Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη» Ρομαντισμός, 28/11/2012 ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ Χάρδας Κώστας, Λέκτορας Τμήματος Μουσικών Σπουδών A.Π.Θ. Εισαγωγική Βιβλιογραφία Βιβλία Γουίτελ, Άρνολντ, Ρομαντική μουσική (μετ. Μιρέλλα Σιμωτά Φιδετζή), Αθήνα: Ζαχαρόπουλος, 1997. Σιώψη, Αναστασία, Η μουσική στην Ευρώπη του δέκατου ένατου αιώνα, Αθήνα: Τυπωθήτω, 2005. Abraham, Gerald (ed.), The New Oxford History of Music, Volume IX Romanticism (1830-1890). Oxford, New York: Oxford University Press, 1990. Bujic, Bojan, Music in European Thought, 1851-1912. Cambridge, New York: Cambridge University Press, 1988. Dahlhaus, Carl, Ninenteenth-century Music. Berkeley: University of California Press, 1989. Einstein, Alfred, Music in the Romantic Era. London, Toronto, Melbourne: J.M. Dent & Sons Ltd, 1980. Longyear, Rey, Ninenteenth-century Romanticism in Music. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice Hall, 1988. Plantinga, Leon, Romantic Music: A History of Musical Style in Nineteenthcentury Europe. New York: W.W. Norton, 1984. Rosen, Charles, The Romantic Generation, Based on the Charles Eliot Norton Lectures. London: Harper Collins Publishers, 1996. Samson, Jim, Romanticism στο Grove Music Online (ed. by L. Macy). Samson, Jim (ed.), The Cambridge History of Nineteenth-century Music. Cambridge, New York: Cambridge University Press, 2002. Strunk, W. Oliver, Source Readings in Music History, Volume 6 The Nineteenth Century (ed. by Ruth A. Solie). New York, London: W.W. Norton & Company, 1998. Strunk, W. Oliver, The Romantic Era. New York: W.W. Norton, 1965. Taruskin, Richard, The Oxford History of Western Music, Volume 3, The Nineteenth Century. Oxford, New York: Oxford University Press, 2005. Περιοδικό
19th-Century Music, University of California Press Ενδεικτική Λίστα Συνθετών Ρομαντισμού
Κείμενα ποιημάτων για τραγούδια στο είδος του λιντ και για κύκλους τραγουδιών (Μετάφραση από την αγγλική μετάφραση: Κώστας Χάρδας) Franz Schubert: Η Μαργαρίτα στο Ροδάνι (κείμενο: Γκαίτε), 1814 Gretchen am Spinnrade Η ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΣΤΟ ΡΟΔΑΝΙ Meine Ruh' ist hin, Mein Herz ist schwer, Ich finde sie nimmer Und nimmermehr. Wo ich ihn nicht hab Ist mir das Grab, Die ganze Welt Ist mir vergällt. Mein armer Kopf Ist mir verrückt, Mein armer Sinn Ist mir zerstückt. Meine Ruh' ist hin, Mein Herz ist schwer, Ich finde sie nimmer Und nimmermehr. Nach ihm nur schau ich Zum Fenster hinaus, Nach ihm nur geh ich Aus dem Haus. Sein hoher Gang, Sein' edle Gestalt, Seine Mundes Lächeln, Seiner Augen Gewalt, Und seiner Rede Zauberfluß, Sein Händedruck, Und ach, sein Kuß! Meine Ruh' ist hin, Mein Herz ist schwer, Ich finde sie nimmer Und nimmermehr. Mein Busen drängt sich Nach ihm hin. [Ach] dürft ich fassen Und halten ihn, Und küssen ihn, So wie ich wollt, An seinen Küssen Vergehen sollt Η ειρήνη μου έχει εξαφανιστεί, Η καρδιά μου είναι βαριά, Δεν θα την ξαναβρώ ποτέ ποτέ ξανά. Όποτε δεν τον έχω Είναι ο τάφος μου, Όλος ο κόσμος μου Έχει πικραθεί. Το φτωχό μου το κεφάλι Έχει τρελαθεί, Το φτωχό μου το μυαλό Έχει σκορπιστεί. Η ειρήνη μου έχει εξαφανιστεί, Η καρδιά μου είναι βαριά, Δεν θα την ξαναβρώ ποτέ ποτέ ξανά. Μόνο γι αυτόν Θα κοιτάξω έξω από το παράθυρο, Μόνο γι αυτόν Θα βγω από το σπίτι. Το περήφανο βάδισμά του, Η ευγενική του φυσιογνωμία, Το χαμόγελο στα χείλη του, Η δύναμη της ματιάς του, Και η μαγική ροή Των λόγων του, Η πίεση των χεριών του, Και Αχ!! Το φιλί του! Η ειρήνη μου έχει εξαφανιστεί, Η καρδιά μου είναι βαριά, Δεν θα την ξαναβρώ ποτέ Ποτέ ξανά. Το στήθος μου με τραβά Προς αυτόν. Αχ να μπορούσα να τον αγκαλιάσω Και να τον κρατήσω, Και να τον φιλήσω, Εντελώς με τη θέλησή μου, Και στο φιλί του επάνω Να πεθάνω!
