ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 6.6.2012 SWD(2012) 163 final ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ που συνοδεύει το έγγραφο ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές: σημαντικός παράγοντας στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας {COM(2012) 271 final} {SWD(2012) 149 final} {SWD(2012) 164 final} EL EL
ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ που συνοδεύει το έγγραφο ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές: σημαντικός παράγοντας στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας 1. ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ; Οι οικονομίες κλίμακας και η βελτίωση της τεχνολογίας απέφεραν τα τελευταία έτη ταχύτερους ρυθμούς ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) απ ό,τι είχε προβλεφθεί. Αυτή η εξέλιξη είναι ευπρόσδεκτη και ενδεικτική των θετικών αποτελεσμάτων της πολιτικής της ΕΕ για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές. Ανταποκρινόμενα σε αυτές τις εξελίξεις, τα κράτη μέλη έχουν μεταρρυθμίσει με αυξανόμενο ρυθμό τα καθεστώτα στήριξης για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, ώστε να εξασφαλιστεί η οικονομική απόδοση και η ενσωμάτωσή τους στην αγορά. Μερικές από αυτές τις μεταρρυθμίσεις πραγματοποιήθηκαν με τρόπο που δεν ανταποκρινόταν στην ευρωπαϊκή βέλτιστη πρακτική, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί αβεβαιότητα στους επενδυτές σε όλη την Ευρώπη. Επιπλέον, λόγω της τρέχουσας χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης, οι επενδυτές είναι διστακτικότεροι να επενδύσουν σε ενεργειακές αγορές έντασης κεφαλαίου, και ιδίως στον τομέα της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που εξαρτάται από την ασκούμενη πολιτική. Υπό αυτές τις συνθήκες καθίσταται όλο και σαφέστερο ότι ο στόχος της ΕΕ για το 2020 όσον αφορά την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές ενδεχομένως να μην επαρκεί από μόνος του για την προώθηση των αναγκαίων μακροπρόθεσμων επενδύσεων που θα καταστήσουν δυνατή την περαιτέρω μείωση του κόστους και την αύξηση του μεριδίου της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές μετά το 2020. Ως εκ τούτου, η σαφήνεια σχετικά με τη μελλοντική κατεύθυνση της πολιτικής της ΕΕ καθίσταται όλο και σημαντικότερο θέμα για τους επενδυτές και την επιχειρηματική κοινότητα, προκειμένου να λάβουν σήμερα αποφάσεις για μακροπρόθεσμες επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Σύμφωνα με την οδηγία 2009/28/EΚ σχετικά με την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές («η οδηγία»), η Επιτροπή οφείλει να υποβάλει χάρτη πορείας σχετικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για τη μετά το 2020 εποχή, αλλά όχι πριν το 2018, λαμβάνοντας υπόψη την τεχνολογική εξέλιξη και την πείρα από την εφαρμογή της οδηγίας. Επιπλέον, η οδηγία περιλαμβάνει την απαίτηση να επανεξετάσει η Επιτροπή το 2014 ορισμένες ειδικές διατάξεις της οδηγίας (συγκεκριμένα εκείνες που αφορούν τα ελάχιστα όρια εξοικονόμησης εκπομπών αερίων θερμοκηπίου για τα βιοκαύσιμα και τα βιορευστά, τα μέτρα και τον αντίκτυπο των βιοκαυσίμων και των βιορευστών, καθώς και τους καλούμενους μηχανισμούς συνεργασίας). Ωστόσο, με δεδομένη την επενδυτική αβεβαιότητα που περιγράφεται ανωτέρω, η Επιτροπή διαπιστώνει ότι ενισχύεται η άποψη των άμεσα ενδιαφερομένων ότι χρειάζεται ήδη από τώρα να εξεταστεί ο προγραμματισμός για τη μετά το 2020 εποχή. EL 2 EL
