ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ. Ἡ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ Εἰκόνα τοῦ 8ου αἰώνα στὴν Μονὴ τῆς Ἁγίας Αἰκατερίνης τοῦ ὄρους Σινᾶ

ΤΕΥΧΟΣ 27 ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΑΣ ΖΩΝΗΣ ΠΑΤΗΣΙΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ 2011 Ἡ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ Εἰκόνα τοῦ 8ου αἰώνα στὴν Μονὴ τῆς Ἁγίας Αἰκατερίνης τοῦ ὄρους Σινᾶ

Ὁ Θεὸς ἦλθε νὰ μείνει μαζί μας! Ἀναστασίου, Ἀρχιεπισκόπου Τιράνων καὶ πάσης Ἀλβανίας «Καὶ τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ, ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον μεθ ἡμῶν ὁ Θεός» Ἡ σημερινὴ γιορτὴ διακηρύσσει κάτι τὸ ἀσύλληπτο ἀπὸ τὸν ἀνθρώπινο νοῦ: Ὁ Θεὸς ἦλθε νὰ μείνει μαζί μας. Ἦλθε νὰ ἑνωθεῖ μὲ τὴν ἀνθρωπότητα, νὰ συμμερισθεῖ τὸν πόνο της, νὰ ἀνταποκριθεῖ στὸν πόθο της γιὰ λύτρωση. Ἴχνη ἀπὸ τὴν ἀναζήτηση τῶν ἀνθρώπων γιὰ τὸ Ὑπερβατικό, γιὰ τὸ Θεῖο, βρίσκει κανεὶς σὲ διάφορα θρησκευτικὰ συστήματα. Ἐκεῖνο ὅμως ποὺ διαφοροποιεῖ καὶ κάνει μοναδικὸ τὸ χριστιανικὸ μήνυμα εἶναι ὅτι ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς ἔγινε ἄνθρωπος, «ἵνα θεώσῃ τὸν ἄνθρωπον». Πρόκειται γιὰ μιὰ συνταρακτικὴ πραγματικότητα. Ὁ Θεάνθρωπος δὲν ἦλθε σὰν ἕνας ἄγγελος ἢ προφήτης γιὰ νὰ μᾶς ἀποκαλύψει τὴ βουλὴ τοῦ Θεοῦ, νὰ καθορίσει τὸν ὕψιστο Νόμο καὶ κατόπιν νὰ ἀναχωρήσει. Ἦλθε νὰ γίνει ἕνα μέ μᾶς: «καὶ ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν». Εἰσῆλθε στὴν ἀνθρωπότητα μὲ μιὰ πραγματικὴ γέννηση ἐκ τῆς Παρθένου Μαρίας γιὰ νὰ μένει αἰωνίως «εἷς ἐξ ἡμῶν», ὅμοιος μέ μᾶς, ἐκτὸς ἁμαρτίας, ἕνας ποὺ νὰ ἀνήκει ἀληθινὰ στὴ δική μας ἀνθρώπινη οἰκογένεια. Μὲ τὴ διαβεβαίωση ὅτι ὁ Ἰησοῦς εἶναι ὁ Ἐμμανουήλ, «ὁ Θεὸς μεθ ἡμῶν», ἀρχίζει ἡ Καινὴ Διαθήκη. Καὶ μὲ αὐτὴ τὴν ἐπιβεβαίωση τοῦ ἀναστάντος Κυρίου, «καὶ ἰδοὺ ἐγὼ μεθ ὑμῶν εἰμὶ πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος», ὁλοκληρώνεται τὸ ἔργο Του. Τὸ ὄνομα Ἐμμανουὴλ συγκεντρώνει σὲ μία μόνο λέξη τὸ μυστήριο τῆς ἐνανθρωπήσεως. Ὁ Μέγας Βασίλειος, συνοψίζοντας τὸ νόημα τῆς σημερινῆς ἑορτῆς, ἐξηγεῖ ὅτι ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ ἦλθε στὴ γῆ, ἵνα «ἐπαναγάγῃ πᾶσαν τὴν ἀνθρωπότητα πρὸς ἑαυτόν». Γιὰ νὰ ξαναφέρει τὸ ἀνθρώπινο γένος στὴν ὀρθὴ κατεύθυνση, τὴν ὁποία εἶχε χάσει νὰ ἐπανασυνδέσει τὴν ἀνθρωπότητα μὲ τὴ ρίζα της, μὲ τὸν Θεό. «Ἐγὼ εἰμὶ ἡ ὁδός, ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή», διακήρυξε ὁ Χριστός. Ἡ σοφία, ἡ δικαιοσύνη, ἡ εἰρήνη, ἡ λύτρωση, ποὺ λαχταροῦν οἱ ἄνθρωποι, συγκεντρώνονται στὸ πρόσωπό Του. «Στὸν Χριστὸ βρίσκονται κρυμμένοι ὅλοι οἱ θησαυροὶ τῆς σοφίας καὶ τῆς γνώσεως», διαβεβαίωσε ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Ἡ προσωπικὴ ἕνωση τῆς θείας καὶ ἀνθρωπίνης φύσεως ἐν τῷ Χριστῷ ἔδωσε στὴν ἀνθρωπότητα μιὰ νέα δυναμική. Μὲ τὴν ἔλευσή Του στὴ γῆ, ὁ Θεάνθρωπος ἐπανέφερε στὸν Τριαδικὸ Θεό, στὴ ζῶσα Ἀγάπη, «πᾶσαν τὴν ἀνθρωπότητα», ὅλο τὸ ἀνθρώπινο γένος, ὁλόκληρη τὴν ἀνθρώπινη φύση, ὅλη τὴν ἀνθρώπινη δημιουργικότητα. Γιὰ νὰ τὰ ἀναπλάσει καὶ νὰ τὰ ἀνυψώσει μέσα στὸ φῶς τῶν ἀκτίστων θείων ἐνεργειῶν, ποὺ ἀκτινοβολεῖ ἡ ἀγάπη Του. Αὐτὴ τὴ βεβαιότητα, ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι «μεθ ἡμῶν», ἔρχεται νὰ ζωντανέψει μέσα στὴ συνείδησή μας ἡ ἑορτὴ τῶν Χριστουγέννων. Ἡ Ἐκκλησία μὲ τὴν ὑμνολογία της μᾶς προσκαλεῖ νὰ νιώσουμε αὐτὰ τὰ γεγονότα ὡς σημερινά. «Σήμερον γεννᾶται ἐκ Παρθένου ὁ δρακὶ τὴν πᾶσαν ἔχων κτίσιν», ἀκούσαμε σ ἕνα τροπάριο. «Τὰ σύμπαντα σήμερον χαρᾶς πληροῦνται, Χριστὸς ἐτέχθη ἐκ τῆς Παρθένου», σ ἕνα ἄλλο. Πολλοί, συνήθως, σκέπτονται τὸν Ἰησοῦ σὰν ἕνα πρόσωπο τοῦ παρελθόντος, καὶ ὄχι ὡς τὸν Ἐμμανουήλ, τὸν ζωντανὸ Χριστὸ ποὺ παραμένει μαζί μας. Πολλοὶ πιστεύουν περισσότερο σ ἕναν ἀπόντα παρὰ στὸν αἰωνίως 2

παρόντα Κύριο. Πολλοί, ἀκόμη καὶ ἀπό μᾶς, ἀναπαυόμαστε καὶ αἰσθανόμαστε μεγαλύτερη ἀσφάλεια στὴ σκέψη ὅτι «μεθ ἡμῶν τὸ χρῆμα, μεθ ἡμῶν ἡ ἐξουσία, μεθ ἡμῶν ἡ προστασία τῶν ἰσχυρῶν», παρὰ στὴν πίστη ὅτι μεθ ἡμῶν εἶναι ὁ Θεός. Γι αὐτὸ καὶ τόσο συχνὰ παραμένει μεθ ἡμῶν ἡ πικρία, ὁ φόβος, ἡ θλίψη, καὶ βυθιζόμαστε στὴ μοναξιά. Τὴ βεβαιότητα ὅτι ὁ Χριστὸς μένει εἰς τὸ διηνεκὲς μαζί μας διακηρύσσει σταθερὰ ἡ Ἐκκλησία Του. Αὐτὴ τὴ ζωντανὴ αἴσθηση τῆς παρουσίας Του καὶ τὴν ὀργανικὴ ἕνωση μαζί Του διασφαλίζει μὲ τὴν τέλεση τῶν Ἱερῶν Μυστηρίων, ποὺ ἀρχίζουν μὲ τὸ Βάπτισμα καὶ κορυφώνονται στὴ Θεία Εὐχαριστία. Τὴν ὑπόσχεση τοῦ Κυρίου, μετὰ τὸ Πάθος καὶ τὴν Ἀνάστασή Του, «ὅτι καὶ ἰδοὺ ἐγὼ μεθ ἡμῶν εἰμὶ πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς ὑμῶν», ὑπενθυμίζει καὶ σταθεροποιεῖ ἡ Ἐκκλησία στὴ συνείδησή μας. Ὁ Χριστὸς εἶναι μαζί μας ὄχι μόνο τὶς ὧρες τῆς κατανύξεως καὶ τῆς εἰρήνης, ἀλλὰ καὶ τὶς ἡμέρες τὶς θολές, τῆς ἀμφιβολίας καὶ τῆς ἀδυναμίας. Τὴν ὥρα ἀκόμη τῆς δειλίας ἢ τῆς ἀθέλητης προδοσίας. Ἡ συνείδηση τῆς παρουσίας τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ μᾶς ἐνισχύει καὶ μᾶς ἐμπνέει. «Καὶ καλέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ, ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον μεθ ἡμῶν ὁ Θεός». Αὐτὴ τὴ συναίσθηση τῆς συνεχοῦς παρουσίας τοῦ Ἐμμανουὴλ μᾶς καλεῖ ἡ ἑορτὴ τῶν Χριστουγέννων νὰ ἐνισχύσουμε. Γιὰ νὰ κινούμεθα μὲ τὸ ὅραμα, τὰ κριτήρια, τὴ δύναμη τὴ δική Του. Μὲ τὴν εἰλικρίνεια, τὴν ἁγνότητα, τὴν ἀγάπη τὴ δική Του. Γιὰ νὰ εἴμαστε ἐλεύθεροι ἀπὸ φοβίες καὶ ἀγωνίες, προσβλέποντας στὸ δικό Του Πρόσωπο, στηριζόμενοι στὸ δικό Του χέρι. Γιὰ νὰ εἴμαστε φορεῖς εἰρήνης, δικαιοσύνης, συμφιλιώσεως καὶ αἰσιοδοξίας στὸ ἄμεσο καί, εὐρύτερο περιβάλλον μας. Γιὰ νὰ ἀποδεικνυόμεθα ἀνθεκτικοὶ καὶ δημιουργικοὶ καὶ στὶς πιὸ δύσκολες καὶ ἀβέβαιες κοινωνικὲς συνθῆκες. Τὸ χαρακτηριστικό τοῦ Ὀρθόδοξου πιστοῦ παραμένει, πρῶτον, ἡ ζωντανὴ αἴσθηση τῆς παρουσίας τοῦ Ἐμμανουήλ καὶ δεύτερο, ἡ συνεπὴς προσπάθεια γιὰ νὰ γίνεται αἰσθητὴ ἡ παρουσία τοῦ Χριστοῦ καὶ στοὺς ἄλλους μὲ τὸν λόγο, μὲ τὸ ἔργο, μὲ τὴ σιωπή, μὲ τὴν ὅλη ὕπαρξή μας. Τὴν ὥρα ποὺ ἡ βία, ἡ ἀδικία καὶ ἡ φτώχεια μαστίζουν τὴν ἀνθρωπότητα καὶ γεμίζουν τὶς καρδιές μας μὲ ἀνησυχία καὶ ταραχή, ἡ ἑορτὴ τῶν Χριστουγέννων ἔρχεται καὶ πάλι νὰ ἀνάψει φῶς πίστεως καὶ ἐλπίδος στὶς ψυχές μας. Στὴν ἐποχή μας, ὅπου ἡ ἀνθρώπινη γνώση βυθίζει τὴ σκέψη μας στὸ ἄπειρο -στὸ ἀπείρως μεγάλο τοῦ διαστήματος καὶ στὸ ἀπειροελάχιστο τῆς ὕλης- ἡ καρδιὰ μας σκιρτᾶ στὸ αἰώνιο μήνυμα τῆς χριστιανικῆς πίστεως, ὅτι ὁ Ἄπειρος Θεὸς ἔρχεται νὰ προσλάβει τὴν ἀνθρώπινη φύση μας καὶ νὰ μᾶς ὁδηγήσει στὸ μέγιστο τῆς ἀναπτύξεως: στὴν κατὰ χάρη θέωση. Ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ ἦλθε, ἀδελφοί μου, ὅπως «ἐπαναγάγῃ πᾶσαν τὴν ἀνθρωπότητα πρὸς ἑαυτὸν» δηλαδὴ τὴν ἀληθινὴ ζωὴ καὶ ἀγάπη. Ἂς Τὸν ὑποδεχθοῦμε μὲ περισσότερη ἀφοσίωση, ἀνοίγοντας διάπλατα τὶς θύρες τοῦ νοῦ καὶ τῆς καρδιᾶς μας. Καὶ ἂς ἐργασθοῦμε γιὰ νὰ Τὸν συναντήσουν ὅλο καὶ περισσότεροι ἀδελφοί μας, ἐγγὺς καὶ μακράν. Ὁλόκληρη ἡ ζωὴ μας μπορεῖ νὰ μεταμορφωθεῖ σὲ εὐφρόσυνη γιορτή, ἂν ἡ ἀλήθεια ὅτι «μεθ ἡμῶν ὁ Θεὸς» γίνει ἡ ἀτμόσφαιρα στὴν ὁποία θὰ ἀναπνέουμε καὶ θὰ κινούμεθα. Εὐλογημένα τὰ Χριστούγεννα καὶ τὸ νέον ἔτος. Μὲ συνεχῆ τὴ συναίσθηση τῆς παρουσίας Του. 3

