ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΝΕΑΠΟΛΕΩΣ ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΕΩΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΥ ΜΕΝΕΜΕΝΗΣ 2o Επιμορφωτικό Σεμινάριο Εξομολογητικής Εργασία για την Ιερά εξομολόγηση - Μετάνοια π. Στυλιανού Χαρπαντίδη
Ένα μεγάλο θέμα που απασχολεί όχι μόνο στις ημέρες τις δικές μας αλλά ανά τους αιώνας είναι η ιερά εξομολόγηση και η μετάνοια των ευσεβών χριστιανών της ορθοδόξου πίστεως μας. Μέσα από αυτές τις σελίδες της εργασίας αυτής θα προσπαθήσω να σκιαγραφήσω με απλά λόγια και σύμφωνα με τους πατέρες της εκκλησίας, τί είναι η ιερά εξομολόγηση και η μετάνοια. Καταρχάς πρέπει να αναφέρουμε πως η Ιερά Εξομολόγηση είναι ένα από τα επτά μυστήρια της ορθόδοξης Εκκλησίας. Η παράδοση αυτής έγινε από τον ίδιο τον Ιδρυτή της εκκλησίας μας, που δεν είναι άλλος από τον Κύριον μας Ιησού Χριστό στους μαθητές του και αποστόλους ημών. Η Μετάνοια στην ουσία είναι Δώρο Θεού και μέσα από την Μετάνοια μπορούμε να βρούμε τον εαυτό μας. Η Μετάνοια δίνει σε εμάς, όταν γίνεται συνειδητά, τις προϋποθέσεις ώστε να έρθει επάνω μας η Χάρις του Χριστού. Στην ουσία η Μετάνοια που συνυπάρχει με την Ιερά εξομολόγηση, δίνει σε εμάς την απόλυτη ελευθερία. Η Ορθόδοξη ημών εκκλησία είναι το νοσοκομείο, το θεραπευτήριο της ψυχής μας, αλλά για να προσέλθει κάποιος στο μυστήριο της Ιεράς Εξομολογήσεως πρέπει πρώτα να έχει συνειδητοποιήσει την αμαρτωλώτητα της ζωής του, να έχει την εσωτερική θέληση της ψυχής να μεταστρέψει την ζωή του μέσω της Μετάνοιας και της Ιεράς Εξομολογήσεως. Αυτό όμως για να συμβεί πρέπει να έχει σχέση εμπιστοσύνης προς το Θεό, να νιώθει πως δεν θα τον απορρίψει ο Θεός, αλλά θα δεχτεί την πρόσκληση του ως φιλεύσπλαχνος και στοργικός Πατέρας και τέλος να εκκλησιάζεται και να μετέχει στα μυστήρια της εκκλησίας με κατ εξοχήν το πρώτο Μυστήριο που είναι η Θεία Κοινωνία. Τέλος η Ιερά Εξομολόγηση είναι μέρος της μετάνοιας της ζωής μας, η οποία ζωή μας πρέπει να είναι μια συνεχής πορεία Μετάνοιας και εξομολογήσεως. Την ημέρα της Βαπτίσεως μας ακούμε μια φράση από τα χείλη των Ιερέων «Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθημεν». Με το μυστήριο λοιπόν αυτό αναγεννηθήκαμε εν Χριστό και δεχτήκαμε την Θεία υιοθεσία, εν συνεχεία με το Άγιον Χρίσμα λάβαμε την σφραγίδα της Δωρεάς του Αγίου Πνεύματος και έτσι γίναμε κατά Χάριν υιοί Θεού, αλλά και κοινωνοί των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος. Αυτές τις μεγάλες Θείες δωρεές δυστυχώς τις αμαυρώσαμε και τις αμαυρώνουμε κάθε φορά που διαπράττουμε μια αμαρτία, μεγάλη ή μικρή και δυστυχώς προσβάλαμε την Πατρική αγάπη του Θεού, αδιαφορώντας για τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος και αρνούμαστε οικειοθελώς να γίνουμε κατά Χάριν υιοί Θεού. Όμως όσο εμείς πράττουμε αυτά, Εκείνος ως φιλάνθρωπος και στοργικός πατέρας δεν μας