Ο ΜΑΥΡΟΣ ΚΑΙ Ο ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΦΑΣΙΣΜΟΣ

ΒΙΑΧΕΛΜ ΡΑΪΧ Ο ΜΑΥΡΟΣ ΚΑΙ Ο ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΦΑΣΙΣΜΟΣ Μετάφραση Νίκος Β. Α)χξίου ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ

ΤΙΤΛΟΣ: ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΣΙΑ: ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΧΡΟΝΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: Νοέμβριος 2012 Ο Μαύρος και ο Κόκκινος Φασισμός Βίλχελμ Ράιχ Ν. Β. Αλεξίου Ά.Γ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Βαλτετσίου 53 10681 Αθήνα τηλ.: 210-3802040

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Βίλχελμ Ράϊχ, Ένας Επαναστάτης Ψυχαναλυτής...και όχι μόνο...7 Εισαγωγή...31 Ο Μαύρος Φασισμός...35 Ο Ανορθολογισμός του Εθνικοσοσιαλισμού...55 Περί Συγκινησιακής Πανούκλας... 71 Αλήθεια εναντίον Συγκινησιακής Πανούκλας...79 Ο Κόκκινος Φασισμός...89

ΒΙΛΧΕΛΜ ΡΑΪΧ, ΕΝΑΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΗΣ...ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ «Να λυπάστε τον ξεχωριστό άνθρωπο! Η μοίρα του ήταν να ζήσει σε μια τόσο άθλια εποχή, ώστε η ζωή του να είναι ένας διαρκής πόλεμος!» Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε 1 Ο Βίλχελμ Ράϊχ υπήρξε μια μοναδική φυσιογνωμία μέσα στο πολιτικό και επιστημονικό γίγνεσθαι. Ο βίος του υπήρξε ακανθώδης και πολυτάραχος. Έζησε σε έξι διαφορετικές χώρες, παντρεύτηκε τρεις φορές και απέκτησε τρία παιδιά. Πέραν των ιατρικών του σπουδών, απέκτησε βαθιά γνώση της ψυχολογίας, της κοινωνιολογίας, της βιολογίας, της βακτηριολογίας, των μαθηματικών, της φυσικής, της χημείας, της μηχανικής, της μετεωρολογίας και της αστρονομίας. Εξελίχθηκε σε ταλαντούχο ζωγράφο, γλύπτη και συγγραφέα, ενώ έπαιζε όργανο και συνέθετε μουσική. Προς τας δυσμάς του βίου του ασχολήθηκε επισταμένως με τα νομικά, τα οποία στα νιάτα του είχε αρχίσει να σπουδάζει, αλλά τελικώς εγκατέλειψε χάριν της ιατρικής. Επιπλέον, θεμελίωσε μια νέα επιστήμη, την οργονομία, η οποία ερμηνεύει και μελετά τους νόμους της κίνησης της οργόνης στον άνθρωπο και γενικότερα στην φύση. Πέραν δε των πολλών επιστημονικών του ανακαλύψεων, υπήρξε και ο πατέρας σημαντικών εφευρέσεων όπως του οργονοσυσσωρευτή, του οργονοκινητήρα και του νεφοδιαλυτή. Η μεγάλη αξία του έργου του συνίσταται κυρίως στην διερεύνηση εξαιρετικά σημαντικών, αλλά παραγνωρισμένων προβλημάτων, όπως η σεξουαλική καταπίεση, η μαζική ψυχολογία, η ανάπτυξη της επαναστατικής πολιτικής στην βάση της καθημερινής ζωής1και των καθημερινών προβλημάτων των μαζών και ο αντιδραστικός χαρακτήρας του άκρατου μηχανικισμού και οικονομισμού των γραφειοκρατικών κομμάτων. Ο Πωλ Ρόμπινσον, στο δοκίμιό του The Freudian 7

Left, (1969), γράφει: «Η κοινωνική θεωρία του Ράϊχ προσφέρει ένα ευφάνταστο εννοιακό εργαλείο στην κοινωνιολογική και ιστορική έρευνα, ενώ μας βοηθάει να κατανοήσουμε πώς οι οικονομικές πραγματικότητες μετατρέπονται σε πολιτική, ηθική και θρησκεία, και ακόμη να αντιληφθούμε πώς διατηρείται αυτό καθ εαυτό το σύστημα». Τέλος, υπήρξε ο πρώτος που μελέτησε την μάστιγα της συγκινησιακής πανούκλας,1 κατανοώντας την βιοπαθητική της βάση, ενώ σε όλη του την ζωή αναζήτησε πρακτικούς τρόπους για την καταπολέμησή της. Ωστόσο, οι σπουδαίες ανακαλύψεις του, λόγω του ριζοσπαστικού χαρακτήρα τους, αλλά και της στενότητας πνεύματος που κυριαρχούσε στην εποχή του, θα τον καταστήσουν στόχο επίθεσης εντελώς διαφορετικών οργανωμένων συμφερόντων και ομάδων ανθρώπων. Θα εκδιωχθεί από 4 ευρωπαϊκά κράτη. Οι ναζί θα απαγορεύσουν και θα κάψουν τα βιβλία του, θεωρώντας τον «κομμουνιστή και πράκτορα της Μόσχας» οι κομμουνιστές θα τον δυσφημήσουν και θα τον διαγράψουν, θεωρώντας τον «αντεπαναστάτη και πράκτορα της αστικής τάξης» η Ψυχαναλυτική Εταιρεία θα τον διαγράψει από μέλος της, θεωρώντας τον αιρετικό και αποκαλώντας τον «προφήτη του καλύτερου οργασμού» ο Ομοσπονδιακός Οργανισμός Φαρμάκων και Τροφίμων των Η.Π.Α. θα τον μηνύσει για «τσαρλατανισμό» οι επιστήμονες και οι μαρξιστές θα τον χαρακτηρίσουν παράφρονα και, τελικώς, η Εξουσία θα τον δολοφονήσει -άμεσα ή έμμεσα... «Το σημαντικότερο αποτέλεσμα που φέρνει μια συνεπής ανάλυση είναι ότι οποιοδήποτε αίτιο, οποιοδήποτε σύμπτωμα κι αν πάρουμε ως αφετηρία, στο τέλος σίγουρα θα φθάσουμε στην περιοχή της σεξουαλικής εμπειρίας.»3 Ζίγκμουντ ΦρόΟντ 2 Το 1968, κατά την διάρκεια της εξέγερσης του Μάη, εμφανίστηκε στους τοίχους του Παρισιού το σύνθημα, το οποίο

είχαν χρησιμοποιήσει για πρώτη φορά οι χίπις στις Η.Π.Α., διαμαρτυρόμενοι κατά του πολέμου στο Βιετνάμ: «Κάντε έρωτα, όχι πόλεμο». Αυτή η επιγραμματική φράση -πα ρ ότι δεν ειπώθηκε από τον Ράϊχ- συνοψίζει τα κυριότερα σημεία των έργων του. Ήδη από καιρό γινόταν λόγος για κάποιον εκκεντρικό ψυχαναλυτή που προσπαθούσε απεγνωσμένα να συμβιβάσει τον Μαρξ με τον Φρόϋντ. Όμως τότε, με την μεγάλη διάδοση των έργων του, ο Ράϊχ θα αρχίσει να αποκτά πραγματική δημοτικότητα σε όλη την Ευρώπη, κάτι που πρόσφερε στον κόσμο την ευκαιρία να έχει μια σφαιρική εικόνα του επιστημονικού έργου του, το οποίο θα επηρέαζε την σύγχρονη σκέψη. Ο Βίλχελμ Ράϊχ γεννήθηκε στις 24 Μαρτίου 1897 στην Γαλικία, η οποία ήταν τότε τμήμα της Αυστροουγγαρίας. Οι γονείς του ήταν εύποροι χωρικοί, εβραϊκής καταγωγής. Το 1915 αποφοίτησε από το λύκειο, ενώ η λαίλαπα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου σάρωνε την Ευρώπη. Αμέσως κατετάγη στον στρατό για να σταλεί κατ ευθείαν στο ιταλικό μέτωπο. Όταν τέλειωσε ο πόλεμος -μια πολύ οδυνηρή εμπειρία γι αυτόν- ο νεαρός Ράϊχ πήγε στην Βιέννη και γράφτηκε στην ιατρική σχολή του τοπικού πανεπιστημίου. Εκεί εξοικονομούσε τα προς το ζην παραδίδοντας ιδιαίτερα μαθήματα, ενώ συγχρόνως συμμετείχε ενεργά στην πολιτική και φιλοσοφική διαμάχη των διανοουμένων της πρωτεύουσας στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Το 1920, όντας ακόμα φοιτητής, έγινε μέλος της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας της Βιέννης. Λίγο προτού ολοκληρώσει τις πανεπιστημιακές του σπουδές συνάντησε για πρώτη φορά τον Φρόϋντ και, εντυπωσιασμένος από τις θεωρίες του για την σεξουαλικότητα, έγινε από τα πλέον δραστήρια μέλη του εσωτερικού κύκλου του δασκάλου (θεωρείτο ένας από τους πλέον φερέλπιδες μαθητές του). Το 1922, αφού αποφοίτησε από την ιατρική σχολή, ξεκίνησε την σταδιοδρομία του ως νευρολόγος-ψυχίατρος και αφοσιώθηκε στην έρευνα των νευρώσεων και των ψυχικών διαταραχών, συνεχίζοντας τις ψυχιατρικές σπουδές του στην Πανεπιστημιακή Κλινική και στην Ψυχαναλυτική Πολυκλινική του Φρόϋντ στην οποία έγινε αμέσως πρώτος 9