Χριστούγεννα π. Ἀντωνίου Μπλούμ, Μητροπολίτου Σουρόζ (1914-2003) Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρός, τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Σ ἕνα ἀπὸ τὰ κείμενα τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἀναφέρεται ὅτι μέχρι πρὶν ἀπὸ τὴν ἔλευση τοῦ Κυρίου ἡ ἀνθρωπότητα εἶχε παρακμάσει στὸ πέρασμα τῶν αἰώνων, δεδομένου ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶχε χάσει τὴν ἐπαφή του μὲ τὸ Θεὸ καὶ ἡ κοινωνία μεταξὺ Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων εἶχε καταστεῖ ἀμυδρή. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ἀναφέρει ὅτι στὸ ἑξῆς (μετὰ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου), ὁλόκληρη ἡ δημιουργία προσμένει μὲ λαχτάρα τὴν τελικὴ ἔλευση καὶ ἀποκάλυψη τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ στὸν κόσμο κατὰ τὴ Δευτέρα Παρουσία, προσμένει δηλαδὴ τὴ στιγμὴ ποὺ ὁ ἄνθρωπος θὰ ἔχει γίνει πραγματικὰ ἄνθρωπος μὲ πληρότητα, μὲ ὅλη τὴν ὀμορφιὰ καὶ τὴ δόξα ποὺ περικλείει αὐτὴ ἡ ἀποστολή του. Καὶ τὴν ἡμέρα ποὺ ἑορτάζουμε τὴν γέννηση τοῦ Χριστοῦ, τὴν ἐνσάρκωση τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, μποροῦμε νὰ δοῦμε ὅτι ἡ ἀρχὴ μιᾶς νέας ἐποχῆς ἦρθε. Ἡ ἐποχὴ ποὺ ἡ ἀνθρωπότητα εἶχε παρακμάσει καὶ γεράσει (ἐξαιτίας τῆς πορείας της στὸ πέρασμα τῶν αἰώνων), ἡ ἐποχὴ ποὺ ὁ Θεὸς ὡς παντοδύναμος προξενοῦσε μὲν τὸ δέος ἀλλὰ φαινόταν ἀπόμακρος γιὰ τὸν ἄνθρωπο ἔφτασε στὸ τέλος της. «Ὁ ΘΕΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝ ΜΕΣΩ ΗΜΩΝ», αὐτὴ εἶναι ἡ ἔννοια τῆς λέξης «ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ», ὁ Θεὸς δηλαδὴ βρίσκεται ἀνάμεσά μας. Ἔκτοτε ὁ κόσμος δὲν εἶναι ὁ ἴδιος. Μένουμε σ ἕνα κόσμο ὅπου ὁ Θεὸς εἶναι ἀνάμεσά μας, εἶναι ἡ ζῶσα ἰσχύς, ἡ ἔμπνευση, ἡ ἴδια ἡ ζωή. Ἡ αἰωνιότητα ἔχει ἤδη ἔρθει. Καὶ αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος γιὰ τὸν ὁποῖο ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος στὸ Ἱερὸ Βιβλίο τῆς Ἀποκάλυψης ἀναφέρει ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι τὸ «τέλος», χρησιμοποιώντας στὴν Ἑλληνικὴ γλώσσα ὄχι τὸ οὐδέτερο γένος ποὺ θὰ ἦταν σωστὸ γραμματικὰ ἀλλὰ τὸ ἀρσενικὸ γένος, ἐπειδὴ στὴ λέξη τέλος δὲν ἀποδίδει τὴν ἔννοια τῆς μιᾶς δεδομένης στιγμῆς μέσα στὸ χρόνο, οὔτε τὴν ἔννοια ἑνὸς συμβάντος, ἀλλὰ «Τέλος» εἶναι ὁ ἐρχόμενος Κύριος. Ναὶ ὅλοι περιμένουμε τὴν ἡμέρα ποὺ ὁ Κύριος θὰ ἐπιστρέψει μὲ δόξα, τὸ τέλος τῆς Ἱστορίας ὅπου θὰ γίνει ἡ κρίση τῆς ἀνθρωπότητας ἀπ ἀρχῆς, ὅταν ὁ Θεὸς θὰ εἶναι τὰ πάντα (δηλαδή ἡ μοναδικὴ πραγματικότητα καὶ ἡ μοναδικὴ ἀναφορὰ γιὰ τὰ πάντα). Ἤδη ὅμως ὁ Θεὸς βρίσκεται ἀνάμεσά μας καὶ ἔχουμε ὀπτική τοῦ προορισμοῦ ποὺ ἔχει ὁ ἄνθρωπος καὶ τί μπορεῖ νὰ γίνει ἐφόσον ἔχει κοινωνία μὲ τὸ Θεό. Πρόκειται γιὰ τὴν προσφορά του πρὸς ἐμᾶς. Ὁ Θεὸς προσφέρει τὴν ἀγάπη του, ὁ Θεὸς προσφέρει τὸν ἴδιο του τὸν ἑαυτὸ ὄχι μόνο μέσῳ τῶν Τιμίων Δώρων στὸ Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, ἀλλὰ μὲ ὅλους τοὺς δυνατοὺς τρόπους. Εἶναι ἕτοιμος νὰ εἰσέλθει στὴ ζωή μας, νὰ γεμίσει τὶς καρδιές μας, νὰ «ἐνθρονισθεῖ» στὸ νοῦ μας, νὰ ὁδηγήσει τὴ θέλησή μας ὥστε νὰ ταυτίζεται μὲ τὴ δική του θέληση, ἀλλὰ γιὰ νὰ γίνει αὐτό, γιὰ νὰ τοῦ ἐπιτρέψουμε ἐμεῖς νὰ τὸ πράξει, πρέπει νὰ τοῦ παραδώσουμε τοὺς ἑαυτούς μας, πρέπει νὰ ἀνταποκριθοῦμε στὴν ἀγάπη μὲ ἀγάπη, στὴν πίστη ποὺ ἔχει αὐτὸς σὲ μᾶς μὲ πίστη, δηλαδὴ πρέπει νὰ ἔχουμε ἐμπιστοσύνη σὲ Αὐτὸν καὶ ἐντιμότητα ἀπέναντί Του. Καὶ σιγὰ-σιγά, κάθε ἕνας ἀπὸ μᾶς καὶ ὅλοι μαζὶ μὲ σύμπνοια θὰ γίνουμε τὸ πανίσχυρο Βασίλειο τοῦ Θεοῦ ποὺ ἔρχεται, ἡ ἀρχὴ τοῦ πληρώματος τοῦ χρόνου καὶ ἡ ἀρχὴ τῆς ἔνδοξης καὶ τελικῆς νίκης. Δὲν ἀξίζει γιὰ αὐτὸ τὸ σκοπὸ νὰ ἀγωνιζόμαστε; Δὲν ἀξίζει νὰ ἀποστραφοῦμε κάθε τι ποὺ μᾶς ἀπομακρύνει ἀπὸ τὴν πληρότητα ποὺ μπορεῖ νὰ φτάσει τὸ εἶναι μας, κάθε τι ποὺ μᾶς ἀπομακρύνει ἀπὸ τὸν πλησίον μας, κάθε 4

τι ποὺ μᾶς ἀπομακρύνει ἀπὸ τὸ Θεὸ καὶ νὰ ἐπιτρέψουμε στοὺς ἑαυτούς μας νὰ γίνουμε στὸ ἑξῆς καινούργιοι ἄνθρωποι; Τώρα λοιπὸν ποὺ ἤδη ἡ ἀρχὴ ἔχει γίνει καὶ κατὰ κάποιο τρόπο τὸ τέλος τῆς τωρινῆς μορφῆς τοῦ κόσμου, ὁ Χριστὸς δηλαδή, εἶναι ἤδη ἀνάμεσά μας, ἂς κάνουμε τὰ ἑξῆς: Ἂς ὑπερνικήσουμε ὅλα τὰ δεδομένα αὐτῆς τῆς ζωῆς ποὺ εἶναι ἀνώφελα καὶ δὲν ἔχουν πραγματικὴ ἀξία γιά μᾶς καὶ τὸν προορισμό μας καὶ ἂς ἐπιτρέψουμε στὸ Θεὸ θριαμβευτικὰ νὰ μεταμορφώσει τὴ ζωή μας. Ἂς εἶναι δοξασμένος ὁ Θεὸς γιὰ τὴν ἀγάπη Του ἀπέναντί μας! Ἂς εἶναι δοξασμένος ὁ Θεὸς γιὰ τὴν πίστη ποὺ δείχνει σὲ μᾶς, γιὰ τὴ σωτηρία μας καὶ γιὰ τὴν ἐλπίδα ποὺ ἔχει στηρίξει σὲ μᾶς! Ἀμήν! 5

Χριστὸς γεννᾶται δοξάσατε...! π. Ἐμμανουὴλ Νιράκη Μέγα καὶ παράδοξο θαῦμα ἡ γέννηση τοῦ Χριστοῦ. Ἡ Θεοτόκος Μαρία γεννάει, ἀλλὰ παραμένει ἀειπάρθενος. Ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ ἐνσαρκώνεται, ἀλλὰ δὲν ἀποχωρίζεται τὸν Οὐράνιο Πατέρα. Ὁ ἄνθρωπος ποὺ χάνεται καὶ ταλανίζεται ξαφνικὰ βρίσκεται ἐνδεδυμένος τὴ θεία Χάρη. Ὁ οὐρανὸς ἀδειάζει καὶ ἡ γῆ πληρώνεται. Πῶς νὰ χωρέσουν ὅλα αὐτὰ στὸ μυαλὸ τοῦ ἀνθρώπου; Σὲ μιὰ περίοδο μάλιστα ποὺ εἶναι ἔντονη ἡ ἀβεβαιότητα γιὰ τὸ αὔριο; Ποὺ ἡ ἀνασφάλεια, ἡ οἰκονομικὴ ἀνέχεια καὶ ἡ κρίση ἀρχῶν καὶ ἀξιῶν ἀπομυζοῦν κάθε ἰκμάδα σκέψεως καὶ πνευματικῆς ἀνάτασης; Ὅμως, σήμερα «Χριστὸς γεννᾶται, δοξάσατε, Χριστὸς ἐξ οὐρανῶν, ἀπαντήσατε, Χριστὸς ἐπὶ γῆς, ὑψώθητε.» Ἡ ἐκκλησία μᾶς καλεῖ νὰ ξεχάσουμε τὴ μιζέρια τῆς καθημερινότητας καὶ νὰ στρέψουμε τὰ μάτια τῆς ψυχῆς μας στὴ φάτνη τῆς Βηθλεέμ, ὅπου τὸ κλάμα τοῦ νεογέννητου Χριστοῦ ἀναγγέλει τὴν ἔναρξη μιᾶς νέας ἐποχῆς. Γιατί τὸ μυστήριο τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Χριστοῦ, εἶναι ἡ πεμπτουσία τῆς Θείας Οἰκονομίας «Ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου γίγνεται» γιὰ νὰ φανερώσει καὶ νὰ ἀποκαλύψει τὸν Τριαδικὸ Θεὸ στὴν ἀνθρωπότητα. Ἡ ἐπίσκεψη τοῦ Θεοῦ στὸν μάταιο τοῦτο κόσμο, ἄλλαξε τὴ ροὴ τῆς ἱστορίας. Γι αὐτὸ ἡ γέννησή Του βιώνεται μόνο σὰν νέα δημιουργία, σὰν ἀνακαίνηση καὶ θέωση ὅλης τῆς κτίσης, σὰν ζωοποίηση καὶ κατὰ Χριστὸν θεοποίηση ὅλου τοῦ ἀνθρώπινου γένους. Θεὸς καὶ ἄνθρωπος ἑνώνονται ἀδιάρρηκτα καὶ ἡ ἕνωση αὐτὴ ἀποτελεῖ πλέον τὴν οὐσία τῆς σωτηρίας, τὴν ἴδια τὴν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου, εἶναι τὸ κέντρο καὶ ἡ καρδιὰ τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ἴδια ἡ Ἐκκλησία. Αὐτὴ ἡ σωτηριώδης ἕνωση Θεοῦ καὶ ἀνθρώπου, πραγματώθηκε στὸ Θεανθρώπινο πρόσωπό Του. Μὲ τὴν γέννησή Του λοιπόν, μᾶς ἀποκαλύπτεται ὡς ἀληθινὸς Θεὸς καὶ ἄνθρωπος, ὡς ἕνας ἀληθινὸς Θεάνθρωπος. Αὐτὴ ἡ ἀλήθεια εἶναι τὸ θεμέλιο τῆς ἐκκλησίας. Εἶναι αὐτὴ ἡ ἴδια ὕπαρξη καὶ οὐσία τῆς Ἐκκλησίας. Σήμερα λοιπὸν Χριστὸς γεννᾶται καὶ γίνεται αὐτὸ ποὺ δὲν ἦταν. Ὁ Θεὸς γίνεται ἄνθρωπος, χωρὶς ὅμως νὰ ἀφήνει τὴ Θεότητα. Ἐνανθρώπησε στὴ γῆ, ἀλλὰ παρέμεινε στὸν οὐρανό, καὶ ἐνῶ ὅλος εἶναι στὸν οὐρανό, ὑπάρχει ἐν τῇ ὁλότητί Του στὴ γῆ. Κατ αὐτὸ τὸ τρόπο ὁ Χριστὸς ἀνανεώνει καὶ ἀνακαινίζει πάνω Του, ὁλάκερη τὴν ἀνθρώπινη φύση, ἀφοῦ τὴν κάνει ἀδιάσπαστη καὶ ἀδιαχώρητη ἀπ Αὐτόν. Ἔτσι ὁ διεφθαρμένος καὶ ἀλλοτριωμένος ἄνθρωπος ἀναγεννᾶται καὶ ἀναπλάθεται πάνω στὸ σῶμα τοῦ Θεανθρώπου. Ἡ ἐνσάρκωσή Του λοιπὸν εἶναι τὸ «πρῶτο» κύτταρο αὐτῆς τῆς νέας δημιουργίας, ἀφοῦ ἔγινε «εἷς ἐξ ἡμῶν», ὅμοιος κατὰ πάντα μέ μᾶς. Νὰ γιατί ἡ ἐκκλησία μᾶς ὀνομάζει «συσσώμους Χριστοῦ» καὶ «μέλη τοῦ σώματος Αὐτοῦ, ἐκ τῆς σαρκὸς Αὐτοῦ καὶ ἐκ τῶν ὀστέων Αὐτοῦ». Ἡ γέννησή Του εἶναι ἡ «ἀπαρχὴ» τῆς νέας ζωῆς ποὺ ἐγκαινίασε τὸ κλάμα ποὺ ἀκούστηκε στὸ ταπεινὸ σπήλαιο τῆς Βηθλεέμ. Χάρη σ αὐτὴν Χριστὸς καὶ ἄνθρωπος γίνονται ἕνα, «ταυτίζονται», διότι ὁλόκληρος ὁ Θεὸς περιλαμβάνεται στὴν ἐκκλησία καὶ ὅλη ἡ ἐκκλησία ἀναλαμβάνεται ἀπ τὸ Θεό. Τὰ Χριστούγεννα λοιπὸν εἶναι ἡ γενέθλια ἡμέρα τῆς ἀνθρωπότητας, ἡ κοινὴ γιορτὴ ὁλόκληρης τῆς κτίσης. Ὁ Θεὸς κατεβαίνει στὴ γῆ καὶ ταυτόχρονα ὁ ἄνθρωπος ἀνεβαίνει στὸν οὐρανό. Ἡ θεότητα ἀνθρωποποιεῖται καὶ ἡ 6