αρνείται. Αντιθέτως δεν έπαψε ποτέ να μας θεωρεί παιδιά του να μας αγαπά και πάντοτε να μας δίνει συνεχώς την δυνατότητα μέσω των μυστηρίων της Ιεράς Εξομολογήσεως αλλά πρωτίστως της Μετανοίας μας, που είναι η αλλαγή στάσης ζωής προς το καλύτερο, να αποκατασταθούμε στα μάτια Του και να ξαναγίνουμε δεκτικοί στα Θεία χαρίσματα. Η εξομολόγηση είναι το Μυστήριο δια του οποίου ο άνθρωπος μπορεί και ομολογεί χωρίς φόβο στον Θεό τα αμαρτήματα του. Δέχεται από τον Θεό Πατέρα που είναι φιλάνθρωπος αλλά δια μέσου του πνευματικού του πατρός την άφεση των αμαρτιών. Έτσι γίνεται ο άνθρωπος και πάλι δεκτός στο Πατρικό Οίκο και προσκαλείται από τον Θεό Πατέρα ξανά να συμμετάσχει στην Τράπεζα της Θείας Ευχαριστίας, όπως ο άσωτος υιός της παραβολής. Με την βοήθεια του Θεού στις επόμενες σελίδες όπως σας προανάφερα θα προσπαθήσω να προσεγγίσω το μυστήριο της Μετάνοιας, βασιζόμενος στις εμπειρίες των Θεοφόρων πατέρων της εκκλησίας μας. Ταπεινή μου ευχή είναι να μπορέσουμε
όλοι μας κάποια στιγμή να επιστρέψουμε στο Θεό και να ομολογήσουμε «Πάτερ ήμαρτον εις τον ουρανών και ενώπιον σου» και να είμαστε σίγουροι και βέβαιοι πως θα αναστηθούμε μέσα στην Πατρική του αγκαλιά και θα γίνουμε κοινωνοί της αγάπης του. Ο Ιησούς Χριστός με την ενανθρώπιση του, την διδασκαλία του και την Σταυρική του Θυσία μας αποκάλυψε τις περί του Θεού Πατρός αλήθειες αλλά και ποια είναι η πραγματική αγάπη. Μας εξήγησε πως ο Θεός είναι μια Πατρική αγάπη δια παντός προσφερόμενη στον άνθρωπο. Αυτό το βλέπουμε καθαρά στην παραβολή του ασώτου υιού. Ο Θεός πριν ακόμη μας δημιουργήσει μας φανέρωσε την αγάπη του για εμάς. Πριν από εμάς για την χάρη μας, έπλασε τους Αγγέλους για να αποστέλλονται αυτοί στην Γη ως διάκονοι, δια τους μέλλοντας κληρονομείν την σωτηρία. Πριν από εμάς άπλωσε τον ουρανό, θεμελίωσε την γη, έφτιαξε την θάλασσα και όλων τον αισθητό κόσμο. Δημιούργησε δηλαδή για εμάς τους ανθρώπους τον ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ. Εάν η δημιουργία του αισθητού κόσμου είναι η φανέρωση του Θεού προς τον άνθρωπο, τότε η δημιουργία του ανθρώπου είναι η φανέρωση της αγάπης τους προς αυτόν. Εφόσον ο σκοπός της δημιουργίας του ανθρώπου ήταν να γίνει μέτοχος και αυτών των Θείων αγαθών, ο άνθρωπος στολίστηκε από τον Θεό με την ζωή, τον λόγο και την σοφία, δηλαδή με όλα τα θεοπρεπή αγαθά. Με μια λέξη όλα αυτά στην Αγία Γραφή ονομα ζονται «Κατ εικο να θεου» Το ύψιστο αγαθό το οποίο δωρήθηκε στον άνθρωπο από τον Δημιουργό του ήταν η προσεδρία του Θεού ( δηλαδή η παραμονή κοντά στον Θεό). Αυτή την μεγάλη δωρεά του Θεού έπρεπε να τη φυλάει ο άνθρωπος μέσα στον παράδεισο, όμως να γίνεται πάντοτε με την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου και έτσι πλέον από το «κατ εικόνα» περνάμε στο «καθ ομοι ωσιν». Όπως γραφεί ο Αγ. Γρηγόριος ο Νήσσης το μεν κατ εικόνα συνυπάρχει με εμάς από την αρχή της δημιουργίας, αλλά