βοηθός. Υπό αυτήν την ιδιότητα εργάσθηκε εκεί μέχρι το 1928 και από τότε μέχρι το 1930 ως υποδιευθυντής. Το 1919 σημείωνε στο ημερολόγιό του: «Ίσως η ηθική μου να αναιρεί τα λόγια αυτά, και όμως, βάσει των προσωπικών εμπειριών και των παρατηρήσεών μου επί των άλλων, έχω σχεδόν πεισθεί ότι η σεξουαλικότητα αποτελεί το επίκεντρο γύρω από το οποίο περιστρέφεται όχι μόνο η προσωπική ζωή του ατόμου, αλλά και ολόκληρη η κοινωνική ζωή». Μετά από 8 χρόνια συστηματικής εργασίας στην Πολυκλινική, συγκέντρωσε όλες τις παρατηρήσεις του, οι οποίες όμως γρήγορα θα οδηγήσουν στο να ψυχρανθούν οι σχέσεις του με τον δάσκαλό του. Το 1927, ξεκινώντας από τον συλλογισμό ότι γενεσιουργός αιτία των ψυχονευρώσεων είναι οι διαταραχές του γενετήσιου ενστίκτου, θα διατυπώσει μία από τις σημαντικότερες θεωρίες του, την «λειτουργία του οργασμού». Σύμφωνα με αυτήν, κάθε περιορισμός της απόλαυσης ενός ολοκληρωμένου οργασμού μπορεί να αποτελέσει την πρωταρχική πηγή των νευρώσεων. Αυτός ο περιορισμός, τον οποίο ο Ράιχ θα ονομάσει «οργασμική ανικανότητα», θα αποτελέσει μία από τις βασικότερες αιτίες της ρήξης του με την επίσημη ψυχανάλυση. Ασφαλώς και ο Φρόϋντ είχε υποστηρίξει ότι η ατελής σεξουαλική ικανοποίηση γεννά τις νευρώσεις, αλλά πίστευε επίσης ότι η ψυχαναλυτική θεραπεία θα μπορούσε να απαλλάξει κάθε άνθρωπο από αυτό που τον βασανίζει. Αντιθέτως ο Ράϊχ πίστευε ότι βασικός παράγοντας της πλήρους θεραπείας ενός ασθενούς ήταν η δημιουργία κατάλληλων συνθηκών που να επιτρέπουν την απόλυτη εγκατάλειψη την στιγμή του οργασμού. Έθεσε στον εαυτό του τα εξής ερωτήματα: α) Τι είναι εκείνο που εμποδίζει την πλήρη σεξουαλική εκτόνωση; Και β) με ποιόν τρόπο τα σεξουαλικώς ανικανοποίητα άτομα φθάνουν σε μια «φαινομενική ισορροπία», προσπαθώντας να αποτρέψουν τις ψυχικές διαταραχές και τα άγχη που πηγάζουν από την ατελή σεξουαλική ικανοποίηση; Απάντησε δε ως εξής: κάθε άτομο έχει μια «θωράκιση του χαρακτήρα» -κάτι που συμβάλλει στην διαμόρφωση μιάς καθαρά ψυχοπαθολογικής ψυχοσύνθεσης με την οποία κάθε άτομο προσπαθεί να αμυνθεί μέσω της προσαρμογής κατά τρόπο πολλές φορές 10

απρόβλεπτο και σύμφωνο με τις κυρίαρχες συνθήκες. Κάθε κρυφή σεξουαλική παρόρμηση καταπιέζεται εν ονόματι μιάς ψευδούς νευρικής ισορροπίας και, επομένως, κάθε προσπάθεια της λογικής, που θα μπορούσε να θέσει υπό αμφισβήτηση τον «συμβιβασμό» μεταξύ κοινωνικού περιβάλλοντος και εσωτερικών παρορμήσεων, γεννά μια αντίδραση ήδη από την πρώϊμη παιδική ηλικία, έτσι ώστε κάθε θεραπευτική προσπάθεια να καθίσταται εξαιρετικά δύσκολη. Πίστευε ότι αυτή η «θωράκιση του χαρακτήρα» έχει επιπτώσεις όχι μόνο στην ψυχική, αλλά και στην σωματική υγεία -λόγου χάριν, οι χρόνιες μυϊκές συσπάσεις δημιουργούν προβλήματα στην υγεία. Αρχικά, απλώς ανέπτυξε τις θεωρίες του Φρόϋντ αναφορικά με την σχέση νεύρωσης και σεξουαλικότητας, όμως ο μαθητής θα αποδειχθεί πολύ πιό ριζοσπαστικός από τον δάσκαλο, διότι θα τις συμπληρώσει προσθέτοντας και την κοινωνική διάσταση. Υποστήριξε ότι η εξουσιαστική συμπεριφορά των γονιών απέναντι στα παιδιά και οι διάφοροι κοινωνικοί περιορισμοί συμβάλλουν στην διαμόρφωση υποταγμένων ατόμων που εύκολα γίνονται «όργανα» του κράτους -μια διαπίστωση εξαιρετικά σημαντική που μας προσφέρει την δυνατότητα να κατανοήσουμε καλύτερα την περίοδο μεταξύ του τέλους της δεκαετίας του 1920 και των αρχών της δεκαετίας του 1930, μια περίοδο υποταγής λαών ολόκληρων στα φασιστικά καθεστώτα. Σε αυτό ακριβώς το σημείο, ο Ράϊχ εξαπέλυσε μύδρους κατά της αστικής κοινωνίας. Σε μια από τις τελευταίες συναντήσεις του με τον δάσκαλο, στην οποία ο Ράϊχ διατύπωσε αμφιβολίες ως προς την αποτελεσματικότητα της θεραπείας των ασθενών στον καναπέ του ψυχαναλυτή, χωρίς να λαμβάνεται υπ όψιν η κοινωνική δομή, έτσι ώστε να προλαμβάνεται η νεύρωση, ο Φρόϋντ, με την προβλεπτικότητα και την λεπτή διαίσθηση που τον διέκρινε, είπε στον Ράϊχ: «Πρόσεχε, Ράϊχ! Δεν έχω τα στοιχεία για να ανασκευάσω τις απόψεις σου, αλλά ούτε και μπορώ να τις υποστηρίξω. Θα μπλέξεις άσχημα...». Όμως ο Ράϊχ θα συνεχίσει απτόητος τις έρευνες για να επιβεβαιώσει την θεωρία του, εγκαινιάζοντας συγχρόνως την πολιτική του δράση. 11

«Η σεξουαλική καταπίεση βοηθάει την πολιτική αντίδραση, όχι μόνο μέσω της διαδικασίας που καθιστά παθητικό και απολίτικο το μαζικό άτομο, αλλά και δημιουργώντας στην δομή του ένα συμφέρον για την ενεργό υποστήριξη μιάς εξουσιαστικής τάξης πραγμάτων.» Β. Ράϊχ 3 Τον Ιούλιο του 1927, ο Ράϊχ υπήρξε μάρτυρας ενός σοβαρού αιματηρού επεισοδίου. Η αστυνομία είχε ανοίξει πυρ εναντίον κάποιων άοπλων εργατών που διαδήλωναν. Ο Ράϊχ θα επηρεασθεί πολύ από αυτήν την αναίτια βίαιη συμπεριφορά των αστυνομικών οργάνων, τα οποία θα χαρακτηρίσει «άψυχα ρομπότ». Αντιλήφθηκε ότι είχε φθάσει η στιγμή να επιχειρήσει την απελευθέρωση του ατόμου μέσω της πολιτικής στράτευσης. Έτσι εναπέθεσε τις ελπίδες του στον κομμουνισμό, στον οποίο διέβλεπε την δυνατότητα συνειδητής απελευθέρωσης κάθε ατόμου -αυτό δε θα τον ωθήσει στην αναζήτηση μιάς σύνθεσης της ψυχανάλυσης και του μαρξισμού. Την ίδια χρονιά θα γίνει μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Αυστρίας, πιστεύοντας στην αναγκαιότητα της επέμβασής του για την σεξουαλική απελευθέρωση του προλεταριάτου, ώστε αυτό να αποκτήσει συνείδηση και της οικονομικής καταπίεσής του. Έτσι θα εργασθεί για την ίδρυση δημόσιων ψυχαναλυτικών κλινικών, στις οποίες η θεραπεία θα παρεχόταν δωρεάν, καθώς και για τον διορισμό συμβούλων σεξουαλικής υγιεινής στις εργατικές συνοικίες της πρωτεύουσας. Το 1929, μετά την έκδοση στην Ρωσία του δοκιμίου του Δια)χκχικός Υλισμός και Ψυχανάλυση,4 ο Ράϊχ έγινε πασίγνωστος εκεί, τον Σεπτέμβριο δε του ίδιου χρόνου προσεκλήθη στην Μόσχα. Η κατάσταση στην ρωσική πρωτεύουσα ήταν συγκεχυμένη. Αφ ενός υπήρχαν οι μαρξιστές που πίστευαν ότι η ψυχανάλυση ήταν μια «ιδεαλιστική αστική φιλοσοφία», ενώ, αφ ετέρου, αυτή έκανε εκεί, δειλά, τα πρώτα της βήματα. Η Ρωσία είχε πρόσφατα καθιερώσει μια προοδευτική σεξουαλική και οικογενειακή νομοθεσία, η οποία, εν πολλοίς, ενσωμάτωνε ό,τι ο Ράϊχ υποστήριζε, είχε 12

