Ομιλία Μητροπολίτου Αλεξανδρουπόλεως κ.κ. Ανθίμου του Β κατά την. επίδοση του τιμητικού τόμου προς τιμήν του Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κ.κ.

Ομιλία Μητροπολίτου Αλεξανδρουπόλεως κ.κ. Ανθίμου του Β κατά την επίδοση του τιμητικού τόμου προς τιμήν του Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κ.κ. Ανθίμου. Δὲν μοῦ ἦταν εὔκολο νὰ γράψω τὰ βιογραφικὰ τοῦ Γέροντός μου στὸν παρόντα Χαριστήριο πρὸς ἐκεῖνον Τόμο, καὶ ἡ ἴδια δυσκολία μὲ κατέχει καὶ τώρα ποὺ πρέπει νὰ ὁμιλήσω μπροστά σας. Καὶ ξέρετε γιατί; Ἐπειδή, ὁ Τόμος αὐτός, δὲν ἀπευθύνεται, μόνο, σὲ ὅσους τὸν γνώρισαν. Ὅσοι στὴν Ἀλεξανδρούπολη τὸν ἔζησαν καὶ τὸν συναναστράφηκαν, ἀκούγοντάς με, θὰ θυμηθοῦν, πὼς δὲν εἶμαι σπάταλος σὲ ὑπερβολές. Ἀλλὰ δὲν ἔχω δικαίωμα νά εἶμαι καὶ φειδωλός, στὴν περιγραφὴ μιᾶς βιωματικῆς ἀλήθειας. Δὲν θὰ σᾶς παρουσιάσω μιὰ ἁγιογραφία ἀλλὰ τὴν ἀποτίμηση μιᾶς προσωπικότητος τὴν ὁποία θὰ εὐγνωμονῶ γιὰ πάντα στὴ ζωή μου, γιὰ δύο πράγματα. Τὸ πρῶτο ἐπειδὴ μοῦ χάρισε τὸ ἐκκλησιαστικὸ φρόνημα, τὴν ἱερωσύνη καὶ τὴν διοικητικὴ ἐμπειρία, ὅση ἔχω. Τὸ δεύτερο ἐπειδὴ δὲν μοῦ ἔκρυψε ποτὲ τὶς δυσκολίες τῆς πνευματικῆς καὶ τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, οὔτε τὶς ἐξωράϊσε ὑποκριτικά. Αὐτό, τὸ δεύτερο θεωρῶ περισσότερο σημαντικὸ στὴν πνευματικὴ ζωὴ καὶ στὴν σχέση δύο ἀνθρώπων, ἑνὸς 14χρονου μαθητὴ καὶ τοῦ ἐπισκόπου τῆς γενέτειράς του, ἑνὸς 40χρονου κληρικοῦ, ποὺ ἄρχισε τὸ 1976 στὴν Ἀλεξανδρούπολη. Ἦταν ἡ μάννα μου ποὺ μὲ πῆγε γιὰ πρώτη φορὰ κοντά του, ὅταν ἦμουν στὴν Β τάξη τοῦ Γυμνασίου. Στὸ Λύκειο ἄρχισα νὰ συνειδητοποιῶ τὴν ὑπευθυνότητα καὶ τὴν ὀμορφιὰ τῆς σχέσεως, ποὺ μαζὶ μὲ πολλοὺς ἄλλους, εἶχα κοντά του. 1

Καὶ ἔμεινα κοντά του, μέχρι τὴν ἡμέρα, τὴν τρομερὴ ἐκείνη ἡμέρα, ποὺ ξεκινήσαμε ἀπὸ τὴν Ἀλεξανδρούπολη γιὰ τὴν Θεσσαλονίκη. Θυμᾶμαι ὅτι καθόμουν δίπλα του στὸ αὐτοκίνητο, μὰ καθὼς ἡ διαδρομὴ γιὰ τὴν συμπρωτεύουσα λιγόστευε καταλάβαινα ὅτι ἐκεῖνος εἶχε ἤδη φτάσει. Δὲν μ ἔνοιαζε αὐτό, ὅσο, ἡ φοβερὴ τότε γιὰ μένα διαπίστωση, ὅτι εἶχε πιὰ φύγει ἀπὸ μᾶς. Τώρα ὅμως ποὺ πέρασαν κάποια χρόνια, μὲ ἐπισκοπικὴ εὐθύνη γιὰ τὴν ἱστορία τοῦ ἀνθρώπου καὶ σεβασμὸ πρὸς τὴν ἀλήθεια τὴν ὁποία ἕνας Χαριστήριος Τόμος θέλει νὰ ὑπηρετήσει, ἀποφάσισα νὰ γράψω, ὅπως μοῦ ζητήθηκε, ὅμως ἔγραψα καὶ σᾶς ὁμιλῶ ἀληθινά. Βέβαια, γιὰ μένα αὐτὴ ἡ γραφὴ δὲν τέλειωσε. Ὅσο μεγαλώνω στὴν ἡλικία καὶ βαθαίνω στὴν ἀρχιερωσύνη, θὰ κατανοῶ καλύτερα, πράγματα ποὺ δὲν δικαιολογοῦσα, γεγονότα ποὺ μὲ ἐνοχλοῦσαν, τὶς δυὸ σελίδες σχετικὰ μὲ τὴν μετάθεσή του, ποὺ μοῦ τὶς ἀφαίρεσε ἀπὸ τὸ κείμενο τοῦτο, κι ἄλλα. Γι αὐτὸ λέω ὅτι ἡ γραφὴ αὐτὴ δὲν τελείωσε γιὰ μένα. Δὲν ἐννοῶ ὅτι θὰ αὐξάνω τὶς σελίδες της, ὅσο ὅτι θὰ μειώνω τὴν ἄγνοιά μου, τῆς ποιμαντικῆς τακτικῆς του, ποὺ τώρα καταλαβαίνω. Ὑπάρχει μόνο ἕνα στοιχεῖο ποὺ μὲ κάνει νὰ στέκομαι τίμια καὶ ὑπερήφανα ἀπέναντί του, ὅταν γράφω γιὰ κεῖνον ἤ ὅταν μιλῶ. Ὡς διάκονός του καὶ κυρίως ὡς πρωτοσύγκελλός του, ὅταν μὲ ρωτοῦσε, πάντοτε τοῦ ἔλεγα μὲ θάρρος αὐτὸ ποὺ θεωροῦσα σωστό, κι ἔπειτα προσπαθοῦσα μὲ ὅλη μου τὴν δύναμη νὰ ἐκπληρώσω ἐκεῖνο ποὺ ἐκεῖνος θεωροῦσε σωστό. Πατέρες καὶ ἀδελφοί μου, 2

Ὁ ἐπίσκοπος ἀνήκει στὴν Ἐκκλησία καὶ ἡ λατρεύουσα κοινότητα γνωρίζει, ὀφείλει νὰ μαθαίνει, νὰ ἐξηγεῖ, νὰ ἑρμηνεύει, νὰ κατανοεῖ σωστὰ τὰ πρόσωπα, μέσα στὸ χῶρο τους καὶ στὴν ἐποχή τους, ὥστε ἡ μὲν ὅποια δόξα τους νὰ ἀποδίδεται πάντοτε στὸν Τριαδικὸ Θεό, τὰ δὲ ὅσα λάθη τους στὴν ἀνθρώπινη ὑπόσταση. Ὁ ἐπίσκοπος εἶναι ἄνθρωπος διαμορφωμένος σὲ μιὰ συγκεκριμένη ἐποχή, ἀπὸ γονεῖς, δασκάλους καὶ πνευματικούς. Τοποθετεῖται σὲ μιὰ ἐπισκοπὴ ὅπου δοκιμάζει τὶς δυνάμεις του καὶ τὶς ἀντίστοιχες τοῦ τόπου, ἀσκεῖ τὴν ποιμαντική του μὲ κάθε πληρότητα ποὺ ἄλλοτε γίνεται ἀποδεκτὴ κι ἄλλοτε ὄχι τόσο. Ἐκτυλίσσει τὰ ὅσα χαρίσματά του, ποὺ γίνονται ἀφορμὴ κάποιοι νὰ τὸν εὐγνωμονοῦν γι αὐτὰ καὶ κάποιοι νὰ τὸν φθονοῦν. Ἡ κάθε ἐπισκοπή, εἴτε «ἀνεβάζει» τὸν ἐπίσκοπο εἴτε «ἀνεβαίνει» ἀπ αὐτόν, ἀνάλογα μὲ τὴν γεωγραφική της θέση καὶ τὴν γεωστρατηγικὴ σημασία ποὺ εἴτε ἔχει εἴτε ἐνδεχομένως θὰ ἀποκτήσει. Στὴ Χώρα μας, οἱ πολιτικὲς καὶ κοινωνικὲς συνθῆκες ἀναγκάζουν τὸν ἐπίσκοπο, εἴτε τὸ θέλει εἴτε ὄχι, νὰ ἐκφράσει ἄποψη ποὺ κάποτε, ἀνάλογα μὲ τὴν ἰσχὺ τῆς φωνῆς του καὶ τὸ θέμα, αὐτὴ ἡ ἄποψη ἀκούγεται σὲ ὁλόκληρη τὴν Ἐπικράτεια. Λοιπόν, Ὁ Διονύσιος Ρούσσας τοῦ Δημητρίου καὶ τῆς Ἀργυρώς, γεννήθηκε στὸν Πύργο τῆς Ἠλείας. Εἶχε ἄλλα τρία ἀδέλφια, τὸν Νικόλαο, τὸν Εὐάγγελο καὶ τὸν Γεώργιο. Τὸ γενεαλογικό του δένδρο ἀρχίζει μὲ τὸν παπᾶ Ἀνδρέα Ρούσσα ἀπὸ τὸ 1820. Στὴ Φιλοσοφικὴ Σχολὴ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, ἔμαθε καλὰ ἑλληνικὰ γράμματα γιὰ τὰ ὁποῖα καμαρώνει, γι αὐτὸ καὶ διορθώνει τοὺς πάντες γύρω του 3