ἀνθρωπότητα θεοποιεῖται. Καὶ ἀκριβῶς ἐπειδὴ ὁ Θεὸς μᾶς ἐπισκέφθηκε καὶ ἐγκαταστάθηκε ἀνάμεσά μας, ἀδειάζοντας τὸν ἑαυτό του, μπορεῖ ὁ κόσμος νὰ πληρωθεῖ καὶ νὰ ζήσει μὲ αὐτὴ τὴ θεία συγκατάβαση. Τὸ μυστήριο τῆς γέννησης τοῦ Θεανθρώπου εἶναι ἡ φανέρωση τῆς ἀπειροδύναμης ἀγαθότητας καὶ ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, ποὺ προκειμένου νὰ θεραπεύσει τὸν «πληγωμένο» ἀπ τὰ πάθη ἄνθρωπο παίρνοντας ὁ ἴδιος «δούλου μορφήν», κάνει τὰ πάντα νέα καὶ καινούργια χωρὶς νὰ ἀποχωριστεῖ τὴ Θεότητά Του, γιὰ νὰ κάνει τὸν ἄνθρωπο Θεὸ κατὰ χάρη. Ὅπως λέγει ὁ Ἅγ. Γρηγόριος «Αὐτὸς φτωχαίνει τὴ σάρκα μου γιὰ νὰ πλουτήσω τὴ θεότητά Του, στερεῖται γιὰ λίγο τὴ δόξα του, γιὰ νὰ μεταλάβω ἐγὼ τὴν πληρότητά του, γίνεται μέτοχος τῆς σάρκας μου, γιὰ νὰ μετέχω στὴ θεότητά του». Χριστούγεννα, λοιπόν, γιορτὴ τῆς ἀγάπης σημαίνει, ἀφοῦ τόσο μᾶς ἀγάπησε ὁ Θεός, ὥστε μᾶς ἀνοίγει διάπλατα τὴν θύρα τῆς βασιλείας καὶ τῆς ἀγάπης τοῦ Πατρός. Χριστούγεννα λοιπόν, εἶναι ἡ ἐν τῇ γῇ σάρκωση τοῦ Θεοῦ, ὥστε ἐμεῖς νὰ γεννηθοῦμε ἄνωθεν καὶ ἐν ἁγίῳ Πνεύματι. Εἶναι ἡ ἀέναη καὶ ἀτελεύτητη πορεία τοῦ Χριστοῦ, ποὺ ἀποκαλύπτεται πτωχός, ἀδύναμος, ἐπαίτης καὶ ἀσθενής, γιατί ἔτσι ὑπηρετεῖ καὶ διακονεῖ τὴν ἀνθρώπινη σωτηρία. Ἀπαρνεῖται ἑκούσια τὴν ἀκατάλυτη δύναμή Του, γιατί ἔτσι ταυτίζεται μὲ τὸν ἄνθρωπο ποὺ πάσχει, ἀσθενεῖ καὶ ὑποφέρει. Ἡ Ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ τελικὰ εἶναι ἡ Χριστοποίηση καὶ ἡ θέωση τοῦ ἀνθρώπου ὡς ψυχοσωματικὴ ὀντότητα, σ ὅλο τὸ πλάτος καὶ βάθος τῆς ὕπαρξής του. «Καὶ τὴν ψυχή, καὶ τὸ σῶμα καὶ τὴ σκέψη καὶ τὶς αἰσθήσεις, τὰ πάντα, ὅλα ὅσα κάνουν τὸν ἄνθρωπο ἄνθρωπο» σημειώνει ἕνας μεγάλος σύγχρονος θεολόγος. Χριστὸς γεννᾶται δοξάσατε! Λοιπὸν ἀδελφοί μου. Χαρεῖτε, γιορτάστε, ὑμνῆστε, γιατί ἐπὶ τῆς γῆς ὑψώθηκε. Ὁ Βασιλέας Χριστὸς ἦλθε μὲ ἀγάπη, ταπείνωση καὶ πραότητα, ὄχι γιὰ νὰ κρίνει ἢ νὰ ἐκβιάσει ἀλλὰ γιὰ νὰ ἀποκαταστήσει καὶ νὰ θεραπεύσει. Ἦλθε γιὰ νὰ ζήσει μαζί μας τὴ νέα ζωὴ ποὺ ὁ ἴδιος ἐγκαινίασε. Μὰ κυρίως ἦλθε γιὰ νὰ γίνει Αὐτὸς ἡ ζωή μας, μιὰ ζωὴ ἀνθρώπινη, ἀγάπης, ταπείνωσης, ἀλληλεγγύης, ἕνωσης καὶ κοινωνίας μετὰ τοῦ Θεοῦ, δηλαδὴ μιὰ ζωὴ Θεανθρώπινη. Χριστούγεννα 2011 7

Τὰ δεσμὰ τοῦ Ἐλευθερωτῆ μας! Ἀρχιμ. Βαρνάβα Λαμπρόπουλου Ὁ Θεός, ποὺ ἔγινε γιὰ μᾶς ἄνθρωπος δὲν μοιάζει μὲ «ἀφεντικό». Δὲν μοιάζει μὲ δυνάστη καὶ τύραννο, ποὺ ἔρχεται νὰ μᾶς στερήσει, τὴν δῆθεν ἐλευθερία μας. Ὅλη ἡ ἐπὶ γῆς ζωή Του δὲν θυμίζει τίποτε ἀπὸ τὴ ζωή κάποιου ἀπάνθρωπου τυράννου ἢ κάποιου σκληροῦ ἀφέντη. Τί εἴδους «ἀφεντικὸ» εἶναι ἕνας Θεὸς ποὺ ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ τῆς ἐπὶ γῆς παρουσίας Του δέχεται δεσμά; Καὶ ποιὰ εἶναι αὐτὰ τὰ δεσμά; Κατ ἀρχήν, καὶ μόνο μὲ τὸ γεγονὸς τῆς Ἐνανθρώπησής Του, ὁ Θεὸς ἀποφασίζει ἐλευθέρα νὰ μπεῖ σέ ἕνα σωρὸ δεσμά! Στὰ δεσμὰ τῆς ἀνθρώπινης φύσης! Δεσμὰ χώρου: Αὐτὸς ποὺ δὲν χωράει πουθενά, δέχεται νὰ χωρέσει μέσα στὴ μήτρα μιᾶς Γυναίκας, τῆς Παναγίας. Δεσμὰ χρόνου: Αὐτὸς ποὺ εἶναι Ἄναρχος καὶ Ἄχρονος δέχεται νὰ γεννηθεῖ μέσα στὴν ἀνθρώπινη ἱστορία καὶ νὰ λάβει «ἀρχὴ χρονική». Δεσμὰ τοῦ σώματος: Δέχεται νὰ πεινάσει, νὰ διψάσει, νὰ ἱδρώσει, νὰ κοπιάσει, νὰ πονέσει Τὰ πρῶτα δεσμά, μετὰ τὴ Γέννησή Του, ποὺ δέχθηκε ὁ Ἐνανθρωπήσας Θεὸς εἶναι τὰ σπάργανά Του!Πῶς μπορεῖ νὰ εἶναι «ἀφεντικὸ» ἕνας Θεός, ὁ ὁποῖος, μὲ τὸ ποὺ ἄνοιξε τὰ μάτια Του ἐπὶ τῆς γῆς, δέχεται νὰ Τὸν δέσουν καὶ νὰ Τὸν τυλίξουν μὲ μωρουδίστικες φασκιές; Καὶ γιατί ἕνας Θεὸς καταδέχεται νὰ Τὸν τυλίξουν μὲ σπάργανα; Διότι, ὄχι μόνο δὲν εἶναι «ἀφεντικὸ» καὶ «τύραννος», ἀλλὰ εἶναι ὁ μόνος ἀληθινὸς ἐλευθερωτής μας! Λέει χαρακτηριστικὰ ἕνα ὡραῖο τροπάριο τῶν Χριστουγέννων ὅτι ὁ Χριστὸς δέθηκε μὲ σπάργανα, γιὰ νὰ λύσει τὰ δικά μας δεσμά τὰ δικά μας σπάργανα! Δέθηκε, γιὰ νὰ μᾶς ἐλευθερώσει! Καὶ ποιὰ εἶναι τὰ δικά μας δεσμά; Εἶναι τὰ πλήθη τῶν ἁμαρτιῶν μας! «Ἐσπαργανώθης Χριστέ, ὅπως διάρρηξῃς μου τὰ σπάργανα, σειράς τε τῶν πταισμάτων μου, μόνε ἀγαθὲ καὶ φιλάνθρωπε». Μὲ ἄλλα λόγια τὰ σπάργανα τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ πηγὴ τῆς ἐλευθερίας μας! Δικαιολογημένα, λοιπόν, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος γι αὐτὰ τὰ σπάργανα λέει στὸ χριστουγεννιάτικο λόγο του: «Θέλω νὰ πανηγυρίσω. Θέλω νὰ χορέψω. Καὶ ἀντὶ γιὰ κιθάρα καὶ αὐλό, θέλω νὰ πάρω στὰ χέρια μου τὰ σπάργανα τοῦ Χριστοῦ. Αὐτὰ εἶναι ἡ ἐλπίδα μου. Αὐτὰ εἶναι ἡ ζωή μου. Αὐτὰ εἶναι ἡ σωτηρία μου. Αὐτὰ εἶναι ἡ κιθάρα μου. Ἀπὸ αὐτὰ παίρνω δύναμη καὶ ψάλλω μαζὶ μὲ τοὺς ἀγγέλους: Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ». Γιὰ φαντασθεῖτε, νὰ βλέπατε ἕναν ἄνθρωπο νὰ γλεντάει τὴν ἐλευθερία του χορεύοντας, καὶ κρατώντας σὰν σημαία ἐλευθερίας ἕνα κουρελόπανο! Ἴσως νὰ σκανδαλισθεῖ κανείς, καὶ νὰ πεῖ ὅτι ὁ Χρυσόστομος, ἀπὸ τὴ πολλή του χαρά, τὰ παραλέει. Καὶ ὅμως! Ἕνα ἀκόμη τροπάριο τὸν δικαιώνει. Λέει κάπου ὁ κανόνας τῆς ἑορτῆς γιὰ τὸν Νεογέννητο Χριστό: «Ράκει σπαργανοῦται λύει δὲ πολυπλόκους σειρὰς παραπτώσεων». Μὲ κουρέλια, λέει, δέθηκε ὁ Χριστός, γιὰ νὰ μᾶς λύσει ἀπὸ τὰ δεσμὰ τῶν ἁμαρτιῶν μας, ποὺ τὰ εἴχαμε κάνει «μαλλιὰκουβάρια». Ὄχι ἁπλῶς «σειρὰς παραπτώσεων», ἀλλὰ «πολύπλοκους σειρὰς παραπτώσεων»! Ἀπὸ ποῦ νὰ ἀρχίσει καὶ ποῦ νὰ τελειώσει ὁ Χριστὸς μὲ τὰ μπερδεμένα μας δεσμά; Δένεται λοιπὸν ὁ Χριστὸς μὲ τὰ σπάργανα, γιὰ νὰ ἐλευθερώσει ἐμᾶς ἀπὸ τὰ πιὸ ἀπάνθρωπα ἀφεντικά: ἀπὸ τὴν ἁμαρτία καὶ ἀπὸ τὸν διάβολο. «Δούλους ἡμᾶς ἐχθροῦ καὶ ἁμαρτίας, ἠλευθέρωσας Χριστέ», λέει ἕνα ἄλλο τροπάριο. Ὁ διάβολος εἶναι ὁ δεσμοφύλακάς μας καὶ οἱ ἁμαρτίες μας εἶναι οἱ ἁλυσίδες μας, ποὺ μᾶς στεροῦν τὴν ἀληθινὴ ἐλευθερία. 8

Τὸ Θεῖο Βρέφος π. Ἀλεξάνδρου Σμέμαν «Δι ἡμᾶς γὰρ ἐγεννήθη παιδίον νέον, ὁ πρὸ αἰώνων Θεός.» Ἕνας ἀπὸ τοὺς κυριότερους ὕμνους τῶν Χριστουγέννων καταλήγει σ αὐτὰ τὰ λόγια, ταυτίζοντας τὸ βρέφος ποὺ γεννήθηκε στὸ σπήλαιο τῆς Βηθλεὲμ μὲ τὸν «πρὸ αἰώνων Θεό». Ὁ ὕμνος αὐτὸς συνετέθη τὸν ἕκτο αἰώνα ἀπὸ τὸν περίφημο Βυζαντινὸ ὑμνογράφο Ρωμανὸ τὸν Μελωδό: Ἡ Παρθένος σήμερον, τὸν ὑπερούσιον τίκτει καὶ ἡ γῆ τὸ σπήλαιον τῷ ἀπροσίτῳ προσάγει ἄγγελοι μετὰ ποιμένων δοξολογοῦσι δι ἡμᾶς γὰρ ἐγεννήθη παιδίον νέον, ὁ πρὸ αἰώνων Θεός. (Κοντάκιον Χριστουγέννων) Τὸ παιδὶ ὡς Θεός, ὁ Θεὸς ὡς παιδί Γιατί δημιουργεῖται αὐτὴ ἡ ζωηρὴ συγκίνηση τὴν περίοδο τῶν Χριστουγέννων ὅταν οἱ ἄνθρωποι, ἀκόμη καὶ αὐτοὶ μὲ χλιαρὴ πίστη ἢ ἀκόμη καὶ οἱ ἄθεοι, παρατηροῦν αὐτὸ τὸ μοναδικό, ἀσύγκριτο θέαμα τῆς νεαρῆς μητέρας νὰ κρατᾶ τὸ παιδὶ στὴν ἀγκαλιά της, καὶ γύρω τους οἱ «Μάγοι οἱ ἀπὸ Ἀνατολῶν», οἱ ποιμένες, δροσεροὶ ἀπὸ τὴ νυχτερινή τους σκοπιὰ στοὺς ἀγρούς, τὰ ζῶα, ὁ ἀνοιχτὸς οὐρανός, ὁ ἀστέρας; Γιατί εἴμαστε τόσο βέβαιοι, ἀλλὰ καὶ συνεχῶς ἀνακαλύπτουμε, πὼς σ αὐτὸν τὸ θλιβερὸ πλανήτη μας δὲν ὑπάρχει τίποτε ὀμορφότερο καὶ πιὸ χαρμόσυνο ἀπ αὐτὸ τὸ θέαμα, ποὺ τὸ πέρασμα τῶν αἰώνων ἀποδείχτηκε ἀνίκανο νὰ ξεριζώσει ἀπὸ τὴ μνήμη μας; Ἐπιστρέφουμε σ αὐτὸ τὸ θέαμα ὁποτεδήποτε δὲν ἔχουμε ἄλλο καταφύγιο, ὁποτεδήποτε ἔχουμε βάσανα στὴ ζωή, καὶ ἀναζητοῦμε αὐτὸ ποὺ θὰ μᾶς ἐλευθερώσει. Ὅμως στὴν εὐαγγελικὴ διήγηση γιὰ τὴ γέννηση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἡ μητέρα καὶ τὸ παιδὶ δὲ λένε οὔτε μία λέξη, ὡσὰν οἱ λέξεις νὰ εἶναι περιττές, ἐπειδὴ καμιὰ λέξη δὲν μπορεῖ νὰ ἑρμηνεύσει, νὰ ὁρίσει ἢ νὰ ἐκφράσει τὸ νόημα ὅσων ἔλαβαν μέρος καὶ ἐκπληρώθηκαν ἐκείνη τὴ νύχτα. Καὶ παρ ὅλα αὐτὰ χρησιμοποιοῦμε λέξεις ἐδῶ, ὄχι γιὰ νὰ ἐξηγήσουμε ἢ νὰ ἑρμηνεύσουμε, ἀλλὰ ἐπειδή, ὅπως ἡ Γραφὴ λέει, «ἐκ γὰρ τοῦ περισσεύματος τῆς καρδίας τὸ στόμα λαλεῖ» (Ματθ. 12, 34). Εἶναι ἀδύνατο κάποιος, ποὺ ξεχειλίζει ἡ καρδιά του, νὰ μὴ μοιραστεῖ μὲ ἄλλους τὰ βιώματά του. Οἱ λέξεις «παιδίον» καὶ «Θεὸς» εἶναι οἱ πλέον ἀποκαλυπτικὲς γιὰ τὸ μυστήριο τῶν Χριστουγέννων. Κατὰ κάποιο τρόπο, εἶναι ἕνα μυστήριο ποὺ ἀπευθύνεται στὸ παιδὶ ποὺ συνεχίζει νὰ ζεῖ μυστικὰ μέσα σὲ κάθε ἐνήλικα, στὸ παιδὶ ποὺ συνεχίζει νὰ ἀκούει ὅ,τι ὁ ἐνήλικας ἔχει πάψει νὰ ἀκούει, καὶ ποὺ ἀνταποκρίνεται μὲ μία χαρά, ποὺ ὁ ἐνήλικας, μέσα στὸν γήινο, ὑπερώριμο, κουρασμένο καὶ κυνικὸ κόσμο ποὺ ζεῖ, ἀδυνατεῖ νὰ νιώσει. Μάλιστα, τὰ Χριστούγεννα εἶναι μία γιορτὴ γιὰ τὰ παιδιά, ὄχι μόνο ἐξαιτίας τοῦ χριστουγεννιάτικου δένδρου ποὺ διακοσμοῦμε καὶ φωτίζουμε, ἀλλὰ μ ἕναν πολὺ βαθύτερο τρόπο, καὶ μόνο τὰ παιδιὰ δὲν ξαφνιάζονται γιὰ τὸ ὅτι, ὅταν ὁ Θεὸς κατέρχεται στὴ γῆ, ἔρχεται ὡς παιδί. Αὐτὴ ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ ὡς παιδιοῦ συνεχίζει νὰ λάμπει μέσα ἀπὸ τὶς εἰκόνες καὶ τὰ ἀναρίθμητα ἔργα τέχνης, φανερώνοντας πὼς ὅ,τι εἶναι οὐσιαστικότερο καὶ πλέον χαρμόσυνο στὸ Χριστιανισμὸ βρίσκεται ἀκριβῶς ἐδῶ, σ αὐτὴν τὴν αἰώνια παιδικότητα τοῦ Θεοῦ. Οἱ ἐνήλικες, ἀκόμη καὶ αὐτοὶ ποὺ «συμπαθοῦν περισσότερο τὰ θρησκευτικὰ θέματα», περιμένουν καὶ προσδοκοῦν ἀπὸ τὴ θρησκεία νὰ δώσει ἐξηγήσεις καὶ ἀναλύσεις, τὴ θέλουν ἔξυπνη καὶ σοβαρή. Οἱ ἀντίπαλοί της εἶναι ἐξίσου σοβαροί, καί, τελικά, τόσο βαρετοί, καθὼς ἀντιμετωπίζουν 9

