ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Βιογραφικά και αυτοβιογραφικά σημειώματα............................. 17 Πρόλογος στην ελληνική έκδοση...................................... 19 Πρόλογος....................................................... 21 ΜΕΡΟΣ Ι: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ.................... 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Ιστορική Επισκόπηση της Κοινωνιολογικής Θεωρίας: Η Πρώτη Περίοδος...................................... 27 Εισαγωγή....................................................... 28 Κοινωνικές Δυνάμεις στην Ανάπτυξη της Κοινωνιολογικής Θεωρίας........... 31 Πολιτικές Επαναστάσεις.......................................... 31 Βιομηχανική Επανάσταση και Άνοδος του Καπιταλισμού................. 32 Άνοδος του Σοσιαλισμού......................................... 32 Φεμινισμός.................................................... 33 Αστικοποίηση.................................................. 34 Θρησκευτική Αλλαγή............................................ 34 Ανάπτυξη των Επιστημών........................................ 35 Πνευματικές Δυνάμεις και η Ανάδειξη της Κοινωνιολογικής Θεωρίας........... 35 Ο Διαφωτισμός................................................. 35 Η Συντηρητική Αντίδραση στον Διαφωτισμό........................... 37 Η Ανάπτυξη της Γαλλικής Κοινωνιολογίας............................... 39 Αλέξις ντε Τοκβίλ (1805-1859)..................................... 39 Κλοντ Ανρί Σαιν-Σιμόν (1760-1825)................................. 43 Αύγουστος Κοντ (1798-1857)...................................... 43 Εμίλ Ντιρκάιμ (1858-1917)........................................ 48 Η Ανάπτυξη της Γερμανικής Κοινωνιολογίας............................. 53 Οι Ρίζες και η Φύση των Θεωριών του Καρλ Μαρξ (1818-1883)............ 54 Οι Ρίζες και η Φύση των Θεωριών του Μαξ Βέμπερ (1864-1920) και του Γκέοργκ Ζίμελ (1858-1918).................................... 62 Οι Ρίζες της Βρετανικής Κοινωνιολογίας................................ 75 Πολιτική Οικονομία, Βελτίωση (Ameliorism) και Κοινωνική Εξέλιξη.......... 75 Χέρμπερτ Σπένσερ (1820-1903).................................... 78 Η Σημαντικότερη Μορφή της Πρώτης Περιόδου της Ιταλικής Κοινωνιολογίας.... 82 Εξελίξεις στον Ευρωπαϊκό Μαρξισμό στην Αλλαγή του Αιώνα................ 83
10 / ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Ιστορική Επισκόπηση της Κοινωνιολογικής Θεωρίας: Η Μεταγενέστερη Περίοδος............................... 87 Πρώτη Περίοδος της Αμερικανικής Κοινωνιολογικής Θεωρίας................ 87 Πολιτική...................................................... 87 Κοινωνική Αλλαγή και Διανοητικά Ρεύματα............................ 88 Η Σχολή του Σικάγου............................................ 95 Οι γυναίκες στην πρώτη περίοδο της κοινωνιολογίας...................... 105 W. E. B. Du Bois και Φυλετική Θεωρία.................................. 106 Η Κοινωνιολογική Θεωρία μέχρι τα Μέσα του Αιώνα....................... 107 Η Ανάδειξη του Χάρβαρντ, των πανεπιστημίων του Ivy League και του Δομολειτουργισμού............................................. 107 Η Παρακμή της Σχολής του Σικάγου................................. 114 Εξελίξεις στη Μαρξική Θεωρία..................................... 114 Ο Καρλ Μανχάιμ και η Κοινωνιολογία της Γνώσης...................... 116 Η Κοινωνιολογική Θεωρία μετά τα μέσα του Αιώνα........................ 117 Δομολειτουργισμός: Απόγειο και Παρακμή............................ 117 Η Ριζοσπαστική Κοινωνιολογία στην Αμερική: C. Wright Mills.............. 117 Η Ανάπτυξη της Θεωρίας των Συγκρούσεων.......................... 120 Η Γέννηση της Θεωρίας της Ανταλλαγής.............................. 121 Δραματουργική Ανάλυση: Το έργο του Erving Goffman................... 122 Η Ανάπτυξη Κοινωνιολογιών της Καθημερινής Ζωής.................... 123 Η Άνοδος και η Πτώση (;) της Μαρξικής Κοινωνιολογίας.................. 125 Η Πρόκληση της Φεμινιστικής Θεωρίας.............................. 126 Δομισμός και Μεταδομισμός....................................... 128 Εξελίξεις στην Κοινωνιολογία στα Τέλη του Εικοστού Αιώνα.................. 129 Ενοποίηση μίκρο- και μάκρο- επιπέδου.............................. 129 Ενοποίηση Δομής Δρώντος Υποκειμένου........................... 