το να γίνουμε «καθ ομοίωσιν θεού» κατορθώνεται από εμάς του ίδιους με την προαίρεσή μας. Δυστυχώς όμως ο άνθρωπος όπως προαναφέραμε πιο μπροστά, δεν τίμησε τις Θείες δωρεές ζώντας μέσα στον Παράδεισο και διάλεξε αντί τις ζωής τον θάνατο, αντί της Αγάπης το Μίσος και έτσι σταμάτησε πλέον να ακολουθεί και να ομοιάζει τον Κτίστη του και όπως ο άσωτος υιός της παραβολής έφυγε μακριά από τον πατερά του ζώντας ασώτως. Κατά τον Όσιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό «δημιούργησε ο Θεός τον άνθρωπο αναμάρτητο κατά την φύση και αυτεξούσιο κατά την θέληση του. Αναμάρτητο δε όχι επειδή δεν ήταν δεκτικός προς την αμαρτία αλλά επειδή είχε μέσα του την προαίρεση και την ελευθερία». Ο Θεός δεν βιάζει την ελευθερία μας, επιθυμεί να μείνουμε κοντά του αλλά με την θέληση μας και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει ότι «το αυτεξούσιο του ανθρώπου είναι η απόδειξη της σοφίας και της φιλανθρωπίας του Θεού». Ο Άγιος Κύριλλος παρατηρεί ότι «κάθε αμαρτία προέρχεται σε εμάς τους ανθρώπους μέσα από την ανοησία μας» και ο Ιερός Χρυσόστομος μιλώντας για την πτώση των πρωτοπλάστων λέει «πως τους κάνει ανόητους και πλήρεις απαθείας και σοφίας». Είμαστε δημιουργήματα του Θεού ελεύθερα να χαράξουμε της πορεία μας και να παραμείνουμε κοντά του με την θέληση μας. Εκείνος ο Ουράνιος Πατέρας αποδέχεται όποια μας επιλογή, ακόμη και το να φύγουμε από τη εστία της Πατρικής του αγάπης και αγκαλιάς. Όταν το πράξουμε αυτό, που είναι η λανθασμένη μας επιλογή, η πατρική του αγάπη εκείνη την στιγμή ξεκινάει να αναμένει την επιστροφή μας σε αυτόν. Αυτό είναι και η αμαρτία, η απομάκρυνση μας δηλαδή από τον ουράνιο Πατέρα.
Όπως πάλι λέει ο σοφός πατέρας Ιωάννης Χρυσόστομος «κάνει τόσο μεγάλο κακό η αμαρτία στον άνθρωπο ώστε δεν τον απομακρύνει μόνο από τον Θεό και την Αγάπη του αλλά τον οδηγεί και στην ντροπή και στην ταπείνωση». Οι συνέπειες της αμαρτίας Το να πράξουμε την αμαρτία εμείς οι άνθρωποι και να απομακρυνθούμε από τον Θεό χάνοντας όλα τα Θεία χαρίσματα είναι το μόνο εύκολο, όμως κανένας από εμάς δεν σκέφτεται ποιες είναι οι συνέπειες της αμαρτίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα για όλους εμάς, πρέπει να είναι πάλι η παραβολή του Ασώτου Υιού. Έζησε άσωτα μακριά από τον Πατέρα νομίζοντας για αρχή πως περνάει όμορφα, όμως εκ τον υστέρων ήρθε η πείνα, τα πάθη, η ταπείνωση και ο εξευτελισμός. Έτσι και εμείς κάθε φορά που διαπράττουμε κάποιο αμάρτημα, μικρό ή μεγάλο πρέπει να υποστούμε και τις συνέπειες αυτού. Διότι προσφέρουμε την ψυχή μας στον Διάβολο υποδουλώνοντας τον εαυτό μας στα πάθη. Μετά την υποδούλωσή μας μια άλλη συνέπεια που ακολουθεί την αμαρτία είναι η διαρκής θλίψη, η οποία πηγάζει από την απουσία του Χριστού από την ψυχή μας. Μπορεί η αμαρτία να μας γλυκαίνει στην αρχή, να μας δίνει μια ψεύτικη ηδονή στην συνέχεια όμως μας αφήνει μια αίσθηση