τὴ θρησκεία μ ἕνα χαλάζι ἀπὸ «ὀρθολογικὲς» σφαῖρες. Στὴν κοινωνία μας δὲν ὑπάρχει καμιὰ φράση ποὺ νὰ μεταφέρει καλύτερα τὴν περιφρόνησή μας ἀπὸ τὸ νὰ χαρακτηρίσουμε κάτι λέγοντας πὼς «εἶναι παιδιάστικο». Μ ἄλλα λόγια, δὲν εἶναι γιὰ τοὺς ἐνήλικες, τοὺς ἔξυπνους καὶ σοβαρούς. Ἔτσι τὰ παιδιὰ μεγαλώνουν καὶ γίνονται ἐξίσου σοβαρὰ καὶ βαρετά. Ὁ Χριστὸς ὅμως εἶπε, «γένησθε ὡς τὰ παιδία» (Ματθ. 18,3). Τί σημαίνει αὐτό; Τί λείπει ἀπὸ τοὺς ἐνήλικες, ἢ καλύτερα, τί ἔχει στραγγαλισθεῖ, καταπνιγεῖ, ἐκμηδενισθεῖ ἀπὸ ἕνα παχὺ στρῶμα ἐνηλικιότητας; Δὲν εἶναι πάνω ἀπ ὅλα αὐτὴ ἡ ἱκανότητα, ἡ τόσο χαρακτηριστικὴ τῶν παιδιῶν, νὰ θαυμάζουν, νὰ ἀγαλλιοῦν καὶ τὸ πιὸ σπουδαῖο νὰ εἶναι γνήσια στὴ χαρὰ καὶ στὴ λύπη; Ἡ ἐνηλικίωση στραγγαλίζει ἐπίσης τὴν ἱκανότητα νὰ ἐμπιστεύεσαι, νὰ αὐτοεγκαταλείπεσαι, νὰ ἀφήνεσαι τελείως στὴν ἀγάπη καὶ νὰ πιστεύεις μὲ ὅλη σου τὴν ὕπαρξη. Τελικὰ τὰ παιδιὰ παίρνουν στὰ σοβαρὰ ὅ,τι οἱ ἐνήλικες δὲν μποροῦν πλέον νὰ ἀποδεχθοῦν: τὰ ὄνειρα, αὐτὰ ποὺ διασποῦν τὴν καθημερινή μας ἐμπειρία καὶ τὴν κυνική μας καχυποψία, αὐτὸ τὸ βαθὺ μυστήριο τοῦ κόσμου καὶ καθετὶ ποὺ ἀποκαλύπτεται στοὺς ἁγίους, στὰ παιδιὰ καὶ στοὺς ποιητές. Ἔτσι μόνο ὅταν εἰσχωρήσουμε στὸ παιδὶ ποὺ ζεῖ κρυμμένο μέσα μας, μποροῦμε νὰ κάνουμε δικό μας τὸ χαρμόσυνο μυστήριο τοῦ Θεοῦ ποὺ ἔρχεται πρὸς ἐμᾶς «ὡς παιδίον». Τὸ παιδὶ δὲ διαθέτει οὔτε κύρος οὔτε ἐξουσία, ὅμως ἡ ἀπουσία ἀκριβῶς τοῦ κύρους τὸ ἀναδεικνύει σὲ βασιλιά, πηγὴ τῆς βαθιᾶς του δύναμης εἶναι ἡ ἀνικανότητα νὰ ὑπερασπιστεῖ τὸν ἑαυτό του καὶ ἡ τρωτότητά του. Τὸ παιδὶ σ αὐτὴ τὴ μακρινὴ σπηλιὰ τῆς Βηθλεὲμ δὲν ἔχει ἐπιθυμία ὥστε νὰ τὸ φοβόμαστε, εἰσέρχεται στὶς καρδιές μας χωρὶς νὰ μᾶς ἐκφοβίζει, χωρὶς νὰ ἐπιδεικνύει τὸ κύρος καὶ τὴ δύναμή του, ἀλλὰ μόνο μὲ τὴν ἀγάπη. Μᾶς δίνεται ὡς παιδί, καὶ μόνο ὡς παιδιὰ μποροῦμε μὲ τὴ σειρά μας νὰ τὸ ἀγαπήσουμε καὶ νὰ δοθοῦμε σ αὐτό. Ὁ κόσμος κυβερνᾶται ἀπὸ τὴ δύναμη καὶ τὴν ἐξουσία, μᾶς ἀπελευθερώνει ἀπ ὅλα αὐτά. Τὸ μόνο ποὺ ἐπιθυμεῖ ἀπὸ μᾶς εἶναι ἡ ἀγάπη μας, ποὺ προσφέρεται μὲ ἐλευθερία καὶ χαρά, τὸ μόνο ποὺ ἐπιθυμεῖ ἀπὸ μᾶς εἶναι νὰ τοῦ δώσουμε τὴν καρδιά μας. Καὶ τὴ δίνουμε σ ἕνα ἀνυπεράσπιστο παιδί, ποὺ ἐμπνέει ὅμως τεράστια ἐμπιστοσύνη. Μὲ τὴ γιορτὴ τῶν Χριστουγέννων ἡ Ἐκκλησία μᾶς ἀποκαλύπτει ἕνα μυστήριο χαρᾶς: τὸ μυστήριο μιᾶς ἐλεύθερα προσφερόμενης ἀγάπης ποὺ δὲν ἐπιβάλλεται σὲ κανένα. Μιᾶς ἀγάπης ἱκανῆς νὰ δεῖ, νὰ ἀναγνωρίσει καὶ νὰ ἀγαπήσει τὸ Θεὸ στὸ πρόσωπο τοῦ θείου Παιδιοῦ, καὶ νὰ γίνει ἔτσι δῶρο μιᾶς νέας ζωῆς. Μιὰ φιλικὴ γωνιὰ στὸ διαδίκτυο www.agiazoni.gr μοιραστεῖτε την μαζί μας 10

Ἡ μοναδικὴ πρόσκληση! Μητροπολίτου Νικοπόλεως καὶ Πρεβέζης Μελετίου Καλαμαρᾶ Ἐπεσκέψατο ἡμᾶς ἐξ ὕψους ὁ Σωτὴρ ἡμῶν Ὁ Χριστὸς ἦλθε, νὰ μᾶς δώσει ζωή! Ζωὴ ἀληθινή! Καὶ νὰ μᾶς δείξει τὸν δρόμο. Νὰ γίνει γιὰ μᾶς ὁδὸς καὶ ἀλήθεια! Μᾶς κάλεσε ὅλους. Ἐλᾶτε κοντά μου. Ἐδέχθηκαν τὴν πρόσκλησή Του μὲ σωστὴ ἐκτίμηση οἱ μάγοι καὶ οἱ ποιμένες. Καὶ ξεκίνησαν. Καὶ Τὸν ἀναζήτησαν. Καὶ Τὸν βρῆκαν. Καὶ Τὸν προσκύνησαν. Σημάδι συνάντησης ἀνθρώπου μὲ τὸ Θεό, εἶναι ἡ προσκύνηση. Ἡ πίστη καὶ ἡ ὑπακοή μας στὸ μήνυμά Του. Μὰ δὲν ἦταν οἱ μόνοι, ποὺ ἄκουσαν τὸ μήνυμα τοῦ Κυρίου. Τὸ ἄκουσαν ἀπὸ τοὺς Μάγους, (ἀπὸ πρόσωπα εὐυπόληπτα) καὶ οἱ ἄρχοντες τῶν Ἰουδαίων καὶ ὁ βασιλιάς τους: ὁ Ἠρώδης. Τὸ ἄκουσαν ὅτι ὁ Θεὸς «ἀνθρώποις πεφανέρωται μορφωθεὶς τὸ καθ ἡμᾶς» ὅτι ὁ Θεὸς κατέβη δίπλα μας, μὲ τὴ δική μας ταπεινὴ μορφή σὰν ὅσος μέ μᾶς μὲ μόνο Του πόθο, νὰ μᾶς βρεῖ καὶ νὰ μᾶς δώσει νὰ τὸ καταλάβουμε, ὅτι μᾶς ἀγαπάει. Καὶ γι αὐτὸ δὲν θέλησε νὰ μᾶς δείξει τὴν μεγαλοσύνη Του, ἀλλὰ τὴν ἀγάπη Του! Μὰ αὐτοὶ δὲν συγκινήθηκαν καθόλου. Οὔτε πόθο αἰσθάνθηκαν νὰ Τὸν γνωρίσουν οὔτε κἄν περιέργεια, νὰ δοῦν τί εἶναι! Καὶ οἱ μὲν φαρισαῖοι, καὶ οἱ ἄρχοντες τοῦ Ἰσραήλ, ἀδιαφόρησαν. Σὰν νὰ μὴν εἶχε γίνει τίποτε! Ὁ Ἡρώδης κοίταξε νὰ προφυλαχτεῖ! Φόρεσε ὠτοασπίδες νὰ μὴν ἀκούει! Καὶ γιὰ μεγαλύτερη ἀσφάλειά του, διάταξε νὰ σφάξουν ὅλα τὰ νήπια, ποὺ εἶχαν γεννηθεῖ τότε στὴ Βηθλεέμ, ἀπὸ δύο χρονῶν καὶ κάτω. Ἡ κλήση τοῦ Χριστοῦ τὸν γέμισε ὀργὴ καὶ ἀγανάκτηση! Τὸν μίσησε! Τόσο πού, γιὰ νὰ γλυτώσει ἀπὸ τὸν ἐφιάλτη του (ἀλήθεια, τί τραγωδία, νὰ βλέπει ἄνθρωπος τὸν Χριστὸ σὰν ἐφιάλτη!), διάταξε νὰ σφαγοῦν τὰ πιὸ ἀθῶα πλάσματα στὸ κόσμο! Ἄκακα βρέφη. Νήπια! Καὶ ὄχι ἕνα ἢ δύο! Χιλιάδες!.. Αὐτὰ ἐκεῖνοι. Οἱ τότε! Ἐμεῖς σήμερα, τί κάνουμε; Μιὰ ματιὰ τριγύρω μας, μᾶς τὸ δείχνει ξεκάθαρα. Τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸ ἦλθε στὸν κόσμο. Γιὰ νὰ σκορπίσει φῶς σὲ καρδιὰ καὶ νοῦ. Σὲ ὅλους. Μὰ οἱ, ἄνθρωποι, βλέποντας τὸ φῶς, προτιμοῦν τὸ σκοτάδι καὶ μισοῦν τὸ φῶς. Καὶ δὲν ἔρχονται στὸ φῶς. Γιατί τὰ ἔργα τους εἶναι πονηρά. Φῶς τοῦ Χριστοῦ εἶναι τὸ ἔλεός Του. Ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι οἰκτίρμων καὶ ἐλεήμων μακρόθυμος καὶ πολυέλεος. Χριστούγεννα. Ἑορτὴ ἐλέους. Γιὰ μᾶς ἔγινε ἄνθρωπος. Γιὰ νὰ μᾶς σώσει. Σου. Ἂς Τὸν παρακαλέσουμε ταπεινά: Παράτεινον τὸ ἔλεός Σου, στὸν κόσμο Εἴτε σὲ ἀγαπᾶνε καὶ Σὲ ἐπικαλοῦνται, εἴτε καὶ ὄχι δεῖξε τὰ ἐλέη Σου. Κύριε, σὲ ὅλον τὸν κόσμο Σου. 11