Πιο συγκεκριμένα, για να διευκολυνθεί η αύξηση του μεριδίου της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στο ενεργειακό μείγμα της ΕΕ τις προσεχείς δεκαετίες πρέπει να αντιμετωπιστούν οι ακόλουθες έξι προκλήσεις: Η αβεβαιότητα σχετικά με το μελλοντικό πολιτικό πλαίσιο. Το ισχύον πλαίσιο της ΕΕ για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές λήγει το 2020, δηλαδή μέσα σε μόλις οκτώ έτη. Για τη μετά το 2020 εποχή δεν υπάρχουν στόχοι για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, πλην εκείνων στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ (Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών) και του πολιτικού και νομικά μη δεσμευτικού στόχου του Συμβουλίου να επιτευχθεί μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 80-95% έως το 2050, υπό τον όρο ότι και άλλες βιομηχανικές χώρες θα λάβουν παρόμοια μέτρα. Η δυνατότητα χρηματοδότησης των οικονομικών κινήτρων. Τα κράτη μέλη έχουν υιοθετήσει διάφορα καθεστώτα στήριξης που δημιουργούν ανησυχίες από την άποψη της ενιαίας αγοράς. Επιπλέον, η αύξηση των δαπανών (που οφείλονται εν μέρει στην εντυπωσιακή αύξηση των εγκαταστάσεων λόγω της φθίνουσας πορείας του μοναδιαίου κόστους των φωτοβολταϊκών) δημιουργεί αμφιβολίες σχετικά με τη δυνατότητα χρηματοδότησής τους. Η συνέπεια με τις ρυθμίσεις της αγοράς. Έχουν εκφραστεί ανησυχίες σχετικά με την ικανότητα των ισχυουσών ρυθμίσεων της εσωτερικής αγοράς να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τα χαρακτηριστικά των επενδύσεων σε ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και να καταστήσουν δυνατή την αποτελεσματική ανταπόκριση των παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στα μηνύματα των αγοραίων τιμών. Κατά συνέπεια, η αγορά ενέργειας δεν θα λειτουργούσε αποδοτικά. Η επάρκεια των ενεργειακών υποδομών. Την εποχή που κατασκευάστηκε το μεγαλύτερο μέρος του υπάρχοντος διασυνδεδεμένου δικτύου, τα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας ήταν ως επί το πλείστον εθνικά, η ηλεκτροπαραγωγή ήταν σχετικά κοντά στα σημεία κατανάλωσης και οι ροές και η προσφορά ηλεκτρικής ενέργειας ήταν σχετικά ελεγχόμενες. Με την αύξηση του ποσοστού ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, οι συνθήκες αυτές μάλλον δεν διατηρηθούν και ενδέχεται να προκύψει ατελής ενσωμάτωση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Η αβεβαιότητα ως προς τις μελλοντικές τεχνολογίες. Για τη μετάβαση σε βιώσιμο και ασφαλή ενεργειακό τομέα θα χρειαστούν ευρύ φάσμα καινοτόμων τεχνολογιών για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και ριζικός εκσυγχρονισμός της διαχείρισης και της κατασκευής υποδομών. Η καθιέρωση αυτών των τεχνολογιών για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές σε εμπορική κλίμακα είναι ωστόσο μια πρόκληση που η αγορά δεν μπορεί να αντιμετωπίσει από μόνη της. Η αποδοχή από το κοινό και η αειφορία. Κατά γενικό κανόνα, η ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές υποστηρίζεται από μεγάλη μερίδα του κοινού, επειδή παράγεται αποκεντρωμένα και αποφέρει περιβαλλοντικά και κοινωνικο-οικονομικά οφέλη. Ωστόσο, οι αυξανόμενες ανησυχίες σχετικά με τις επιπτώσεις στις χρήσεις γης και άλλες περιβαλλοντικές επιπτώσεις των μεγάλης κλίμακας έργων για ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές ενδέχεται να αποτελέσουν φραγμό στη μελλοντική ανάπτυξη του τομέα. Στην ανακοίνωση την οποία συνοδεύει η παρούσα εκτίμηση επιπτώσεων εξετάζονται οι προκλήσεις και πιθανές λύσεις για να διευκολυνθεί η ένταξη της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ενιαία αγορά. Καθορίζεται επίσης το πλαίσιο για την χάραξη της πολιτικής που είναι αναγκαία μετά το 2020 ώστε να καταστεί δυνατή η αύξηση του μεριδίου της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στο ενεργειακό μείγμα της ΕΕ. EL 3 EL