130 Θεωρητικές Συνθέσεις........................................... 132 Θεωρίες της Νεωτερικότητας και της Μετανεωτερικότητας................... 132 Οι Υπερασπιστές της Νεωτερικότητας................................ 133 Οι Οπαδοί της Μετανεωτερικότητας................................. 134 Πολλά Υποσχόμενες Θεωρίες στις Αρχές του 21ου Αιώνα................... 135 Πολυπολιτισμική Κοινωνική Θεωρία, Θεωρία /του διαφορετικού(queer Theory) και Κριτικές Θεωρίες της Φυλής και του Ρατσισμού...................... 135 Μετανεωτερικές και Μετα-μετανεωτερικές Κοινωνικές Θεωρίες............. 136 Θεωρίες της Κατανάλωσης........................................ 136 Θεωρίες της Παγκοσμιοποίησης.................................... 139 Θεωρία Δικτύου- Δρώντος υποκειμένου.............................. 141 Θεωρία της Πρακτικής........................................... 141
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ / 11 ΜΕΡΟΣ ΙΙ: ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ: ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΣΧΟΛΕΣ.............................. 145 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Δομολειτουργισμός, Νεολειτουργισμός και Θεωρία των Συγκρούσεων...................................... 147 Δομολειτουργισμός................................................ 148 Η Λειτουργιστική Θεωρία της Διαστρωμάτωσης και οι Επικριτές της......... 149 Ο Δομολειτουργισμός του Talcott Parsons............................ 152 Ο Δομολειτουργισμός του Robert Merton............................. 168 Οι Σημαντικότερες Κριτικές........................................ 176 Νεολειτουργισμός................................................. 179 Θεωρία των Συγκρούσεων.......................................... 185 Το Έργο του Ραλφ Ντάρεντορφ.................................... 185 Οι Σημαντικότερες Κριτικές και Προσπάθειες Απάντησης σε Αυτές.......... 190 Μία περισσότερο Ενοποιητική Θεωρία των Συγκρούσεων................ 192 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Ποικιλίες της Νέο-μαρξικής Θεωρίας........................ 201 Οικονομικός Ντετερμινισμός......................................... 201 Εγελιανός Μαρξισμός.............................................. 203 Georg Lukacs.................................................. 203 Antonio Gramsci................................................ 206 Κριτική Θεωρία................................................... 207 Οι Σημαντικότερες Κριτικές της Κοινωνικής και Πνευματικής Ζωής.......... 208 Οι Σημαντικότερες Συμβολές....................................... 213 Κριτικές στην Κριτική Θεωρία...................................... 217 Οι Ιδέες του Jurgen Habermas..................................... 218 Η Κριτική Θεωρία Σήμερα......................................... 223 Μεταγενέστερες Εξελίξεις στην Πολιτισμική Κριτική..................... 224 Νέο-μαρξική Οικονομική Κοινωνιολογία................................ 226 Κεφάλαιο και Εργασία............................................ 226 Φορδισμός και Μετα-φορδισμός.................................... 233 Ιστορικά Προσανατολισμένος Μαρξισμός............................... 236 Το Σύγχρονο Παγκόσμιο Σύστημα................................. 237 Νέο-Μαρξική Χωρική Ανάλυση....................................... 243 Η Παραγωγή του Χώρου.......................................... 244 Τριλεκτική/ trialectics............................................ 248 Χώροι Ελπίδας................................................. 249 Μετα-μαρξιστική Θεωρία............................................ 252 Αναλυτικός Μαρξισμός........................................... 253 Μετανεωτερική Μαρξική Θεωρία................................... 260 Μετά τον Μαρξισμό.............................................. 263 Κριτικές στον Μετα-Μαρξισμό...................................... 266