Μπροστὰ στὸ Σπήλαιο Ἀρχιμ. Ἠλία Μαστρογιαννόπουλου Ὅταν λέμε Χριστιανισμός, ἐννοοῦμε τὸ μυστήριο τῆς σαρκώσεως τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸ εἶναι ἡ οὐσία καὶ ὁ πυρὴν καὶ αὐτὸ ἀξίζει νὰ τὸ ξανακοιτάξει ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος. Ὁ Χριστιανισμός, θὰ μποροῦσε νὰ ποῦμε, εἶναι δυνατὸν νὰ συμβολιστεῖ καὶ νὰ ἐκφραστεῖ μὲ ἕνα σπήλαιο. Μοιάζει μὲ ἕνα σπήλαιο. Τί θέλουμε νὰ ποῦμε μ αὐτό; Ὅτι εἶναι ἕνα πράγμα μυστικό, δὲν εἶναι ἕνα πράγμα ποὺ ἐντυπωσιάζει ἐκ πρώτης ὄψεως. Δὲν εἶναι ἐπιφανειακὰ σπουδαῖο, ὅπως ἕνα μεγάλο ἐργοστάσιο, ὅπως ἕνα τεχνικὸ κατόρθωμα. Ὁ Χριστιανισμός, ὅπως πρωτοπαρουσιάστηκε καὶ στὶς πραγματικές του ρίζες, εἶναι ἕνα πράγμα ταπεινό, ἀφανές, ἤρεμο, ποὺ πρέπει νὰ ψάξεις νὰ τὸ βρεῖς. Ὅπως ἕνα σπήλαιο, ποὺ εἶναι στὴν πλαγιὰ κάποιου βουνοῦ, θέλει ἀνίχνευση, εἰδικὸ ἀνιχνευτὴ νὰ προσπελάσει τὸν δρομίσκο, ποὺ ὁδηγεῖ πρὸς αὐτό. Δὲν κάνει θόρυβο ἀπὸ μακριὰ ἕνα σπήλαιο. Εἶναι ἕνα ἀφανὲς πράγμα. Θέλει κόπο καὶ μόχθο γιὰ νὰ πλησιάσεις καὶ ἅμα φτάσεις κοντά, πρέπει νὰ σκύψεις νὰ μπεῖς μέσα. Εἶναι κάτι ποὺ δὲν ἑλκύει, τουλάχιστον ἐξωτερικά, ὁ γνήσιος Χριστιανισμός, ὅπως μᾶς τὸν ἀποκαλύπτει τὸ Ἱερὸ Εὐαγγέλιο. Μὴ κοιτᾶτε μεταγενεστέρως ποὺ ἔγιναν καὶ λαμπρὰ οἰκοδομήματα τοῦ Χριστιανισμοῦ, ποὺ ἔχουν καὶ πολυτέλεια καὶ τέχνη: ἀλλὰ ἡ οὐσία του εἶναι ἠ ἁπλότης τῶν Ποιμένων. Εἶναι ἡ ἁπλότης ἑνὸς κλαυθμυρίζοντος βρέφους. Εἶναι ἡ πτωχεία μέσα στὸ ἀχούρι ἑνὸς στάβλου, μία ἀπίστευτη καὶ συγκλονιστικὴ πτωχεία καὶ ἀφάνεια, ἡ ὁποία λὲς καὶ εἶναι ἐπίτηδες γιὰ νὰ μὴν ἑλκύει, νὰ μὴν ἐντυπωσιάζει. Θέλει εἰδικὴ προσέγγιση, εἰδικὴ προσπέλαση, δὲν σοῦ ἐπιβάλλεται μὲ σπουδαῖες ρεκλάμες, μὲ θριαμβολογίες, ἀλλὰ ἐὰν τὸ θέλεις, ἐὰν τὸ λέει ἡ καρδιά σου, θὰ μπεῖς μέσα. Γι αὐτὸ ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος στὸν πέμπτο θεολογικὸ λόγο του γράφει γιὰ κείνους ποὺ ἀποφασιστικὰ θέλησαν νὰ ἐμβαθύνουν, ὅτι «εἴσω παρακύψαντες, τὸ ἀπόθετον κάλλος ἰδεῖν ἠξιώθησαν καὶ τῷ φωτισμῷ τῆς γνώσεως κατηυγάσθησαν». Μὲ ἄλλα λόγια πρέπει νὰ σκύψω, νὰ ταπεινωθῶ, νὰ ἀπεκδυθῶ τὸν πολύ μου ὀρθολογισμό, τὶς πολλές μου ἐσωτερικὲς σκουριές, ὄχι μόνον τῶν ἁμαρτιῶν, ἀλλὰ ἐν γένει τὸν ὀρθολογιστικὸ τρόπο τῆς σκέψεως, τὸν τρόπο ζωῆς ποὺ συνήθως θέλει τὴν καλοζωία, τὴν καλοπέραση, τὸν ἐγωισμό, ὅλα αὐτὰ θὰ πρέπει νὰ τὰ βγάλω, νὰ τὰ ἀποκολλήσω ἀπὸ τὸν ἑαυτό μου σ αὐτὸ τὸ μονοπάτι, ποὺ λέγεται πραγματικὸς Χριστιανισμός, Εὐαγγέλιο, Ἰησοῦς. Καὶ γιὰ νὰ μπεῖ κανεὶς μέσα σ αὐτὸ τὸ Σπήλαιο, ἀπεκδυόμενος κάθε τι τὸ δευτερεῦον καὶ ἀνάξιο λόγου, πρέπει νὰ δεῖ τὴν οὐσία. Ποιὰ εἶναι ἡ οὐσία; Ὁ Θεὸς σαρκοῦται. Αὐτὸ εἶναι ἡ βάση τοῦ Χριστιανισμοῦ, τὸ κεντρικὸ νόημα, «ὁ Θεὸς ἔγινεν ἄνθρωπος, ἵνα ἡμεῖς θεοποιηθῶμεν». Μέσα λοιπὸν ἐκεῖ, ὅταν κανεὶς ἀποφασίσει καὶ κατορθώσει νὰ προσπελάσει αὐτὴ τὴ μυστικὴ καὶ ἀφανῆ ὁδό, ποὺ τὴν κρύβουν πολλοὶ θάμνοι, θὰ δεῖ τὸ μυστήριο τὸ κρυμμένο, ὅπως λέει ὁ θεῖος Παῦλος «ἀπὸ τῶν αἰώνων καὶ ἀπὸ τῶν γενεῶν» (Κολ. α 26). Αὐτὴ εἶναι ἡ κρυμμένη ἀλήθεια, ὅτι ὄντως ὁ Θεὸς ἐταπεινώθηκε πάρα πολὺ ἀπὸ μία ὑπερβάλλουσα ἀγάπη. Ἔσκυψε καὶ ἦλθε πολὺ κοντά μας. Ἔγινε πολὺ δικός μας, πάρα πολὺ μικρός, πάρα πολὺ πτωχός, γιὰ νὰ φέρει τὴ νέα κατάσταση τῆς ἁπλότητας, γνησιότητας, εἰλικρίνειας ἑνότητας τῶν ψυχῶν τῶν ἀνθρώπων. Καὶ τότε μόνο φανερώνεται στοὺς ἐκζητοῦντας καὶ κρούοντας καὶ ποθοῦντας καὶ κλαί- 12

οντας γιὰ νὰ βροῦν τὴν ἀλήθεια, νὰ βροῦν τὸν Θεό, μὲ πόθο, μὲ ζέση, μὲ ἱκεσία. Σ αὐτοὺς φανεροῦται τὸ μυστήριο τὸ ἀποκεκρυμμένο. Αὐτοὶ μποροῦν νὰ μποῦν στὸ σπήλαιο, οἱ ἄλλοι πολλὲς φορὲς οἱ πολλοί, μπορεῖ νὰ εἶμαι κι ἐγὼ μεταξὺ αὐτῶν, μένουμε μακριά. Κάνουμε τὸν Χριστιανό, φορᾶμε μία φόρμα Χριστιανική, παίρνουμε Χριστιανική, παίρνουμε μία ἐμφάνιση θρησκευτικὴ καὶ νομίζουμε ὅτι εἴμαστε οἱ ἐκπρόσωποι τοῦ Εὐαγγελίου. Μπορεῖ ἐγὼ νὰ μὴν εἶμαι, μπορεῖ νὰ εἶναι ὁ πιὸ ἁπλός, ὁ πιὸ ἀφανής, ποὺ δὲν ἔχει κανένα σῆμα κατατεθὲν θρησκευτικότητας. Αὐτὸς εἶναι ὁ ἀληθινὸς Χριστιανὸς καὶ ἐγὼ ποὺ φορῶ τὰ διάσημα τοῦ Χριστιανοῦ νὰ εἶμαι μηδέν. Ἑπομένως, ὅπως ὁ ἴδιος ὁ Κύριος τὰ εἶπε αὐτὰ τὰ πράγματα καὶ τὰ εἶπε ἐνίοτε μὲ τὸ μαστίγιο τῆς καυστικῆς του γλώσσας, δὲν εἶναι τὰ ἐξωτερικὰ στολίδια, τὰ διακοσμητικὰ στοιχεῖα ποὺ κάνουν τὸν Χριστιανὸ ἢ τὸν Χριστιανισμό. Εἶναι ἡ ἐγκάρδια ἀποδοχὴ τοῦ Σπηλαίου. Εἶναι ἡ προσπέλασή του καὶ ἡ διείσδυση στὸ βάθος, ὅπου ἀποκαλύπτεται τὸ μεγάλο μυστήριο τοῦ Θεοῦ. Ἑπομένως ἡ προσέγγιση στὸ σπήλαιο ἀπαιτεῖ κυρίως γνησιότητα, ἁπλότητα, εἰλικρίνεια, ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὴν αὐτάρκεια τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος νομίζει ὅτι χωρίζει τὰ πράγματα καὶ ὅτι ἁπλῶς τοῦ χρειάζεται καὶ λίγος Χριστιανισμός, γιὰ συμπλήρωμά του. Αὐτοὺς ὁ Ἰησοῦς δὲν τοὺς θέλει κοντά του, διότι ὁδηγοῦνται πρὸς μία νοοτροπία ποὺ λέγεται φαρισαϊκή, ἡ ὁποία, ὡς γνωστὸν, δὲν εἶναι μόνο γνώρισμα τῶν Φαρισαίων τῶν πρώτων αἰώνων, ἀλλὰ εἶναι γνώρισμα πολλῶν ἀνθρώπων διαφόρων ἐποχῶν. Εἶναι ἕνα μικρόβιο δυσδιάκριτο, τὸ ὁποῖο ὅμως ἐνδημεῖ στὰ θρησκευτικὰ περιβάλλοντα. Δὲν μπορεῖς νὰ εἰσέλθεις στὸ Σπήλαιο, στὴν οὐσία δηλαδὴ τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἐὰν ἔχεις μία αὐτάρκεια, ἐὰν δὲν συγκλονίζεσαι, ὅπως ἐκεῖνα τὰ ἁμαρτωλὰ ὑποκείμενα συγκινήθηκαν μπροστὰ στὸν Ἰησοῦ καὶ πῆγαν πιὸ κοντά του ἀπὸ τοὺς αὐτάρκεις τηρητὰς τοῦ νόμου. Σ αὐτοὺς ὁ Ἰησοῦς λέγει: «ἐσᾶς τί νὰ σᾶς κάνω, ἐσεῖς τὰ ξέρετε ὅλα, ἐτηρήσατε ὅλας τὰς ἐντολάς, δὲν ἔχω τίποτα νὰ σᾶς προσφέρω!». Ἐνῶ γι αὐτοὺς ποὺ νοιώθουν πῶς κάτι τοὺς λείπει καὶ κλαῖνε καὶ γονατίζουν ζητώντας τὴν ἀλήθεια, τοὺς λέει ὁ Ἰησοῦς, γιὰ σᾶς ἦλθα ἐγὼ στὴ γῆ. Λοιπὸν δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ μένει στὴν αὐτάρκεια τῆς τυποποιημένης θρησκευτικότητας. Δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ πλησιάσει μὲ τὴν ξηρότητα ἑνὸς ψυχροῦ συντηρητισμοῦ. Δὲν μπορεῖ νὰ πλησιάσει μὲ τὸ σύστημα ἑνὸς κατὰ συνθήκη Χριστιανισμοῦ, μὲ μία συμβατικότητα τυποποιημένη καὶ ψυχρή. Δὲν μπορεῖ νὰ πλησιάσει, ὅταν τὸν Χριστιανισμὸ τὸν κάνει ἕνα διοικητικὸ σύστημα ἢ ἕνα θεωρητικὸ κατασκεύασμα, χωρὶς τὸν πόθο καὶ τὸ ἄναμμα τῆς καρδιᾶς, τὴ φλόγα καὶ τὸν σπινθήρα τῆς ἀλήθειας. Ἡ προσέγγιση ἄρα στὸ Σπήλαιο γίνεται μὲ μιὰ γνησιότητα, ἀλλὰ καὶ μὲ μιὰ ἀναζήτηση, μὲ ἕνα ἄνοιγμα τῆς ψυχῆς, ποὺ τὸ Εὐαγγέλιο τὸ ὀνομάζει πίστη, ἐμπιστοσύνη καὶ ἀφοσίωση βαθιὰ καὶ συνεχῆ. Δὲν ἀρκεῖ ἁπλῶς ὅτι ἔγινα Χριστιανὸς ποτὲ δὲν ἔγινα Χριστιανὸς- γίνομαι συνεχῶς, ἀδιαλείπτως, μέχρι τὴν τελευταία στιγμὴ εἶμαι ἐν πορείᾳ, ἐν ὀρειβασίᾳ. Ὅποιος ἔκλεισε τὸ βιβλίο τῶν λογαριασμῶν μὲ τὴν ψυχή του καὶ μὲ τὸν Ἰησοῦ, δέν μπορεῖ νὰ μπεῖ στὸ Σπήλαιο. Λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης: «Ἡ εὕρεσις (τοῦ Θεοῦ) ἐστιν αὐτὸ τὸ ἀεὶ ζητεῖν, οὐ γὰρ ἄλλο ἐστὶ τὸ ζητεῖν καὶ ἄλλο τὸ εὑρίσκειν Καὶ τοῦτό ἐστιν ὄντως ἰδεῖν τὸν Θεόν, τὸ μηδέποτε τῆς ἐπιθυμίας κόρον εὑρεῖν, ἀλλὰ χρὴ πάντοτε βλέποντα, δι ὧν ἐστι δυνατὸν ὁρᾶν, πρὸς τὴν τοῦ πλέον ἰδεῖν ἐπιθυμίαν ἐκκαίεσθαι» (7η ὁμιλία εἰς τὸν Ἐκκλησιαστήν). Ἀκόμη ἡ εἴσοδος στὸ Σπήλαιο, δηλαδὴ στὸν πυρήνα τοῦ Χριστιανισμοῦ, εἶναι μία πράξη ὄχι μόνο πίστεως καὶ ἀνοίγματος καὶ πόθου, ἀλλὰ εἶναι καὶ μία πράξη ἐλευθερίας, πραγματικῆς ἐλευθερίας. Σήμερα, ὁ ἄνθρωπος κινεῖται μέσα σὲ μία δουλικότητα. Εἶναι ἀναγκασμένος, χωρὶς νὰ τὸ θέλει, νὰ κινεῖται ἀπὸ διάφορα κίνητρα. Ἕνα τέτοιο μεγάλο κίνητρο εἶναι πχ ἡ διαφήμιση. Βομβαρδίζεται ὅλη μέρα ἀπὸ τὴν ἀκροαματικὴ ὁδὸ καὶ ἀπὸ τὴν 13