2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗ ΑΞΙΑ ΣΤΗΝ ΕΕ Η αρμοδιότητα της ΕΕ στον τομέα της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές καθορίζεται στη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συγκεκριμένα στα άρθρα 192 (περιβάλλον), 114 (εσωτερική αγορά) και 194 (ενέργεια). Από οικονομική άποψη, πολλές εξελίξεις του ενεργειακού συστήματος είναι δυνατόν να επιτευχθούν σε ενωσιακή κλίμακα, με τη λήψη μέτρων τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και από τα κράτη μέλη, λαμβανομένων δεόντως υπόψη των αρμοδιοτήτων τους. 3. ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Ο γενικός στόχος της παρούσας παρέμβασης είναι να εξασφαλιστεί ότι η ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές θα συμβάλλει σημαντικά στην ασφάλεια και τη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού, στην ανταγωνιστικότητα και στην προστασία του περιβάλλοντος και του κλίματος, αλλά και θα στηρίζει την οικονομική μεγέθυνση, τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, την περιφερειακή ανάπτυξη και την καινοτομία στην ΕΕ. Για την επίτευξη αυτού του γενικού στόχου προτείνονται οι ακόλουθοι επιμέρους στόχοι: i) μείωση της αβεβαιότητας των επενδυτών και της επιχειρηματικής κοινότητας, ii) βελτίωση της δυνατότητας χρηματοδότησης και της αποτελεσματικότητας των καθεστώτων στήριξης, iii) διευκόλυνση της συνέπειας με τις ρυθμίσεις της αγοράς, iv) επάρκεια της ενεργειακής υποδομής, v) προώθηση της τεχνολογικής καινοτομίας και ανάπτυξης και vi) εξασφάλιση ευρύτερης αποδοχής από το κοινό και αντιμετώπιση του θέματος της αειφορίας. 4. ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Σκοπός της παρούσας εκτίμησης επιπτώσεων είναι η ανάλυση των περιβαλλοντικών, οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων των επιλογών άσκησης πολιτικής σε σύγκριση με τη σημερινή κατάσταση. Αφού εξετάστηκαν οι απόψεις των ενδιαφερομένων μερών, προέκυψαν και αναλύθηκαν οι ακόλουθες τέσσερις επιλογές πολιτικής: Διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης (ΔΥΚ). Η επιλογή αυτή σημαίνει καμία νέα πολιτική της ΕΕ για την προώθηση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές μετά το 2020. Η ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές θα εξακολουθήσει να ωφελείται από την ισχύουσα νομοθεσία για το ΣΕΔΕ. Απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές χωρίς στόχους για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές για τη μετά το 2020 εποχή. Η επιλογή αυτή συνεπάγεται αυστηρότερο στόχο για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ή/και πολιτικές πλήρως συμβατές με τους μακροπρόθεσμους στόχους της ΕΕ σχετικά με την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, χωρίς τον καθορισμό συγκεκριμένου στόχου για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές μετά το 2020. Δεσμευτικοί στόχοι για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές μετά το 2020 και συντονισμένη