Franz Schubert: Η Ωραία Μυλωνού (κείμενο: Wilhelm Müller), 1823 Das Wandern (Ι) Η ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗ Das Wandern ist des Müllers Lust, Η Περιπλάνηση είναι η χαρά του μυλωνά, Das Wandern! Η Περιπλάνηση! Das muß ein schlechter Müller sein, Μόνο του μίζερου μυλωνά, Dem niemals fiel das Wandern ein, Δεν του αρέσει η περιπλάνηση, Das Wandern. Η Περιπλάνηση! Vom Wasser haben wir's gelernt, Vom Wasser! Das hat nicht Rast bei Tag und Nacht, Ist stets auf Wanderschaft bedacht, Das Wasser. Das sehn wir auch den Rädern ab, Den Rädern! Die gar nicht gerne stille stehn, Die sich mein Tag nicht müde drehn, Die Räder. Die Steine selbst, so schwer sie sind, Die Steine! Sie tanzen mit den muntern Reihn Und wollen gar noch schneller sein, Die Steine. O Wandern, Wandern, meine Lust, O Wandern! Herr Meister und Frau Meisterin, Laßt mich in Frieden weiterziehn Und wandern. Το μάθαμε αυτό από το νερό, Από το νερό! Δεν σταματά ούτε τη μέρα ούτε τη νύχτα, Πάντα σκέφτεται το ταξίδι του, Το νερό! Το βλέπουμε αυτό επίσης με τους τροχούς, Τους τροχούς! Δεν τους αρέσει να μένουν σταθεροί, Και γυρνούν όλη μέρα χωρίς να κουράζονται, Οι τροχοί! Οι ίδιες οι πέτρες, αν και είναι βαριές, Οι πέτρες! Συμμετέχουν στον εύθυμο χορό Και θέλουν να πάνε γρηγορότερα, Οι πέτρες! Αχ, η Περιπλάνηση, η Περιπλάνηση, η χαρά μου, Αχ, η Περιπλάνηση! Αχ, Θεέ και Παναγιά, Αφήστε με να συνεχίσω ειρηνικά Να περιπλανιέμαι! Der Müller und der Bach Der Müller: Wo ein treues Herze In Liebe vergeht, Da welken die Lilien Auf jedem Beet; Da muß in die Wolken Der Vollmond gehn, Damit seine Tränen Die Menschen nicht sehn; Da halten die Englein Die Augen sich zu Und schluchzen und singen Die Seele [zu] Ruh'. Der Bach: Und wenn sich die Liebe Dem Schmerz entringt, Ein Sternlein, ein neues, Am Himmel erblinkt; Ο ΜΥΛΩΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΡΥΑΚΙ Ο Μυλωνάς: Όταν σε μία αληθινή καρδιά Εξαντληθεί η αγάπη, Τότε τα κρίνα μαραίνονται Σε κάθε κρεβάτι Τότε μέσα στα σύννεφα πρέπει Το ολόγιομο φεγγάρι να κρυφτεί, Έτσι ώστε, Τα δάκρυά της άντρες να μην δουν Τότε οι άγγελοι Κλείνουν τα μάτια τους Και κλαίνε με λυγμούς και τραγουδούν Για να ηρεμήσουν την ψυχή. Το ποτάμι: Και όταν η Αγάπη Νικά τον πόνο, Ένα μικρό αστέρι, ένα ολοκαίνουργιο, Λάμπει στον ουρανό