ὀπτικὴ ὁδό, ἀπὸ ποικίλα συνθήματα, καὶ ὅποιο σύνθημα εἶναι ἰσχυρότερο καὶ δελεαστικότερο τὸν ἐξαναγκάζει, τὸν ἐξαγοράζει. Ἀσκεῖ πάνω του μία πίεση. Ἔχει γίνει ἕνα πρόβλημα στὴ ζωή μας ἡ προπαγάνδα, ἡ ρεκλάμα, ἡ βιτρίνα, ὅλων τῶν εἰδῶν τὰ πανό, τὰ ὁποῖα μᾶς ὑποκινοῦν μὲ μύριους τρόπους, ἀπὸ τὴν ἐφημερίδα καὶ τὸ ραδιόφωνο καὶ τὴν τηλεόραση μέχρι καὶ τοὺς δρόμους κλπ, καὶ μᾶς δημιουργοῦν ἕνα σύστημα μέσα στὸ ὁποῖο κινούμεθα ἢ μᾶλλον ἀγόμεθα καὶ φερόμεθα. Οἱ διάφορες οἰκονομικὲς ἀξίες ἔχουν γίνει τὰ σύγχρονα εἴδωλα καὶ μᾶς τραβοῦν ἀπὸ τὴν μύτη σὰν νούμερα καὶ ὁδηγοῦν τὸν ἄνθρωπο ἐκεῖ ποὺ θέλουν οἱ ἀόρατες δυνάμεις οἱ οἰκονόμο-ἐμπορικὸ-τεχνικές, μὲ τὴν ἔντονη διαφημιστικὴ προβολή τους. Δὲν ὁμιλῶ μόνο γιὰ τὰ διάφορα εἴδη καταναλώσεως, ἀλλὰ γιὰ κάθε πράγμα, εἴτε εἶναι πολιτικῆς φύσεως εἴτε ἄλλης ἰδεολογίας, ὅλα τελικῶς ὑπάγονται σ ἕνα πλέγμα διαφημιστικό, ἐμπορικὸ Αὐτὸ λέγουν οἱ ψυχολόγοι, δημιουργεῖ ἕνα καθεστὼς ἀνελευθερίας. Δὲν μένει περιθώριο νὰ διαλέξεις, ἐκεῖ θὰ πᾶς, σ αὐτὸ τὸ κέντρο, σ αὐτὸ τὸ θέατρο, σ αὐτὴ τὴν ἐφημερίδα, σ αὐτὸ τὸ πολιτικὸ κόμμα, σ αὐτὸ τὸ κομμωτήριο καὶ οὕτω καθ ἑξῆς. Ἔτσι κρίνουν τὰ πράγματα μερικοὶ ψυχολόγοι τῆς συγχρόνου ἐκβιομηχανισμένης καὶ ἐμπορικοποιημένης κοινωνίας μας (Vance Packard κ. ἄ). Ἡ ἐλευθερία μένει ἕνα πράγμα κάπως ἀπλησίαστο. Πολλοὶ ὁμιλοῦν περὶ αὐτῆς, ἀλλὰ σὰν πραγματικότης εἶναι κάπως μακριὰ ἀπὸ τὴ ζωή μας, διότι τὰ πάντα εἶναι προδιαγεγραμμένα βάσει σχεδίων, ποὺ εἶναι μέσα σὲ γραφεῖα ἐμπορικά, διαφημιστικὰ καὶ ἄλλων δημοσίων σχέσεων. Ἐδῶ ὅμως ὑπάρχει καὶ κάποιο Σπήλαιο, ποὺ λέγεται Χριστιανισμὸς ἢ λέγεται Σάρκωση τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸ τὸ Σπήλαιο δὲν διαθέτει δημόσιες σχέσεις καὶ ἐμπορικὴ κίνηση. Δὲν ἔχει οὔτε προβολεῖς, οὔτε μεγάφωνα, οὔτε τίποτα ἄλλο. Ἡ προβολὴ του εἶναι τὸ ἀντίθετο ἀπ ὅτι χρησιμοποιεῖται συνήθως γιὰ προβολή. Εἶναι ἡ ἀφάνεια, εἶναι μία κατάσταση παραγκωνισμοῦ. Ἄρα δὲν σὲ σπρώχνει νὰ πᾶς πρὸς τὰ κεῖ. Σὲ ἀφήνει σὲ μιὰ ἀπόλυτη ἐλευθερία. Ἐὰν ὄντως θέλεις, τὸ ἀποφασίζεις, τὸ λὲς μὲ ὅλη τὴν καρδιά σου νὰ πᾶς πρὸς τὰ κεῖ, πρὸς τὸν ἀποδιωγμένο Ἰησοῦ, νὰ ἀποδεχθεῖς τὸ μήνυμά του, ποὺ δὲν εἶναι πάντοτε τῆς μόδας. Δὲν λανσάρεται ὡς ἡ τελευταία λέξη τῶν σύγχρονων κοινωνιῶν. Εἶναι μία πράξη ἡρωική. Λέγει ὁ Ρῶσος φιλόσοφος Μπερδιάγεφ: «Μπροστὰ στὸ Σταυρὸ (παραθέτω ἀπὸ μνήμης) κρίνεται ἡ ἐλευθερία μας. Ἐὰν εἶσαι ἀποφασισμένος νὰ ἀκολουθήσεις αὐτὸν τὸν Ἐσταυρωμένο, τὸν παραπεταμένο ἀπὸ τὰς ἀρχὰς καὶ τὰς ἐξουσίας τοῦ κόσμου τούτου, γίνεσαι Χριστιανός. Δὲ θὰ πάρεις ἀμοιβή. Δὲ θὰ σὲ χειροκροτήσουν, γιατί πᾶς στὸν πιὸ παραγκωνισμένο. Ἕνας ἡγέτης, ποὺ πάνω ἀπὸ ἕνα Σταυρὸ ἔχει τὸ θάρρος νὰ λέει: «Δεῦτε πρὸς με πάντες, κἀγὼ ἀναπαύσω ὑμᾶς», τί εἴδους ἡγέτης εἶναι αὐτός; Χωρὶς ἐξουσία, χωρὶς μέσα διαφημίσεως κλπ. Γι αὐτὸ κρίνεται ἡ ἐλευθερία σου, ἐὰν ἀποφασίσεις νὰ πᾶς κοντὰ Του παρ ὅλα αὐτά. Τότε εἶσαι ψυχικὰ ἐλεύθερος. Δὲν σὲ ὠθεῖ κανένα κίνητρο δευτερεῦον, κανένας ἐντυπωσιασμός, κανένα ὕπουλο μέσο ἀπὸ ἐκεῖνα ποὺ χρησιμοποιοῦνται συνήθως γιὰ νὰ μᾶς τραβήξουν ὀπαδοὺς ἢ πελάτες ἢ γιὰ νὰ δημιουργήσουν ρεῦμα. Ἔτσι λοιπὸν ἀκολουθεῖ κανεὶς στὰ σοβαρὰ τὸν Χριστιανισμό. Δὲν ἐννοῶ τὴν τυπικὴ θρησκευτικότητα ποὺ ἔχουμε ὅλοι μας, ἀλλὰ τὴ σοβαρὴ ἀντιμετώπιση γιὰ μιὰ προσέγγιση τῆς οὐσίας τῆς πίστεως. Αὐτὴ εἶναι πράξη ἐλευθερίας. Ὄχι μόνο εἰλικρίνειας καὶ γνησιότητας, ἀλλὰ καὶ πράξη ἐλευθέριας. Αὐτὸ τὸ πράγμα δὲν εἶναι κάτι ποὺ εἶναι ἁπλῶς γραμμένο στὸ Εὐαγγέλιο, ὅπως τὸ ἐξηγοῦν οἱ μεγάλοι Ἀπόστολοι Παῦλος, Ἰωάννης κλπ. Εἶναι ἕνα γεγονός, ποὺ τὸ βλέπουμε βιούμενο στὴν ἱστορία. Δὲν εἶναι μία θεωρία, σπουδαία, ἂν θέλετε. Ἀλλὰ εἶναι μία ζωὴ ποὺ ξεχύνεται. Εἶναι ἕνα ἱστορικὸ γεγονός, τὸ ὅτι τὸ Σπήλαιο διὰ μέσου τῶν αἰώνων ἐβιώθη. Ἂν καὶ αὐτὴ ἡ βίωση στὸ βάθος εἶναι κρυμμένη. Μπορεῖ ἡ ἱστορία νὰ μᾶς ἀναφέρει μερικὰ ἐξωτερικὰ πράγματα σχετικὰ μὲ τὸν Χριστιανισμό, ἀλλά, στὴν οὐσία, ἡ βίωση αὐτοῦ τοῦ μυστηρίου τῆς πίστεως δὲν φαίνεται καὶ δὲν μετριέται. Εἶναι τὸ μεγάλο μυστικὸ τῶν αἰώνων. 14

Πλήρωμα καὶ περιτομή Ἀρχιμ. Δανιὴλ Γ. Ἀεράκη Κλέφτες τοῦ χρόνου Πῶς θὰ πάει τὸ νέο ἔτος, ποὺ πρὶν ἀπὸ λίγο ἀνέτειλε; Ὅπως τὸ πᾶμε ἐμεῖς! Ὁ χρόνος εἶναι ἕνα ἄλογο, ποὺ πηγαίνει ὅπου τὸ ὁδηγεῖ ὁ καβαλάρης. Δὲν εἶναι αὐτόνομος ὁ χρόνος. Μόνος του δὲν περνάει. Τύχη δὲν ὑπάρχει. Στὴν ἀνύπαρκτη θεὰ Τύχη πιστεύουν μόνο ὅσοι ἀρχίζουν τὴ νέα χρονιὰ παίζοντας χαρτοπαίγνιο. Ὁ χρόνος εἶναι χρῆμα. Οἱ ἀρχαῖοι ἔλεγαν: «Χρόνου φείδου». Καὶ ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέγει: «Βλέπετε πῶς περιπατεῖτε, ἐξαγοραζόμενοι τὸν καιρόν, ὅτι αἱ ἡμέραι πονηραὶ εἰσίν». Κι ὅπως τὸ χρῆμα λέγεται ἔτσι, διότι τὸ χρησιμοποιοῦμε, ἔτσι καὶ ὁ χρόνος εἶναι κάτι ποὺ χρησιμοποιεῖται. Χρῆμα καὶ χρόνος, δύο ἀγαθά, ποὺ ἀρχίζουν ἀπὸ ΧΡ, καὶ ποὺ τότε ἀξιοποιοῦνται ὅταν τὰ προσφέρουμε σὲ κάποια ἄλλη λέξη ποὺ ἀρχίζει κι αὐτὴ ἀπὸ ΧΡ ὅταν τὰ προσφέρουμε στὸ Χριστό. Χρῆμα καὶ χρόνος δοσμένα στὸ Χριστό. Ἡ καλύτερη ἐπένδυση τοῦ χρόνου καὶ τοῦ χρήματος εἶναι ὁ Χριστός. Ἕνας χρόνος ἔφυγε. Ἢ μᾶλλον, ἕνα χρόνο ὁλόκληρο μᾶς τὸν ἔκλεψαν. Ὑπάρχουν κλέφτες, ποὺ ληστεύουν τράπεζες. Ὑπάρχουν ἱερόσυλοι, ποὺ κλέβουν ἐκκλησίες, ἱερὲς εἰκόνες καὶ ἱερὰ ἀντικείμενα, Ἀλλ ὑπάρχουν καὶ κλέφτες, ποὺ κλέβουν τὸ χρόνο μας. Γιὰ τέτοιους ἱερόσυλους, ποὺ κλέβουν ὅ,τι πολύτιμο ἔχουμε, τὸ χρόνο μας, τὸ ἐνδιαφέρον μας, τὴν προσοχή μας, τὸ μυαλό μας, τὴν καρδιά μας, μιλάει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα τῆς ἑορτῆς τῆς Περιτομῆς. Ἐφιστώντας τὴν προσοχὴ μας λέγει ὁ μεγάλος Ἀπόστολος: «Βλέπετε μὴ τὶς ὑμᾶς ἔσται ὁ συλαγωγῶν διὰ τῆς φιλοσοφίας καὶ κενῆς ἀπάτης, κατὰ τὴν παράδοσιν τῶν ἀνθρώπων, κατὰ τὰ στοιχεῖα τοῦ κόσμου, καὶ οὐ κατὰ Χριστὸν» (Κολ. 2, 8). Στὰ λόγια αὐτὰ κάνει λόγο γιὰ ἀπατεῶνες, ποὺ μᾶς κλέψανε τὸ χρόνο τῆς μέχρι τώρα ζωῆς μας, μὲ ἀπατηλὰ συνθήματα, μὲ γαργαλιστικὰ θεάματα καὶ ἀκούσματα, μὲ ψευτοθρησκευτικὰ πράγματα. Συγχρόνως μᾶς παρουσιάζει καὶ τὸν τρόπο νὰ ἀξιοποιήσουμε τὸ νέο χρόνο, καὶ γενικὰ «τὸν ὑπόλοιπον χρόνον τῆς ζωῆς ἡμῶν». Ὁδὸς - Δένδρο Οἰκοδομή «Κατὰ Χριστόν»! Νὰ ἡ πορεία μας γιὰ τὸ νέο χρόνο. Ὁ Χριστὸς εἶναι ἡ ὁδός. Νὰ βαδίσουμε τὴν ὁδὸ τοῦ Κυρίου τὴν εὐθεία. Εἶναι ἡ ὁδός, ποὺ ἀσφαλῶς μᾶς ὁδηγεῖ στὴ θέωση, στὴν αἰώνια ζωή. Ἡ ζωὴ μας εἶναι μιὰ πορεία. Ἂν συνεχίσουμε τὴν πορεία πάνω στὸ δρόμο, ποὺ φαντάζει μὲν μὲ τὰ φαντασμαγορικὰ φῶτα τῆς κοσμικῆς χαρᾶς, ἀλλ εἶναι γεμάτος παγίδες καὶ νάρκες, τὸ ἀποτέλεσμα τὸ γνωρίζουμε: Γιὰ τὸν ἑαυτὸ μας ἄγχος καὶ μελαγχολία. Γιὰ τὴν οἰκογένειά μας γκρίνια καὶ διάλυση. Γιὰ τὴν κοινωνία μας ἀτιμία καὶ ἔγκλημα. Γιὰ τὴν πολιτεία μας ἀναρχία. Γιὰ τὸν κόσμο πόλεμοι καὶ ἀκοὲς πολέμων. Θὰ βάλουμε μυαλό; Θὰ μᾶς συνετίσει ἡ τραγωδία τοῦ παρελθόντος; Ἐὰν ναί, τότε θ ἀλλάξουμε πορεία. «Δι ἄλλης ὁδοῦ» θὰ ἐπιστρέψουμε στὴ χαμένη πατρίδα τῆς χαρᾶς, στὸ παλάτι τῆς εὐτυχίας, στὴ βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Καὶ ἡ ὁδὸς αὐτὴ εἶναι ὁ Χριστός. «Ὡς οὖν παρελάβετε τὸν Χριστὸν Ἰησοῦν τὸν Κύριον, ἐν αὐτῷ περιπατεῖτε» (Κολ. 2,6). Ἡ ζωὴ μας εἶναι ἕνα δένδρο. Ἀνεβασμένοι πάνω στὰ κλαριά του, ἀπολαμβάνουμε τὴ γλυκύτητα τῆς ζωῆς. Ἀλλὰ δὲν βλέπουμε τί γίνεται κάτω, στὶς ρίζες τοῦ δένδρου. Δύο ποντικάκια τὶς ροκανίζουν ἀκατάπαυστα, Τὸ 15