ὅταν προφορικὰ ἤ γραπτὰ λαθεύουν. Καμαρώνει ἐπίσης γιὰ τοὺς 31 μῆνες ποὺ ὑπηρέτησε ὡςἔφεδρος Ἀξιωματικὸς τὴν Ἑλληνικὴ Ἀεροπορία. Ἐνῶ δίδασκε ὡς Φιλόλογος στὸν Ὀργανισμὸ τῆς «Ἑλληνικῆς Παιδείας», ἀποφοίτησε ἀπὸ τὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Χειροτονήθηκε διάκονος ἀπὸ τὸν μητροπολίτη Θήρας Γαβριήλ Καλοκαιρινό, καὶ ἀπὸ τὸν ἴδιο ὕστερα ἀπὸ 3 μῆνες, πρεσβύτερος μὲ τὸ ὀφίκκιο τοῦ Ἀρχιμανδρίτου. Τὸ ὄνομα «Ἄνθιμος» ποὺ τοῦ ἔδωσε ὁ Θήρας ἦταν τοῦ δικοῦ του γέροντος μητροπολίτου Τριφυλλίας καὶ Ὀλυμπίας Ἀνθίμου Τσάτσου(1881-1950), ὁ ὁποῖος ἦταν ἀνεψιὸς τοῦ πατριάρχου Ἀνθίμου Τσάτσου (1827-1913), τοῦ ἀπὸ Αἴνου. Ὡς προϊστάμενος τοῦ Ναοῦ Ἁγίου Βασιλείου τῆς ὁδοῦ Μετσόβου Ἀθηνῶν, διαδέχθηκε τὸν προαχθέντα σὲ μητροπολίτη Σάμου, Παντελεήμονα Χρυσοφάκη, καὶ ἀνέπτυξε δυναμική, πνευματικὴ νεανικὴ κίνηση ποὺ ἔκανε αἴσθηση στοὺς κύκλους τῆς τότε Ἀθήνας. Παραλείπω καὶ τὸ ἔργο του σὲ ἐπιτελικὲς θέσεις τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, γιὰ νὰ φτάσω στὶς 13 Ἰουλίου 74, ὁπότε ὁ ἀρχιμ. Ἄνθιμος Ρούσσας ἐκλέχτηκε ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας, μητροπολίτης Ἀλεξανδρουπόλεως. Ἡ χειροτονία του ἔγινε τὴν ἑπόμενη ἡμέρα, στὸν Ἱερὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Βασιλείου τῆς ὁδοῦ Μετσόβου, ἀπὸ τὸν Θήρας Γαβριήλ. Στὶς 30 Ἰουλίου 74 ἐνθρονίστηκε στὴν Ἀλεξανδρούπολη. Τὴν ἔβλεπε γιὰ πρώτη φορά. Τὸ πρῶτο κεφάλαιο στὸ ὁποῖο ἀναφέρομαι στὴ Βιογραφία του, εἶναι οἱ σχέσεις του μὲ τὸν προκάτοχό του, μητροπολίτη Κωνστάντιο Χρόνη, κατ ἐκεῖνα τὰ φορτισμένα χρόνια ποὺ ἀπαιτοῦντο λεπτές ἰσορροπίες. (εἶναι ἐδῶ ὁ ἀνεψιὸς τοῦ Κωνσταντίου) 4

Νὰ σᾶς μεταφέρω λίγο στὸ ἐθνικὸ κλῖμα τῆς ἐποχῆς, τὸ ὁποῖο οἱ σύγχρονοι θὰ τὸ θυμοῦνται μά, οἱ νεώτεροι δὲν ξέρω ἄν τὸ μάθουν ποτέ. Δέκα ἡμέρες πρὶν τὴν ἐνθρόνηση τοῦ νέου μητροπολίτου στὴν Ἀλεξανδρούπολη, ὁλόκληρη ἡ Χώρα, ἀλλὰ ὁ Ἕβρος περισσότερο, ζοῦσε μέσα στὸ φάσμα τοῦ φόβου ποὺ εἶχε δημιουργήσει ἡ εἰσβολὴ τῶν Τούρκων στὴν Κύπρο καὶ ἡ ἐπιστράτευση τῆς 20ης Ἰουλίου 74. Οἱ δρόμοι ἦταν κλειστοὶ σὲ πολλὰ σημεῖα ἐξ αἰτίας τῶν μετακινήσεων τῶν στρατιωτικῶν ὀχημάτων καὶ τῶν ἁρμάτων. Ἀπὸ τὴν πόλη εἶχε φύγει μεγάλο μέρος τοῦ πληθυσμοῦ γιὰ τὰ σύνορα μὲ τὴν Βουλγαρία ὥστε σὲ περίπτωση πολέμου νὰ διέφευγε ἐκεῖ. Ἐνθρονίστηκε σὲ μιὰ Ἀλεξανδρούπολη μὲ ἐλάχιστο κόσμο. Ἀπὸ τὴν ἑπομένη τῆς ἐνθρονίσεως, ἐπισκέψεις στὰ στρατιωτικὰ φυλάκια καὶ στοὺς καταυλισμοὺς τῶν ἐπιστρατευθέντων, σὲ συνεργασία μὲ τοὺς τοπικοὺς παράγοντες καὶ τὸ Στρατό. Ὅταν ἡ κρίση ἀποσωβήθηκε καὶ ἡ κατάσταση ἄρχισε νὰ ὁμαλοποιεῖται, τότε οἱ Ἀλεξανδρουπολῖτες συνειδητοποίησαν τὸν νέο τους μητροπολίτη. Ἦταν νέος, σὲ ἀντίθεση μὲ τὸν Κωνστάντιο Χρόνη καὶ τὸν Ἰωακείμ Καβύρη, ἦταν εὐγενικὸς καὶ καταδεκτικός, ἡ ὁμιλία του ἐξέφραζε ὀργανωμένη σκέψη καὶ κήρυττε μὲ λόγιο τρόπο καὶ ρητορικὰ σχήματα. Μά, κυρίως, ἦταν μαζί μας «στὶς δύσκολες ὥρες». Στὴ συνέχεια, ἀναφέρομαι στὶς ἀκροβατικὲς ἰσορροπίες του, μεταξὺ τῶν πανίσχυρων τότε στὴν Ἀλεξανδρούπολη Ἀδελφοτήτων «ΖΩΗ» καὶ «ΣΩΤΗΡ» τὰ μέλη τῶν ὁποίων εἶχαν πολωθεῖ σκληρὰ στὴν περιοχή μας. Ἄρχισε ἀμέσως, τὴν ἔκδοση τοῦ περιοδικοῦ «Γνωριμία». Ἀπὸ τὸ 1974 μέχρι τὸ 2004 κυκλοφόρησαν 178 διμηνιαῖα τεύχη. Ἀποτελοῦν τὸ καλύτερο Ἀρχεῖο τῆς Μητροπόλεώς μας καὶ τῆς εὐρύτερης περιοχῆς τοῦ τελευταίου τετάρτου τοῦ περασμένου αἰῶνα. 5

Πῶς ξεκίνησαν οἱ ΣΧΕΣΕΙΣ του ΜΕ τὴν ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ τοὺς ΠΟΛΙΤΙΚΟΥΣ Στὶς ἀρχὲς τοῦ 1975 ὁ Μητροπολίτης Ἄνθιμος Ρούσσας ἔγραψε δύο πρὸς Ἀθηναίους ἐπιστολὲς στὶς Ἐφημερίδες. Ἦταν μόλις συνειδητοποίησε τὴν ἀπόσταση τῆς Θράκης ἀπὸ τὴν Ἀθήνα (μακρυὰ ἀπὸ τὰ κέντρα λήψεως ἀποφάσεων καὶ μὲ τὴν ἀπειλητικὴ φράση «θὰ σὲ στείλω στὸν Ἕβρο» νὰ ἠχεῖ ἐκφοβιστικὰ γιὰ τοὺς ἐκτὸς καὶ μοιρολατρικὰ γιὰ τοὺς ἐντὸς τοῦ ἀκριτικοῦ Νομοῦ μας), τὸν ἀκούσαμε πρῶτο νὰ ὁμιλεῖ γιὰ τὸ ἀπομονωμένο στὸ λεκανοπέδιο «ἀθηνοκεντρικὸ κράτος». Ἡ ἀνοιχτὴ ἐπιστολὴ τὴν ὁποία ἀπέστειλε στὸν Κων. Καραμανλῆ καὶ δημοσιεύθηκε στὴν «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» καὶ στὸ «ΒΗΜΑ» στὶς 18 Σεπτεμβρίου 1975, θὰ μποροῦσε νὰ ἐκληφθεῖ σὰν αὐθάδια τοῦ νεαροῦ μητροπολίτη ἔναντι στὸν πανίσχυρο τότε Ἐθνάρχη. Τὸ σύνθημα ποὺ λίγο ἀργότερα μεταχειρίστηκε «ξύπνα λαὲ τοῦ Ἕβρου» τὸν φόβισε μήπως τοῦ φέρει ἀντιδράσεις ἀλλὰ τὸ θεώρησε ἀναγκαῖο καὶ ἀπαραίτητο γιὰ τὴν ἀναβάθμιση τῆς περιοχῆς μας. Ὅσο περνοῦσαν τὰ χρόνια καὶ δένονταν μὲ τοὺς ἀνθρώπους καὶ τὰ προβλήματά μας, τόσο περισσότερο αἰσθάνονταν τὴν ἀνάγκη νὰ διεκδικεῖ γιὰ μᾶς. Ὅταν ἤθελε νὰ μᾶς περιγράψει τοὺς ἑβρῖτες, κατέγραφε στὰ ἀρνητικά μας: «... δὲν εἶστε καθόλου διεκδικητικοί». Μὲ ὅλους τοὺς πολιτικοὺς παράγοντες τῆς περιοχῆς στὸ πλευρό του, καὶ μὲ τὸ λαὸ μὲ τὸ μέρος του διαρθρώνονταν οἱ ἀπαιτήσεις μας ἐπὶ μιὰ 30ετία. Ἐγκαθίδρυσε ἕνα ἐξαιρετικὸ κλῖμα ἠρεμίας καὶ συνεργασίας μεταξὺ τῶν τοπικῶν παραγόντων. Δὲν ἐπέκρινε ποτὲ δημόσια κανέναν. Προσφωνοῦσε μέχρι 6