στήριξη. Η επιλογή αυτή θα σήμαινε επικαιροποίηση της δέσμης μέτρων του 2008 για το κλίμα και την ενέργεια, με τον καθορισμό ενωσιακών και εθνικών στόχων για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές το 2030, σε συνδυασμό με στόχους της ΕΕ για τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και την ενεργειακή απόδοση. Ενωσιακός στόχος για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και εναρμονισμένα μέτρα. Η επιλογή αυτή συνίσταται στον καθορισμό στόχου για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές EL 4 EL
σε ενωσιακή κλίμακα, ο οποίος θα βασίζεται σε εναρμονισμένο καθεστώς στήριξης και εναρμονισμένη διαχείριση του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας. 5. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Οικονομικές επιπτώσεις Η συνολική οικονομική επίπτωση της αύξησης του μεριδίου της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στο σύνολο του ενεργειακού μείγματος προκύπτει από πολλαπλούς αλληλένδετους και αντίρροπους μηχανισμούς. Πρώτον, η ανάπτυξη της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές δημιουργεί οικονομική δραστηριότητα. Δεύτερον, η αύξηση της κατανάλωσης εγχώριων ανανεώσιμων πηγών μειώνει τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων και, συνεπώς, ενισχύει την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού. Τρίτον, προωθείται η καινοτομία στον τομέα της ενέργειας, η οποία είναι καίριας σημασίας για να διασφαλιστεί η ανάπτυξη επαρκών και διαφορετικών τεχνολογιών που διευκολύνουν τη μακροπρόθεσμη οικονομικά αποδοτική απαλλαγή του ενεργειακού τομέα από τις ανθρακούχες εκπομπές. Η καινοτομία στον τομέα της ενέργειας είναι επίσης σημαντική από οικονομική άποψη, διότι δημιουργεί ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στις διεθνείς αγορές, με τις συνακόλουθες ευκαιρίες οικονομικής μεγέθυνσης και εξαγωγών. Από την άλλη πλευρά, η εξάπλωση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενδέχεται επίσης να εκτοπίσει επενδύσεις (και θέσεις απασχόλησης) στον τομέα της ενέργειας από συμβατικές πηγές, με τις συνακόλουθες αρνητικές επιπτώσεις. Επιπλέον, το κόστος της χρηματοδοτικής στήριξης της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενδεχομένως θα επιφέρει υψηλότερες ενεργειακές τιμές, που ίσως να μετακυλιστoύν στους λογαριασμούς των χρηστών ενέργειας και να επηρεάσουν αρνητικά την ανταγωνιστικότητα των βιομηχανιών υψηλής ενεργειακής έντασης. Από την ανάλυση προκύπτει ότι οι επιλογές 2, 3 και 4 είναι πιθανό να έχουν θετικές οικονομικές επιπτώσεις, καθώς θα προωθήσουν (σε διαφορετικό βαθμό) σημαντικές επενδύσεις σε τεχνολογίες ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, που έχουν το δυναμικό να δημιουργήσουν νέες βιομηχανίες, θέσεις απασχόλησης και οικονομική μεγέθυνση. Επιπλέον, θα συμβάλουν στη μείωση των δαπανών για εισαγόμενα καύσιμα, με επακόλουθο την προστασία της οικονομίας της ΕΕ έναντι εξωτερικών αναταράξεων στις ενεργειακές τιμές, μολονότι οι επιλογές 3 και 4 μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα μεγαλύτερες μειώσεις των εισαγωγών απ ό,τι η επιλογή 2. Όμως, τα οικονομικά κίνητρα για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές κατά τις επιλογές 3 και 4 ενδεχομένως να αυξήσουν το κόστος για τους καταναλωτές, αν και η εν λόγω αύξηση του κόστους είναι πιθανό να αντισταθμιστεί εν μέρει λόγω του φαινομένου της αξιολογικής κατάταξης που