δε ως βάση την εργασία του περί διανοητικής υγιεινής. Ο Ράϊχ ήρθε σε επαφή με τους εκεί ψυχαναλυτές και έδωσε μερικές διαλέξεις. Την μεγαλύτερη εντύπωση τού προκάλεσαν οι συναντήσεις του με την Βέρα Σμιντ, μια Μοσχοβίτισσα ψυχαναλύτρια που το 1921 είχε ιδρύσει ένα νηπιαγωγείο του οποίου η βασική αρχή ήταν ότι τα παιδιά δεν πρέπει να τιμωρούνται ούτε να δικάζονται για ηθικές παρεκτροπές. Ο Ράϊχ επέστρεψε από την Ρωσία γεμάτος ελπίδες, έχοντας βρει εκεί προοδευτικότητα και φιλελευθερισμό, ιδίως στο πεδίο του ελέγχου των γεννήσεων, της μεταρρύθμισης του γάμου, της νομοθεσίας περί αμβλώσεων κ.λπ. Όμως, λίγα μόνο χρόνια μετά την επίσκεψή του, ξεκίνησε στην Ρωσία μια εντατική προσπάθεια επιστροφής στην πατροπαράδοτη ηθική και στα εξουσιαστικά εκπαιδευτικά μέτρα. Οι αλλαγές αυτές υπήρξαν η πηγή της μεγαλύτερης απογοήτευσης για τον Ράϊχ, παρουσιάστηκαν δε στην μελέτη του «Ο Αγώνας για μια Νέα Ζωή στην Σοβιετική Ένωση»,5 στην οποία περιγράφει τις πρώτες αλλαγές και την μετέπειτα αναστολή της «Σεξουαλικής Επανάστασης» στην Σοβιετική Ένωση. Όντας πλέον πολύ γνωστός ψυχίατρος, βίωσε εκείνη την περίοδο ως διακεκριμένο δρων μέλος του Κ.Κ., ενώ η παγκόσμια οικονομική κρίση έπληττε ακόμη και την Αυστρία, οι δε κοινωνικές συγκρούσεις στην Ευρώπη έπαιρναν έναν ολοένα και πιό βίαιο χαρακτήρα. Το 1930 πήγε στο Βερολίνο, πιστεύοντας ότι η εργασία του εκεί θα ήταν πιό αποτελεσματική, και προσχώρησε στο Κ.Κ. Γερμανίας (KPD). Παράλληλα παρακολουθούσε εκ του σύνεγγυς, με ανησυχία και τρόμο, το φαινόμενο «φασισμός» -παρελάσεις, στολές, οργάνωση, ιδεολογία- προειδοποιώντας τους κομματικούς συντρόφους του. Τότε η Γερμανία ήταν το θέατρο κοινωνικών αναταραχών, οι οποίες, το 1933, όλως παραδόξως και σχεδόν ανεξήγητα, χάρισαν 1 εκ. ψήφους στους ναζί, κάτι που επιβεβαίωνε πλήρως τις θεωρίες του Ράϊχ: η νεύρωση και η «θωράκιση του χαρακτήρα» είναι γνωρίσματα όλων των τάξεων, άρα και του προλεταριάτου, το οποίο είναι εύκολη λεία για τις αντιδραστικές ιδεολογίες, επειδή ακριβώς οι ιδεολογίες αυτές βρίσκουν γόνιμο έδαφος ανάπτυξης στον χαρακτήρα του προλεταριάτου. Πώς αλλιώς μπορεί να 13

ερμηνευθεί το γεγονός ότι η τάξη που υφίστατο την εκμετάλλευση ήταν δυνατόν να αντιστρατευθεί τον εαυτό της, ευνοώντας την έλευση της βίας και του αυταρχισμού; Ο Ράϊχ δεν κατηγόρησε τον Μαρξ και τον Ένγκελς επειδή δεν μπόρεσαν να εξερευνήσουν το σκοτεινό αυτό σημείο της συμπεριφοράς των μαζών, διότι στην εποχή τους η ψυχανάλυση ήταν άγνωστη. Σε ένα από τα σημαντικότερα έργα του -και ίσως ένα από τα σπουδαιότερα έργα που ασχολήθηκαν με το φαινόμενο του φασισμού- με τίτλο Η Μαζική Ψυχολογία του Φασισμού,6 το οποίο έγραψε το 1933, ο Ράϊχ αναφέρει: «...Ο Μαρξ ήταν κοινωνιολόγος κι όχι ψυχολόγος, ενώ εκείνη την εποχή η επιστημονική ψυχολογία δεν είχε κάνει ακόμη την εμφάνισή της. Επομένως, το ερώτημα πώς οι άνθρωποι μπόρεσαν να υπομείνουν επί χιλιάδες χρόνια την εκμετάλλευση και τον εξευτελισμό, κοντολογίς την πλήρη υποδούλωση, έμεινε αναπάντητο...».7 Εκείνη ακριβώς την περίοδο γεννήθηκε η έντονη αντίθεσή του με τον επίσημο μαρξισμό, ο οποίος θεωρούσε την ανάπτυξη της επαναστατικότητας των μαζών αναπόφευκτη συνέπεια μόνο της οικονομικής κρίσης. Τα κείμενά του άρχισαν να δέχονται επικρίσεις, ενώ το Κ.Κ. Γερμανίας εμπόδιζε την πώληση των έργων του στα μέλη του, και ιδίως στην νεολαία. Στις αρχές του 1931, ο Ράϊχ ίδρυσε την οργάνωση «Sexpol» (Σύνδεσμος για μια Προλεταριακή Σεξουαλική Πολιτική),8 η οποία διέθετε τον δικό της εκδοτικό οίκο. Στόχος της ήταν να εμβαθύνει στο σεξουαλικό πρόβλημα και να συνδέσει τις αρχές της σεξουαλικής χειραφέτησης με εκείνες της προλεταριακής επανάστασης. 14

«Ο φασισμός είναι η πολιτικά οργανωμένη έκφραση της μέσης ανθρώπινης χαρακτηροδομής [...] η τυπική συγκινησιακή συμπεριφορά του καταπιεσμένου ανθρώπου της εξουσιαστικής κοινωνίας μας με τον μηχανικό πολιτισμό και την μηχανικιστική,9 μυστικιστική10 βιοθεωρία της.» Β. Ράϊχ 4 Μετά την νίκη του Χίτλερ, ο Ράϊχ κυκλοφόρησε το σημαντικότατο έργο του για τον φασισμό. Σε αυτό, επιχείρησε να ερμηνεύσει την εμφάνιση του φασισμού εντός των πλαισίων της γενικής οικονομικής, πολιτικής και μαζικής ψυχολογικής κατάστασης της Γερμανίας. Η άνοδος του ναζισμού έχει ιστορική εξήγηση: η ήττα της Γερμανίας στον Α ' Παγκόσμιο Πόλεμο, η οικονομική κρίση του 1929, ο φόβος των Γερμανών καπιταλιστών απέναντι στην ανερχόμενη εργατική τάξη, η σοσιαλδημοκρατία που απεδείχθη κατώτερη των περιστάσεων, όλα αυτά κατέστησαν τον ναζισμό μοναδική διέξοδο για το κατεστημένο. Πώς όμως ο Χίτλερ κατόρθωσε να κατακτήσει τις μάζες; Ναι μεν η βάση καθορίζει το εποικοδόμημα, αλλά κι αυτό επηρεάζει την βάση μετατρεπόμενο σε υλική δύναμη. Η όποια ιδεολογία δεν αντανακλά μόνο την οικονομική διαδικασία, αλλά και ριζώνει στην ψυχική δομή του ανθρώπου, επιδρά δε στην κατάστασή του εξίσου με τον οικονομικό παράγοντα. Αυτήν την καταλυτική αλήθεια την αγνοούν σχεδόν όλοι όσοι ασχολούνται με το φαινόμενο της επικράτησης του φασισμού. Μιλούν για «χιτλερική ψύχωση», μια ερμηνεία εξίσου άστοχη με εκείνη των κομμουνιστών ότι η άνοδος του φασισμού είναι αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης ή της αμφιταλαντευόμενης πολιτικής της σοσιαλδημοκρατίας. Ο φασισμός είναι ένα «συνονθύλευμα επαναστατικών αισθημάτων και αντιδραστικών αντιλήψεων». Η ναζιστική προπαγάνδα εξωραΐστηκε με επαναστατικές διακηρύξεις που προσέλκυαν τις μικροαστικές και τις προλεταριακές μάζες. Πριν από την άνοδό του στην εξουσία, ο ναζισμός «δρούσε επαναστατικά εναντίον του καπιταλισμού. Μετά την άνοδό του στην εξουσία, συμμάχησε μαζί του. 15

Στην καθαρή μορφή του είναι το άθροισμα όλων των ανορθολογικών αντιδράσεων του χαρακτήρα του μέσου ανθρώπου. Η φασιστική νοοτροπία είναι εκείνη του απλού, καταπιεσμένου πνεύματος που δείχνει μια δίψα για εξουσία, ενώ συγχρόνως εκδηλώνει εξεγερσιακές τάσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι όλοι οι φασίστες δικτάτορες προέρχονται από τους κύκλους της μετριοπαθούς και αντιδραστικής μικροαστικής τάξης». Μακροπρόθεσμα, η μεσαία τάξη δεν μπορεί να γράψει Ιστορία διότι δεν κατέχει τα μέσα παραγωγής. Ωστόσο, δεν στερείται ταξικής συνείδησης: «Αν η μεσαία τάξη κάνει την εμφάνισή της στο ιστορικό προσκήνιο υπό την μορφή του φασισμού, αυτό οφείλεται περισσότερο στο συμφέρον της παρά στις αντιδραστικές αντιλήψεις ενός Χίτλερ ή ενός Γ καίρινγκ». Ο φασισμός, όμως, δεν περιορίζεται στο να αγκαλιάζει μόνο την μεσαία τάξη. Προχωράει και στην αστικοποίηση των προλετάριων. Δεν δελεάζει την εργατική τάξη με το όνειρο της ισότητας, αλλά με το όνειρο της ξαφνικής προώθησής της στον παράδεισο των μεγαλοαστών και της υλικής ευμάρειας. Τόσο η οικογένεια όσο και το σχολείο κατασκευάζουν ανδρείκελα τα οποία έχουν ανάγκη να κατευθύνονται από ένα στιβαρό χέρι. Όσοι φοβούνται την ελευθερία είναι έτοιμοι να παραδοθούν σε έναν αρχηγό διότι αυτό τους παρέχει ασφάλεια. Ο φασισμός άγγιξε τις μύχιες χορδές καταπιεσμένων σεξουαλικά και ψυχολογικά ατόμων. Η απήχησή του οφείλεται αποκλειστικά στην χαρακτηροδομή των μαζών. Σύμφωνα με τον Ράϊχ, τρεις είναι οι κύριοι άξονες της φασιστικής ιδεολογίας: α) Η θεωρία της φυλής Ο πυρήνας της ήταν η υπόσχεση ότι θα προστατευτεί η «καθαρότητα του αίματος». Ο καθένας υποφέρει ασυνείδητα από σεξουαλικό άγχος και έχει απωθημένες σεξουαλικές επιθυμίες. Η φασιστική ιδεολογία διαχωρίζει τους «καλούς» από τους «κακούς» κατά τέτοιον τρόπο ώστε οι άνθρωποι να αισθάνονται καθαρότεροι και πιό σίγουροι όταν ταυτίζονται 16