στυφότητας και πικρίας. Η γλυκύτητα της αμαρτίας είναι πρόσκαιρη αλλά όμως η πικρότητα της οδύνης της είναι μακροχρόνια. Εάν δεν μπορέσει ο άνθρωπος να Μετανοήσει ειλικρινά τότε είναι αιώνια. Η χειρότερη συνέπεια που μας προκαλεί η αμαρτία είναι ο θάνατος. Ο θεός είναι η ζωή, η αμαρτία είναι η απομάκρυνση από τον Θεό, άρα η απουσία του Θεού γεννά τον θάνατο. Ο Μέγας Βασίλειος λέει «Ζωή γάρ ο Θεός, στέρησις δε της ζωής ο θάνατος». Όταν κάνουμε μια αμαρτία αμέσως μετά αν δεν μετανοήσουμε ζούμε πλέον έναν βίο νεκρό. Ο Θεός δεν θέλει να μην αμαρτάνουμε αυτό εξ αλλού είναι φύσιν αδύνατο, όπως λέει και η ευχή του Χερουβικού «Ουδείς άξιος των συνδεδεμένων τις σαρκικές επιθυμίες και ηδονές», αλλά αυτό που περιμένει ως στοργικός Πατέρας από εμάς, είναι το να μπορέσουμε να βρούμε την δύναμη να ξανά αναστηθούμε και μέσω της Μετάνοιας να προχωρήσουμε την ζωή μας. Δεν χρειάζεται ο εξομολογούμενος να φοβάται τον πνευματικό, διότι ο πνευματικός είναι η γέφυρα επικοινωνίας του με τον Θεό. Η εξομολόγηση είναι μια δύσκολη χειρουργική επέμβαση. Όμως πρέπει να θυμόμαστε εμείς που εξομολογούμαστε πως ταυτόχρονα είναι και Δώρο Θεού. Μέσω αυτής θα μας ανοίξει ο δρόμος προς την Θέωση. Η αρχή της Μετανοίας Ακόμα και η αρχή της Μετανοίας βασίζεται και πάλι στην παραβολή του ασώτου. Μας λέει Ιερός Ευαγγελιστής «Εις εαυτόν δε ελθών είπε», πόσο σημαντική είναι αυτή η φράση, μακάρι να μπορέσουμε κάποτε όλοι μας να έλθουμε εις εαυτόν. Βλέπουμε ότι όταν ο άσωτος ήρθε στα λογικά του και συνειδητοποίησε το τι έχει κάνει κατάλαβε δύο πράγματα: α)την κατάσταση στην οποία βρισκόταν ο ίδιος και β)τα αγαθά που απολάμβαναν πλέον οι δούλοι του πατέρα του στον πατρικό οίκο, ενώ ο ίδιος κινδύνευε να πεθάνει από την πείνα. Το ίδιο συμβαίνει και με τους αμαρτωλούς, κάνοντας την αμαρτία όταν συνειδητοποιήσουμε το τι πραγματικά χάσαμε καταλαβαίνουμε ότι είμαστε νεκροί διότι υπάρχει η απουσία του Θεού μέσα μας. Ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος λέει: «Η Μετάνοια είναι η επίγνωση της αμαρτίας» και θεωρεί ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς την επίγνωση της αμαρτίας το πρώτο στάδιο της μετάνοιας.
Η γνώση της πνευματικής ασθένειάς μας γίνεται η αφετηρία προς τον Αγαθό και Φιλάνθρωπο Πατέρα. Επομένως αυτό που χρειάζεται είναι να θελήσει ο εξομολογούμενος να επιστρέψει προς τον Κύριο συνειδητοποιώντας πρωτίστως τα λάθη της αμαρτίας και θέλοντας πραγματικά να αλλάξει τρόπο ζωής και τότε πρέπει να είναι σίγουρος πως Θεός Πατέρας θα τον δεχθεί στη στοργική του αγκαλιά, όπως τον άσωτο υιό οπότε θα δεχθεί ξανά τις Θείες Δωρεές του Αγίου Πνεύματος. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας αναφέρει ένα παράδειγμα μιας αμαρτωλής γυναίκας, η οποία κατείχε τα πρωτεία της αμαρτίας αλλά ξαφνικά άλλαξε τρόπο ζωής, μετανόησε και έτσι κέρδισε τη Χάρη του Θεού. Οι οδοί της Μετανοίας Δρόμοι της Μετανοίας. Όσο εύκολο και αν είναι στο άκουσμα, τόσο δύσκολο είναι στην πράξη. Το ξεκίνημα θέλει δύναμη ψυχής και συνειδητοποίηση. Ο δρόμος δύσκολος, χρειάζεται αποφασιστικότητα εκ μέρους του μετανοούντος και επιμονή και υπομονή στην απόφασή του. Σε κάθε σκαμπανέβασμα της ψυχής του ο μετανοών πρέπει να θυμάται τη φράση του Θεού : «Τα αδύνατα παρά ανθρώποις, δυνατά παρά το Θεώ». Η Μετάνοια και η πορεία της σίγουρα κρύβει πολλούς κινδύνους αλλά και πειρασμούς. Για να μπορέσει ο μετανοών να τα καταφέρει θα πρέπει να έχει ένα έμπειρο οδηγό και καθοδηγητή. Ποιος είναι αυτός; Ο Ιερός Πατήρ ημών Χρυσόστομος. Ας διαβάσουμε προσεκτικά τι μας λέει: «Είναι πολλοί οι δρόμοι της Μετανοίας, για να γίνει εύκολη η σωτηρία μας. Διότι αν ο Θεός καθώριζε μια μόνον οδό μετανοίας θα λέγαμε : δεν μπορούμε να τη βαδίσουμε. Επομένως δε μπορούμε να σωθούμε. Τώρα όμως ο Θεός αφαιρώντας μας την πρόφαση αυτή μα έδωσε πολλές οδούς μετανοίας, για να μας κάμη εύκολη την ανάβαση στο ουρανό». Η πρώτη οδός Μετανοίας είναι η Ομολογία των αμαρτιών μας. Να καταδικάζουμε μόνοι μας τον εαυτό μας και τότε ο Θεός θα απαλλάσσει από πάνω μας το βάρος της αμαρτίας. Η δεύτερη οδός είναι το Πένθος για τις αμαρτίες μας. Η Τρίτη οδός είναι η Ταπεινοφροσύνη. Η τέταρτη η Ελεημοσύνη, η οποία είναι η βασίλισσα των αρετών. Ανεβάζει τους ανθρώπους αμέσως στις αψίδες του ουρανού. Λέει ο Άγιος Ιωάννης «Δώσε στο φτωχό ώστε και αν ακόμα σύ σιωπάς, αμέτρητα στόματα να απολογούνται για σένα». Η ελεημοσύνη είναι η λύτρωση της ψυχής, μην ξεχνάμε δε την ανάσταση της Ταβιθάς την οποία ανέστησε ο Απ. Παύλος γιατί ήταν η μητέρα όλης της περιοχής. Η Πέμπτη οδός είναι η Προσευχή. Πρέπει να προσεύχεται ο μετανοών και να μη λιποψυχεί. Η έκτη οδός είναι τα δάκρυα και μάλιστα ο Ιερός Χρυσόστομος την θεωρεί πάρα πολύ εύκολη οδό. Λέει «μικρό κόπο θέλει από σένα Εκείνος, σου δίνει τα μεγάλα. Αφορμή θέλει από σένα για να σου χαρίσει και να σου δώσει θησαυρό σωτηρίας. Χύσε δάκρυα και ο Χριστός σου δίνει συγχώρηση». Καρποί της Μετανοίας Εάν η Μετάνοια ενός μετανοημένου είναι αληθινή τότε πρέπει να έχουμε και καρπούς αξίους της μετανοίας. Άλλωστε ο Τίμιος Πρόδρομος δεν καλούσε μόνο σε μετάνοια τους ανθρώπους αλλά και σε καρπούς αυτής. «Ποιήσατε καρπούς αξίους της μετανοίας». Η μετάνοια είναι η πνευματική ανάσταση του ανθρώπου. Ο άνθρωπος επιστέφει από το θάνατο στη ζωή και αρχίζει να ζει εκ νέου μετά του Θεού, που είναι η ζωή. Εν συνεχεία αποκαθίσταται στην τάξη των υιών του Θεού και απολαμβάνει εκ νέου τη θεία