μειώνει τις τιμές χονδρικής για την ηλεκτρική ενέργεια. Αντίθετα, με την επιλογή 1 θα ήταν υψηλότερο το κόστος των καυσίμων, χωρίς να δημιουργείται σημαντική οικονομική μεγέθυνση. Ωστόσο, η επιλογή αυτή χρειάζεται λιγότερες δημόσιες επενδύσεις για την ανάπτυξη και την εξάπλωση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις Η εξάπλωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Από προηγούμενες αναλύσεις προκύπτει ότι, πλην της επιλογής ΔΥΚ, όλες οι επιλογές πολιτικής που εξετάστηκαν θα απέφεραν έως το 2050, σε σύγκριση με το 1990, μείωση κατά 80% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και κατά σχεδόν 85% των εκπομπών CO 2 που σχετίζονται με την ενέργεια. Επιπλέον, οι επιλογές 2, 3 και 4, σε συνδυασμό με αποτελεσματικά μέτρα προσαρμογής, έχουν το δυναμικό να EL 5 EL
βελτιώσουν την ανθεκτικότητα του ενεργειακού συστήματος της ΕΕ. Συγκεκριμένα, η αποκέντρωση της ηλεκτροπαραγωγής διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη μείωση της τρωτότητας του συνολικού δικτύου και των συστημάτων από καταστροφές συνδεόμενες με το κλίμα. Οι υποδομές για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές μάλλον θα επηρεάσουν άμεσα και έμμεσα την τοπική βιοποικιλότητα. Οι επιλογές 2 και 4 ενδέχεται να έχουν ισχυρότερες επιπτώσεις, καθώς θα χρειαστεί η κατασκευή εναέριων γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικής ισχύος για να εξασφαλιστεί η σύνδεση των καλύτερων τόπων ηλεκτροπαραγωγής (και σε τρίτες χώρες) με τα κέντρα κατανάλωσης. Ωστόσο, οι τυχόν αρνητικές συνέπειες είναι δυνατό να αποφευχθούν, εάν κατά την κατασκευή των υποδομών τηρηθούν οι κείμενες περιβαλλοντικές διατάξεις. Για την αύξηση των μεριδίων της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές μετά το 2020 θα χρειαστεί αυξημένη παραγωγή βιομάζας ως πρώτης ύλης, με ενδεχομένως μεγαλύτερους κινδύνους άμεσων και έμμεσων επιπτώσεων της αλλαγής των χρήσεων γης. Ωστόσο, από την ανάλυση προκύπτει ότι, έως το 2030, θα υπάρχει επαρκής ποσότητα αειφόρα παραγόμενης βιομάζας για ενεργειακές και άλλες χρήσεις. Με τις επιλογές 2, 3 και 4 θα ήταν δυνατό να μειωθούν αυτοί οι κίνδυνοι, με την εφαρμογή ισχυρών κριτηρίων αειφορίας για όλες τις χρήσεις βιοενέργειας, τα οποία να έχουν ως βάση (και να είναι αυστηρότερα από) τα ισχύοντα υποχρεωτικά κριτήρια που εφαρμόζονται στα βιοκαύσιμα και στα βιορευστά. Επιπλέον, είναι δυνατό να περιοριστούν περαιτέρω οι κίνδυνοι με τη διευκόλυνση ουσιαστικών και μόνιμων βελτιώσεων της παραγωγικότητας της γεωργίας και της δασοκομίας, καθώς και με την προώθηση διεθνών δράσεων με σκοπό τη μείωση των εκπομπών από την αποδάσωση και την υποβάθμιση των δασών (REDD/Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation). Κοινωνικές επιπτώσεις Η μετάβαση σε υψηλότερα μερίδια ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές έχει το δυναμικό δημιουργίας πολλών νέων και καλύτερων θέσεων απασχόλησης. Έως το τέλος του 2010, οι θέσεις απασχόλησης στον κλάδο της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ΕΕ υπερέβαιναν το 1,1 εκατομμύριο. Η αύξηση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές συνεπάγεται επίσης αναδιάρθρωση των οικονομικών τομέων, αλλά από την έρευνα προκύπτει ότι παραμένει θετικό το ισοζύγιο των επιπτώσεων που έχουν στην απασχόληση τα μέτρα για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές. Συγκεκριμένα, είναι καίριας σημασίας να διαφυλαχθεί και