Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Να µεταφράσετε το παρακάτω κείµενο: Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset eique ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset eum domi non esse, Nasica sensit illam domini iussu id dixisse et illum intus esse. Accipe nunc quid postea Nasica fecerit. Paucis post diebus cum Ennius ad Nasicam venisset et eum a ianua quaereret, exclamavit Nasica se domi non esse, etsi domi erat. Tum Ennius indignatus quod Nasica tam aperte mentiebatur: <<Quid?>>inquit<<Ego non cognosco vocem tuam?>>visne scire quid Nasica responderit? <<Homo es impudens. Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse; tu mihi ipsi non credis?>> Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret, homo quidam ei occurrit corvum tenens; eum instituerat haec dicere:<<ave, Caesar, victor imperator>>. Caesaris multum interfuit corvum emere; itaque viginti milibus sestertium eum emit. Id exemplum sutorem quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem. Diu operam frustra impendebat; quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat <<Oleum et operam perdidi>>. Tandem corvus salutationem didicit et sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit. Audita salutatione Caesar dixit: <<Domi satis salutationum talium audio>>. Tum venit corvo in mentem verborum domini sui: <<Oleum et operam perdidi>>. Ad haec verba Augustus risit emitque avem tanti, quanti nullam adhuc emerat. Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις : ostio : την κλητική του ενικού, (Μονάδες 40) 1
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ Φροντιστήριο diebus : τη γενική του πληθυντικού, corvum: την ονοµαστική του πληθυντικού, mentem : την αιτιατική του πληθυντικού, avem : την αφαιρετική του ενικού. (Μονάδες 5) β. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις : impudens : την αφαιρετική του ενικού στο ίδιο γένος στους τρεις βαθµούς και τη γενική του πληθυντικού του συγκριτικού βαθµού στο ουδέτερο γένος, multum : τη γενική του πληθυντικού του επιθέτου στο θηλυκό γένος στο συγκριτικό βαθµό, quid, quidam, haec, talium, tanti : την αιτιατική του άλλου αριθµού στο ουδέτερο γένος. (Μονάδες 10) 2. α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηµατικούς τύπους : mentiebatur : το β ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα και του µέλλοντα και της υποτακτικής του παρατατικού και του µέλλοντα (να διατηρηθεί το γένος του υποκειµένου), indignatus : τα απαρέµφατα της µέσης φωνής (να διατηρηθεί το γένος και ο αριθµός του υποκειµένου). (Μονάδες 7) β. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηµατικούς τύπους : rediret : το γ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του µέλλοντα, της υποτακτικής του ενεστώτα και της προστακτικής του µέλλοντα, quaerenti : το απαρέµφατο του µέλλοντα στην άλλη φωνή, vis : το ίδιο πρόσωπο της υποτακτικής του ενεστώτα και του παρατατικού, instituerat : το γ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής του µέλλοντα 2
στην ίδια φωνή, doceret : την αφαιρετική του σουπίνου. (Μονάδες 8) 3. α. Να αναλύσετε την παρακάτω µετοχή σε αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση εισαγόµενη µε τον ιστορικό σύνδεσµο cum: <<audita salutatione>>. (Μονάδες 4) β. Να µετατρέψετε τις παρακάτω ενεργητικές συντάξεις σε παθητικές : <<quid postea Nasica fecerit.>>, <<sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit.>> (Μονάδες 6) γ. <<quid responderit?>>, << Cum rediret >>: Να µετασχηµατίσετε τα ρήµατα των παραπάνω δευτερευουσών προτάσεων έτσι ώστε να δηλώνουν τις άλλες χρονικές βαθµίδες διατηρώντας την εξάρτηση που υπάρχει. (Μονάδες 6) 4. α. <<iussu>>, <<diebus>>, <<Romam>>, <<Caesaris>>, <<tanti>> : Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παραπάνω λέξεις. (Μονάδες 5) β. <<cum quaererem>>, <<ut salutationem>>: Να δώσετε κάθε δυνατό στοιχείο για την συντακτική αναγνώριση των δευτερευουσών προτάσεων (είδος, εισαγωγή, έγκλιση, χρόνος, εξάρτηση, συντακτική θέση). ( Μονάδες 9) 3