ὑπερβολῆς ὅλους τοὺς ἐκπροσώπους τῶν ἀρχῶν τοῦ τόπου καὶ στὸ γραφεῖο του φιλοξενήθηκαν ὅλοι ἀνεξαιρέτως οἱ πρόεδροι τῆς Δημοκρατίας, οἱ πρωθυπουργοί τῆς Χώρας, ὑπουργοὶ καὶ ἐκπρόσωποι τῶν κυβερνήσεων ποὺ ἦρθαν ἀπὸ τὸ 1974 στὴν Ἀλεξανδρούπολη ἐπίσημα. «Νὰ μᾶς βλέπει ὁ λαὸς ὅλους μαζύ», ἐπέμενε. Ἀκόμα καὶ σὲ ἔντονες περιόδους συγκρούσεων τῆς Ἐκκλησίας μὲ τὴν Πολιτεία, ὅπου συνήθως πρωτοστατοῦσε, περιέγραφε τὰ προβλήματα μεταχειριζόμενος τὴ λέξη Πολιτεία καὶ ποτὲ τὴν λέξη Κυβέρνηση. ( ὁ κύριος Δήμαρχος Ἀλεξανδρουπόλεως, εἶναι ἐδῶ καὶ γνωρίζει) Ἕνα κεφάλαιο εἶναι: ΑΝΘΙΜΟΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΑ ΜΕΣΑ Ἕνα φλέρτ ποὺ ἄρχισε στὶς 23 Μαρτίου 1987, μετὰ τὴ μία τὰ μεσάνυχτα, ὅταν ἀφοῦ τελείωσε ἡ ἐκπομπὴ μὲ τὸν Ἀντ. Τρίτση, καθὼς μπαίναμε στὸ αὐτοκίνητο νὰ φύγουμε ἀπὸ τὰ στούντιο τῆς Ἁγ. Παρασκευῆς, εἴδαμε ἔξω ἀρκετὸ κόσμο ποὺ εἶχε συγκεντρωθεῖ ἀπὸ τὰ γύρω σπίτια, γιὰ νὰ τὸν συγχαρεῖ καὶ νὰ τὸν χειροκροτήσει (μαζὶ μὲ τὸν τότε Δημητριάδος) γιὰ τὴν ὑπεροχικὴ στάση τῆς Ἐκκλησίας κατὰ τῆς Πολιτείας. Ἀργότερα μᾶς ὁμολόγησε ὅτι ἐκείνη τὴ στιγμὴ κατάλαβε τί εἶχε συμβεῖ. Ἐκείνη τὴ στιγμὴ συνειδητοποίησε τὴν ἀμεσότητα καὶ τὴν ἰσχὺ τοῦ τηλεοπτικοῦ φακοῦ. Ἀλλὰ καὶ τὴν ἱκανότητά του νὰ τὸν χειρίζεται μὲ σύντομες καὶ ἐπιγραμματικὲς φράσεις ἀφοῦ ὁ τηλεοπτικὸς χρόνος εἶναι πάντα συνεσταλμένος. Μὲ τοὺς δημοσιογράφους συνδέθηκε ἀπὸ τότε, ἀλλὰ καὶ ἀργότερα ὅταν ὡς ἐκπρόσωπος τύπου τῆς Ἱεραρχίας ἐνημέρωνε τοὺς συντάκτες τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ρεπορτάζ. Εἶμαι αὐτόπτης καὶ αὐτήκοος μάρτυρας τῶν φορτικῶν τηλεφωνικῶν παρακλήσεών τους νὰ τοῦ ἀποσπάσουν «δήλωση». Γνωρίζω καλὰ ὅτι δὲν τοὺς κορόϊδευε, οὔτε ἔπαιζε «ἐπικίνδυνα παιχνίδια» μαζύ τους. Τοὺς ἔλεγε μὲ 7

εἰλικρίνεια αὐτὸ ποὺ πίστευε ἀκόμα κι ὅταν ὅλοι τοῦ ἐπιμέναμε νὰ μὴν τοὺς ἐμπιστεύεται. Μίλαγε σὲ ὅλους ἐπειδὴ δὲν ἤθελε νὰ τοῦ ποῦν ὅτι μεροληπτεῖ. Στὴ συνέχεια ἔπεσε στὴν παγίδα τους κι ὅσο περνοῦσαν τὰ χρόνια δὲν μποροῦσε, δὲν μπορεῖ, δὲν θέλει νὰ χάσει αὐτὸ τὸ τηλεοπτικὸ βῆμα, ποὺ κάποτε τὸ ὀνομάζει «ἄμβωνα» καὶ «μαρτυρία». Πῶς οἰκοδομήθηκε μέσα του ἡ ἐμμονή του μὲ τὰ ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ὡς μαθητὴς θυμόταν τὸ βαγονέτο μὲ τὸ ὁποῖο πέρασε μπροστὰ ἀπὸ τὸ πατρικό τους κτῆμα στὸν Ἀλφειὸ τῆς Ἠλείας, ὁ μητροπολίτης Ἀντώνιος Πολίτης, φεύγοντας γιὰ τὸ βουνό μὲ τοὺς «ἀντάρτες». Ὡς φοιτητὴς ἔλαβε μέρος στὶς διαδηλώσεις καὶ στὰ συλλαλητήρια γιὰ τὴν Κύπρο. Ὅταν ἔφτασε μητροπολίτης στὴν Ἀλεξανδρούπολη, ὅμως, διόλου δὲν φαντάζονταν ὅτι θὰ ἀντιμετώπιζε ἐθνικοὺς κινδύνους καὶ θὰ βρίσκονταν, ἀρκετὲς φορές, στὰ πρόθυρα πολέμου. Τὸ ζήτημα τῆς μουσουλμανικῆς μειονότητος τοῦ ἦταν τελείως ἄγνωστο, μέχρι ποὺ ἦρθε στὴν Ἀλεξανδρούπολη. Στὰ πρῶτα χρόνια δὲν τὸ ἄγγιξε καθόλου παρὰ μόνο σὰν μιὰ ἰδιομορφία τῆς περιοχῆς μας ποὺ ἀποκτοῦσε «πέραση» στὴν Ἀθήνα. Ἡ ἀνασφάλεια ποὺ ὑπῆρχε τότε στοὺς θρακιῶτες, τοῦ ἦταν ἀβάσταχτη. Τὴν θεωροῦσε καὶ δικαίως, αἰτία τῆς οἰκονομικῆς ὑπανάπτυξης τοῦ τόπου καὶ τῆς μοιρολατρίας ποὺ μᾶς χαρακτήριζε. Ἔγινε ἐπιθετικός. Ἤθελε ριζοσπαστικὰ μέτρα ὥστε «νὰ λείψει» τὸ πρόβλημα. 8

