ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ. Ενότητα 12: Ο ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ. ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Τμήμα Ιερατικών Σπουδών

Transcript

1 ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ Ενότητα 12: Ο ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ Τμήμα Ιερατικών Σπουδών

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Σκοποί ενότητας Ξεκαθαρίζεται ότι όταν η χριστιανική διδασκαλία κάνει λόγο για οντολογία αναφέρεται στην άκτιστη θεία θέληση και ενέργεια και όχι σε κάποια απρόσωπη μεταφυσική αρχή. Τα δύο επίπεδα που βιώνεται η χριστιανική ηθική είναι το ψυχολογικό ή κοινωνικό και το πνευματικό ή οντολογικό. Ο οντολογικός χαρακτήρας της χριστιανικής ηθικής θεμελιώνεται στο πρόσωπο του Χριστού, προσεγγίζεται με την εφαρμογή του θείου θελήματος και αφορά την εσωτερική σχέση του χριστιανού με τη βασιλεία του Θεού. 4

5 Περιεχόμενα ενότητας Ο ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ. 5

6 ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (1/11) Ως φιλοσοφικός όρος η οντολογία συμπίπτει με τη μεταφυσική. Φιλοσοφική θεολογία και χριστιανική διδασκαλία διαφέρουν ολοκληρωτικά. Η φιλοσοφική θεολογία τοποθετεί τα πάντα στην περιοχή του κτιστού. Η χριστιανική διδασκαλία όταν κάνει λόγο για οντολογία δεν αναφέρεται σε κάποια απρόσωπη μεταφυσική αρχή, αλλά στην άκτιστη θέληση και ενέργειά της. Με την πρόσληψη της μεταφυσικής, όπως αυτή εκφράζεται στη φιλοσοφική θεολογία, υποκαθίσταται το άκτιστο από το κτιστό. Η ανθρώπινη σκέψη παίρνει τη θέση της άκτιστης δημιουργικής αιτίας. Το φαινόμενο αυτό παρουσιάζεται στη νεότερη θεολογία, η οποία χάνει την αληθινή οντολογία της, υιοθετεί κάποια φανταστική αρχή και οδηγείται μοιραία στην εκκοσμίκευση. 6

7 ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (2/11) Η χριστιανική οντολογία υπερβάλλει τόσο τη δημιουργία όσο και τη σκέψη των δημιουργημάτων. Δεν αφορά μόνο την αρχή των όντων αλλά και την ανάπτυξη και τελείωσή τους. Αιτία των όντων είναι η θεία ενέργεια. Τα όντα οφείλουν την ύπαρξή τους και την παραμονή τους στο είναι στον Θεό. 7

8 ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (3/11) Ο όρος οντολογία στη χριστιανική ηθική χρησιμοποιείται με θεολογική έννοια (όχι φιλοσοφική) και έχει βαθύτατες ανθρωπολογικές προεκτάσεις. Η χριστιανική ηθική μπορεί να βιωθεί σε δύο επίπεδα: 1. Ψυχολογικό ή κοινωνικό, που είναι φυσικό ή ανθρώπινο (κυρίως η Π.Δ.). 2. Πνευματικό ή οντολογικό, που είναι χαρισματικό ή θεανθρώπινο (κυρίως η Κ.Δ.). 8

9 ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (4/11) Η επί του Όρους Ομιλία υποστηρίζεται ότι εσωτερικεύει τον Μωσαϊκό Νόμο. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα έχουμε το εξής: «Ἠκούσατε ὅτι ἐρρέθη τοῖς ἀρχαίοις, οὐ φονεύσεις ὃς δ ἂν φονεύσῃ, ἔνοχος ἔσται τῇ κρίσει. Εγὼ δὲ λέγω ὑμῖν ὅτι πᾶς ὁ ὀργιζόμενος τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ εἰκῆ ἔνοχος ἔσται τῇ κρίσει» (Μτ. 5,21-22). Ο Χριστός όμως ενδιαφέρεται και πραγματοποιεί κάτι πολύ περισσότερο από την καταπολέμηση των αμαρτιών με την εκρίζωση των αιτιών τους. 9

10 ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (5/11) Ο Χριστός εισάγει στον κόσμο μια νέα οντολογία: «εἴ τις ἐν Χριστῷ καινὴ κτίσις τὰ ἀρχαῖα παρῆλθεν, ἰδοὺ γέγονε καινὰ τὰ πάντα». (Β Κορ. 5, 17). Ο πιστός γίνεται κοινωνός της άκτιστης χάρης του Θεού και έτσι αποκτά τις νέες οντολογικές προϋποθέσεις που καθιστούν δυνατή τη βίωση της χριστιανικής ηθικής. Η εν Χριστώ ζωή που προσφέρεται με τα μυστήρια της Εκκλησίας γίνεται η βάση για την κατά Χριστόν ζωή. (νέα οντολογία-νέα ηθική). 10