12 / ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Συστημική Θεωρία...................................... 269 Η Κοινωνιολογία και η Σύγχρονη Συστημική Θεωρία....................... 269 Οφέλη της Συστημικής Θεωρίας.................................... 269 Ορισμένες Γενικές Αρχές......................................... 271 Εφαρμογές στον Κοινωνικό Κόσμο.................................. 273 Η Γενική Συστημική θεωρία του Niklas Luhman........................... 274 Αυτοποιητικά Συστήματα......................................... 276 Κοινωνία και Ψυχικά Συστήματα.................................... 279 Διπλή Ενδεχομενικότητα.......................................... 280 Εξέλιξη των Κοινωνικών Συστημάτων................................ 282 Διαφοροποίηση................................................ 283 Η Κοινωνιολογία της Γνώσης του Luhman............................ 290 Κριτικές...................................................... 292 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. Συμβολική Διαντίδραση.................................. 297 Οι Κύριες Ιστορικές Καταβολές....................................... 297 Πραγματισμός................................................. 297 Συμπεριφορισμός............................................... 299 Μεταξύ του Αναγωγισμού και του Κοινωνιολογισμού.................... 301 Οι ιδέες του George Herbert Mead..................................... 302 Η Προτεραιότητα του Κοινωνικού................................... 302 Η Πράξη...................................................... 303 Χειρονομίες................................................... 308 Δηλωτικά Σύμβολα.............................................. 309 Νους......................................................... 311 Εαυτός....................................................... 311 Κοινωνία...................................................... 318 Συμβολική Διαντίδραση: Οι Βασικές Αρχές.............................. 319 Ικανότητα Σκέψης............................................... 320 Σκέψη και Διαντίδραση........................................... 321 Μάθηση Νοημάτων και Συμβόλων.................................. 322 Δράση και Διαντίδραση........................................... 324 Κάνοντας Επιλογές.............................................. 325 Ο Εαυτός και το Έργο του Erving Goffman............................ 325 Ομάδες και Κοινωνίες............................................ 337 Κριτικές......................................................... 340 Προς μία Περισσότερο Συνθετική και Ενοποιητική Συμβολική Διαντίδραση...... 341 Επανορίζοντας τον Meade........................................ 342 Ενοποίηση μίκρο- και μάκρο- επιπέδων.............................. 343 Το Μέλλον της Συμβολικής Διαντίδρασης................................ 345 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. Εθνομεθοδολογία....................................... 349 Ορισμός της Εθνομεθοδολογίας...................................... 349 Η Διαφοροποίηση της Εθνομεθοδολογίας............................... 354
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ / 13 Μελέτες των Θεσμικών Πλαισίων................................... 354 Ανάλυση Συνομιλίας............................................. 355 Ορισμένα Πρώτα Παραδείγματα...................................... 357 Εμπειρίες Αθέτησης............................................. 357 Επίτευξη του Φύλου............................................. 359 Ανάλυση Συνομιλίας............................................... 360 Τηλεφωνικές Συνομιλίες: Ταυτοποίηση και Αναγνώριση.................. 361 Προκαλώντας το Γέλιο........................................... 362 Προκαλώντας το Χειροκρότημα.................................... 363 Γιουχάισμα.................................................... 364 Η Διαδραστική Ανάδειξη Προτάσεων και ιστοριών....................... 366 Ενοποίηση Ομιλίας και Μη φωνητικών Δραστηριοτήτων.................. 367 Αιδημοσύνη (και αυτοπεποίθηση)................................... 368 Μελέτες θεσμών.................................................. 369 Συνεντεύξεις Εργασίας........................................... 369 Διαπραγματεύσεις μεταξύ Στελεχών................................. 370 Κλήσεις σε Κέντρα Άμεσης Δράσης................................. 370 Επίλυση Διαφορών σε Διαδικασίες Μεσολάβησης...................... 371 Κριτικές στην Παραδοσιακή Κοινωνιολογία.............................. 374 Διαχωρισμένη από το Κοινωνικό................................... 374 Σύγχυση Θέματος και Πόρου...................................... 374 Εντάσεις και Προβλήματα στην Εθνομεθοδολογία......................... 376 Σύνθεση και Ενοποίηση............................................. 378 Η Εθνομεθοδολογία και η Ιεραρχία Μίκρο - Μάκρο επιπέδου.............. 