Αὐτὰ τὰ 30 χρόνια, ἔγραψε χιλιάδες ἀπόρρητες σελίδες ἐπιστολῶν καὶ ὑπομνημάτων προκειμένου ἄλλοτε νὰ ἐνημερώσει κι ἄλλοτε νὰ ἀφυπνήσει τὸ ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν ὥστε νὰ λάβει μέτρα. Ἕνα ἀπὸ αὐτά, ἦταν τὸ ἐπίδομα τοῦ τρίτου παιδιοῦ στὴ Θράκη, τὸ ὁποῖο πολὺ ἀργότερα ἡ Σύνοδος υἱοθέτησε καὶ ἐφάρμοσε. Ἐνδεικτικὰ μέτρα ποὺ πρότεινε ἦταν νὰ εἶναι ἀφορολόγητα τὰ προϊόντα στὸν Ἕβρο, νὰ παρέχεται δωρεὰν ἡ πρώτη κατοικία στὰ νιόπαντρα ζευγάρια, νὰ ἐφαρμοστεῖ ὑποχρεωτικὴ στράτευση τῶν γυναικῶν στὴ Θράκη καὶ ἄλλα. Μέτρα ποὺ ἔκαναν πολλοὺς ὑπουργούς, νὰ τοῦ τηλεφωνοῦν καὶ νὰ ἀνταλλάσσουν ἀπόψεις μαζί του. Ἔξω ἀπὸ τὸ Ἐπισκοπεῖο μας ἡ χριστιανικὴ κοινότητα καταλάβαινε τὴν ἀγωνία τοῦ δεσπότη, ἡ ὁποία ὅμως ποτὲ δὲν πυροδότησε τὸ κλῖμα συνυπάρξεως καὶ συνεργασίας μὲ τὴν ἀντίστοιχη μουσουλμανική. Μά, καὶ στοὺς ἐντοπίους μουσουλμάνους, μόνο εὐεργετικὸς ὑπῆρξε. Πρότεινε διαρκῶς στοὺς πολιτικούς τὴν ἀναβάθμιση τῆς μουσουλμανικῆς συνοικίας. Στὸ μουσουλμανικὸ σχολεῖο ζητοῦσε ἀπὸ τοὺς μαθητές, νὰ μάθουν γράμματα καὶ νὰ γίνουν «καλοὶ μουσουλμάνοι καὶ καλοὶ ἕλληνες πολίτες». Μουσουλμάνοι δούλευαν σὲ ἐργασίες τῆς Μητροπόλεως, τοὺς ἐπιδιώρθωνε τὰ σπίτια, πλήρωνε τὶς ἐγχειρήσεις καὶ φάρμακα τῶν παιδιῶν τους, τοὺς ἔδινε καθημερινὰ φιλοδωρήματα. Γνωρίζω καλά, ὅτι ἀκόμα καὶ τώρα πολλοὶ τὸν ἀναζητοῦν μὲ νοσταλγία καὶ εὐγνωμοσύνη. Ἐντόπισε καὶ ἐκτίμησε πολὺ σωστὰ καὶ καίρια πολλὰ ἀπὸ τὰ ζητήματα ποὺ ἄν δὲν προλάβαινε νὰ τὰ χειριστεῖ θὰ δημιουργοῦσαν συχνά, κοινωνικὸ πανικὸ 9

στὸν Ἕβρο. Σᾶς θυμίζω τὰ θερμὰ ἐπεισόδια μὲ τὸ «Χώρα», μὲ τὸ «Σισμίκ» καὶ παρόμοια. Κάποτε θὰ ἀποκαλύψω περισσότερα γιὰ ἐκεῖνες τὶς ταραγμένες περιόδους τοῦ Ἕβρου, κατὰ τὶς ὁποῖες βλέπαμε τὸν δεσπότη νὰ ἀγωνιᾶ μὲ τὴν Νομαρχία Ἕβρου γιὰ τὴν συντήρηση τῶν καταφυγίων, νὰ προγραμματίζει μὲ τὴν 12 η Μεραρχία, ἀκόμα καὶ τὴν φυγὴ τῶν ἀμάχων ἀπὸ τὴν πόλη, ἀκόμα καὶ τὴν διαφυγὴ τῶν καλογραιῶν ἀπὸ τὴν μονὴ τῆς Μάκρης. Τότε θὰ καταλάβουν ὅσοι κάποτε τὸν κατηγόρησαν ὡς «τουρκοφάγο», ὅσοι σήμερα τοῦ ζητοῦν νὰ μὴν ἀναμιγνύεται στὰ ἐθνικὰ ζητήματα, κατὰ πόσο αὐτὸ εἶναι ἐφικτό, γιὰ ἕναν ἄνθρωπο ποὺ κουβαλάει στὴν ψυχή του παρόμοιες ἐμπειρίες. Νὰ περάσω σὲ κάποια οἰκοδομήματα: Τὸ μαθητικὸ ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ«Ὁ Ἅγιος Στέφανος» Στὸ ὁποῖο ἀπὸ τὸ 1975 μέχρι τὸ 2004, 800 μαθητές, τῶν ὁποίων οἱ γονεῖς ἦταν μετανάστες στὴ Γερμανία, ἤ προέρχονταν ἀπὸ τὸν βόρειο Ἕβρο καὶ τὴν Σαμοθράκη. Νὰ πῶ ἐλάχιστα γιὰ τὸ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Τὸ ὁποῖο ἦταν καρπὸς τῆς εὐλάβειας ποὺ ἔχει στὶς εἰκόνες. Τὸ ἔστησε δωρίζοντας κατ ἀρχήν, κάποιες προσωπικὲς του εἰκόνες-δῶρα καὶ ἔπειτα συγκέντρωσε σκεύη, ἄμφια, βιβλία καὶ χειρόγραφα τῆς περιοχῆς μας, μὲ τὰ ὁποῖα προσπαθοῦσε νὰ συνθέσει τὸ πάζλ τῆς τοπικῆς μας ἱστορίας. 10

Ἕνα κεφάλαιο τῆς Βιογραφίας του στὸν Τόμο, ἀλλὰ καὶ στὴν ἱστορία τοῦ τόπου μας, εἶναι ὁ ρόλος του στὴν ἵδρυση καὶ στὴ λειτουργία τῆς Ἰατρικῆς Σχολῆς τοῦ Δ.Π.Θ. Τὸ 1975 ὁ τότε Πρόεδρος τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας Μιχαὴλ Στασινόπουλος, διερχόμενος ἀπὸ τὴν Ἀλεξανδρούπολη, πῆγε στὴν Κομοτηνὴ καὶ ἐγκαινίασε ἐκεῖ τὸ πρῶτο κτίριο τοῦ Δ.Π.Θ. Τότε ὁ μητροπολίτης Ἄνθιμος μίλησε γιὰ τὴν ἀνάγκη ἐγκαταστάσεως Πανεπιστημιακῶν Σχολῶν καὶ στὴν Ἀλεξανδρούπολη. Τότε συστάθηκε ἡ Πανέβρεια Ἐπιτροπὴ Ἀγῶνος μὲ σκοπὸ τὴν δραστηριοποίηση ὅλων, γι αὐτὸ τὸ σκοπό. Δήμαρχος, Ἐπιμελητήριο, Ἐμπορικὸς σύλλογος, ἰατρικὸς κλπ. Ἡ προϋπόθεση τὴν ὁποία ἔθεσαν τὰ πολιτικὰ πρόσωπα ὅλων τῶν κομμάτων γιὰ νὰ συμμετάσχουν στὴν Ἐπιτροπή, ἦταν νὰ προεδρεύει ὁ μητροπολίτης. Ἀκουλούθησε παλλαϊκὴ συγκέντρωση. μὲ κύριο αἴτημα τὴν Ἵδρυση Ἰατρικῆς Σχολῆς στὴν πόλη. Παρόντες ἦσαν ὅλοι οἱ ἄρχοντες τοῦ τόπου. Τὰ καταστήματα ἦταν ὅλα κλειστά. Ὁ δεσπότης εἶχε ζητήσει κάτι ποὺ ἔγινε: «νὰ κλείσουν ἀκόμα καὶ τὰ περίπτερα». Τρεῖς μέρες πρὶν τὴν συγκέντρωση, τοῦ τηλεφώνησε ὁ ἀρχιεπίσκοπος Σεραφείμ γιὰ νὰ τοῦ ἐκφράσει τὴν ἔντονη ἐνόχληση τοῦ Ὑπουργοῦ Παιδείας Γεωργίου Ράλλη. Ἡ συγκέντρωση ἔγινε, μίλησε ὁ ἴδιος καὶ ἐνθουσίασε τοὺς πάντες, καθὼς ἔκλεισε μὲ τὸ χωρίο τοῦ Θουκιδίδη «... ὅποιος δὲν νοιάζεται γιὰ τὰ κοινά, δὲν εἶναι ἄξιος πολίτης...». Οἱ διαβουλεύσεις συνεχίζονταν μὲ τὸν δεσπότη νὰ πρωτοστατεῖ. Πρῶτο ἀποτέλεσμα: 6 Πανεπιστημιακὲς κλινικὲς τῆς Ἰατρικῆς τῆς Θεσσαλονίκης, ἄρχισαν νὰ λειτουργοῦν στὴν Ἀλεξανδρούπολη, ὡς ἐκπαιδευτικὸ παράρτημα. 11

Ὀρκίσθηκαν οἱ πρῶτοι καθηγητὲς Ἰατρικῆς τοῦ Δ.Π.Θ. Μά, οἱ ἀγῶνες του δὲν σταμάτησαν. Ἡ Πανέβρεια Ἐπιτροπὴ ποὺ συνεδρίαζε διαρκῶς στὸ γραφεῖο του, ἀπαίτησε: α. τὴν ὑποδοχὴ πρωτοετῶν φοιτητῶν, β. τὴν ἀνέγερση μονίμων ἐγκαταστάσεων. Τὸν Δεκέμβριο 87, οἱ πρῶτοι 100 φοιτητὲς τῆς Ἰατρικῆς τοῦ Δημοκριτείου, μετὰ ἀπὸ τριετῆ φοίτησή τους στὸ Ἀριστοτέλειο στὴ Θεσσαλονίκη, ἔφτασαν στὴν Ἀλεξανδρούπολη. Τοὺς ὑποδέχθηκαν πανηγηρικὰ σὲ εἰδικὴ ἐκδήλωση, ὁ Μητροπολίτης, ὁ Δήμαρχος, ὁ Πρύτανης καὶ οἱ Καθηγητές τους. Γιὰ κεῖνον ἦταν ἡ ἀπαρχὴ τῆς δικαιώσεως μιᾶς συνεχοῦς ἀγωνιστικῆς πορείας 10 χρόνων. Οἱ πρωτοβουλίες του δὲν ἦταν μόνο συντονιστικές. Παραχώρησε τὸ Ἐνοριακὸ Κέντρο καὶ ὑπόγειο Ναὸ γιὰ νὰ ἐγκατασταθοῦν ἰστρικὰ ἐργαστήρια. Τελικά, ὁ καθορισμὸς τῆς ἕδρας τῆς Ἰατρικῆς στὴν Ἀλεξανδρούπολη ὑπεγράφη ἀπὸ τὸν τότε ὑφυπουργὸ Παιδείας κ. Στ. Παπαθεμελῆ. Τὸ 1989 ἔθεσε τὸν θεμέλιο λῖθο τῶν πρώτων κτιρίων τῆς Ἰατρικῆς Σχολῆς καὶ ἐκείνη τὸν ἀνακήρυξε πρῶτο Ἐπίτιμο διδάκτορά της. (εἶναι ἐδῶ ὁ Πρύτανης τοῦ Δημοκριτείου Πανεπιστημίου μας) Νὰ μιλήσω γιὰ τὰ 2 μοναστήρια μας. 12