11 ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (6/11) Η νέα αυτή οντολογία θεμελιώνεται στο πρόσωπο του Χριστού: «ἐγώ εἰμι ὁ ἄρτος τῆς ζωῆς ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἔχει ζωὴν αἰώνιον ἐν ἐμοὶ μένει, κἀγὼ ἐν αὐτῷ. Καθὼς ἀπέστειλέ με ὁ ζῶν Πατὴρ κἀγὼ ζῶ διὰ τὸν Πατέρα, καὶ ὁ τρώγων με κἀκεῖνος ζήσεται δι' ἐμέ». (Ἰω. 6, 48-57). Η νέα αυτή οντολογία εκδηλώνεται με το χριστιανικό ήθος, που σε τελική ανάλυση δεν είναι ανθρώπινο, αλλά θεανθρώπινο. Είναι το ήθος που καλλιεργεί ο άνθρωπος ως κοινωνός και μιμητής της ζωής του Θεού. (ένθεο ήθος). 11

12 ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (7/11) Η χριστιανική αλήθεια προσεγγίζεται με την εφαρμογή του θελήματος του Θεού στην καθημερινή ζωή και αναστροφή. Όποιος θέλει να γνωρίσει τη διδασκαλία του Χριστού πρέπει πρώτα να ξεκινήσει από την τήρησή της. Συνεπώς, η αλήθεια της χριστιανικής ηθικής έχει εμπειρική επαλήθευση. Το θέλημα του Θεού ανταποκρίνεται στο αυθεντικό ανθρώπινο είναι. Όποιος το δέχεται γνωρίζει τον αληθινό του εαυτό και καταξιώνει τον σκοπό της ύπαρξής του. Φυσικά ανακαλύπτει και την αθεράπευτη κατάστασή του, και διαπιστώνει την αδυναμία να νικήσει την αμαρτία στηριζόμενος μόνο στις δικές του δυνάμεις. 12

13 ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (8/11) Η εκπλήρωση του σκοπού της ύπαρξης του ανθρώπου είναι για τον άνθρωπο ανέφικτη, καθώς η αμαρτωλότητά του εκφράζει την θνητότητά του. Η χριστιανική ζωή στην τέλεια μορφή της είναι για τον άνθρωπο απρόσιτη, γιατί δεν είναι ανθρώπινη αλλά θεανθρώπινη. Χριστιανική ζωή είναι να ζει ο ίδιος ο Χριστός μέσα στον άνθρωπο, ή όπως ο απόστολος Παύλος ομολογεί: «ζῶ δὲ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός» (Γαλ. 2,20). Συνεπώς, η αρετή δεν είναι ανθρώπινο έργο αλλά καρπός μετοχής στη χάρη του Αγίου Πνεύματος. 13

14 ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (9/11) Το ίδιο ισχύει και για τη χριστιανική ηθική. Βλέπει τον άνθρωπο ως δημιούργημα πλασμένο να μοιάσει τον Θεό, αλλά αλλοτριωμένο εξαιτίας της υποταγής του στην αμαρτία και στον θάνατο. Γνωρίζει ότι η θεραπεία και η καταξίωσή του πραγματοποιούνται στο πνευματικό ή οντολογικό επίπεδο. Η ανθρώπινη φύση επιστρέφει στον αρχικό λόγο της ύπαρξής της με τον Χριστό και καταξιώνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Η διαφορά του χριστιανού από τους άλλους ανθρώπους έγκειται στην εσωτερική σχέση με τη βασιλεία του Θεού. Ο χριστιανός ζει ταυτόχρονα σε δύο επίπεδα: στο επίπεδο του κόσμου και στο επίπεδο της βασιλείας του Θεού. Η αλήθεια που τον στηρίζει και τον εμπνέει βρίσκεται στη βασιλεία του Θεού. 14

15 ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (10/11) Η ηθική του Ευαγγελίου δεν προέρχεται «ἐκ τοῦ κόσμου», αλλά προσεγγίζει τον άνθρωπο ως την έσχατη πτώση του. Μια ηθική αποστειρωμένη από την πάλη με την αμαρτία, μπορεί να καλλιεργήσει μόνο την υποκρισία. Η αυθεντική χριστιανική ηθική είναι φιλάνθρωπη. Προσεγγίζει τον άνθρωπο αναγνωρίζοντας την παρουσία και τη δύναμη της αμαρτίας στη ζωή του, και αποδέχεται κάθε τι το αυθεντικά ανθρώπινο. Κάθε άνθρωπος μπορεί να κρίνει από τον εαυτό του τι είναι καλό και κακό για τον πλησίον του, και μπορεί να διαπιστώνει μέσα του τον νόμο της αμαρτίας που αντιστρατεύεται στον νόμο του νου. 15

16 ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ (11/11) Η οντολογική βάση της χριστιανική ηθικής βρίσκεται στην ενανθρώπηση και φανερώνεται με την ανάσταση. Ο σαρκωμένος Λόγος έδωσε τη δυνατότητα στους ανθρώπους που Τον πίστεψαν να γίνουν παιδιά του Θεού. Ο χριστιανός είναι κατά χάριν παιδί του Θεού. Γι αυτό και μπορεί να αποκαλεί τον Θεό Πατέρα. Το ήθος του απορρέει από την προσωπική σχέση με τον Θεό. Η χριστιανική ηθική είναι εφαρμοσμένη οντολογία. 16

17 Τέλος Ενότητας

18 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης, ΜΑΡΙΑ Κ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑ. «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΗΘΙΚΗ». Έκδοση: 1.0. Θεσσαλονίκη Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: URL. 18

19 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο. που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο. που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο. Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. 19

20 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς. το Σημείωμα Αδειοδότησης. τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων. το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει). μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 20