379 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. Θεωρία της Ανταλλαγής, Θεωρία των Δικτύων και Θεωρία της Ορθολογικής Επιλογής................................ 381 Θεωρία της Ανταλλαγής............................................. 382 Συμπεριφορισμός............................................... 382 Θεωρία της Ορθολογικής Επιλογής................................. 382 Η Θεωρία της Ανταλλαγής του George Homans........................ 386 Η Θεωρία της Ανταλλαγής του Peter Blau............................. 395 Το Έργο του Richard Emerson και των Μαθητών του.................... 401 Θεωρία των Δικτύων............................................... 409 Βασικές Έννοιες και Αρχές........................................ 409 Θεωρία της Ανταλλαγής Δικτύων...................................... 414 Δομική Εξουσία................................................ 416 Ισχυρές και Αδύναμες Δομές Εξουσίας............................... 416 Θεωρία της Ορθολογικής Επιλογής.................................... 418 Θεμέλια της Κοινωνικής Θεωρίας................................... 419 Κριτικές...................................................... 428
14 / ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9. Σύγχρονη Φεμινιστική Θεωρία Των Patricia Madoo Lengermann και Gillian Niebrugge.......... 431 Τα Βασικά Ερωτήματα του Φεμινισμού................................. 432 Θεωρίες για το Φύλο: Η Κοινωνιολογία από το 1960 μέχρι σήμερα............ 435 Σύγχρονες Μάκρο- Κοινωνικές Θεωρίες του Φύλου..................... 435 Σύγχρονες Μίκρο- Κοινωνικές Θεωρίες του Φύλου...................... 440 Φεμινιστικές Αντιπαραθέσεις με τους Bourdieu, Habermas και Giddens...... 442 Ρεύματα της Σύγχρονης Φεμινιστικής Θεωρίας........................... 446 Διαφορά φύλου................................................ 449 Κοινωνιολογικές Θεωρίες: Θεσμικές Θεωρίες και Θεωρίες Διαντίδρασης..... 452 Ανισότητα Φύλου............................................... 455 Καταπίεση Φύλου............................................... 461 Δομική Καταπίεση.............................................. 467 Φεμινισμός και Μετανεωτερικότητα.................................. 481 Μία Φεμινιστική Κοινωνιολογική Θεωρία................................ 486 Μία Φεμινιστική Κοινωνιολογία της Γνώσης........................... 487 Η Μάκρο-Κοινωνική Τάξη......................................... 489 Η Μίκρο-Κοινωνική Τάξη......................................... 492 Υποκειμενικότητα............................................... 495 ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ: ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΜΕΤΩΠΟ ΤΗΣ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ........................... 501 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. Ενοποίηση Μίκρο- Μάκρο- επιπέδων και δομής - δρώντος υποκειμένου.......................................... 503 Ενοποίηση Μίκρο- και Μάκρο- επιπέδων............................... 503 Μίκρο-Μάκρο Εξτρεμισμός........................................ 503 Το Εγχείρημα Ενοποίησης Μίκρο- και Μάκρο- επιπέδων................. 505 Παραδείγματα Ενοποίησης Μίκρο- και Μάκρο- επιπέδων................. 507 Επιστροφή στο Μέλλον: Η Σχηματοποιητική Κοινωνιολογία του Norbert Elias.. 517 Ενοποίηση Δομής Δρώντος υποκειμένου.............................. 530 Τα Κυριότερα Παραδείγματα Ενοποίησης Δομής Δρώντος Υποκειμένου.... 531 Μείζονες Διαφορές στη Βιβλιογραφία περί Δομής Δρώντος Υποκειμένου.... 558 Δομή - Δρών Υποκείμενο και Διασυνδέσεις Μίκρο - Μάκρο επιπέδου: Θεμελιώδεις διαφορές........................................................ 560 ΜΕΡΟΣ ΙV: ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΩΤΕΡΙΚΗ ΣΤΗ ΜΕΤΑΝΕΩΤΕΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ (ΚΑΙ ΠΕΡΑΝ ΑΥΤΗΣ)....................................... 565 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11. Σύγχρονες θεωρίες της Νεωτερικότητας..................... 567 Κλασσικοί Θεωρητικοί της Νεωτερικότητας.............................. 567 Το Μεγαθήριο (Juggernaut) της Νεωτερικότητας.......................... 570 Η Νεωτερικότητα και οι Συνέπειές της................................ 571 Νεωτερικότητα και Ταυτότητα...................................... 576