Ὁ Μητροπολίτης Ἄνθιμος Ρούσσας δὲν εἶχε, ὅπως ὁ ἴδιος ὁμολογοῦσε, σχέση μὲ τὸν Μοναχισμό. Ἦταν μεγαλωμένος στὴν Ἠλεία καὶ σπουδαγμένος στὴν Ἀθήνα σὲ μιὰ ἐποχὴ ποὺ ὁ μοναχισμὸς χωρὶς νὰ χαίρει ἰδιαιτέρας ἐκτιμήσεως στὴν Χώρα μας, ἔπνεε τὰ λοίσθια. Παρ ὅλα αὐτά, διαισθάνονταν ὅτι μιὰ καλὴ μοναστικὴ ἀδελφότητα θὰ καλλιεργοῦσε τοὺς πιστοὺς μὲ τὸ «μοναστικὸ ἦθος», ὅπως ἔλεγε. Στὸν Ἕβρο δὲν ὑπῆρχε οὔτε ἕνα μοναστῆρι. Θεμελίωσε τὸ Καθολικὸ κι ἔπειτα τὶς πτέρυγες τῆς Γυναικείας Ἱερᾶς Μονῆς κοιμήσεως Θεοτόκου, «Παναγίας τοῦ Ἕβρου», (Μονῆς τῆς Μητροπόλεως Ἀλεξανδρουπόλεως) δίπλα στὸ χῶρο τῶν Κατασκηνώσεων. Ἤρθαν οἱ μοναχὲς ἀπὸ τὴν Σουρωτὴ καὶ ἀργότερα καὶ ὁ Γέροντάς τους π. Πολύκαρπος Μαντζάρογλου. Ἐξελέγη πρώτη Ἡγουμένη ἡ μοναχὴ Μακρίνα, σύμφωνα μὲ τὸν Ἐσωτερικὸ Κανονισμὸ ποὺ κατάρτισε ὁ ἴδιος ὁ Κτίτορας. Οἱ σχέσεις τοῦ Μητροπολίτου-Κτίτορος μὲ τὴν ἀδελφότητα ὑπῆρξαν πάντοτε διακριτικὲς καὶ ἄψογες. Ὁ δεσπότης τὸ πίστευε, τὸ τηροῦσε καὶ τὸ ἔλεγε: «Τὰ μοναστήρια χαλᾶνε ὅταν οἱ ἐπίσκοποι ἀναμιγνύονται στὴν ἐσωτερικὴ διοικητικὴ καὶ οἰκονομικὴ ζωή τους». Ὅταν τὸν ρωτοῦσαν γιὰ διοικητικὰ ζητήματα, ἀπαντοῦσε μὲ νόημα: «ὅ,τι πεῖ ἡ γερόντισσα». Καὶ γιὰ πνευματικά, «ὅ,τι πεῖ ὁ γέροντας». Τὸν Μάϊο τοῦ 2008 γιορτάσαμε τὰ 25χρονα τῆς μονῆς τῆς Μάκρης. Ἤρθε, ὡς Θεσσαλονίκης. Ἡ συγκίνησή του ἦταν ἐμφανής. «Πῶς ἔγιναν ὅλα αὐτά;» τὸν ἄκουσα νὰ μοῦ ψιθυρίζει, καὶ σταυροκοπήθηκε. Σχεδὸν παράλληλα, 13

συνέστησε τὴν ἀνδρῶα Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, τουλάχιστον γιὰ τὴν ἐγγραφὴ τῶν Ἱερομονάχων τῆς Μητροπόλεώς μας. Καθολικό, δεύτερος ναός, ἀρχονταρίκια, κελλιά, ξενῶνες, συνεδριακὸ Κέντρο. Τώρα θὰ ἀναφερθῶ σ ἕνα ἄλλο κεφάλαιο ποὺ δὲν ἀφορᾶ στοὺς ἑβρῖτες ἀλλὰ στοὺς Θεσσαλονικεῖς. Ἡ Μητρόπολις Ἀλεξανδρουπόλεως λειτουργοῦσε ἀπὸ τὸ 60 τὸ Ἰωακείμειο Γηροκομεῖο γιὰ αὐτοεξυπηρετούμενους ἡλικιωμένους, δὲν μποροῦσε ὅμως νὰ ἀναλάβει τὴν περίθαλψη χρονίως πασχόντων καὶ κατακοίτων. Ὁ Μητροπολίτης διέγνωσε αὐτὴ τὴν ἀνάγκη ἀπὸ πολλοὺς ἑβρῖτες μετανάστες οἱ ὁποίοι ἐργαζόμενοι στὸ ἐξωτερικὸ χρειάζονταν νὰ ἀφήσουν τοὺς κατακοίτους γονεῖς τους σὲ ἀνάλογο Ἵδρυμα. Κατ ἀρχήν, ἔκτισε Ναὸ ἀφιερωμένο στὸν ἅγιο Κυπριανό. Ἔπειτα τὸ κτίριο, «ΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΧΡΟΝΙΩΣ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ Ο ΑΓΙΟΣ ΚΥΠΡΙΑΝΟΣ» συνολικῆς δυναμικότητος 120 κλινῶν. Ἀμέσως τὸ Πανεπιστημιακὸ Νοσοκομεῖο ἔνιωσε ἀνακούφιση, ἐπειδὴ αὐτοὶ οἱ 120 ἄνθρωποι θὰ καταλάμβαναν εκ περιτροπῆς κρεββάτια του. Γι αὐτό, γιατροὶ ὅλων τῶν εἰδικοτήτων τοῦ Νοσοκομείου, ἀκόμα καὶ σὲ καθημερινὴ βάση, ἔρχονται καὶ μᾶς βοηθοῦν στὴν ἀντιμετώπιση ἐξειδικευμένων προβλημάτων τῶν τροφίμων μας. Ἔτσι τὸ Νοσοκομεῖο δὲν ἐπιβαρύνεται μὲ νοσηλείες προβλημάτων ποὺ μποροῦν νὰ ἀντιμετωπισθοῦν ἐκτὸς Νοσοκομείου, ἀλλὰ καὶ ἡ τοπικὴ κοινωνία μας ἔχει ἀντιληφθεῖ, πόσα μπορεῖ νὰ προσφέρει ἡ Πανεπιστημιακὴ κοινότητα. 14

Ὁ μητροπολίτης, γιὰ νὰ πείσει κάποτε τὸν πρωθυπουργὸ Σημίτη, ὅταν ἦρθε στὴν Ἀλεξανδρούπολη, νὰ ἐπισκεφθεῖ τὸ Ἵδρυμα, τοῦ ἔγραψε: «...δὲν προτιθέμεθα νὰ σᾶς ζητήσουμε χρήματα! Εἴμεθα αὐτάρκεις, δόξα τῷ Θεῷ!». Ὁ πρωθυπουργὸς ἦρθε καί, ἀντίθετα μὲ τὸν χαρακτῆρα του, δὲν ἔκρυβε τὸν ἐνθουσιασμό του καὶ τὴν ἀναγνώρισή του. Σήμερα τὸ Ἵδρυμα Χρονίως Πασχόντων «Ο ΑΓΙΟΣ ΚΥΠΡΙΑΝΟΣ» περιθάλπει 130 ἄτομα. Παραπληγικούς, τετραπληγικούς, καρκινοπαθεῖς, καὶ ἀνθρώπους μὲ ἀγγειακὰ ἐγκεφαλικὰ ἐπεισόδια. Διαθέτει 75 μόνιμους ὑπαλλήλους, νοσηλευτές-νοσηλεύτριες, φυσιοθεραπευτές, βοηθητικὸ καὶ διοικητικὸ προσωπικό. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ἡ λειτουργία του δημιουργεῖ καὶ πρόβλημα. Ξέρετε ποῦ; Στὰ παρόμοια ἰδιωτικὰ ἱδρύματα. Ἐκεῖ ὅπου ὁ ἀσθενὴς τρόφιμος, εἶναι πελάτης. Σ ἐμᾶς τὸ αἰτούμενο εἶναι μόνο ἡ σύνταξη τοῦ τροφίμου, ὅση εἶναι: ΙΚΑ, ΟΓΑ, Πρόνοια (ξέρετε πόση εἶναι ἡ σύνταξη τῆς Πρόνοιας). Γι αὐτὸ ἡ λίστα ἀναμονῆς γιὰ εἰσαγωγὴ στὸν Ἁγ. Κυπριανό, φτάνει τὰ 60 ἄτομα. Ἀπ αὐτά, τὰ 40 μὲ 45 περιθάλπονται ἤδη σὲ ἰδιωτικὰ ἱδρύματα, ὅπου πληρώνουν 2000 καὶ 2500 Εὐρώ μηνιαίως. Σ αὐτά, λοιπόν, τὰ ἰδιωτικὰ ἱδρύματα χρονίως πασχόντων, ποὺ ἀνήκουν σὲ μεγαλογιατρούς, σὲ ἰατρο-φαρμακευτικὲς ἑαιρείες, ναί, ἐκκλησιαστικὰ ἱδρύματα, σὰν τὸν Ἅγιο Κυπριανό, δημιουργοῦν πρόβλημα. Παραλείπω τὸ κεφάλαιο: ΤΟΠΟΤΗΡΗΤΕΙΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ, ποὺ διήρκεσε περισσότερο ἀπὸ 2 χρόνια, 15