βελτιωθεί η ανταγωνιστική θέση των ευρωπαίων κατασκευαστών τεχνολογιών για ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, με την εξασφάλιση διαρκούς εγχώριας ζήτησης και πρόσβασης σε τρίτες αγορές. Με βάση τα προαναφερόμενα, η επιλογή 3, με την οποία θα προωθηθούν αποφασιστικά οι καινοτόμες τεχνολογίες για ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, είναι δυνατό να αποφέρει μεγαλύτερα οφέλη στην απασχόληση απ ό,τι η επιλογή 2, η οποία λόγω της κοστοστραφούς προσέγγισης μάλλον θα προωθήσει μόνο τις ώριμες τεχνολογίες. Επειδή η υλοποίηση της επιλογής 3 θα σήμαινε χρονικά διευρυμένη κατανομή των επενδύσεων σε ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, η επιλογή αυτή θα προσέφερε στους εργαζόμενους σταθερότερη απασχόληση και θα βοηθούσε τους εργοδότες να αποφύγουν περιόδους σοβαρών ελλείψεων σε εργατικό δυναμικό. Η επιλογή 4, σύμφωνα με την οποία μερίδιο της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές θα προερχόταν από τρίτες χώρες, είναι δυνατό να αποφέρει μικρότερα (αλλά όχι αμελητέου μεγέθους) οφέλη στην απασχόληση. EL 6 EL
6. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ Κριτήρια για τη σύγκριση των επιλογών πολιτικής ήταν η αποτελεσματικότητα, η οικονομική απόδοση και η συνοχή των επιλογών. Όσον αφορά την αποτελεσματικότητα, όλες οι επιλογές πλην του σεναρίου ΔΥΚ συμβάλλουν στην αντιμετώπιση τόσο της αβεβαιότητας των καταναλωτών, όσο και των ανησυχιών σχετικά με την οικονομική απόδοση των καθεστώτων στήριξης και την ενσωμάτωση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην αγορά. Μολονότι όλες αυτές οι επιλογές θα ήταν δυνατό να ενισχύσουν την τεχνολογική καινοτομία μέσω μέτρων έρευνας και ανάπτυξης, μόνον η επιλογή 3 θα διευκόλυνε τα κράτη μέλη να αναλάβουν πρωτοβουλίες ειδικά για την τεχνολογία και, με τον τρόπο αυτό, θα ενίσχυε την καινοτομία μέσω «της έλξης από την αγορά», μέθοδος που είναι αποφασιστικής σημασίας για την προώθηση της μαζικής εξάπλωσης της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Όλες οι επιλογές πλην της 1 θα είχαν ως αποτέλεσμα μεγαλύτερη ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού και θα αντιμετώπιζαν αποτελεσματικά τις πτυχές της αειφορίας. Όσον αφορά την οικονομική απόδοση, από την ανάλυση προκύπτει ότι όλες οι επιλογές πλην του σεναρίου ΔΥΚ θα συνεπάγονταν σε γενικές γραμμές παρεμφερή επίπεδα συνολικού κόστους του συστήματος. Η οικονομική απόδοση της επιλογής 3 εξαρτάται από την πρόοδο που θα επιτευχθεί στην άρση των αναντιστοιχιών που υπάρχουν μεταξύ των εθνικών καθεστώτων στήριξης, ενώ η επιλογή 2, που επικεντρώνεται στην οικονομική απόδοση, μπορεί να συμβάλει στην περιστολή του συνολικού κόστους της πολιτικής, καθώς και στη μείωση της διοικητικής επιβάρυνσης που συνεπάγεται η διαχείριση πολλών στόχων. Από την ανάλυση προκύπτει ότι η επιλογή 4 θα είχε στην πράξη χαμηλότερη οικονομική απόδοση από την θεωρητικά αναμενόμενη. Όλες οι επιλογές πολιτικής είναι συνεκτικές με άλλους μακροπρόθεσμους στόχους ενωσιακής πολιτικής (για το κλίμα, το περιβάλλον, τις μεταφορές, κ.τ.