «Οδηγός Εκπαιδευτικού» καθώς και νέο εκπαιδευτικό υλικό έχουν ήδη αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. 2012-2013: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α και Β και μερική εισαγωγή στη Γ. 2013-2014: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ και μερική εισαγωγή στην Α Λυκείου. 2014-2015: πλήρης εισαγωγή στις τάξεις Α, Β και Γ Γυμνασίου και στην Α Λυκείου. 21

22