καὶ ἀπὸ τὸ κεφάλαιο ΥΠΟΨΗΦΙΟΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ θὰ πῶ μόνο ὅτι, κατὰ τὴν γνώμη μου δυστυχῶς, καὶ σ ἐκείνη τὴν προεκλογικὴ περίοδο οἱ ἐκκλησιαστικοὶ ἄνδρες δὲν μπόρεσαν, ὅπως καὶ στὴν πρόσφατη δὲν μπορέσαμε, νὰ ἐπιδείξουμε ποιμαντικὸ ἦθος ἀλλὰ παρασυρθήκαμε σὲ κοσμικὲς μεθόδους καὶ τρόπους ποὺ τελικὰ ἔδειξαν ὅτι ἀντιγράφουμε καὶ μάλιστα μὲ κακὸ τρόπο, τὶς πολιτικὲς ἐκλογές. Θὰ παραλείψω τὸ κεφάλαιο ΑΝΘΙΜΟΣ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ ὅπως καὶ τὸ κεφάλαιο ΑΝΘΙΜΟΣ ΚΑΙ ΦΑΝΑΡΙ (γιὰ νὰ ἔχετε καὶ κάποιο ζῆλο νὰ τὰ διαβάσετε στὸν Τόμο) καὶ θὰ σᾶς πῶ γιὰ τοὺς ΙΕΡΟΥΣ ΝΑΟΥΣ Στὴν Ἐπαρχία μας οἱ 35 μεγάλοι Ἐνοριακοὶ καὶ προσκυνηματικοὶ Ναοὶ ποὺ κτίσθηκαν ἐκ θεμελίων ἐπὶ τῶν ἡμερῶν του, κτίσθηκαν ἀπὸ τὴ Μητρόπολη μὲ τὴ μέθοδο τῆς αὐτεπιστασίας καὶ μὲ χρήματα ποὺ καθ ὁλοκληρίαν ἐξασφάλιζε ὁ ἴδιος ὁ μητροπολίτης. Τὰ οἰκοδομικὰ συνεργεῖα ἦταν τῆς Μητροπόλεως καὶ ὁ δεσπότης κάθε Παρασκευὴ πλήρωνε στοὺς ἐργάτες, τὰ μεροκάματα τῆς ἑβδομάδος. 16

Νὰ πῶ λίγα λόγια γιὰ τὴ ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ Τὴν ἐπισκέφθηκε γιὰ πρώτη φορά, δύο ἑβδομάδες μετὰ τὴν ἐνθρόνισή του. Ἐνθουσιάστηκε ἀπὸ τὴν ὀμορφιά τοῦ τοπίου, κατανόησε τὴν ἰδιοσυγκρασία τῶν κατοίκων. Ἔμαθε τὴν ἱστορία τοῦ νησιοῦ, προσκύνησε τὰ ἱερὰ λείψανα τῶν 5 νεομαρτύρων. Ἐξασφάλισε ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο τὴν ἐπίσημη ἀνακήρυξή τους σὲ Ἁγίους τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας. Παρήγγειλε μεγάλη καὶ ἐπιβλητικὴ λειψανοθήκη. Ἐπισκεύασε καὶ ἐξωράϊσε ὅλους τοὺς Ναούς της. Ἔκτισε Ἐπισκοπεῖο καὶ θεμελίωσε στὴν αὐλή του, ναὸ τοῦ ἀποστ. Παύλου. Ὁ Πρόεδρος τῆς Πανσαμοθρακικῆς Ἑστίας Ἀθηνῶν τοῦ ἀπένειμε τὸ χρυσὸ μετάλλιο τῆς Ἑστίας καὶ τὸν ἀνακήρυξε μεγάλο πνευματικὸ ἄνδρα τῆς Νήσου. Γιὰ τὴν ΚΟΣΜΟΣΩΤΗΡΑ τῶν ΦΕΡΩΝ Νὰ θυμηθῶ μόνο 3 πράγματα: Τὶς ἐπιτυχεῖς ἐνέργειές του γιὰ τὴν συντήρηση τοῦ Ναοῦ τοῦ 12 ου αἰῶνος. Τὴν θέσπιση ἑορτῶν πρὸς τιμὴν τοῦ κτίτορος τῆς πάλαι ποτε Μονῆς, σεβαστοκράτορος Ἰσαακίου Κομνηνοῦ. Τὴν καθιέρωση τῆς Παναγίας τῆς Κοσμοσώτηρος ὡς Προστάτιδος τῆς Θράκης. Τὴν ἀνάδειξη τοῦ Ναοῦ ὡς Κέντρου τοῦ Θρακικοῦ Ἑλληνισμοῦ. 17

Τὴν σύσταση τοῦ ὁμωνύμου Ἱδρύματος τῶν ἁπανταχοῦ Θρακῶν μὲ ἱδρυτικὰ μέλη τὶς 4 Ἱερὲς Μητροπόλεις τῆς Θράκης, τὶς 3 Νομαρχίες, ὅλους τοὺς Δήμους, τὸ Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο, τὶς Ὁμοσπονδίες καὶ τοὺς Συλλόγους Ἐσωτερικοῦ καὶ Ἐξωτερικοῦ. ΤΟ ΑΝΘΙΜΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ, Εἶναι ἡ χρονικὰ τελευταία προσφορά του στὴν Μητρόπολη. Ἕνα πολιτιστικὸ κέντρο γιὰ τὴν φιλοξενία πνευματικῶν ἐκδηλώσεων τῆς Μητροπόλεως. Τοῦ προτάθηκε νὰ ἐντάξει τὸ ἔργο σὲ εὐρωπαϊκὸ πρόγραμμα. Τὸ δέχτηκε, ἀφοῦ κατέβαλε ἀπὸ δικά του χρήματα, τὴν οἰκονομικὴ συμμετοχὴ ποὺ ἀπαιτεῖτο νὰ δώσει ἡ Μητρόπολη. Τότε τὸ μητροπολιτικὸ Συμβούλιο ἀποφάσισε νὰ ὀνομάσει τὸ Πολιτιστικὸ κέντρο «Ἀνθίμειο». Σήμερα στὸ ἱσόγειο καὶ στὸν πρῶτο ὄροφο στεγάζονται τὰ Γραφεῖα τῆς μητροπόλεώς μας. Στὸν δεύτερο, δύο τετράφωνες χορωδίες εὐρωπαϊκῆς μουσικῆς, τοῦ Καλλιτεχνικοῦ Ὁμίλου καὶ τῆς Ἁγ. Κυριακῆς, καθὼς καὶ ἡ χορωδία τῶν Ἱεροψαλτῶν μας. Ἐπίσης ἐγκαταστήσαμε σὲ εἰδικὴ αἴθουσα τὸ προσωπικὸ καὶ τὸ μουσικὸ Ἀρχεῖο τοῦ Χρόνη Ἀηδονίδη τὸ ὁποῖο ὁ μεγάλος θρακιώτης μουσικὸς δώρησε στὴν Μητρόπολη. ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ καὶ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ Εἶναι συνολικὰ 45 στὸν ἀριθμό. Τὰ καταγράφω στὸν Τόμο. Ἐκεῖνο ποὺ δὲν μπορῶ νὰ καταγράψω εἶναι τὰ ἐξῆς: ἀπὸ ποιὰ γεγονότα ἐμπνεύσθηκαν 18

πόσο ἐνέπνευσαν καὶ ποιούς πόσο προβλημάτισαν πόσο συζητήθηκαν καὶ σὲ ποιούς κύκλους. Θὰ θυμήσω μόνο τὸ βιβλίο τῶν 230 σελίδων «ΘΡΑΚΗ ΕΛΛΑΔΑ ΜΟΥ ΕΛΛΑΔΑ ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΟΥ», Τυπώθηκε τὸ 1994 μὲ δαπάνες τοῦ Ἐπιμελητηρίου Ἕβρου. Καταγράφει τὴν Ἱστορία τῆς Θράκης ἀπὸ τὴν Ἀρχαιότητα μέχρι σήμερα. Διανεμήθηκε δωρεὰν σὲ ὅλους τοὺς μαθητὲς τῶν Λυκείων τῶν τριῶν Νομῶν τῆς Θράκης. Ὁ σκοπὸς ἦταν νὰ συμπληρώσει τὸ σχολικὸ ἐγχειρίδιο τῆς Ἱστορίας, ἐπειδὴ ἐκεῖ δὲν γράφεται οὔτε ἀράδα γιὰ τὴν Ἱστορία τῆς Θράκης. Ὁ ἴδιος τὸ μοίρασε στὰ σχολεῖα τῆς Ἐπαρχίας μας ἕνα - ἕνα σὲ κάθε μαθητή. Νὰ παραλείψω καὶ τὰ κεφάλαια: ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΡΚΟΥΣ ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΟΔΟΥ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΣΕ ΜΕΓΑΛΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ καὶ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΗΣ Κ.Δ. ΤΩΝ ΕΞΙ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ καὶ νὰ πῶ γιὰ τὶς ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΣΕΙΣ, θεσμὸ στὸν ὁποῖο πίστευε. Στὴν Ἀλεξανδρούπολη, τὶς βρῆκε νὰ λειτουργοῦν ἀπὸ τὸ 1968 καὶ ἡ συνεχὴς μέριμνά του, τόσο γιὰ τὴν βελτίωση τῶν ἐγκαταστάσεων ὅσο καὶ γιὰ τὶς λεπτομέρειες τοῦ Προγράμματός τους, 19