ἕνα μαῦρο, τὸ ἄλλο ἄσπρο. Εἶναι ἡ ἡμέρα καὶ ἡ νύκτα. Ἀλληλοδιαδέχονται ἡ μία τὴν ἄλλη καὶ κατατρώγουν τὶς ρίζες τοῦ δένδρου τῆς ζωῆς μας. Κι ἐνῶ ἐμεῖς, ἐπαναπαυμένοι στὴ γλυκύτητα τῆς ζωῆς, τραγουδᾶμε ἀμέριμνα καὶ γλεντᾶμε, κάποιος κραδασμὸς ἀκούγεται. Τὸ δένδρο τῆς ζωῆς μας ξαφνικὰ σωριάζεται κάτω. Ὑπάρχει τρόπος νὰ γίνει ἀειθαλὲς τὸ δένδρο τῆς ζωῆς μας, νὰ εἶναι πάντοτε δροσερὰ τὰ φύλλα του, νὰ εἶναι πάντοτε γλυκεῖς οἱ καρποί του; Ναί! Ὅταν ρίζα τῆς ζωῆς μας ἔχουμε τὸν Ἰησοῦ Χριστό. Τὸ λέγει ὁ ἀπόστ. Παῦλος: «Ἐρριζωμένοι ἐν αὐτῷ» (Κολ. 2, 7). Ἡ ζωὴ ἐν Χριστῷ δὲν μαραίνεται ποτέ. Τὸ δένδρο, ποὺ ἔχει ρίζα τὸ Χριστό, δὲν πεθαίνει. Ἁπλῶς μεταφυτεύεται ἀπὸ τὸ θερμοκήπιο τοῦ χρόνου στὸν κῆπο τῆς αἰωνιότητας. Ὅσοι εἶναι ριζωμένοι στὸ Χριστό, αὐτοὶ δὲν γερνᾶνε ποτέ. Ζοῦν τὴν αἰώνια νεότητα. Ἡ ζωὴ μας εἶναι μία οἰκοδομή. Πολλὰ σπίτια γκρεμίζονται. Καὶ ἂν δὲν τὰ γκρεμίσουν οἱ ἄνθρωποι γιὰ νὰ κτίσουν ἄλλα, τὰ γκρεμίζει ἡ μπουλντόζα τοῦ χρόνου, ἡ φθορὰ τῆς πολυκαιρίας. Καὶ οἱ πνευματικὲς οἰκοδομὲς γκρεμίζονται. Γέμισε ὁ κόσμος ἀπὸ ἐρείπια καὶ συντρίμμια. Οἰκογένειες γκρεμίζονται καὶ διαλύονται. Ὄνειρα γκρεμίζονται καὶ σβήνουν. Μόνο μία οἰκοδομὴ δὲν γκρεμίζεται ποτέ. Ἐκείνη, ποὺ ἔχει θεμέλιο, ἀκρογωνιαῖο λίθο, τὸ Χριστό. Γι αὐτὸ λέγει ὁ Παῦλος: «Ἐν αὐτῷ ἐποικοδομούμενοι» (Κολ. 2, 7). Τὸ πλήρωμα τῆς θεότητος Συνοπτικὰ ὁ νέος χρόνος θὰ πάει καλά, ἂν περπατήσουμε σταθερὰ τὴν ὁδὸ τοῦ Χριστοῦ, ἂν ἔχουμε ρίζα καὶ θεμέλιο τὸ Χριστό. Ἂν ζήσουμε «κατὰ Χριστόν». Καὶ γιὰ νὰ μὴ νομίσουμε, πὼς αὐτὴ εἶναι μία ὡραία φράση, ποὺ τὴν λέμε ἀσυναίσθητα, ὅπως λέμε τὸ «Χρόνια πολλά», ὁ ἀπόστολος Παῦλος μᾶς παρουσιάζει τί εἶναι γιὰ μᾶς ὁ Ἰησοῦς Χριστός. 1. Ὁ Χριστὸς γιὰ τὴν πίστη μας εἶναι «τὸ πλήρωμα τῆς θεότητος». «Ἐν αὐτῷ κατοικεῖ πᾶν τὸ πλήρωμα τῆς θεότητος σωματικῶς» (Κολ. 2, 9). Ὁ Θεὸς ὁλόκληρος κατοικεῖ παντοῦ, διότι βρίσκεται παντοῦ. Καὶ ὁ Χριστὸς εἶναι ὁλόκληρη ἡ θεότητα. Ὁ Χριστὸς δὲν εἶναι κτίσμα τῆς θεότητας, ἀλλ οὔτε εἶναι καὶ μέρος τῆς θεότητας. Εἶναι πλήρης ἡ θεότητα. Εἶναι ὅλος ὁ Θεός. Εἶναι βέβαια ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ, δὲν εἶναι ὁ Θεὸς Πατέρας, ἀλλ εἶναι ἕνα μὲ τὸ Θεὸ Πατέρα. «Ἐγὼ καὶ ὁ Πατὴρ ἕν ἐσμέν (Ἰωάν. 10,30), διεκήρυξε. Ἂς τὸ ἀκούσουν oἱ Χιλιαστές, οἱ ἀντίχριστοι αὐτοὶ διαστρεβλωτὲς τῆς ἀλήθειας. Σαφέστατα τὸ λέγει ὁ Παῦλος: «Ἐν αὐτῷ (τῷ Χριστῷ) κατοικεῖ πᾶν τὸ πλήρωμα τῆς θεότητος σωματικῶς». Καὶ γιὰ νὰ μὴ νομίσει κανείς, ὅτι πρόκειται γιὰ συμβολικὴ παρουσία καὶ ἐνοίκηση τῆς θεότητας, προσθέτει ὁ Παῦλος: «σωματικῶς». Μέσα στὸ σῶμα, ποὺ προσέλαβε κατὰ τὴ σάρκωσή του ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ, κατοικεῖ τὸ πλήρωμα τῆς θεότητας, ὁλόκληρη ἡ θεότητα. Ἄλλωστε δὲν ὑπάρχει θεότητα χωρὶς πλήρωμα. Ἡ θεότητα εἶναι ἀμέριστη, ἀκομμάτιαστη. Εἶναι «Τριὰς ὁμοούσιος καὶ ἀχώριστος». Ὁ Χριστὸς περιτέμνεται σὰν ἄνθρωπος. Αὐτό, τὸ ὀκτὼ ἡμερῶν βρέφος, ποὺ ὑφίσταται τὴν Ἰουδαϊκὴ σαρκικὴ περιτομή, εἶναι ὁ μεγάλος καὶ τέλειος Θεός, «ὁ ὀκταήμερος κατὰ τὴν Μητέρα, ὁ Ἄναρχος κατὰ τὸν Πατέρα. Αὐτῷ βοήσωμεν Σὺ εἶ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ἐλέησον ἡμᾶς» (ἀπὸ τὰ στιχηρὰ τοῦ Ἑσπερινοῦ τῆς ἑορτῆς), 2. Ὁ Χριστὸς εἶναι καὶ τὸ πλήρωμα τοῦ Μωσαϊκοῦ Νόμου. Μὲ τὴν περιτομὴ του ἐφαρμόζει καὶ σ ἕνα ἀκόμη σημεῖο τὸ Νόμο. «Καὶ νόμον ἐκπληρῶν, περιτομὴν θελήσει καταδέχῃ σαρκικὴν» (ἀπὸ τὸ ἀπολυτίκιο τῆς ἑορτῆς). Τὸ πλήρωμα τῆς ζωῆς μας 3. Ὁ Χριστὸς εἶναι καὶ τὸ δικό μας πλήρωμα. Ἡ σάρκα, τὴν ὁποία προσέλαβε καὶ συνέκλεισε μέσα της τὸ πλήρωμα τῆς θεότητας, 16

(Κολ. 2, 10). Ἡ ζωὴ μας εἶναι τρόπον τινα ἕνα ἅγιο Ποτήριο, ποὺ πρέπει νὰ εἶναι γεμᾶτο Χριστό. περιλαμβάνει κι ἐμᾶς. Τὸ «σωματικῶς» ἀναφέρεται σ ὁλόκληρη τὴν ἀνθρώπινη φύση, στὴν ὁποία ἀνήκουμε κι ἐμεῖς. Ὁ Θεὸς εἶναι «ὁ πανταχοῦ παρὼν καὶ τὰ πάντα πληρῶν». Γεμίζει τὰ σύμπαντα μὲ τὴν ἀόρατη παρουσία του. Στὴν περίπτωση δὲ τοῦ σαρκωμένου Θεοῦ, τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἔχουμε καὶ κάτι τὸ ξεχωριστό. Ὁ Θεὸς γέμισε καὶ γεμίζει τὰ σύμπαντα καὶ μὲ τὴν ὁρατὴ παρουσία του, ὡς Θεάνθρωπος. Δὲν ἔχουμε ἁπλῶς τὸ πλήρωμα τοῦ Θεοῦ ἔχουμε τὸ πλήρωμα τοῦ Θεανθρώπου. Ὁ Θεάνθρωπος γέμισε τὴν ὕπαρξη τῆς Παναγίας Μητρός του. Ὁ ἴδιος εἶναι τὸ πλήρωμα τοῦ ἁγίου Ποτηρίου, στὸ μυστήριο τῆς Θ. Εὐχαριστίας. Ὁ Ἄρτος, ποὺ ρίπτει ὁ λειτουργὸς στὸ Ἅγ. Ποτήριο, εἶναι ὁλόκληρος ὁ Θεάνθρωπος Ἰησοῦς Χριστός. Γι αὐτὸ καὶ λέγει ἐκείνη τὴν ὥρα: «Πλήρωμα ποτηρίου, Πίστεως, Πνεύματος Ἁγίου. Ἀμήν». Ὁ Θεάνθρωπος Χριστὸς εἶναι καὶ τὸ πλήρωμα τῆς ζωῆς μας. Γι αὐτὸ λέγει ὁ Παῦλος: «Καὶ ἐστὲ ἐν αὐτῷ πεπληρωμένοι» Φαντασθεῖτε ἕνα Ἅγιο Ποτήριο, νὰ τὸ ἁρπάζει χέρι ἀσεβοῦς καὶ νὰ τὸ βεβηλώνει, ὅπως ὁ Βαλτάσαρ τὴν παλαιὰ ἐποχὴ ἔκλεψε τὰ σκεύη τοῦ ναοῦ τῶν Ἱεροσολύμων καὶ τὰ μετέτρεψε σὲ κρασοπότηρα. Φαντασθεῖτε τὸ Ἅγιο Ποτήριο γεμάτο ἀπὸ ἀκαθαρσίες. Ἀνατριχιάζουμε καὶ μὲ τὴ σκέψη, καὶ μὲ τὴ φανταστικὴ ὑπόθεση ἑνὸς τέτοιου θεάματος. Καὶ ὅμως, ἀδελφοί μου! Στὴν πραγματικότητα κάτι τέτοιο συμβαίνει. Ἐμεῖς, μόνοι μας, μὲ τὴ θέλησή μας, προσφέρουμε τὸ Ἅγιο Ποτήριο τῆς ὑπάρξεώς μας στὸ Διάβολο, γιὰ νὰ τὸ γεμίσει ἀκαθαρσίες. Εἴμεθα «πεπληρωμένοι», γεμᾶτοι ἀπὸ ἁμαρτίες. Καὶ φυσικά, ὅσοι εἶναι γεμᾶτοι ἀπὸ ἁμαρτίες, εἶναι ἄδειοι πνευματικά. Συμβαίνει κάτι τὸ ὀξύμωρο: Ὅσο γεμίζουμε τὴ ζωή μας μὲ ἁμαρτίες, ὑλικὰ πράγματα, κοσμικὲς ἐπιδιώξεις, τόσο αἰσθανόμεθα ἕνα ἀπέραντο κενὸ μέσα μας. Τὸ πλήρωμα τοῦ κόσμου εἶναι ἄδειασμα τῆς ψυχῆς. Εἶναι κενὸς ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος. Τίποτε δὲν τὸν γεμίζει. Καὶ πρὸ παντὸς εἶναι ἄδειος ἀπὸ χαρά. Κι αὐτό, διότι εἶναι ἄδειος ἀπὸ Χριστό. Ὁ Χριστὸς γιὰ τὸν πιστὸ εἶναι τὸ πλήρωμα τῆς ζωῆς. Ὅπως δὲν μποροῦμε νὰ κομματιάσουμε τὸ Χριστὸ καὶ νὰ δεχθοῦμε τὸ μισὸ Χριστό, τὸ Χριστὸ μόνο σὰν ἄνθρωπο ἢ τὸ Χριστὸ μόνο σὰν Θεό, ἔτσι δὲν μποροῦμε νὰ κομματιάσουμε τὸ Χριστὸ στὴ ζωή μας καὶ νὰ ποῦμε: «Δέχομαι μόνο ἐκεῖνες ἢ ἐκεῖνες τὶς ἐντολὲς τοῦ Χριστοῦ, τὶς ἄλλες τὶς ἀπορρίπτω». Οὔτε ἔχουμε δικαίωμα νὰ διχάσουμε τὸν ἑαυτό μας καὶ νὰ δώσουμε λίγο χρόνο στὸ Χριστό, λίγο στὸ Διάβολο λίγο ἐνδιαφέρον γιὰ τὸ Χριστό, λίγο γιὰ τὴν ἁμαρτία τὶς μισὲς μέρες στὸ Χριστό, τὶς μισὲς στὸ Διάβολο τὶς μισὲς Κυριακὲς στὸν ἐκκλησιασμό, τὶς ἄλλες μισὲς στὶς ἐκδρομὲς ἢ στὸν ὕπνο. Ὁ Χριστὸς εἶναι τὸ πλήρωμα. Γεμίζει ὁλόκληρη τὴ ζωή μας. Ἂν ὁ χρόνος ἐκλειφθεῖ σὰν ἕνα ποτήρι, ἀρκετὰ ποτήρια προηγουμένων ἐτῶν τὰ γεμίσαμε μὲ ἄχρηστα, περιττὰ ἢ καὶ βρώμικα πράγματα. 17

Τὸ ποτήρι ἢ τὰ ποτήρια τῶν ὑπολοίπων ἐτῶν τῆς ζωῆς μας ἂς τὰ γεμίσουμε μὲ «εὐωδία Χριστοῦ». «Ἀρκετὸς γὰρ ἡμῖν ὁ παρεληλυθὼς χρόνος τοῦ βίου τὸ θέλημα τῶν ἐθνῶν κατεργάσασθαι, πεπορευμένοις ἐν ἀσελγείαις, ἐπιθυμίαις, οἰνοφλυγίαις, κώμοις, πότοις καὶ ἀθεμίτοις εἰδωλολατρίαις» (Α Πέτρ. 4, 3). Μὲ τὸ Χριστὸ ποτὲ δὲν ὑφίσταται κενό, ποτὲ μοναξιά, ποτὲ κατάθλιψη στὴν ψυχή μας. Τὸ πλήρωμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι πλήρωμα χαρᾶς. Πνευματικὴ περιτομὴ Ὁ Χριστὸς τέλος εἶναι ἡ περιτομή μας. Ἡ δική του περιτομὴ σημαίνει δύο πράγματα: Συγκατάβαση καὶ προτύπωση. Ταπείνωση καὶ διδασκαλία. Ἄκρα ταπείνωση ἡ γέννηση τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ μέσα στὸ σπήλαιο. Ἄκρα συγκατάβαση ἡ ἐπισφράγιση τοῦ Χριστοῦ Κυρίου μὲ τὴ σφραγίδα τῆς σαρκικῆς περιτομῆς, «Συγκαταβαίνων ὁ Σωτὴρ τῷ γένει τῶν ἀνθρώπων, κατεδέξατο σπάργανων περιβολὴν οὐκ ἐβδελύξατο σαρκὸς τὴν περιτομήν, ὁ ὀκταήμερος κατὰ τὴν Μητέρα, ὁ ἄναρχος κατὰ τὸν Πατέρα» (ἀπὸ τὰ στιχηρὰ τοῦ ἑσπερινοῦ τῆς ἑορτῆς). Ἔχει ὅμως, ὅπως εἴπαμε, καὶ τὸν τυπωτικὸ καὶ διδακτικὸ χαρακτήρα της ἡ περιτομή. Προτυπώνει καὶ συμβολίζει τὴ δική μας πνευματικὴ περιτομή. Γιὰ τὴν περιτομὴ αὐτή, τὴν «ἀχειροποίητο», μιλάει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «Ἐν ᾧ καὶ περιετμήθητε περιτομῇ ἀχειροποιήτῳ ἐν τῇ ἀπεκδύσει τοῦ σώματος τῶν ἁμαρτιῶν τῆς σαρκός, ἐν τῇ περιτομῇ τοῦ Χριστοῦ» (Κολ. 2,11). Μὲ τὴν Ἰουδαϊκὴ περιτομὴ κοβόταν ἕνα μικρό, ἐλάχιστο, τμῆμα ἀπὸ τὴν ἄκρη τῆς σάρκας τοῦ ἀγοριοῦ. Ἡ περιτομὴ αὐτή, μετὰ Χριστόν, εἶναι ἄχρηστη. Ἦταν τύπος κάποιας οὐσίας. Ἦταν ἡ σκιὰ κάποιου ἥλιου. Ἡ οὐσία καὶ ὁ ἥλιος ἦλθε. Ὁ τύπος καὶ ἡ σκιὰ δὲν χρειάζονται. Γι αὐτὸ ψάλλουμε: «Παρῆλθεν ἡ σκιὰ τοῦ νόμου, τῆς χάριτος ἐλθούσης» (ἀπὸ τὸ δοξαστικό τοῦ ἑσπερινοῦ τοῦ β ἤχου). Νέα περιτομὴ ἰσχύει γιὰ τοὺς χριστιανούς. Κόβονται καὶ ἀποβάλλονται οἱ ἁμαρτίες καὶ τὰ πάθη τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι «περιτομὴ καρδίας ἐν πνεύματι, οὐ γράμματι» (Ρωμ. 2, 29). Ἡ Ἰουδαϊκὴ περιτομὴ γινόταν μὲ τὸ χέρι ἀνθρώπου. Ἡ νέα περιτομὴ γίνεται μὲ τὴ χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὁ ἄνθρωπος δὲν ἀλλάζει χωρὶς Πνεῦμα Ἅγιο. Εὔκολα ἀλλάζει τὸ πουκάμισό του, βγάζοντας τὸ παλαιὸ καὶ φορώντας νέο. Δύσκολα ξεντύνεται τὸν παλαιὸ ἄνθρωπο. Χρειάζεται ἡ χάρις, ἡ δύναμη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Στὴν Ἰουδαϊκὴ περιτομὴ χρησιμοποιοῦσαν μαχαίρι κοφτερό. Στὴν πνευματικὴ περιτομὴ μαχαίρι εἶναι ὁ Χριστός. Ἀγαπητοί! Ἂν παρουσιασθεῖ πάνω στὸ σῶμα μας κάποιο ἀπόστημα ἢ κάποιος ὄγκος, ἀμέσως καταφεύγουμε στὸ γιατρό. Κι ἐκεῖνος δίνει ἀμέσως ἐντολή: -Χρειάζεται μαχαίρι! Ἀμέσως νὰ γίνει χειρουργικὴ ἐπέμβαση! Γεμίσαμε ὄγκους καὶ ἀποστήματα. Εἶναι οἱ κακοήθεις ὄγκοι τῶν παθῶν, τὰ ἀποστήματα τῆς ἁμαρτίας. Μὲ ἡμίμετρα δὲν θεραπεύεται ἡ ψυχή μας. Μὲ καταπλάσματα καὶ ἀλοιφὲς δὲν σωζόμαστε. Χρειάζεται μαχαίρι. Ἀπὸ δικῆς μας πλευρᾶς μαχαίρι εἶναι ἡ ἀπόφαση. Ἀπὸ πλευρᾶς τοῦ Θεοῦ εἶναι τὸ μαχαίρι τῆς ἀγάπης του, τῆς χάριτός του. Κύριε, ὅσο κι ἂν πονέσουμε, κόψε μας τὰ πάθη μας μὲ τὸ μαχαίρι τῆς ἀγάπης σου. Ἕνα ποθοῦμε: Ν ἀπαλλαγοῦμε. Χωρὶς πάθη, ἤ, ἔστω, μὲ λιγότερα πάθη, νὰ ζήσουμε τὸν ὑπόλοιπο βίο. Ἁγνότεροι καὶ καθαρότεροι. Κάνε νὰ δεχθοῦμε «παθῶν τὴν περιτομήν». Νὰ ὑποστοῦμε τὴν ἐγχείρηση, τὸ ξερίζωμα τῶν ἁμαρτιῶν μας. Σύμφωνα μὲ τὸ δικό σου θέλημα «τὸν ἐπίλοιπον ἐν σαρκὶ βιῶσαι χρόνον» (Α Πέτρ. 4, 2). 18