Da springen drei Rosen, [Halb rot, halb weiß], Die welken nicht wieder, Aus Dornenreis. Und die Engelein schneiden Die Flügel sich ab Und gehn alle Morgen Zur Erde [hinab] 3. Der Müller: Ach Bächlein, liebes Bächlein, Du meinst es so gut: Ach Bächlein, aber weißt du, Wie Liebe tut? Ach unten, da unten Die kühle Ruh! Ach Bächlein, liebes Bächlein, So singe nur zu. Τρία τριαντάφυλλα, [Τα μισά κόκκινα και τα μισά λευκά], Τα οποία δεν μαράθηκαν, Ανθίζουν πάνω σε ακανθώδεις μίσχους. Και οι άγγελοι κόβουν Αμέσως τα φτερά τους Και πηγαίνουν κάθε πρωί Κάτω στη γη. Ο Μυλωνάς: Αχ ποταμάκι, καλό μου ποτάμι, Τα εννοείς τόσο όμορφα, Αχ, ποταμάκι, αλλά ξέρεις, Τί κάνει η αγάπη; Αχ, από κάτω, ναι από κάτω, Υπάρχει ψυχρή ανάπαυση! Αχ ποταμάκι, γλυκό μου ποτάμι, Συνέχισε να τραγουδάς. Robert Schumann, Dichterliebe (κείμενο: Heinrich Heine), 1840 Ι Ι Im wunderschönen Monat Mai, Στον θαυμάσιο μήνα Μάιο als alle Knospen sprangen, Όταν όλα τα λουλούδια ανθίζουν da ist in meinem Herzen Τότε στην καρδιά μου die Liebe aufgegangen. Φούντωνε η αγάπη μου. Im wunderschönen Monat Mai, als alle Vögel sangen, da hab' ich ihr gestanden mein Sehnen und Verlangen. Στον θαυμάσιο μήνα Μάιο Όταν όλα τα πουλιά τραγουδούσαν Τότε εξομολογήθηκα σε αυτή Την επιθυμία και τη λαχτάρα μου. ΙΙ Aus meinen Tränen sprießen viel blühende Blumen hervor, und meine Seufzer werden ein Nachtigallenchor, und wenn du mich lieb hast, Kindchen, schenk' ich dir die Blumen all', und vor deinem Fenster soll klingen das Lied der Nachtigall. ΙΙ Από τα δάκρυά μου αναπηδούν Πολλά λουλούδια, Και οι στεναγμοί μου γίνονται Μία χορωδία αηδονιών. Κι αν με αγαπάς, παιδί, Θα σου δώσω όλα τα λουλούδια Και μπροστά στο παράθυρό σου Θα ηχήσει το τραγούδι του αηδονιού. Hugo Wolf, Μοναξιά, κείμενο: Eduard Mörike (1888) Verbongenheim Μοναξιά Laß, o Welt, o laß mich sein! Locket nicht mit Liebesgaben, Laßt dies Herz alleine haben Seine Wonne, seine Pein! Μη με δελεάζεις, κόσμε ξανά, Με μη δελεάζεις με χαρές που χάνονται Άφησε την καρδιά μου, να μείνει ήρεμη, Δίχως άλλη αναζήτηση, δίχως άλλο πόνο!
Was ich traure, weiß ich nicht, Es ist unbekanntes Wehe; Immerdar durch Tränen sehe Ich der Sonne liebes Licht. Oft bin ich mir kaum bewußt, Und die helle Freude zücket Durch die Schwere, so mich drücket, Wonniglich in meiner Brust. Laß, o Welt, o laß mich sein! Locket nicht mit Liebesgaben, Laßt dies Herz alleine haben Seine Wonne, seine Pein! Ανείπωτος πόνος βασανίζει τις μέρες μου Τα μάτια μου σκεπάζονται από θλίψη Έτσι όταν χαράζει ένα αύριο χωρίς ελπίδα Ατενίζω έναν λαμπρό ήλιο Μόνο ονειρευόμενος βρίσκω ησυχία Μόνο τότε μία αχτίδα χαράς Σταλμένη από τον παράδεισο, διασκεδάζει τη λύπη μου, Δίνει φως στην σκοτεινιά της ψυχής μου Μη με δελεάζεις, κόσμε ξανά, Με μη δελεάζεις με χαρές που χάνονται Άφησε την καρδιά μου, να μείνει ήρεμη, Δίχως άλλη αναζήτηση, δίχως άλλο πόνο!