ὁλοκληρώθηκαν μὲ τὴν ἀνέγερση τοῦ ὑπέροχου διώροφου κτίσματος τῆς τραπεζαρίας-κουζίνας καὶ τοῦ συνεδριακοῦ χώρου 150 ἀτόμων. Θὰ παραλείψω καὶ τὰ 15 Φ.Ε.Κ. ποὺ ἐκδόθηκαν γιὰ τὴν Μητρόπολη αὐτὰ τὰ χρόνια. Μ αὐτά, σύστησε ἰσάριθμα Νομικὰ Πρόσωπα καὶ σήμερα ἀποτελοῦν ἕνα εὐέλικτο πολυδύναμο ἐργαλεῖο στὰ χέρια μας, καὶ θὰ μιλήσω γιὰ τὴν καθημερινή του παραμονὴ στὸ Γραφεῖο του. Ὁ μητροπολίτης Ἄνθιμος Ρούσσας εἶχε μιὰ εὐαισθησία στὴν ἀντιμετώπιση τῶν λαϊκῶν ποὺ ἔρχονταν στὴ Μητρόπολη. «Ἔκαμνε γραφεῖο» κάθε ἡμέρα. Ἀπὸ τὸ πρωί, μέχρι καὶ μετὰ τὸ μεσημέρι, ἡ αἴθουσα ἀναμονῆς εἶχε κόσμο. Δὲν ἤθελε νὰ κλείνουμε ραντεβοῦ καὶ δὲν μεσολαβοῦσε «ἰδιαίτερο γραφεῖο». Ὅποιος ἔρχονταν, περίμενε, ἴσως καὶ μία ὥρα, μέχρι νὰ ἔρθει ἡ σειρά του νὰ δεῖ τὸν μητροπολίτη. Δὲν ὑπῆρχαν ζητήματα ποὺ ἦταν τοῦ πρωτοσυγκέλλου. «Εἶστε συγκεντρωτικός», τοῦ λέγαμε. Δὲν τὸ παραδέχονταν μά, τοῦ ἄρεσε. Τὸ βασανιστικὸ γιὰ μένα καὶ τοὺς γραμματεῖς ἦταν, νὰ περιμένουμε στὴν ἴδια αἴθουσα ἀναμονῆς μὲ τοὺς λαϊκούς, χριστιανοὺς καὶ μουσουλμάνους, γιὰ νὰ διεκπεραιώσουμε κάποια ὑπόθεση. Ἤ τὸ χειρότερο νὰ μᾶς ἔφερνε τὸ ἀπόγευμα γιὰ θέματα τοῦ γραφείου ἤ γιὰ τὴν μελέτη τῆς ἀλληλογραφίας. Τοῦ γκρινιάζαμε: «Τί πνευματικὸ ὄφελος προκύπτει ἀπὸ τὶς ὥρες ποὺ ξοδεύετε στὸ γραφεῖο; Οἱ περισσότεροι ζητοῦν μετάθεση, διορισμὸ ἤ δανεικά. Ἀφοῦ δὲν μπορεῖτε νὰ ἀνταποκριθεῖτε σ αὐτά, τί 20

βασανίζεστε καὶ ἀφήνετε στοὺς ἀνθρώπους νὰ τρέφουν ἐλπίδες! Δὲν εἴμαστε βουλευτικὸ γραφεῖο». Εἶναι ἀλήθεια ὅτι παλαιότερα μποροῦσε καὶ τὰ κατάφερνε. Βοήθησε πολλοὺς ἑβρῖτες σὲ διάφορες ἀνάγκες τους. Τηλεφωνοῦσε, ἔγγραφε, διόριζε, μεθέτετε. Μά, τὰ τελευταῖα χρόνια, ἡ παρέμβασή του ἀπέδιδε ὁλοένα καὶ λιγότερο. Τὸν ρωτοῦσα: «Σᾶς ρώτησε κανεὶς σήμερα, πῶς θὰ σώσω τὴν ψυχή μου;» Καὶ μοῦ ἀπαντοῦσε: «Καὶ μόνο νὰ μὲ βρεῖ καὶ νὰ μοῦ ἐκφράσει τὸ αἴτημά του, εἶναι σημαντικό». Ἐκεῖνο ὅμως ποὺ τὸν εὐχαριστοῦσε ἰδιαίτερα ἦταν τὸ νὰ δίνει χρήματα σὲ ἐνδεεῖς. «Γιὰ τσιγάρα τὰ θέλουν», τοῦ λέγαμε «καὶ γιὰ μπῦρες» καὶ μᾶς ἀπαντοῦσε: «Ἔ! δὲν πειράζει. Ἀφοῦ αὐτὸ τοὺς εὐχαριστεῖ...». Πρόσφατα ἀπὸ τὴν Θεσσαλονίκη σὲ κάποιο τηλεφώνημά του μοῦ εἶπε: «μαθαίνω ὅτι πολλοὶ ἔρχονται καὶ δὲν σὲ βρίσκουν στὸ γραφεῖο. Νὰ ἔχεις ἔστω δυὸ ἡμέρες ποὺ θὰ δέχεσαι τοὺς ἀνθρώπους. Καὶ νὰ δίνεις χρήματα ἀπὸ τὸ φιλόπτωχο. Ὅσο δίνεις, θὰ σοῦ στέλνει ὁ Θεός». Βέβαια, ἡ ἀναπάντηση, δὲν εἶναι τοῦ παρόντος. Αὐτὰ μὲν τὸ πρωί, ὅμως: Ἀπὸ τὶς 6 τὸ ἀπόγευμα κάθε ἡμέρας χτυποῦσε ἀκατάπαυστα τὸ κουδούνι τοῦ Ἐπισκοπείου. Κληρικοὶ καὶ λαϊκοί, πρεσβυτέρες καὶ παπαδοπαίδια, ἀλλὰ κυρίως νέοι, ὑποψήφιοι κληρικοί, μαθητευόμενοι ψάλτες. Φτάναμε καθημερινὰ τὸν ἀριθμὸ τῶν 12-15 ἀτόμων. Τὸν βοηθούσαμε στὶς ἀπαντήσεις τῶν βιβλίων, στὴ σύνταξη τοῦ Περιοδικοῦ, στὰ λογιστικὰ ποὺ τηροῦσε, στὴ διευθέτηση τῶν φωτογραφιῶν καὶ σὲ ἄλλα παρόμοια. Μιλούσαμε, ἀστειευόμασταν, 21

διδασκόμασταν διαρκῶς. Ἦταν ὁ καλύτερος τρόπος γιὰ νὰ χαλκεύσει τὴν προσωπικότητά μας. Αὐτὸ ποὺ γράφει ὁ Ἰωάν. Χρυσόστομος «καὶ τρόπον φωνῆς καὶ ποσότητα γέλωτος» ἀποτελοῦσε συνεχὴ διαπαιδαγώγισή μας. Βλέπαμε ὅλοι μαζὺ τὶς εἰδήσεις, ἐνῶ πολλὲς φορές, μαγείρευε ὁ ἴδιος γιὰ ὅλους μας, ἐκτὸς ἄν εἶχε προβλέψει νὰ ἐτοιμασθεῖ ἀρκετὸ φαγητὸ ἀπὸ τὸ μεσημέρι. Ἦταν πολλά αὐτὰ τὰ χρόνια τῆς καθημερινῆς μας συναναστροφῆς, ποὺ ὅμως δὲν ἐπέτρεψαν οὔτε στὸ ἐλάχιστο νὰ ἀμαυρωθεῖ ἡ εἰκόνα ποὺ εἴχαμε γιὰ ἐκεῖνον. Τὸ ἀντίθετο μάλιστα. Ἐκεῖ ἐκτιμούσαμε τὴν εἰλικρίνεια τῆς ἱερωσύνης του. Τὴν ἀνθρώπινη, τὴν πνευματικὴ πλευρά του, ποὺ τόσο ἐπιμελημένα ἔκρυβε τὸ πρωὶ στὸ Γραφεῖο του, ὅπου «κρατοῦσε σὲ ἀπόσταση» τοὺς πάντες. Ὅσοι ζούσαμε καθημερινὰ μαζύ του, τότε, τοῦ ὀφείλουμε τὴν πνευματική μας θωράκιση, τὴν ἐκκλησιολογική μας κατάρτιση, τὴν ποιμαντική μας παιδεία καὶ τὴν ἀνθρώπινη διάστασή μας. Δὲν φέρονταν τὸ ἴδιο σὲ ὅλους μας, δὲν ἦταν «δίκαιος». Γι αὐτὸ εἴχαμε καὶ γκρίνιες καὶ παρεξηγήσεις μεταξύ μας. Ὅμως ἦταν ἀληθινός. Δὲν στέρησε σὲ κανέναν τὴν εἰλικρίνεια τῆς πραγματικότητος καὶ τὴν προσγείωση στὸ ἐφικτὸ γιὰ τὸν καθένα. Ἀπὸ τὴν ὁμήγυρυ ἐκείνη, ζήσαμε χειροτονίες ἀγάμων κληρικῶν, περισσότερο ζήσαμε ἀρραβῶνες, γάμους, χειροτονίες ἐγγάμων, βαπτίσεις τῶν παιδιῶν τους. Φυσιολογικὲς σχέσεις, ὅμως εὐπρεπεῖς, ἀληθινές, ὑπεύθυνες, ποὺ ἔκαμναν ἄλλους νὰ ἀγαπήσουν τὴν ἄγαμη διακονία κι ἄλλους τὴν ἔγγαμη ζωή. Συνήθως ἔλεγε: «νὰ εἶσθε κοντὰ στὴν Ἐκκλησία, εἴτε ὡς κληρικοί, εἴτε ὡς ψάλτες, εἴτε ὡς νεωκόροι, εἴτε ὡς ἐπίτροποι». Καὶ κάποτε σὲ μένα εἶπε: «Ἄν θελήσεις νὰ γίνεις ἄγαμος, νὰ ξέρεις ὅτι θὰ παλεύεις σ ὅλη σου τὴ ζωὴ μὲ 4 δυσκολίες, ποὺ ὅμως πρέπει νὰ τὶς νικᾶς: μὲ τοὺς 22