με τον μύθο των Αρίων, συνδέοντας μάλιστα την μόλυνση, την αρρώστια και την σεξουαλικότητα με τους «κακούς» -τότε οι νέγροι και οι Εβραίοι γίνονται ο πλέον κατάλληλος στόχος στον οποίο μπορεί να εκτονωθεί το μίσος ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες σεξουαλικής και οικονομικής αθλιότητας. Βασικά ο Ράϊχ παρουσίασε τον τρόπο με τον οποίο αποδόθηκαν στους Εβραίους τα πορνογραφικά βίτσια του Στράϊχερ (βλ. παρακάτω το κείμενο «Ο Ανορθολογισμός του Εθνικοσιαλισμού»). β) Η ιδεολογία της οικογένειας Εκεί όπου παραδοσιακά η εξουσιαστική οικογένεια απαιτούσε την υπακοή των παιδιών στους γονείς, ενσταλάζοντας σε αυτά την αίσθηση του καθήκοντος, η φασιστική ιδεολογία συνέδεσε την οικογενειακή υπερηφάνεια με την εθνική και την φυλετική υπερηφάνεια. Στην πραγματικότητα, ο φασισμός χρησιμοποιεί τυπικά την εξουσιαστική υποταγή του παιδιού και την κατευθύνει προς τους δικούς του σκοπούς, απαιτώντας από εκείνους που συγκινησιακά βρίσκονται σε νηπιακή ηλικία μια μεγαλύτερη προσκόλληση στο κράτος απ ό,τι στην οικογένεια. Εφ όσον, λοιπόν, το απλό άτομο είναι σε τόσο μεγάλο βαθμό εξαρτημένο από το παντοδύναμο κράτος, όπως είναι εξαρτημένο από την παντοδύναμη μητέρα του, η δομή του υποτακτικού χαρακτήρα του το εμποδίζει να εξεγερθεί εναντίον του Φύρερ, ενώ η λανθάνουσα εχθρότητα διοχετεύεται εσωτερικά προς τα κάτω, στις κατώτερες βαθμίδες της ιεραρχημένης εξουσίας, και εξωτερικά, στις αποκλεισμένες φυλές. Έτσι, με μια ευφυέστατη μέθοδο, ο Χίτλερ μπόρεσε να εκμεταλλευθεί τόσο την καθήλωση στην οικογένεια όσο και την εξέγερση εναντίον της οικογένειας. γ) Η αντισεξουαλική πολιτική Ο Χίτλερ προσωποποίησε την ουσία όλων όσα επεδίωκε να εξαλείψει η σεξουαλική πολιτική του Ράϊχ. Υποσχέθηκε την υποταγή της γυναίκας στον άνδρα, την ενίσχυση της οικονομικής της εξάρτησης, την επιβολή σκληρών μέτρων εναντίον του κινήματος για τον έλεγχο των γεννήσεων και εναντίον των αμβλώσεων, καθώς επίσης και την απελευθέρωση των νεαρών Γερμανίδων από τα «έκφυλα νύχια» των Εβραίων. 17

Έτσι, σύμφωνα πάντα με τον Ράϊχ, ο φασισμός είχε ως βάση τους ματαιωμένους και διεστραμμένους οργασμικούς πόθους, την βαθιά χαρακτηρολογική υποταγή και την έξαρση των χειρότερων στοιχείων της πατριαρχικής κοινωνίας. Γράφει: «Ο φασισμός δεν είναι έργο ενός Χίτλερ ή ενός Μουσολίνι, αλλά η έκφραση της άλογης δομής του μαζικού ατόμου. [...] Ο φασισμός δεν είναι πολιτικό κόμμα, είναι μια ορισμένη βιοθεωρία περί ανθρώπου, έρωτα και συνεργασίας, καθώς επίσης και μια τοποθέτηση απέναντι σε αυτά. [...] Οι φασιστικοί φορείς της πανούκλας διέβλεψαν την ανικανότητα των ανθρώπινων μαζών για ελευθερία και την θεώρησαν απόλυτα δεδομένη βιολογικά. Εισήγαγαν στον κόσμο ανορθολογικές, παραπλανητικές ρατσιστικές θεωρίες, διαίρεσαν την ανθρωπότητα σε βιολογικά διαιωνιζόμενες φυλές υπανθρώπων και υπερανθρώπων, όσο δε πιό αρρωστημένοι και απατεώνες ήταν, έδιναν στον εαυτό τους τον βιολογικό τίτλο του υπερανθρώπου. Σε αυτήν την απάτη έχουμε να δώσουμε την εξής απάντηση: η ρατσιστική θεωρία αποτελεί μυστικιστική αντίληψη της ζωής. Η φυσική ερωτική ευτυχία και η ασφάλεια στην ζωή των ανθρώπων, θα αποτελόσουν τον δήμιό της. [...] Δεν μπορούμε να εξουδετερώσουμε τον αφηνιασμένο φασίστα αν, κινούμενοι από πολιτικό καιροσκοπισμό, ψάχνουμε να τον βρούμε μέσα στον Γερμανό ή στον Ιταλό κι όχι μέσα στον Αμερικανό και στον Κινέζο, αν δεν τον ανιχνεύουμε και μέσα στον ίδιο μας τον εαυτό,1αν δεν γνωρίζουμε τους κοινωνικούς θεσμούς που τον εκκολάπτουν καθημερινά». Στο ίδιο έργο επίσης ασκεί καταλυτική κριτική στο κοινωνικό καθεστώς της Ρωσίας, θυμίζοντας τις κριτικές των αναρχικών, του Άντον Πάνεκουκ και άλλων ριζοσπαστών επικριτών της ΕΣΣΔ. Γράφει: «Στην Ρωσία δεν υπάρχει κρατικός σοσιαλισμός, αλλά κρατικός καπιταλισμός, κι αυτό υπό την αυστηρά μαρξιστική έννοια. Σύμφωνα με τον Μαρξ, το καπιταλιστικό κοινωνικό καθεστώς δεν έγκειται, όπως πιστεύουν οι χυδαίοι μαρξιστές, στο γεγονός ότι υπάρχουν καπιταλιστές, αλλά στο ότι επικρατεί ο ειδικά καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, δηλαδή η εμπορευματική οικονομία αντί της χρηστικής οικονομίας, η μισθωτή εργασία 18

των μαζών και η παραγωγή υπεραξίας, ασχέτως αν αυτή ωφελεί το κράτος εις βάρος της κοινωνίας ή κάποιους καπιταλιστές που ιδιοποιούνται την κοινωνική παραγωγή. [...] Οι αλήθειες της μαρξιστικής οικονομίας πέθαναν μέσα στην Ρωσική Επανάσταση, όταν η λέξη κοινωνία αντικαταστάθηκε από την λέξη κράτος, η έννοια παγκόσμια ανθρωπότητα από τον εθνικιστικό πατριωτισμό και την συμμαχία με τον Χίτλερ. Η εξουσία και η αλήθεια δεν συμβαδίζουν, και τούτο επίσης είναι μια ωμή αλήθεια». Επιπλέον, κατηγόρησε τα κομμουνιστικά κόμματα ότι έχουν απομακρυνθεί από τον λαό, υιοθετώντας τις μορφές της αστικής πολιτικής και δημιουργώντας έτσι μέσα στους κόλπους τους πανίσχυρες γραφειοκρατίες. Ειδικά στην Σοβιετική Ένωση, «η εκτέλεση εκατομμυρίων πολιτών είναι ένδειξη μιάς αδύναμης να επιλύσει τα τρέχοντα προβλήματα γραφειοκρατίας». Η διεύθυνση των επιχειρήσεων δεν πέρασε στους εργαζόμενους, παρά την λεγόμενη «σοσιαλιστικοποίηση». «Αυτό οδηγεί την Σοβιετική Ένωση στην εξάλειψη και του τελευταίου ίχνους σοσιαλιστικής οικονομίας» (βλ. επίσης την αυθαίρετη και καταχρηστική ταύτιση των όρων «κοινωνικοποίηση» και «κρατικοποίηση» από τους κομματικούς γραφειοκράτες), και στην εγκαθίδρυση μιάς νέας ιεραρχίας στα πλαίσια της οποίας μια κάστα νέμεται την συλλογική υπεραξία. Φυσικά, το βιβλίο αυτό καταδικάστηκε από το Κόμμα που το χαρακτήρισε «τελείως ασυμβίβαστο με την αληθινή επαναστατική αγωγή». Η Μαζική Ψυχολογία του Φασισμού θεωρήθηκε καθαρά αιρετικό έργο διότι υποστήριζε ότι η εμφάνιση του ναζισμού αποτελούσε ένα σοβαρότατο πλήγμα κατά της γερμανικής εργατικής τάξης.12 Το 1933 ο Ράϊχ βρίσκει καταφύγιο στην Δανία, όπου όμως θα υποστεί διώξεις από τις κομμουνιστικές οργανώσεις. Ο σταλινισμός, που κυριαρχούσε τότε, δεν μπορούσε να ανεχθεί στις γραμμές του κάποιον που τον αμφισβητούσε και ο οποίος, μάλιστα, είχε τολμήσει να καταγγείλει την ήττα της επανάστασης στην Γερμανία, ενώ οι ηγέτες του γερμα 19