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ Φροντιστήριο ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Όταν ο Πόπλιος Κορνήλιος Νασικάς πήγε στον Έννιο τον ποιητή και η υπηρέτρια είπε σ' αυτόν που ζητούσε τον Έννιο από την πόρτα ότι αυτός δεν ήταν στο σπίτι, ο Νασικάς κατάλαβε ότι εκείνη είπε αυτό µε διαταγή του αφεντικού (της) και ότι εκείνος ήταν µέσα. Μάθε τώρα τι έκανε µετά ο Νασικάς. Όταν λίγες µέρες αργότερα ο Έννιος πήγε στο Νασικά και ζητούσε αυτόν από την πόρτα, ο Νασικάς φώναξε ότι δεν ήταν στο σπίτι, αν και ήταν στο σπίτι. Τότε ο Έννιος αγανακτισµένος που ο Νασικάς έλεγε ψέµατα τόσο φανερά, είπε: <<Τι; Εγώ δεν γνωρίζω τη φωνή σου;>> (Μήπως) θέλεις να µάθεις τι απάντησε ο Νασικάς; <<Είσαι αναιδής άνθρωπος. Όταν σε ζητούσα εγώ, πίστεψα στην υπηρέτριά σου ότι εσύ δεν ήσουν σπίτι εσύ δεν πιστεύεις εµένα τον ίδιο;>> Όταν ο Οκταβιανός επέστρεφε στη Ρώµη µετά τη νίκη στο Άκτιο, τον προϋπάντησε κάποιος άνθρωπος που κρατούσε (κρατώντας) κοράκι το είχε διδάξει να λέει αυτά:<<χαίρε, Καίσαρα, νικητή στρατηγέ>>. Ο Καίσαρας ενδιαφέρθηκε πολύ να αγοράσει το κοράκι το αγόρασε λοιπόν για είκοσι χιλιάδες σηστερτίους. Αυτό το παράδειγµα παρακίνησε κάποιον παπουτσή να διδάξει σε ένα κοράκι όµοιο (ίδιο) χαιρετισµό. Για πολύ καιρό µάταια κόπιαζε (µαταιοπονούσε) κάθε φορά που το πουλί δεν απαντούσε, ο παπουτσής συνήθιζε να λεει: <<Το λάδι και τον κόπο µου έχασα (κρίµα στον κόπο µου) >>. Επιτέλους το κοράκι έµαθε το χαιρετισµό και ο παπουτσής, επιθυµώντας χρήµατα, το έφερε στον Καίσαρα. Όταν άκουσε το χαιρετισµό ο Καίσαρας είπε: <<Σπίτι ακούω αρκετούς τέτοιους (σαν κι αυτόν) χαιρετισµούς>>. Τότε ήλθαν στο νου του κορακιού τα λόγια του κυρίου του: <<Το λάδι και τον κόπο µου έχασα (κρίµα στον κόπο µου)>>. Στα λόγια αυτά ο Αύγουστος γέλασε και αγόρασε το πουλί τόσο, όσο δεν είχε αγοράσει κανένα µέχρι τότε. Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. α. ostium, dierum, corvi, mentes/-is, avi/-e β. impudenti, impudentiore, impudentissimo, impudentiorum, plurium, quae, quaedam, hoc, tale, tanta 4
2. α.mentiris/-re, mentieris/-re, mentireris/-re, mentiturus sis, indignari, indignatum esse, indignatum fore β. redibunt, redeant, redeunto, quaesitum iri, velis, velles, instituunto, doctu 3. α. << cum Caesar audivisset salutationem>> β. <<quid postea a Nasica factum sit.>>, <<a sutore, cupido pecuniae, is Caesari allatus est.>> γ. <<respondeat, responsurus sit >>, << redisset >> 4. α. iussu είναι αφαιρετική του εσωτερικού αναγκαστικού αιτίου στο dixisse, diebus είναι αφαιρετική του µέτρου ή της διαφοράς στο post, Romam είναι απρόθετη αιτιατική της κατεύθυνσης επειδή είναι όνοµα πόλης στο rediret, Caesaris είναι γενική του ενδιαφεροµένου προσώπου στο interfuit, tanti είναι γενική της αξίας (αφηρηµένη) στο emit. β. <<cum quaererem>> : ευτερεύουσα επιρρηµατική χρονική πρόταση, ως επιρρηµατικός προσδιορισµός του χρόνου στο credidi. Εισάγεται µε τον ιστορικό ή διηγηµατικό σύνδεσµο cum που χρησιµοποιείται για διηγήσεις του παρελθόντος και εξαρτάται πάντα από ιστορικό χρόνο (credidi : παρακείµενος). Εκφέρεται µε υποτακτική γιατί ο ιστορικός cum υπογραµµίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας µε την κύρια πρόταση, δηµιουργεί µια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάµεσά τους. Είναι φανερός ο ρόλος του υποκειµενικού στοιχείου που υπάρχει στην υποτακτική, χρόνου παρατατικού(quaererem) και δηλώνει το σύγχρονο. <<ut salutationem>>: ευτερεύουσα ονοµατική ουσιαστική βουλητική πρόταση, ως έµµεσο αντικείµενο στο incitavit. Εισάγεται µε τον βουλητικό σύνδεσµο ut γιατί είναι καταφατική. Εκφέρεται µε υποτακτική γιατί το περιεχόµενό της είναι απλώς επιθυµητό, χρόνου παρατατικού (doceret) επειδή εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (incitavit: παρακείµενος), υπάρχει ιδιοµορφία ως προς την ακολουθία των χρόνων, η βούληση είναι ιδωµένη τη στιγµή που εµφανίζεται στο µυαλό του οµιλητή (συγχρονισµός της κύριας µε τη δευτερεύουσα πρόταση) και όχι τη στιγµή της πιθανής πραγµατοποίησής της. Επιµέλεια : Ροδόλφου Κορίνα 5