υιοθεσία, αλλά έχοντας πρώτα συνειδητοποιήσει το μέγεθος των αμαρτιών του. Γι αυτό και θεωρεί ότι δεν είναι άξιος να ονομάζεται υιός του Θεού, όμως με μία φράση «Ήμαρτον» και το μυστήριο της Εξομολογήσεως βλέπει τις αμαρτίες του να σβήνουν τελείως και να τον δέχεται ο Θεός στην αγκαλιά του. Τελειώνοντας καταλαβαίνουμε ότι εάν αμαρτήσουμε και συνειδητά μετανοήσουμε, ο Θεός μας συγχωρεί. Επιβολή των κανόνων από τον Πνευματικό πατέρα και η Θεία Οικονομία στον εξομολογούμενο Πολλοί άνθρωποι φοβούνται να προσέλθουν στο μυστήριο της εξομολόγησης ισχυριζόμενοι πως δεν ξέρουν την αντίδραση και τη στάση του Πνευματικού σε αυτούς και τα αμαρτήματά τους. Θεωρούν πως ο Πνευματικός θα τους βάλει κάποιον μεγάλο κανόνα, θα τους αποκλείσει από τη Θεία Κοινωνία, εάν έχουν πέσει σε μεγάλο παράπτωμα ή ακόμα χειρότερα κρίνουν τον Πνευματικό σε πολύ αυστηρό γέροντα ή σε επιεική. Αυτά όμως είναι ένα μεγάλο λάθος και μια παγίδα του διαβόλου ώστε να μην προσέλθουν ποτέ στο Μυστήριο της Εξομολόγησης. Η Μετάνοια ενός ανθρώπου μπορεί να έχει σκαμπανεβάσματα. Αυτό δεν είναι κακό. Η ουσία όμως είναι ότι πρέπει όταν φτάσουμε στο Μυστήριο αφού πρώτα μετανοήσουμε να έχουμε συναίσθηση των πεπραγμένων μας, κατάσταση συντριβής, συνειδητοποίηση της απομάκρυνσής μας από το Θεό και πρέπει να ξέρει ο εξομολογούμενος ότι δεν σώζουν οι Κανόνες ούτε συγχωρούν αυτοί αλλά ο Χριστός με την σταυρική του θυσία. Τα οποιαδήποτε επιτίμια δώσει ο πνευματικός στον εξομολογούμενο έχουν να κάνουν με θεραπευτικό χαρακτήρα και με το να ενεργοποιήσουν την καρδιά του. Ο πνευματικός πρέπει και οφείλει να ακούσει τον εξομολογούμενο, να αφιερώσει χρόνο γι αυτόν, να τον πλησιάσει με απλότητα, να του δείξει αγάπη και τέλος να έχει διάκριση. Οι κανόνες από τον πνευματικό είπαμε ότι είναι φάρμακο, δεν είναι τιμωρία γιατί δεν είναι ο Θεός τιμωρός και εκεί επεμβαίνει η Θεία Οικονομία. Ο πνευματικός πατέρας πρέπει και οφείλει να έχει κατά νου όπως είπαμε διάκριση, να δει και να ελέγξει την ηλικία αυτού, την στάση του εξομολογούμενου, την προέλευση της αμαρτίας, την συχνότητα αυτής και αναλόγως να δώσει κάποιον κανόνα ή να δείξει την ανάλογη επιείκεια. Εξάλλου ο Άγιος Βασίλειος λέει «Μη χρόνον κρίνε αλλά τρόπο τα επιτίμια». Η Θεία Οικονομία εφαρμόζεται κατά περίπτωση και είναι κάτι που βιώνεται. Έχει επίσης η Θεία Οικονομία μέτρα και όρια. Όπως καταλαβαίνουμε παίζει πάρα πολύ σημαντικό ρόλο στην ζωή ενός Χριστιανού Ορθοδόξου ανθρώπου η περίοδος της ζωής του που θα μπορέσει να καταλάβει τα λάθη του, τις αστοχίες του και τις αμαρτίες του και μέσα από την ειλικρινή συντριβή της ψυχής του και μετάνοια του να φτάσει μέχρι την πόρτα του ναού οπού θα συναντήσει τον πνευματικό του πατέρα και εξομολόγο, θα καταθέσει όλα τα προαναφερόμενα και θα περιμένει μέσω του Γέροντος την άφεση αμαρτιών και θα μπορέσει να συνεχίσει την ζωή του ξανά από την αρχή στην αγκαλιά του στοργικού πατέρα. Κλείνοντας θα δανειστώ ένα τροπάριο του Όρθρου της Μεγ. Τρίτης. «Εν ταις λαμπρότησι των αγίων σου πως εισελεύομαι ο ανάξιος. Εάν γαρ τολμήσω συνεισελθειν εις τον νυμφών, ο χιτών με ελέγχει ότι ουκ έστι του γάμου και δέσμιος εκβαλουμαι υπο των Αγγέλων. Καθάρισον Κύριε τον ρύπον της ψυχής μου, και σώσον με ως φιλάνθρωπος.»