νικού Κ.Κ. και η Κομιντέρν διατυμπάνιζαν τον θρίαμβό της. Ευτυχώς οι εθνικοσοσιαλιστές δεν κατάφεραν να φυλακίσουν τον Ράϊχ, αν και οι επιθέσεις που εξαπέλυαν εναντίον του ήταν δριμύτατες. (Στις 9/4/1935, μάλιστα, η Γκεστάπο θα απαγορεύσει τα βιβλία του Τι είναι Ταξική Συνείδηση13 και Διαλεκτικός Υλισμός και Ψυχανάλυση, καθώς και όλα τα κείμενα της πολιτικο-ψυχολογικής σειράς του σεξο-πολιτικού Τύπου, «Κοπενχάγη-Πράγα-Ζυρίχη», επειδή «θέτουν εν κινδύνω την δημοσίαν τάξιν και ασφάλειαν».) Το 1932, το Κ.Κ. Γερμανίας θα τον διαγράψει. Ο Βίλχελμ Πικ, απευθυνόμενος στον Ράϊχ, δήλωσε εν ονόματι της Κεντρικής Επιτροπής: «Εσείς ξεκινάτε από την κατανάλωση, ενώ εμείς από την παραγωγή, άρα δεν είστε μαρξιστής». Θα τον διαγράψει ακόμα και η Ψυχαναλυτική Εταιρεία, κατηγορώντας τον για «τυφλή υπακοή στην διεθνή κομμουνιστική παράταξη». Αν και οι ψυχαναλυτικοί κύκλοι ήταν πρωτοποριακοί στην εποχή τους, τήρησαν μετριοπαθή στάση για να μην διωχθούν τα μέλη τους από τους ναζί. Ο Ράϊχ είχε διαπράξει το «βαρύτατο έγκλημα» να διατείνεται ότι αν η ψυχανάλυση δεν υποστηρίζεται από ένα ισχυρό πολιτικό κίνημα, στην καλύτερη περίπτωση δεν μπορεί παρά να επιδιώκει την ατομική θεραπεία, η οποία ως επί το πλείστον είναι αναποτελεσματική, εφ όσον ο «θεραπευόμενος» δεν μπορεί να ξεφύγει από την ισοπεδωτική πραγματικότητα της καπιταλιστικής κοινωνίας μέσα στην οποία ζει. (Ο Ράϊχ δεν είχε ξεφύγει ακόμα από τον φετιχισμό της πολιτικής και την κομματολαγνεία.) Το 1934 μεταβαίνει στο Όσλο της Νορβηγίας. Σύμφωνα με τους βιογράφους του, από τότε αρχίζει η δεύτερη επιστημονική περίοδος της ζωής του που θα κλείσει με τον θάνατό του. Και σε αυτήν την περίοδο, κατά την οποία αναζήτησε την βιολογική επιβεβαίωση των θεωριών του, θα αντιμετωπίσει σκληρές πολεμικές, βιώνοντας εντάσεις και πικρίες. Το πεδίο της βιολογίας που ήθελε τώρα να εξερευνήσει θα του προσφέρει μια νέα συναρπαστική εμπειρία: την αναζήτηση και την χειροπιαστή ανακάλυψη της σεξουαλικής ενέργειας. Θα μιλήσει για μία έως τότε παντελώς άγνωστη ενέργεια, την σεξουαλική ενέργεια, την κινητήρια δύναμη της ζωής. 20

To 1936, ο Ράϊχ ανακάλυψε στο εργαστήριό του ειδικές «κύστες», φωτισμένες με βιολογική ενέργεια, τις οποίες ονόμασε βιόντα. Συνεχίζοντας τις έρευνές του, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα βιόντα μπορούν να εκπέμπουν μια ειδική ακτινοβολία, ένα ειδικό είδος ενέργειας την οποία ονόμασε οργονοενέργεια (ή βιοενέργεια, ή ζωτική ενέργεια, ή αρχέγονη κοσμική ενέργεια). Με αυτά τα ονόματα προσπάθησε να συνοψίσει τις βιολογικές λειτουργίες και τον δεσμό που τις συνδέει με το φαινόμενο του οργασμού. «Η ανακάλυψη της οργόνης βασίστηκε στην συνεπή, διεξοδική μελέτη των ενεργειακών λειτουργιών, αρχικά στον χώρο των ψυχικών διεργασιών και αργότερα στον χώρο της βιολογικής λειτουργικότητας.» (Β. Ράϊχ, Ο Αιθέρας, ο Θεός και ο Διάβολος.) Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η ύπαρξη της οργόνης μπορεί να αποδειχθεί οπτικά, θερμικά, ηλεκτροσκοπικά, καθώς επίσης και να υπολογισθεί με τον μετρητή Γκάϊγκερ-Μίλερ, ανατρέποντας έτσι τις αντιρρήσεις πολλών επιστημόνων και μαρξιστών ότι πρόκειται για θεωρητική υπόθεση ή μεταφυσική ιδέα (μια θέση που δυστυχώς υιοθετείται από κάποιους ακόμη και σήμερα). Αν και πολλοί κριτικοί θα χαρακτηρίσουν αυτές τις στιγμές του Ράϊχ σαν στιγμές καθαρής τρέλας και παραφροσύνης, ο Ράϊχ θα θεωρήσει την τελευταία του ανακάλυψη αποφασιστική καμπή στο πεδίο της ιατρικής και της βιολογίας: κάθε έμβιο ον είναι φορτισμένο με οργόνη. Η ερμηνεία του Ράϊχ ήταν τελείως διαφορετική ακόμη και για το ζήτημα του θανάτου. Πίστευε ότι αν διατηρηθεί η κίνηση των βιόντων, η αποσύνθεση των ιστών θα συντελέσει στην δημιουργία νέας ζωής. Ωστόσο, όσο γοητευτική κι αν ήταν η θεωρία του, δεν ήταν εντελώς καινοφανής. Είχαν προϋπάρξει και άλλες συναφείς θεωρίες, όπως εκείνες των Προσωκρατικών,14 του Δημόκριτου,15 του Αναξίμανδρου16 και του Ηράκλειτου,17 και, σε μια πιό σύγχρονη συνάφεια, η θεωρία του Λουΐτζι Γκαλβάνι περί ζωϊκού ηλεκτρισμού και οι υποθέσεις του για την ύπαρξη μιάς παγκόσμιας «ζωτικής δύναμης» που είναι καθοριστική για την ύπαρξη κάθε οργανισμού. Όταν ο Ράϊχ βρισκόταν ακόμη στην Νορβηγία, πριν ακόμα εξακριβώσει ότι κάθε μέταλλο έχει την ιδιότητα να εκ 21

πέμπει οργόνη και ότι κάθε οργανική ουσία μπορεί να την απορροφήσει, επινόησε μηχανές διαφόρων μεγεθών, κάποια ειδικά «κουτιά» που στην πραγματικότητα ήταν οργονοσυσσωρευτές. Στο εσωτερικό τους, που ήταν επενδεδυμένο με μέταλλο, αν εισερχόταν οποιοδήποτε έμβιο ον, αποθηκευόταν οργόνη. Αυτή ήταν η απαρχή της διερεύνησης των θεραπευτικών ιδιοτήτων των συσκευών αυτών και της χρησιμοποίησής τους για ιατρικούς σκοπούς. Λίγο πριν από την έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, και έχοντας έρθει σε ρήξη με τον επιστημονικό κόσμο της Νορβηγίας, ο Ράϊχ θα πάει στην Νέα Υόρκη κατόπιν προσκλήσεως για να διδάξει στην Νέα Σχολή Κοινωνικής Έρευνας. Εν συνεχεία, αν και προσβεβλημένος από καρκίνο, ο Ράϊχ θα ξαναρχίσει τις έρευνές του, αφιερώνοντας πολύ χρόνο στους συσσωρευτές του. Σε αυτούς στήριζε την μάχη εναντίον των καρκινικών όγκων, τους οποίους θεωρούσε προϊόν της έλλειψης ενεργειακής ισορροπίας, που ήταν αποτέλεσμα κάποιων ειδικών μορφών νεύρωσης. Τον Ιανουάριο του 1941, συνάντησε τον Αϊνστάιν στον οποίο ανέπτυξε τις θεωρίες του κατά την διάρκεια μιάς μακράς συνομιλίας. Ωστόσο, αν και δεν προέκυψε έντονη διαφωνία, ο Ράϊχ δεν κατόρθωσε τελικώς να πείσει τον μεγάλο φυσικό. Αργότερα, με την βοήθεια κάποιων Αμερικανών μαθητών του, κατόρθωσε να αποκτήσει ένα κτήμα στο Ρέϊντσλι του Μέϊν. Εκεί δημιούργησε το Όργονον, ένα κέντρο σπουδών εξοπλισμένο με ένα εργαστήριο στο οποίο ο Ράϊχ επιδόθηκε με πάθος στις έρευνές του σε διάφορα επιστημονικά πεδία, όπως της χημείας, της βιολογίας και της αστροφυσικής. Μελέτησε επίσης το φαινόμενο των καταιγίδων, εξάγοντας το τολμηρό συμπέρασμα ότι αυτές δεν είναι παρά το σημείο συμβολής δύο ρευμάτων οργονοενέργειας. Η πανθεϊστική οπτική της Ελεατικής Σχολής,18 ο κόσμος του φιλοσόφου Ξενοφάνη,19 είχαν την ευκαιρία να αναβιώσουν τον 20ό αιώνα στο Όργονον που βρισκόταν κοντά στα σύνορα με τον Καναδά. Το 1949 δημιουργήθηκε στο Όργονον το «Ίδρυμα Βίλχελμ Ράϊχ» με σκοπό την έρευνα της βιοενέργειας. 22

«Ο Έρωτας, η Εργασία και η Γνώση είναι οι αστείρευτες πηγές της Ζωής, αυτές θα πρέπει και να την κυβερνούν.» Β Ράϊχ 5 Εκείνη την περίοδο, ο πολιτικός προσανατολισμός του πρώην κομμουνιστή Ράϊχ άλλαξε άρδην. Αηδιασμένος και απογοητευμένος από την συμβατική πολιτική θα υιοθετήσει έναν μη βίαιο αναρχισμό και θα υποστηρίξει την ιδέα της Εργοδημοκρατίας. Ο καθένας πρέπει να είναι ελεύθερος να αυτοκαθορίζεται, χωρίς σοσιαλιστική ή άλλη διεύθυνση στον τράχηλό του. Συμβούλια εργατών και ομάδες καταναλωτών θα διαβουλεύονται και θα εκτελούν τις αποφάσεις που θα λαμβάνονται, μακριά από κάθε πολιτική και με στόχο την ικανοποίηση των αναγκών και την επίτευξη όλων των κοινωνικών σκοπών. «Η κοινωνία μπορεί να υπάρχει και χωρίς τους πολιτικάντηδες [...] πρέπει εφ εξής να εργαστούμε για να εμποδιστούν σταθερά οι πολιτικάντηδες, ώστε να μην μπορέσουν ξανά να καθορίσουν το παραμικρό.» Η Εργοδημοκρατία προσπαθεί να φέρει το άτομο και την κοινωνική ζωή στην τροχιά της γενικής φυσικής διεργασίας, προσπαθεί να εξαλείψει την σύγκρουση που δημιούργησαν στην κοινωνία χιλιάδες χρόνια εκμετάλλευσης και μυστικισμού, ενώ τάσσεται υπέρ της φυσικής σεξουαλικότητας και της παγκόσμιας σχεδιασμένης οικονομίας, και εναντίον της εκμετάλλευσης και του εθνικισμού. Ο Ράϊχ θα υιοθετήσει επίσης έναν ιδιότυπο πανθεϊσμό. Όπως έλεγε, «η Οργόνη, ο Αιθέρας και ο Θεός είναι τρία διαφορετικά ονόματα που περιγράφουν το ίδιο πράγμα». Ο αναρχισμός και ο πανθεϊσμός του αντικατοπτρίζονται κατάφωρα στην σπαρακτική κραυγή που βγάζει στο βιβλίο του της ίδιας περιόδου Άκου Ανθρωπάκο!:20 «Ξέρω πως ό,τι ονομάζεις Θεό πράγματι υπάρχει, αλλά με τρόπο διαφορετικό από αυτόν που νομίζεις: σε μια πρωτεϊκή κοσμική ενέργεια μέσα στο σύμπαν, όπως ο έρωτας στο κορμί σου, όπως η τιμιότητα...». 23