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ / 15 Νεωτερικότητα και Οικειότητα...................................... 577 Η Κοινωνία της Διακινδύνευσης....................................... 578 Δημιουργώντας τη διακινδύνευση................................... 580 Αντιμετωπίζοντας τη διακινδύνευση................................. 581 Νεωτερικότητα και Ολοκαύτωμα...................................... 582 Ένα Προϊόν της Νεωτερικότητας.................................... 582 Ο ρόλος της Γραφειοκρατίας...................................... 583 Ολοκαύτωμα και Εκλογίκευση..................................... 585 Το Αλυσιτελές Έργο της Νεωτερικότητας................................ 587 Χάμπερμας κατά Μετανεωτεριστών................................. 592 Πληροφορισμός και η Κοινωνία του Δικτύου............................. 593 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12. Θεωρία της Παγκοσμιοποίησης........................... 599 Μείζονες Σύγχρονοι Θεωρητικοί της Παγκοσμιοποίησης.................... 602 Ο Anthony Giddens και ο «Αχαλίνωτος Κόσμος» της Παγκοσμιοποίησης..... 602 Ulrich Beck, η Πολιτική της Παγκοσμιοποίησης και ο Κοσμοπολιτισμός...... 603 Ο Zygmut Baumann και οι Συνέπειες της Παγκοσμιοποίησης στον Άνθρωπο.. 605 Πολιτισμική θεωρία................................................ 606 Πολιτισμικός Διαφορισμός........................................ 607 Πολιτισμική Σύγκλιση............................................ 611 Πολιτισμική Υβριδοποίηση........................................ 617 Οικονομική Θεωρία................................................ 620 Διεθνικός Καπιταλισμός.......................................... 620 Αυτοκρατορία.................................................. 622 Πολιτική Θεωρία.................................................. 626 Άλλες Θεωρίες.................................................... 631 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13. Δομισμός, Μετα-δομισμός και Μετανεωτερική Κοινωνική Θεωρία.. 633 Δομισμός........................................................ 635 Ρίζες στη Γλωσσολογία........................................... 635 Ανθρωπολογικός Δομισμός: Ο Claude Lévi- Strauss.................... 636 Δομικός Μαρξισμός............................................. 637 Μετα-δομισμός................................................... 638 Οι Ιδέες του Michel Foucault....................................... 641 Μετανεωτερική Κοινωνική Θεωρία..................................... 653 Μετριοπαθής Μετανεωτερική Κοινωνική Θεωρία: Fredric Jameson......... 659 Ακραία Μετανεωτερική Κοινωνική Θεωρία: Jean Baudrillard.............. 665 Μετανεωτερική Κοινωνική Θεωρία και Κοινωνιολογική Θεωρία............ 668 Κριτικές στην Μετα-Μετανεωτερική Κοινωνική Θεωρία..................... 669 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14. Εξελίξεις Αιχμής στη Σύγχρονη Θεωρία...................... 675 Θεωρία του διαφορετικού (Queer) (του J. Michael Ryan).................... 676 Περί τίνος πρόκειται;............................................. 676 Ποια είναι η προέλευσή της;....................................... 679
16 / ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ Κριτικές και πιθανές λύσεις........................................ 683 Κριτικές Θεωρίες της Φυλής και του Ρατσισμού........................... 684 Θεωρία του Δρώντος Υποκειμένου Δικτύου, Μετα-ανθρωπισμός και Μετα-κοινωνιακότητα............................................... 690 Θεωρία της Πρακτικής.............................................. 697 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. Κοινωνιολογικές Μεταθεωρίες και ένα Μεταθεωρητικό Σχήμα Ανάλυσης της Κοινωνιολογικής Θεωρίας.................... 703 Διατύπωση Μεταθεωριών στην Κοινωνιολογία........................... 703 Η Aναστοχαστική Κοινωνιολογία του Pierre Bourdieu.................... 708 Οι Ιδέες του Thomas Kuhn........................................... 711 Κοινωνιολογία: Μία Επιστήμη Πολλαπλών Παραδειγμάτων................. 715 Το Παράδειγμα των Κοινωνικών Γεγονότων........................... 716 Το Παράδειγμα του Κοινωνικού Ορισμού............................. 716 Το Παράδειγμα της Κοινωνικής Συμπεριφοράς......................... 717 Προς ένα περισσότερο Ενοποιημένο Κοινωνιολογικό Παράδειγμα............ 717 Επίπεδα Κοινωνικής Ανάλυσης: Μία Επισκόπηση...................... 718 Παραπομπές..................................................... 725