λ). Δεν υπάρχει σαφώς προτιμητέα επιλογή που να συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη βαθμολογία με όλα τα κριτήρια. Είναι σκόπιμη η λεπτομερής ανάλυση των αλληλεπιδράσεων των μέσων άσκησης πολιτικής, η οποία θα διενεργηθεί στο πλαίσιο ενδεχόμενων μελλοντικών προτάσεων για συγκεκριμένες πολιτικές. Τα αποτελέσματα της συγκριτικής ανάλυσης των επιπτώσεων των τεσσάρων επιλογών πολιτικής που αξιολογήθηκαν μπορούν να συνοψισθούν ως ακολούθως: Διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης. Αυτή η επιλογή δεν αντιμετωπίζει την υπάρχουσα αβεβαιότητα των επενδυτών σχετικά με την ενωσιακή πολιτική για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές μετά το 2020. Καθώς παραδοχή του σεναρίου αυτού είναι η σταδιακή κατάργηση των κινήτρων, τα ζητήματα της οικονομικής απόδοσης και της ενσωμάτωσης στην αγορά της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές θα αντιμετωπιστούν στο τέλος της δεκαετίας. Εξάλλου, η ήδη προγραμματισμένη κατασκευή ενεργειακής υποδομής θα επαρκούσε για την ενσωμάτωση των αναμενόμενων χαμηλών ρυθμών εξάπλωσης της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Τέλος, η εν λόγω επιλογή δεν συνεισφέρει καθόλου στην ενίσχυση της οικονομικής μεγέθυνσης, στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και στην τεχνολογική καινοτομία, ούτε στην αντιμετώπιση των ζητημάτων αειφορίας και αποδοχής από το κοινό. Απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές χωρίς στόχους για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές για τη μετά το 2020 εποχή. Με αυτή την επιλογή θα ήταν προφανέστερες οι εξελίξεις στην αγορά μετά το 2020, υπό την παραδοχή ότι τα εργαλεία για την άσκηση πολιτικής σε EL 7 EL
τομείς υπαγόμενους και μη υπαγόμενους στο ΣΕΔΕ θα ήταν επαρκή για να αποστέλλουν αποτελεσματικά μηνύματα στην αγορά υπέρ της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, με την κατάλληλη τιμολόγηση των ανθρακούχων εκπομπών. Με την εφαρμογή ολοκληρωμένης προσέγγισης για την αγορά της ΕΕ θα ήταν δυνατό να βελτιωθεί η οικονομική απόδοση των καθεστώτων στήριξης, να διευκολυνθεί η ενσωμάτωση στην αγορά και να εξασφαλιστεί επαρκής υποδομή. Εξάλλου, λόγω του τεχνολογικώς ουδέτερου χαρακτήρα των μέσων άσκησης πολιτικής που περιλαμβάνει η εν λόγω επιλογή, θα ήταν ασθενέστερες οι επιπτώσεις της στην τεχνολογική καινοτομία, σε σύγκριση με άλλες επιλογές οι οποίες περιλαμβάνουν ειδικά μέτρα για την τεχνολογία της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Η επιλογή αυτή θα αντιμετώπιζε αποτελεσματικά τα θέματα της αειφορίας και της αποδοχής από το κοινό. Δεσμευτικοί στόχοι για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές μετά το 2020 και συντονισμένη στήριξη. Ανάλογα με το πόσο φιλόδοξοι θα είναι οι στόχοι, θα μπορούσαν να συμβάλουν στην παροχή μεγαλύτερης βεβαιότητας στους επενδυτές και στην επιχειρηματική κοινότητα όσον αφορά τον μελλοντικό όγκο της αγοράς των τεχνολογιών της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Οι στόχοι αυτοί θα προωθούσαν περαιτέρω την οικονομική απόδοση και την σύγκλιση των εθνικών καθεστώτων στήριξης και θα ενίσχυαν την έρευνα και την ανάπτυξη των καινοτόμων τεχνολογιών. Επιπλέον, η επιλογή αυτή θα αντιμετώπιζε αποτελεσματικά τα θέματα αειφορίας και αποδοχής από το κοινό, με την προώθηση πλέον ισόρροπης και γεωγραφικά ισοκατανεμημένης εξάπλωσης της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Ενωσιακός στόχος για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και εναρμονισμένα μέτρα. Και με την επιλογή αυτή θα ήταν δυνατό να αντιμετωπιστεί θετικά η αβεβαιότητα σχετικά με την πολιτική μετά το 2020, ενώ παράλληλα θα ενισχυόταν η ενσωμάτωση στην εσωτερική αγορά. Η επιλογή αυτή θα προσέφερε τεχνολογικώς ουδέτερη