Επιπλέον, συνέχισε να επιτίθεται στον θεσμό της οικογένειας,21 θεωρώντας την όπως και πριν πηγή όλων των νευρώσεων. Αυτό θα τον βάλει για μια ακόμα φορά στο στόχαστρο της εξουσίας. Ο Τύπος ήταν πάντα απέναντι του, ο μακκαρθισμός συνέχιζε τις διώξεις του, ενώ οι κατηγορίες εναντίον του για ανηθικότητα δεν είχαν τελειωμό: «Αυτός ο άνθρωπος με τις θεωρίες του για την σεξουαλικότητα διαφθείρει την νεολαία μας». Ξαφνικά, το 1954, ο Ομοσπονδιακός Οργανισμός Φαρμάκων και Τροφίμων κατήγγειλε στο περιφερειακό δικαστήριο του Μέϊν τον Ράϊχ και τους συνεργάτες του. Για μια ακόμη φορά ο Ράϊχ θα βρισκόταν αντιμέτωπος με την εξουσία. Αν και είχε πάρει δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για τους οργονοσυσσωρευτές προς θεραπευτική χρήση και τους είχε διαθέσει στο εμπόριο, και παρ ότι αυτοί είχαν σημειώσει τρομερή επιτυχία ακόμη και στο εξωτερικό, αυτό δεν εμπόδισε τους κατηγόρους του Ράϊχ και των συνεργατών του να τους κατηγορήσουν για αισχροκέρδεια, επειδή διέθεσαν στο εμπόριο «κομπογιαννίτικα σύνεργα». Στις 19 Μαρτίου 1954, το δικαστήριο ανακοίνωσε την απόφασή του (ληπτέον υπ όψιν ότι ο Ράϊχ είχε αρνηθεί να υπερασπίσει τον εαυτό του ενώπιον των δικαστών): οι οργονοσυσσωρευτές έπρεπε να αποσυρθούν από το εμπόριο και να καταστραφούν. Όμως δεν περιορίστηκαν μόνο σε αυτό, προχώρησαν και σε άλλα μέτρα που αποκάλυπταν ξεκάθαρα την πρόθεση της εξουσίας να εξουδετερώσει τον Ράϊχ. Εκτός των άλλων, τον υποχρέωσαν να κάψει κάθε κείμενο, άρθρο ή περιοδικό σχετικό με την κατασκευή και την χρήση των οργονοσυσσωρευτών, ενώ του απαγόρευσαν να πουλάει εφ εξής τα βιβλία του. Δύο χρόνια αργότερα, ο Ράϊχ θα βρεθεί για δεύτερη φορά στο εδώλιο του κατηγορουμένου επειδή, ως συνήθως, αρνιόταν να πάρει στα σοβαρά τις αποφάσεις των δικαστηρίων. Καταδικάστηκε σε φυλάκιση 2 ετών και πρόστιμο 10.000 δολαρίων. Τελικώς, μετά από πολλές ενστάσεις και διαβήματα, θα φυλακιστεί στις 11 Μαρτίου 1957. Οκτώ μήνες αργότερα, θα πεθάνει από έμφραγμα. Όμως, τι ακριβώς είχε συμβεί στις φυλακές του Λιούϊσμπουργκ; 24

Παρ ότι υπέφερε τρομερά, ο εξηντάχρονος πλέον Ράϊχ ασχολήθηκε με εκπληκτική επιμονή με τις συνθήκες που επικρατούσαν στις φυλακές, αλλά και με τις σχέσεις μεταξύ των κρατουμένων. Τότε έγραψε και το τελευταίο του βιβλίο, το οποίο, οφείλουμε να σημειώσουμε, εξαφανίσθηκε μυστηριωδώς. Ο βιογράφος του, Λουΐτζι ντε Μάρκι, αναφέρει μεταξύ άλλων τα εξής: «Ο Ράϊχ προσπάθησε να μειώσει την ποινή του, προσφέροντας τον εαυτό του σαν πειραματόζωο για την δοκιμή ορισμένων φαρμάκων, και ίσως αυτή να είναι η αιτία του τραγικού του τέλους». Επίσης καταγράφει μια φοβερή μαρτυρία. Κάποιος Άντολφ Χόενζεε, ένας ιδιόρρυθμος «ιεραπόστολος», ο οποίος ήταν επίσης κρατούμενος στο Λιούϊσμπουργκ για «εγκλήματα» που του είχαν αποδώσει λόγω της δραστηριότητάς του, θυμήθηκε το 1958 τις επαφές του με τον Ράϊχ: «[...] Σε εκείνη την πτέρυγα (που ήταν γνωστή ως πτέρυγα θανάτου ), ο καθηγητής Ράϊχ, ένας γιατρός που είχε καταδικαστεί για προσβολή του δικαστηρίου μετά από καταγγελία του Ομοσπονδιακού Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων, πέθανε λίγες μέρες αργότερα. Εβδομάδες πριν, μου έλεγε ότι τον δολοφονούσαν σιγά-σιγά με ορισμένα φάρμακα. Μία μέρα πριν από τον θάνατό του (πέθανε στις 3 Νοεμβρίου 1957), μου είπε ότι εκείνη την νύχτα θα του έδιναν την μοιραία δόση. Έτσι κι έγινε. Το επόμενο πρωΐ ήταν νεκρός». Πολλοί, μη εξαιρουμένων διαφόρων επιστημόνων -ιδίως πολλοί μαρξιστές, οι οποίοι, αδυνατώντας να συλλάβουν την ενότητα του έργου του Ράϊχ, χωρίζουν αυθαίρετα την πορεία του σε δύο περιόδους: την «επιστημονική», «διαλεκτική-υλιστική» ή περίοδο κατά την οποία είχε «σώας τας φρένας», και την «αντιεπιστημονική, «μεταφυσική», κατά την οποία «είχε παραφρονήσει»- πίστευαν, και εξακολουθούν να πιστεύουν, ότι ο Ράϊχ ήταν ψυχοπαθής.22 Όμως, αυτή η συλλογιστική είναι εξαιρετικά απλουστευτική και αδικεί κατάφωρα το έργο του Ράϊχ. Ενίοτε, η αστάθεια και η εκκεντρικότητά του, σε συνδυασμό με την φαντασία του μυστικοπαθούς πανθεϊστή, τον έκαναν να μοιάζει περισσότερο με καλλιτέχνη παρά με επιστήμονα. Το εγχείρημά του, όμως, 25

ήταν μοναδικό και συγχρόνως παράτολμο: προσπάθησε να αποδείξει με επιστημονικό τρόπο αυτό που στον κόσμο της επιστήμης φαινόταν αναπόδεικτο. Ο Κ. Ουΐλσον έγραψε: «Αν ζούσε σήμερα ο Ράϊχ, δεν θα καταδικαζόταν σαν τρελός και σαν δημόσιος κίνδυνος διότι οι ιδέες του που θεωρούνταν καθαρή φαντασία αρχίζουν να γίνονται αποδεκτές από την επιστήμη». Ο δε Α. Σ. Νηλ θα γράψει επίσης: «Αν οι εχθρικοί προς την ζωή άνθρωποι, που φέρουν την ευθύνη για την ζωή μας, δεν καταστρέψουν τον κόσμο, τότε μπορεί άτομα που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί να κατανοήσουν τι έκανε και τι ανακάλυψε ο Ράϊχ». Το μέλλον θα δείξει ότι ο Ράϊχ ήταν πολύ πιό μπροστά από την εποχή του. Νίκος Β. Αλεξίου ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Πολύ πριν την Καταστασιακή Διεθνή, ο Ράϊχ είχε διακηρύξει ότι «η επαναστατική πράξη βρίσκεται στην καθημερινή ζωή». 2. Η συγκινησιακή πανούκλα ήταν και είναι ένα ενδημικό πρόβλημα του επαναστατικού (με ή χωρίς εισαγωγικά) κινήματος, αποτελεί δε μία από τις αόρατες τροχοπέδες στην ανάπτυξή του. 3. Collective Papers, τόμος A', Hogarth Press, 1924. 4. Εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος. 5. Αποτελεί το Β' Μέρος του βιβλίου Η Σεξουα).ική Επανάσταση, εκδόσεις Ολκός. 6. Εκδόσεις Μπουκουμάνη. 7. «Όταν ο Ράϊχ βρισκόταν με τους ασθενείς του παρατήρησε ότι κινητοποιούσαν εναντίον του όλες τις αμυντικές αντιδράσεις τους. Οχυρώνονταν μέσα στην νευρωτική τους ισορροπία και ένιωθαν φόβο όταν ο ψυχαναλυτής πλησίαζε το απωθημένο υλικό. Με τον ίδιο τρόπο, οι επαναστατικές ιδέες απωθούνται από την άμυνα του χαρακτήρα των μαζών, διότι ακριβώς αυτές οι ιδέες διεγείρουν κάθε τι που οι άνθρωποι είναι αναγκασμένοι να καταπνίξουν μέσα τους, ώστε να υπομείνουν την ίδια τους την αποκτήνωση. Θα ήταν σφάλμα να πιστεύουμε ότι οι εργαζόμενοι δεν εξεγείρο 26