σαρκικοὺς πειρασμούς, μὲ τὶς συκοφαντίες τοῦ κόσμου, μὲ τὴν φιλοχρηματία καὶ μὲ τὸ νὰ γίνεις ἐπίσκοπος». Αὐτὲς οἱ συνάξεις ἀποτελοῦσαν ἕνα φυτώριο στελεχῶν τῆς τοπικῆς μας Ἐκκλησίας, μέσα στὸ ὁποῖο μεγαλώσαμε. Κάποια πνευμετική του θυγατέρα ἀπὸ τὴν Ἀθήνα, ὅταν διαπίστωσε κάποτε αὐτὴν τὴν συναναστροφή, τοῦ εἶπε: «ἐσεῖς ἐδῶ μέσα δὲν ἔχετε χῶρο οὔτε ἑνὸς τετραγωνικοῦ ἑκατοστοῦ ἀπολύτως δικό σας». Καὶ ἔτσι ἦταν. Μέχρι καὶ τὸ ἐνδιαίτημά του ἦταν προσπελάσιμο. Αὐτὴ ἡ σχέση μας μαζύ του, ἦταν ποὺ ἔκανε ἀκόμα πιὸ τραγικὴ γιὰ μᾶς τὴν ἰδέα, ὅτι θὰ χάνονταν μὲ τὴν μετάθεσή του. Ὡς Θεσσαλονίκης ἦρθε στὴν Ἀλεξανδρούπολη ἀρκετὲς φορές, μὰ ποτὲ στὸ Ἐπισκοπεῖο. Ἔμαθε τὶς ἀλλαγὲς ποὺ ἔκαμα στὴν ἐσωτερική του διαρρύθμιση. «Δὲν θέλω νὰ σκοτωθοῦν οἱ ἀναμνήσεις μου ἀπὸ ἐκεῖνο τὸ χῶρο» μοῦ ψιθύρισε κάποτε. Γιὰ τὴν μετάθεσή του, ἐδῶ στὴ Θεσσαλονίκη, (διαδικασία, παρασκήνιο, ἀγωνία), δὲν θὰ βρεῖτε καὶ πολλὰ γραμμένα στὸν Τόμο, παρὰ μόνο κάποια ραφιναρισμένα, ποὺ μποροῦσαν νὰ δημοσιοποιηθοῦν. Περισσότερα θὰ καταλάβετε ἀπὸ τὴν ὁμιλία μὲ τὴν ὁποία τὸν ἀποχαιρέτησα στὴν Ἀλεξανδρούπολη τὴν Κυριακὴ 13 Ἰουνίου 2004, στὸ Μητροπολιτικὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Νικολάου καὶ ποὺ τὴν συμπεριέλαβα στὸ βιβλίο «Ἀνθίμῳ γέροντι ἄνθη υἱϊκά», ἀλλὰ καὶ σ αὐτὸν τὸν Χαριστήριο Τόμο. 23

Καὶ τελείωνα τὴν ὁμιλία ἐκείνη ὅπως καὶ τελειώνω αὐτήν: Παναγιώτατε, Ἀξιοχρέως, σᾶς εὐχαριστοῦμε γιὰ ὅλα, «οὐχ ὅσον ὀφείλομεν, τοῦτο γὰρ ἀδύνατον, ἀλλ ὅσον ἰσχύομεν». Ἀπὸ τὶς προσευχές μας δὲν θὰ ἀπουσιάσετε, ἀπὸ τὶς καρδιές μας δὲν θὰ λείψετε. «Μὴ ἐπιλάθῃ πάντας ἡμᾶς», γιὰ τὴ δόξα τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς ἁγίας Του Ἐκκλησίας. «Τοῦτο γὰρ ἐστι τῶν φιλούντων τὸ ἔθος». Σεβασμιώτατοι, Ἄρχοντες αὐτοῦ τοῦ τόπου, Πατέρες καὶ ἀδελφοί μου. Αὐτὸς ὑπῆρξε γιὰ μᾶς ὁ Γέροντας. Περισσότερο ἀπὸ πατέρας καὶ πνευματικός. Μὲ πλήρη αὐτοπεποίθηση τῶν γνώσεων καὶ τῶν χαρισμάτων του, χωρὶς ποτὲ νὰ κρύψει τὴν ἐξουσία του καὶ τὴν δύναμή του, χωρὶς ποτὲ νὰ καταδεχτεῖ νὰ μειωθεῖ ἤ νὰ παρεκτραπεῖ οὔτε κατ ἐλάχιστο μπροστά μας, αὐστηρὸς στὴ ζωή του, διακριτικὸς στοὺς τρόπους του, διδασκαλικὸς στὶς μεθόδους του, φιλάνθρωπος μὲ τὰ λάθη μας, ἀνεκτικὸς στὶς ἰδιοτροπίες μας. Μᾶς σεβάστηκε καὶ τὸν ἀγαπήσαμε. Πέρασαν 5 χρόνια ἀπὸ τότε. Ὅμως, δὲν μπορῶ νὰ ξεχάσω οὔτε λεπτὸ ἀπὸ τὴν ζωή μας, τότε, στὴ Μητρόπολη μαζί του. Δὲν θέλω νὰ τὴν ξεχάσω. Ἦταν ἡ ζωή μου καὶ πολλῶν ἄλλων, κληρικῶν καὶ λαϊκῶν τῆς Ἐπαρχίας μας. 24

Προσωπικά, ἔχω ἀλλάξει ἀρκετὰ πράγματα στὴ Μητρόπολη Ἀλεξανδρουπόλεως, ὅμως, καθισμένος στὴν καρέκλα του καὶ συνεχίζοντας τὴν ποιμαντική του, ὅταν θέλω νὰ ἀποφύγω τὴν σκληρὴ πραγματικότητα ποὺ πληγώνει, ἐπιστρέφω ἐκεῖ, τότε, στὶς ξέγνοιαστες καὶ ἀνέμελες ἡμέρες τῆς εὐσκιόφυλλης παρουσίας του. Δὲν προσπαθῶ νὰ τὸν ἀντιγράψω σὲ τίποτε, παρὰ μόνο στὴν νηφαλιότητα τῶν ἀποφάσεών του. Κι αὐτὸ ἦταν ἡ μεγαλωσύνη τῆς προσωπικότητός του ποὺ δὲν ἀπορροφοῦσε, ἀλλὰ καθὼς συναρμολογοῦσε τὴν ψυχή μας μὲ παιδεία καὶ νουθεσία Κυρίου, ἐπέτρεπε νὰ ἀνθίζουμε καλλιεργώντας τὰ στοιχεῖα τῆς ἰδικῆς μας προσωπικότητος. Κλείνω αὐτὴν τὴν ἐπίπονη μαρτυρία ποὺ θέτει σὲ κοινὴ θέα ὅσα ἔζησα κοντά του καὶ μαζύ του, ὁμολογώντας τὶς δύο δυσκολίες ποὺ βίωσα καθὼς σᾶς ὁμιλοῦσα ἀπόψε. Ἡ μία εἶναι ὅτι ἀπευθύνεται καὶ σὲ πολλοὺς ποὺ τὸν γνώρισαν ὅσο κι ἐγώ, καὶ σ αὐτοὺς (ὅπως τὸ εἶπα καὶ στὴν ἀρχή) δὲν ἤθελα νὰ φανῶ ὅτι ὑπερβάλω. Ἡ δεύτερη εἶναι ὅτι, δὲν ἔχω τὸ δικαίωμα, ἐπειδὴ ὁ ἴδιος ζεῖ, νὰ τοῦ στερήσω ὅσα ὁπωσδήποτε πιὸ προσωπικὰ θὰ προσέθετα σὲ ἄλλη περίπτωση. Ἐδῶ τελείωσα. Γιὰ νὰ διαπιστώσω, γιὰ ἄλλη μιὰ φορά, πὼς ὅσα ζοῦμε εἶναι περισσότερα ἀπ ὅσα αἰσθανόμαστε καὶ ὅσα αἰσθανόμαστε εἶναι περισσότερα ἀπ ὅσα μποροῦμε νὰ ἐκφράσουμε μὲ λόγια ἤ σὲ χαρτί. Τὸν Γέροντά μου, τὸν ζῶ, κάθε στιγμὴ τῆς πνευματικῆς μου καὶ ποιμαντορικῆς ζωῆς. Τὸν ζῶ μέχρι καὶ σήμερα, περισσότερο μέσα μου καὶ γύρω 25

μου, καὶ λιγότερο στὸ ἄγνωστο γιὰ μένα περιβάλλον τῆς Θεσσαλονίκης, ὅταν ἔρχομαι σ αὐτὸ γιὰ νὰ τὸν συναντήσω. 26