στήριξη, σε συνδυασμό με έκθεση των παραγωγών σε συνθήκες αγοράς και είναι πιθανό να προωθήσει περισσότερο συγκεντρωμένη εξάπλωση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, αντί της αποκεντρωμένης παραγωγής κοντά στα κέντρα κατανάλωσης. Ως εκ τούτου, η επιλογή αυτή ενέχει κινδύνους αύξησης του κόστους των καθεστώτων στήριξης και της υποδομής, καθώς και όσον αφορά τα ζητήματα αποδοχής από το κοινό. Όπως και στην επιλογή 3, οι δυνητικοί κίνδυνοι εμφάνισης ανεπιθύμητων παρενεργειών των χρήσεων βιοενέργειας θα ήταν δυνατό να αντιμετωπισθούν με αυστηρότερο πλαίσιο για την αειφορία. Πίνακας 1: Σύγκριση μεταξύ των επιλογών που αναλύθηκαν και του σεναρίου αναφοράς Κριτήρια Επιλογές 1: Καμία νέα δράση εκ μέρους της ΕΕ Αποτελεσμ ατικότητα 2: Στόχοι για θερμοκηπ. αέρια/κανένας στόχος για ενέργεια από αναν. πηγές 3: Εθνικοί στόχοι για ενέργεια από αναν. πηγές για μετά το 2020 4: Ενωσιακός στόχος για ενέργεια από αναν. πηγές και εναρμονισμένα μέτρα Βεβαιότητα = + ++ ++ πολιτικής Δυνατότητα = ++ + + χρηματοδότησης της στήριξης Επάρκεια = ++ ++ + υποδομής Εσωτερική αγορά = ++ + ++ Τεχνολογική καινοτομία = + ++ + Αειφορία / = + + + EL 8 EL
Οικονομική απόδοση Συνοχή Αποδοχή από το κοινό Κόστος του συστήματος Με άλλες πολιτικές της ΕΕ Επεξήγηση = ισοδυναμία + βελτίωση - επιδείνωση. = = = = = + + + 7. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Όσον αφορά την παρακολούθηση και την αξιολόγηση, προτείνεται να παρακολουθεί στενά η Επιτροπή τους ακόλουθους δείκτες, ώστε να εξασφαλίζεται ότι η ΕΕ ακολουθεί σταθερή πορεία επίτευξης των στόχων της για το 2020 και, με τον τρόπο αυτό, είναι σε θέση να βασιστεί στο πλαίσιο αυτό για να επιτύχει τους στόχους για τη μετά το 2020 εποχή. Σε επίπεδο ΕΕ υπάρχουν τα κατάλληλα συστήματα υποβολής εκθέσεων και παρακολούθησης, στα οποία συμπεριλαμβάνεται η υποχρέωση της Επιτροπής να υποβάλει ανά διετία έκθεση, όπως προβλέπεται στην οδηγία για την ενέργεια από τις ανανεώσιμες πηγές. Δείκτης Μερίδιο της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην τελική κατανάλωση ενέργειας της ΕΕ Μείωση των εκπομπών θερμοκηπικών αερίων στην ΕΕ Επίπεδο τιμών των ανθρακούχων εκπομπών στο πλαίσιο του ΣΕΔΕ Προέλευση των βιοκαυσίμων και των βιορευστών που καταναλώνονται στην ΕΕ Επιπτώσεις που έχουν τα βιοκαύσιμα στις χρήσεις γης, στη διαθεσιμότητα τροφίμων και στις τιμές βιομάζας Ποσό χρηματοδοτικής στήριξης από τα κράτη μέλη για ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές Αξιοποίηση των μηχανισμών συνεργασίας που καθορίζονται στην οδηγία για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές Κόστος παραγωγής των διαφόρων τεχνολογιών για ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές Σημασία Ανάπτυξη της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές Μείωση των εκπομπών θερμοκηπικών αερίων Αποτελεσματικότητα των αγορών ανθρακούχων εκπομπών Αειφορία Αειφορία Οικονομική απόδοση, ελαχιστοποίηση κόστους Οικονομική απόδοση, ελαχιστοποίηση κόστους Οικονομική απόδοση, ελαχιστοποίηση κόστους Οικονομικά διαθέσιμη βιομάζα αειφόρου παραγωγής Ανάπτυξη της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές Ρυθμός διασύνδεσης των αγορών Οικονομική απόδοση, ενσωμάτωση στην αγορά Οικονομικά διαθέσιμη βιομάζα αειφόρου παραγωγής Ανάπτυξη της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές Ρυθμός διασύνδεσης των αγορών Οικονομική απόδοση, ενσωμάτωση στην αγορά EL 9 EL