νται επειδή στερούνται πληροφοριών για τους μηχανισμούς που τους εκμεταλλεύονται. Στην πραγματικότητα, η επαναστατική προπαγάνδα που επιδιώκει να εξηγήσει στις μάζες την κοινωνική αδικία και τον ανορθολογισμό του οικονομικού συστήματος απευθύνεται σε κουφούς. Όλοι αυτοί που ξυπνούν στις 5 το πρωΐ για να δουλέψουν σε εργοστάσιο και οι οποίοι πρέπει να χάσουν κάπου 2 ώρες καθημερινά πνιγμένοι μέσα στο συγκοινωνιακό κομφούζιο, αναγκάζονται να προσαρμοστούν σε αυτές τις συνθήκες, αποδιώχνοντας από την σκέψη τους οτιδήποτε θα μπορούσε να τους θέσει υπό αμφισβήτηση. Στην περίπτωση που συνειδητοποιήσουν ότι ανάλωσαν την ζωή τους στην υπηρεσία ενός παράλογου συστήματος είτε τρελαίνονται είτε αυτοκτονούν. Για να αποφύγουν αυτήν την γεμάτη αναστάτωση και ενοχλητική συνειδητοποίηση, δικαιολογούν την ύπαρξή τους ορθολογικοποιώντας την. Απωθούν οτιδήποτε μπορεί να τους ενοχλήσει και διαμορφώνουν μια χαρακτηροδομή προσαρμοσμένη στις συνθήκες υπό τις οποίες πρέπει να ζήσουν. Επομένως, η ιδεαλιστική τακτική που επιδιώκει να εξηγήσει στους ανθρώπους ότι καταπιέζονται καταντά άχρηστη, εφ όσον οι άνθρωποι αναγκάζονται να απωθήσουν την ιδέα της καταπίεσης προκειμένου να μπορέσουν να ζήσουν μαζί της. Πολύ συχνά οι επαναστάτες προπαγανδιστές ισχυρίζονται ότι προσπαθούν να ανυψώσουν το επίπεδο συνείδησης των ανθρώπων. Η εμπειρία δείχνει ότι οι προσπάθειες τους σπανίως στέφονται με επιτυχία. Γιατί; Επειδή αυτές οι προσπάθειες προσκρούουν στους ασυνείδητους αμυντικούς μηχανισμούς και στις διάφορες ορθολογικοποιήσεις τις οποίες έχουν κατασκευάσει οι ίδιοι οι άνθρωποι, προκειμένου να μην συνειδητοποιήσουν την εκμετάλλευση και το κενό της ζωής τους.» (Μισέλ Κατιέ, La Vie et I Oeuvre du docteur Wilhelm Reich.) Η ζοφερή αυτή εικόνα κρύβει περισσότερη αλήθεια από όση εύκολα θα μπορούσαν να παραδεχθούν οι περισσότεροι επαναστάτες, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να αποκλειστεί νομοτελειακά η δυνατότητα αλλαγής, αναστροφής αυτής της κατάστασης. Ο ίδιος ο Ράϊχ είχε συνειδητοποιήσει την δυνατότητα αυτήν. Στον πρόλογο της α' έκδοσης του βιβλίου του Η Ανά).υση του Χαρακτήρα, (εκδόσεις Καστανιώτη), γράφει: «Με την εξέλιξη της κοινωνικής διαδικασίας αναπτύσσεται σταδιακά μια αυξανόμενη διαφορά μεταξύ αφ ενός της εξαναγκαστικής και επιβεβλημένης άρνησης, και, αφ 27

ετέρου, της διεγερμένης λιμπιντικής έντασης: η διαφορά αυτή υπονομεύει την παράδοση, δημιουργώντας τον ψυχολογικό πυρήνα των στάσεων που απειλούν την αφομοίωση». 8. Σχετικά με την πολιτική δραστηριότητα του Ράϊχ ως κομμουνιστή και την οργάνωση «Sexpol», βλ. Β. Ράϊχ, Η Πά/.η των Τάξεων και η Ψυχανάϊ.υση, εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος. 9. Μηχανικισμός: φιλοσοφικό σύστημα σκέψης, το οποίο υποστηρίζει ότι η μόνη υπαρκτή πραγματικότητα στο σύμπαν είναι η ύλη, ενώ οι διάφορες εκφράσεις και αλληλεπιδράσεις της αρκούν για να εξηγήσουν τις φυσικές διεργασίες που συντελούνται τόσο στα μηχανικά όσο και στα βιολογικά ενεργειακά συστήματα. Ο μηχανικιστής έχει χάσει την επαφή με τον βιολογικό πυρήνα του, ενώ φοβάται τις φυσικές και αυθόρμητες εκφράσεις του. Εξ αιτίας της μυϊκής και χαρακτηρολογικής ακαμψίας του έχει μια κατακερματισμένη εικόνα για τον κόσμο και τον εαυτό του. Αντιλαμβάνεται τα πάντα γύρω του ως ένα άθροισμα επιμέρους μηχανικών συστημάτων τα οποία δεν διεπονται από κάποια λειτουργική ενοποιητικήαρχή. 10. Μυστικισμός: φιλοσοφικό σύστημα σκέψης, το οποίο υποστηρίζει ότι οι φυσικές οργανικές αισθήσεις και ο μηχανικιστικός τρόπος σκέψης δεν αρκούν για να κατανοήσουμε την πραγματικότητα. Μόνο η βίωση της «μυστικής» και άρρητης ένωσης με μια υπερβατική πραγματικότητα ή οντότητα -που συχνά ταυτίζεται με τον Θεό- μπορεί να οδηγήσει στην ολοκληρωμένη κατανόηση τόσο της φυσικής όσο και της άϋλης πραγματικότητας. Ο μυστικιστής έχει διατηρήσει την επαφή με τον βιολογικό πυρήνα του, αλλά λόγω της ιδιότυπης θωράκισής του διαστρεβλώνει και παρερμηνεύει τις φυσικές εκφράσεις του, αποδίδοντάς τες σε υπερφυσικές δυνάμεις. Σύμφωνα με τον Ράϊχ, «ο μυστικισμός σημαίνει κυριολεκτικά μια αλλαγή των αισθητηριακών εντυπώσεων και οργανικών αισθήσεων σε κάτι μη πραγματικό και εκτός του παρόντος κόσμου». (Ο Αιθέρας, ο Θεός και ο Διάβολος, εκδόσεις Αποσπερίτης.) 11. Χαρακτηριστικά, στα μέσα της δεκαετίας του 1970, κάποια φρικιά, επηρεασμένα προφανώς από τον Ράϊχ, έγραψαν σε τοίχο των Εξαρχείων το σύνθημα: «Σκότωσε τον μπάτσο που κρύβεις μέσα σου». 12. Και μόνο το γεγονός ότι χιλιάδες εργάτες-μέλη του Κ.Κ. αυτο- 28

μόλησαν και εντάχθηκαν μαζικά στο Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα επιβεβαιώνει περίτρανα τον Ράϊχ. 13. Στα ελληνικά έχει κυκλοφορήσει με τον τίτλο Ταξική Συνείδηση και Σεξουα).ική Χειραφέτηση από τις εκδόσεις Διεθνής Βιβλιοθήκη. 14. Έτσι ονομάστηκαν όλοι οι Έλληνες φιλόσοφοι (Θαλής, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης, Ηράκλειτος, Ξενοφάνης, Παρμενίδης, Ζήνων, Αναξαγόρας, Εμπεδοκλής, Λεύκιππος, Δημόκριτος κ.ά.), που έζησαν πριν από τον Σωκράτη (469-339 π.χ.), ο οποίος αποτελεί βασικό σημείο αναφοράς διότι, με αυτόν, ο συλλογισμός, η λογική επιχειρηματολογία, κατέστη η ψυχή της φιλοσοφίας, ανοίγοντάς της έτσι έναν νέο δρόμο. 15. Ο σημαντικότερος φυσικός φιλόσοφος της αρχαίας Ελλάδας, από τα Άβδηρα της Θράκης (460-περίπου 370 π.χ.), ο οποίος είναι κυρίως γνωστός ως ο θεμελιωτής της ατομικής θεωρίας. 16. Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος από την Μίλητο (610-λίγο μετά το 547 π.χ.), μαθητής του Θαλή. Θεωρούσε ότι τα υδρόβια ζώα ήταν τα πρώτα που εμφανίστηκαν στην Γη, σχεδίασε τον πρώτο γεωγραφικό χάρτη, εφηύρε το ηλιακό ημερολόγιο και διάφορα άλλα αστρονομικά όργανα, και συνέγραψε μεταξύ άλλων το έργο Περί Φύσεως. 17. Ηράκλειτος ο Εφέσιος (554-περίπου 480 π.χ.). Αρχαίος Έλληνας προσωκρατικός φιλόσοφος, ο οποίος θεωρούσε ως πρώτη δύναμη, αρχή των πάντων, το πυρ, καθώς και ότι τα πάντα βρίσκονται σε διαρκή κίνηση και μεταβολή («Τα πάντα ρει»). Ένας από τους θεμελιωτές της διαλεκτικής. 18. Φιλοσοφική σχολή της αρχαίας Ελλάδας (6ος-5ος αιώνας π.χ.), που ιδρύθηκε στην πόλη Ελέα (Κάτω Ιταλία), με κύριους εκπροσώπους της τον Ξενοφάνη τον Κολοφώνιο, τον Παρμενίδη τον Ελεάτη, τον Ζήνωνα τον Ελεάτη και τον Μέλισσο τον Σάμιο. Τα επιχειρήματα των Ελεατών, αν και οδηγούσαν σε μεταφυσικά συμπεράσματα, έπαιξαν έναν θετικό ρόλο στην ανάπτυξη της διαλεκτικής εν γένει, επειδή έθεσαν το ζήτημα τού αν και κατά πόσον ο άνθρωπος μπορεί να εκφράζει με έννοιες, με την λογική, τον αντιφατικό χαρακτήρα των αντικειμενικών διαδικασιών της κίνησης και της εξέλιξης. 19. Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος (;570-;480 π.χ.). Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος, ποιητής-ραψωδός, καθολικό μυαλό και ένας από τους 29