Τὰ Χριστούγεννα στὴν ποίηση τοῦ Κωστῆ Παλαμᾶ Κώστα Παπαδημητρίου, σ. Σχολικοῦ Συμβούλου Μαρτύριο Ταντάλου μοιάζει ἡ πνευματικὴ ζωὴ τοῦ ποιητῆ Κωστῆ Παλαμᾶ. Ἡ ψυχὴ του κλυδωνίζεται χωρὶς ἀναπαμὸ ἀνάμεσα σὲ δύο ἀντίθετους πόθους, ποὺ ὁ καθένας τὸν τραβάει γοητευτικὰ πρὸς τὴ μεριά του. Ἀπ τὴ μιὰ τὸν ταράζει ἡ ἑωσφορικὴ ἐπανάσταση γιὰ τὶς χαρὲς τῆς ζωῆς καὶ τῆς ὕλης κι ἀπ τὴν ἄλλη ἡ συγκινητικὴ νοσταλγία πρὸς τὸ θεῖο, «τὸ ὡραῖο καὶ καθάριο τ οὐρανοῦ». Ἀνάλογο εἶναι καὶ τὸ ποιητικὸ καὶ κριτικό του ἔργο. Παράλληλα μὲ τὴν ἀρχαία τραγωδία καὶ τὸν διθύραμβο ἀντικαθρεπτίζεται καὶ ἡ ἀναστροφή του μὲ τὰ ἱερὰ κείμενα ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιο ὥς τὴν ὑμνογραφία τῆς Ἐκκλησίας. Κάποτε δοκιμάζει «ἐκ τῆς ἀπιστίας τὴν κάμπη καὶ τῆς ἀμφιβολίας τὰ καρφιὰ» (Π.Μ.Πολιτεία). «Ἔχει τὴ συνείδηση τοῦ σκεπτικισμοῦ του, μὰ συχνὰ τὸν ἐνοχλεῖ τούτη ἡ ἀρρώστια» (Ἅπαντα τ. 12, σελ. 445). Συχνότερα ὅμως μεταστρέφεται καὶ νιώθει τὴν ἀνάγκη νὰ ὑψώση δέηση ἐξιλέωσης καὶ θερμὲς ἱκεσίες. Μὲ δέος προσβλέπει τότε στὴν ἀληθινὴ ἀλήθεια καὶ ζητάει σωτηρία ἀπὸ τὴ μεγαθυμία τοῦ Θεοῦ. Ζητάει μία ἐλπίδα φωτός, ἕνα καταφύγιο ἀπὸ τὸ δαρμὸ τῆς ἀπιστίας. Ἀφήνει τότε νὰ τὸν συγκινήσουν θέματα ὑπαρξιακὰ ποὺ τὸν μεταρσιώνουν πνευματικὰ καὶ μᾶς δίνει ἀναβλύσματα συναισθηματικά της ψυχῆς του, ποὺ κυλᾶνε σ ἕνα κανάλι τεχνουργημένο μὲ σμιλεμένους στίχους ὀμορφοπλεγμένους σὲ ἁρμονικὲς στροφές. Τότε βρίσκει τὸν πραγματικὸ ἑαυτό του, ἡ φωνὴ του γίνεται γλυκειά, μελωδικὴ καὶ οἱ στίχοι του παίρνουν τὸ ρυθμὸ τοῦ παρακλητικοῦ κασσιανισμοῦ: «Τὸ σῶμα, τὸ αἷμα Σου, Χριστέ μου / γιὰ νὰ πιῶ, / χτύπα τὴ σκέψη, σκότωσέ μου / τὸ σκορπιό. / Δίχως νὰ ψάχνω ὁ ἄθλιος μπροστά Σου / γυρευτὴς / τῆς ἄχραντης ἁγνὰ ὀμορφιᾶς Σου / λατρευτῆς» (Δ.Σ. Θωμᾶς, 311) Προσεγγίζει καὶ ζῆ, ὑμνολογεῖ καὶ δοξολογεῖ τὶς γιορτὲς τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Ἰδιαίτερα στέκεται μπροστὰ στὸ «Μέγα μυστήριον» τῆς ἐνανθρώπησης τοῦ Θεοῦ, τῆς ἀγάπης καὶ τῆς θείας συγκατάβασης, τὰ Χριστούγεννα. Τὸν θαμπώνει μὲ τὴ λάμψη του τὸ ἀνέσπερο φῶς τοῦ Ἄστρου τῆς Βηθλεέμ: «Τί φῶς καὶ χρῶμα κ ἐμορφιὰ νὰ σκόρπιζε τ ἀστέρι / ὁπού στὴν κούνια τοῦ Χριστοῦ τοὺς Μάγους ἔχει φέρει! / Ποιὸς ἄγγελος τὸ διάλεξε γιὰ τέτοιο ταχυδρόμο! / Τ ἄλλα τ ἀστέρια θὰ βλεπαν τὸ φωτεινό του δρόμο / κι ἀπὸ τὴ ζήλεια θὰ τρεμαν... / καὶ μόνο ὅταν τὰ λαμπρὰ Χριστούγεννα θὰ μποῦν / θαρρῶ πὼς οἱ ἀκτίνες του μὲς τὴν ψυχή μου λάμπουν». Στὸ δεύτερο μέρος τοῦ ἴδιου ποιήματος μὲ τίτλο «Χριστούγεννα» καταφέρνει ὁ ποιητὴς καὶ συνδυάζει τὴ μεγάλη αὐτὴ γιορτὴ μὲ τὶς παραδόσεις τοῦ λαοῦ μας καὶ τὰ ἔθιμα τῆς χριστιανικῆς οἰκογένειας. Πόση οἰκογενειακὴ θαλπωρὴ δὲ σκορπίζουν σὲ μικροὺς καὶ μεγάλους οἱ στίχοι: «Ἄχ! ἄχ!, Χριστουγεννιάτικο τῆς φαμελιᾶς τραπέζι / ποὺ ταίρι ταίρ ἡ ὄρεξη μὲ τὴν ἀγάπη παίζει! / Τὰ ποτηράκια ἠχοῦν γλυκά, λαμποκοποῦν τὰ πιάτα, / Γύρω φαιδρὰ γεράματα καὶ προκομμένα νιάτα!» Ἐπανέρχεται στὸ ἴδιο ποίημα μὲ στίχους πνευματικότερους. Θέλει μὲ ταπείνωση νὰ πλησιάση τὸ θεῖο Βρέφος καὶ νὰ νιώση τὸ λυτρωτικὸ μήνυμα ποὺ ἐκπορεύεται ἀπὸ τὴν ταπεινὴ φάτνη. Πλησιάζει νοερὰ καὶ ἀντικρύζει τὸν νεογέννητο Χριστὸ καὶ μὲ συντριβὴ δέεται μὲ τὴν ἁγνότητα μικροῦ παιδιοῦ: 19

«Νάμουν τοῦ στάβλου ἕν ἄχυρο, ἕνα φτωχὸ κομμάτι, / τὴν ὥρα π ἄνοιξ ὁ Χριστὸς στὸν ἥλιο του τὸ μάτι! / Νὰ δῶ τὴν πρώτη του ματιὰ καὶ τὸ χαμόγελό του, / τὸ στέμμα τῶν ἀκτίνων του γύρω στὸ μέτωπό του / νὰ λάμψω ἀπὸ τὴ λάμψη του κι ἐγὼ σὰ διαμαντάκι, / κι ἀπὸ τὴ θεία του πνοὴ νὰ γίνω λουλουδάκι, / νὰ μοσχοβοληθῶ κι ἐγὼ ἀπὸ τὴν εὐωδία / ποὺ ἄναψε στὰ πόδια του τῶν Μάγων ἡ λατρεία. / Νὰ ἰδῶ τὴν Ἀειπάρθενο, νὰ ἰδῶ τὸ πρόσωπό της, / πῶς ἐκοκκίνισε, καθὼς πρωτοεῖδε τὸ μικρό της, / ὅταν λευκό, πανεύοσμο τὸ προσωπάκι ἐκεῖνο / τῆς θύμισ ἔτσι ἄθελα τοῦ Γαβριὴλ τὸν κρίνο...». Τέτοια λόγια σάλπισε ἡ φωνὴ τοῦ ποιητῆ κείνη τὴν καλή του ὥρα ποὺ συνταίριαζε μὲς τὴν ἁγνὴ ψυχὴ του ἕνα ἀπὸ τὰ μελωδικότερα τραγούδια του. Ἁπλὸ καὶ πολὺ ποτισμένο μὲ στοχαστικὴ χαρὰ καὶ ὑπεράνθρωπη γαλήνη. Τὰ πνευματικὰ ἐρεθίσματα ἀπὸ τὴ θεία μορφὴ τοῦ νεογέννητου Βρέφους εἶναι ἔντονα καὶ χαράζονται βαθειὰ μέσα του. Τόσο ποὺ τὸν ἐπηρεάζουν καὶ στὸν ὕπνο του. Βλέπει ὄνειρο ποὺ τὸ διηγεῖται στὴ συλλογή του: «Τὰ χρόνιά μου καὶ τὰ χαρτιά μου». Ἀποσποῦμε τὸ σχετικὸ κομμάτι: «Στὸ πατρικὸ τὸ εἰκονοστάσι τὸ σκοτεινὸ βρέθηκ ἀγνάντια. Ἀνάμεσα στὶς εἰκόνες μιὰ Παναγιὰ σὰν ἁλυσοδεμένη μέσα στὸ γαλάζιο της μανδύα, μὰ πάντα στὴν ὄψη της κρατώντας μιὰν αὐστηρὴ προσήλωση σὲ κάτι ὑπερκόσμιο. Στὴν ἀγκαλιά της τὸ Θεάνθρωπο Βρέφος. Ἔξαφνα τὸ Θεάνθρωπο Βρέφος σάλεψε σὰ νὰ ἤθελε νὰ λυτρωθῆ ἀπὸ τὴν ἀγκαλιὰ τῆς Μητέρας του καὶ νάβγη ἀπὸ τὴ φυλακὴ τῆς εἰκόνας. Ἅπλωσε πρὸς ἐμένα τὰ χεράκια του, μοῦ χαμογέλασε καὶ τὰ χεράκια του τὰ κράτησε ἀποπάνω μου, σὰ νὰ ἤθελε νὰ μ εὐλογήση, σὰ νάθελε νὰ παίξη μαζί μου, μὲ σάλεμα, μαζὶ περιχάρο καὶ μυστικὸ καὶ ὑπέρτατο, σὰν παιδιοῦ καὶ σὰ Θεοῦ. Κ ἕνα μυστικὸ ψιθύρισμα χαΐδεψε τ αὐτιά μου: -Πιστεύεις; Κ ἐγὼ αἰσθάνθηκα πρωτάκουστη συγκίνηση καὶ λύγισα τὰ γόνατά μου γιὰ νὰ προσπέσω στὰ πόδια του. Ἀλλὰ κρατήθηκ ἀμέσως ἀπὸ κάποιο ἄλλο αἴσθημα ἀμφιβολίας καὶ περηφάνειας καὶ τοῦ ἀποκρίθηκα: -Πιστεύω πὼς ὀνειρεύομαι. Μακάρι νὰ εἶταν ἀλήθεια. Ὄνειρο ὡραιότερο δὲν ξανάειδα, οὔτε θὰ ξαναϊδῶ. Ξέρω πὼς κοιμᾶμαι καὶ πὼς θὰ φύγη τόνειρο. Ἀκούστηκαν βροντόλαλες οἱ Χριστουγεννιάτικες καμπάνες (Ἅπαντα, τόμ. 4, σελ. 291). Τὸν κατέχει ἡ αἰώνια δίψα τοῦ καθαροῦ ἀγναντέματος τῶν θείων ὁραμάτων φυλαγμένη ἀπὸ τὴ σκληρὴ κρυάδα τῶν φιλοσοφικῶν θεωριῶν καὶ τῆς φυλακῆς τοῦ λογικοῦ καὶ σὲ τέτοιες στιγμὲς ποὺ εἶναι οἱ οὐσιαστικότερες κινήσεις τῆς ψυχῆς του, βυθίζει τὸν ἑαυτό του στὰ ἐνδότερα καὶ ἀδιόρατα κρησφύγετα τῆς ὕπαρξής του καὶ βλέπει μὲ τὰ ἄϋλα μάτια του, μάτια μεταφυσικά, κόσμους ὑπερούσιους, «πράγματα κρυμμένα καὶ ἀθώρητα». Διαβάζουμε στὸ ποίημά του «Τὰ μάτια τῆς ψυχῆς μου»: Στὰ βάθη τῆς ψυχῆς μου, χαρίσματα θεϊκὰ / ὁλανοιγμένα νιώθω δυὸ μάτια μυστικά. Δὲν τὰ φωτίζει ὁ ἥλιος ποὺ λάμπει γιὰ τὴ γῆ / καὶ παίρνουν φῶς ἀπ ἄλλη πιὸ καθαρὴ πηγή. Στὰ βάθη τῆς ψυχῆς μου, ποὺ πάθη ταπεινὰ / δὲν ἔχουν τόπο, νιώθω δυὸ μάτια φωτεινά. Καὶ βλέπω τὰ κρυμμένα, τ ἀθώρητα θωρῶ, / τὸν ἄνθρωπο, τὴν πλάση, τ ἀστέρια, τὸν καιρό. Στὰ βάθη τῆς ψυχῆς μου κι ἐκεῖ ποὺ δὲν μπορεῖς / ποτέ σου νάμπης-νιώθω δυὸ μάτια ὁλημερίς... Χειροπιαστὰ ξανοίγω τὰ πλάσματα τοῦ 20