μεγαλύτερους επιστήμονες της εποχής του. Ιδρυτής της Ελεατικής Σχολής ή Σχολής της Ελεας. Δυστυχώς από το σύγγραμμά του Περί Φύσεως ελάχιστα μόνον αποσπάσματα σώζονται. («Εν το παν»). 20. Εκδόσεις Αποσπερίτης. 21. Η αστική οικογένεια ήταν γγ αυτόν «ένα εργοστάσιο παραγωγής εξουσιαστικών ιδεολογιών και συντηρητικών δομών». 22. Ο Α. Σ. Νηλ γράφει: «Οι επιστήμονες δεν κόλλησαν στον Ράϊχ την ρετσινιά του τρελού εξ αιτίας του έργου του. [...] Αν του κόλλησαν την ρετσινιά κι αν τον δυσφήμησαν ήταν επειδή ο Ράϊχ φώναζε ότι η επιστήμη δεν υπηρετεί επαρκώς τον σκοπό της όταν οι επιστήμονες θωρακίζονται εναντίον της ίδιας της ζωής. Όντας πεθαμένοι οι ίδιοι, δεν μπορεί παρά να ασχολούνται με νεκρά πράγματα». 30

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι ρίζες της σεξουαλικής καταπίεσης δεν είναι βιολογικές, αλλά κοινωνικο-οικονομικές. Έργο της είναι να θέσει τις βάσεις ενός εξουσιαστικού πατριαρχικού πολιτισμού και μιάς οικονομικής υποδούλωσης, τα οποία συναντάμε εμφανέστατα στην Ιαπωνία, στην Κίνα, στην Ινδία και σε άλλες χώρες. Η αρχέγονη περίοδος της ανθρωπότητας, σε ό,τι αφορά την σεξουαλική ζωή της, παρέμεινε προσκολλημένη σε φυσικούς νόμους που θεμελίωναν μια φυσική κοινωνικότητα. Χρησιμοποιώντας την ενέργεια της καταπιεσμένης σεξουαλικότητας, η ενδιάμεση περίοδος της εξουσιαστικής πατριαρχικής κοινωνίας, της οποίας η διάρκεια ήταν περίπου 4.000 με 6.000 χρόνια, δημιούργησε την δευτερογενή, διεστραμμένη, διαστρεβλωμένη σεξουαλικότητα του σύγχρονου ανθρώπου. Υπάρχει πληθώρα ενδείξεων που στηρίζουν τον ισχυρισμό ότι οι πολιτισμικές αναταράξεις του 20ού αιώνα καθορίζονται από τον αγώνα του ανθρώπου να αποκαταστήσει τους φυσικούς νόμους της σεξουαλικότητας. Αυτός ο αγώνας, ο οποίος επιδιώκει την φυσικότητα και την αρμονία μεταξύ φύσεως και πολιτισμού, αντικατοπτρίζεται στις ποικίλες μορφές μυστικιστικής επιθυμίας, κοσμικών φαντασιώσεων, «ωκεάνιων αισθημάτων»,1θρησκευτικής έκστασης και, προ πάντων, στην πορεία προς την σεξουαλική ελευθερία. Είναι ασυνείδητος, βρίθει νευρωτικών αντιφάσεων, ενώ συχνά εκδηλώνεται με τις μορφές που χαρακτηρίζουν τις δευτερογενείς διαστρεβλωμένες παρορμήσεις. Μια ανθρωπότητα, η οποία χιλιάδες χρόνια τώρα εξαναγκάζεται να αρνείται τον βασικό βιολογικό της νόμο και, ως αποτέλεσμα της άρνησης αυτής, έχει αποκτήσει μια δεύτερη φύση η οποία είναι αντιφύση, δεν μπορεί να προχωρήσει παρά μόνο σε μια παράλογη φρενίτιδα, όταν θέλει να αποκαταστήσει την βασική βιολογική λειτουργία, ενώ συγχρόνως φοβάται να το πράξει. Η πατριαρχική, εξουσιαστική περίοδος της ανθρώπινης ιστορίας προσπάθησε να αναχαιτίσει τις αντικοινωνικές παρορμήσεις μέσω εξαναγκαστικών ηθικών απαγορεύσεων. 31

Έτσι, ο πολιτισμένος άνθρωπος, αν πραγματικά μπορούμε να τον χαρακτηρίσουμε πολιτισμένο, ανέπτυξε μια ψυχική δομή αποτελούμενη από 3 στρώματα. Στην επιφάνεια, φοράει ένα επίπλαστο προσωπείο ελέγχου, εξαναγκαστικής ψευδοειλικρίνειας και ψευδο-κοινωνικότητας. Το προσωπείο αυτό αποκρύπτει το δεύτερο στρώμα, το φροϋδικό «υποσυνείδητο», στο οποίο ο σαδισμός, η φιλαργυρία, η φιληδονία, ο φθόνος και οι κάθε λογής διαστροφές κ.λπ., συγκροτούνται, διατηρώντας, ωστόσο, μια ελάχιστη ποσότητα ενέργειας. Αυτό το δεύτερο στρώμα αποτελεί το τεχνητό προϊόν ενός πολιτισμού αρνητικού απέναντι στην σεξουαλικότητα, ενώ συνήθως γίνεται συνειδητά αισθητό ως εσωτερικό κενό και ερήμωση. Κάτω από αυτό, βαθύτερα, υπάρχουν -και συνεργάζονται- η φυσική κοινωνικότητα και η φυσική σεξουαλικότητα, η αυθόρμητη χαρά στην εργασία και η ικανότητα για αγάπη. Το τρίτο και βαθύτερο αυτό στρώμα, το οποίο αντιπροσωπεύει τον βιολογικό πυρήνα της ανθρώπινης δομής, είναι ασυνείδητο και επίφοβο. Ενυπάρχει σε κάθε πλευρά της εξουσιαστικής παιδείας και του εξουσιαστικού ελέγχου, αλλά συγχρόνως είναι η μόνη αληθινή ελπίδα που έχει ο άνθρωπος για να υπερνικήσει κάποια μέρα την κοινωνική αθλιότητα. Κάθε συζήτηση γύρω από το ερώτημα αν ο άνθρωπος είναι καλός ή κακός, κοινωνικός ή αντικοινωνικός, δεν είναι παρά φιλοσοφικό παιχνίδι. Το εάν ο άνθρωπος είναι ένα ον κοινωνικό ή μια μάζα πρωτοπλάσματος, η οποία αντιδρά κατά τρόπο ιδιόμορφο και παράλογο, εξαρτάται από το αν οι βασικές βιολογικές ανάγκες του εναρμονίζονται με ή διαφοροποιούνται από αυτούς τους θεσμούς που έχει δημιουργήσει για τον εαυτό του. Λαμβάνοντας αυτό υπ όψιν, είναι αδύνατον να απαλλάξουμε τον εργαζόμενο από την ευθύνη που τον βαρύνει για την ρύθμιση ή την μη ρύθμιση της βιολογικής ενέργειας, δηλαδή για την κοινωνική και ατομική οικονομία της βιολογικής του ενέργειας. Εκείνο που έχει καταστεί ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά του είναι ότι χαίρεται ιδιαίτερα όταν εκχωρεί σε έναν ηγέτη ή πολιτικό αυτήν την προσωπική ευθύνη, διότι δεν κατανοεί πλέον -και στην πραγματικότητα φοβάται- τον εαυτό του και τους 32

θεσμούς του. Είναι απελπισμένος, ανίκανος για ελευθερία και έχει ανάγκη την εξουσία διότι είναι ανίκανος να αντιδράσει αυθόρμητα- είναι θωρακισμένος και θέλει να του λένε τι να κάνει διότι βρίθει αντιφάσεων και δεν μπορεί να βασιστεί στον εαυτό του. Η καλλιεργημένη ευρωπαϊκή αστική τάξη του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού, κληρονόμησε τις διάφορες μορφές εξαναγκαστικής ηθικής από την φεουδαρχία, καθιστώντας τες ιδανικό της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Από την αυγή του Διαφωτισμού, οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να αναζητούν την αλήθεια και να ζητούν την ελευθερία. Στον βαθμό που οι θεσμοί της εξαναγκαστικής ηθικής κυβερνούσαν τον άνθρωπο εξωτερικά ως υποχρεωτικός νόμος και κοινή γνώμη, και εσωτερικά ως εξαναγκαστική συνείδηση, βασίλευε μια ψευδής ειρήνη με κάποια ξεσπάσματα προερχόμενα από τον υπόγειο κόσμο των δευτερογενών παρορμήσεων. Κατά την περίοδο αυτή, οι δευτερογενείς παρορμήσεις παρέμειναν παραδοξότητες που δεν είχαν άλλο ενδιαφέρον παρά μόνο ψυχιατρικό. Εκδηλώνονται ως συμπτωματικές νευρώσεις, νευρωτικές εγκληματικές πράξεις ή διαστροφές. Ωστόσο, όταν οι κοινωνικές αναταράξεις άρχισαν να αφυπνίζουν στους Ευρωπαίους μια επιθυμία για ελευθερία, ανεξαρτησία, ισότητα και αυτοδιάθεση, υπήρξε παράλληλα και μία εσωτερική παρόρμηση του ίδιου του ζωντανού οργανισμού για απελευθέρωση. Η κοινωνική διαφώτιση και νομοθεσία, το πρωτοποριακό έργο, το πεδίο της κοινωνικής επιστήμης και οι προσανατολισμένες προς την ελευθερία οργανώσεις, πάλεψαν για να εισάγουν «ελευθερία» σε αυτόν τον κόσμο. Μετά τον Α ' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος κατέστρεψε πολλούς θεσμούς εξαναγκαστικής ηθικής, οι ευρωπαϊκές δημοκρατίες ήθελαν «να οδηγήσουν τους ανθρώπους στην ελευθερία». Όμως, αυτός ο ευρωπαϊκός κόσμος που αγωνιζόταν για την ελευθερία διέπραξε ένα βαρύ σφάλμα εκτίμησης. Δεν μπόρεσε να δει ότι κάτω από την επιφάνεια είχαν συσσωρευτεί χιλιάδες χρόνια καταπίεσης των ζωτικών ενεργειών του ανθρώπου. Δεν μπόρεσε να δει το εκτεταμένο παγκόσμιο ελάττωμα της νεύρωσης του χαρακτήρα. Η τεράστια καταστροφή που προκάλεσε η ψυχική μάστιγα, 33