ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΥΛΗ ΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΟΜΑΔΑ Α Α1 Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη ΣΩΣΤΟ, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη ΛΑΘΟΣ, αν η πρόταση είναι λανθασμένη. (α) Το αυτοκίνητο μιας οικογένειας είναι καταναλωτό αγαθό. ΛΑΘΟΣ (β) Η μείωση της τιμής ενός αγαθού με ελαστική ζήτηση θα προκαλέσει και αύξηση της συνολικήςδαπάνης των καταναλωτών για το αγαθό αυτό. ΣΩΣΤΟ (γ) Το μέσο προϊόν ως μέσος όρος επηρεάζεται και από τις προηγούμενες μονάδες του μεταβλητού συντελεστή (εργασίας) και του προϊόντος, ενώ το οριακό προϊόν μόνον από την τελευταία μεταβολή του μεταβλητού συντελεστή και του προϊόντος. ΣΩΣΤΟ (δ) Η αύξηση της τιμής των παραγωγικών συντελεστών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή ενός αγαθού, θα προκαλέσει αύξηση της προσφοράς για το αγαθό αυτό. ΛΑΘΟΣ (ε) Η κατώτατη τιμή που επιβάλλει το κράτος με σκοπό την προστασία του καταναλωτή από την υπερβολική άνοδο των τιμών είναι πάντοτε μεγαλύτερη από την τιμή ισορροπίας. ΛΑΘΟΣ Μονάδες 15 Στις παρακάτω προτάσεις Α2 και Α3 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της πρότασης και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Α2 Η προσφορά θεωρείται ανελαστική, όταν: (α) μια αύξηση της τιμής κατά 25% επιφέρει αύξηση της προσφερόμενης ποσότητας περισσότερο από 25% (β) μια αύξηση της τιμής κατά 3% επιφέρει αύξηση της προσφερόμενης ποσότητας λιγότερο από 3% (γ) μια αύξηση της τιμής κατά 3% επιφέρει αύξηση της προσφερόμενης ποσότητας κατά 3% (δ) μια αύξηση της τιμής κατά 15% επιφέρει αύξηση της προσφερόμενης ποσότητας κατά 25% Μονάδες 5 Σελίδα 1 από 7
Α3 Τα αγαθά Χ και Ψ είναι συμπληρωματικά. Μια αύξηση της τιμής του αγαθού Ψ (ceteris paribus) με σταθερή την προσφορά του αγαθού Χ θα προκαλέσει στην αγορά του αγαθού Χ: (α) αύξηση της τιμής ισορροπίας και μείωση της ποσότητας ισορροπίας (β) μειώση της τιμής ισορροπίας και αύξηση της ποσότητας ισορροπίας (γ) αύξηση και της τιμής και της ποσότητας ισορροπίας (δ) μείωση και της τιμής και της ποσότητας ισορροπίας Μονάδες 5 ΟΜΑΔΑ Β Β1 Να δώσετε τους ορισμούς των υποκατάστατων και των συμπληρωματικών αγαθών (Μονάδες 5) και να εξηγήσετε με τη βοήθεια διαγραμμάτων πώς η αύξηση της τιμής ενός αγαθού επηρεάζει τη ζήτηση ενός υποκατάστατου αγαθού (Μονάδες 1), καθώς και πώς ενός συμπληρωματικού αγαθού (Μονάδες 1). Υποκατάστατα είναι δύο ή περισσότερα αγαθά, όταν το ένα μπορεί να χρησιμοποιηθεί αντί του άλλου ή των άλλων, για να ικανοποιήσει την ίδια ανάγκη. Για παράδειγμα, το βούτυρο και η μαργαρίνη, το μοσχαρίσιο και το χοιρινό κρέας, τα σπίρτα και ο αναπτήρας. Έστω ότι εξετάζουμε την αγορά του χοιρινού και του μοσχαρίσιου κρέατος, τα οποία είναι υποκατάστατα αγαθά. D Μοσχαρίσιο Κρέας D 1 D 2 Χοιρινό Κρέας 2 B 3 Γ Δ 1 A 2 1 3 4 ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΑ ΑΓΑΘΑ Η ζήτηση ενός αγαθού μεταβάλλεται προς την ίδια κατεύθυνση με τη μεταβολή της τιμής του υποκατάστατου αγαθού. Αν αυξηθεί η τιμή του μοσχαρίσιου κρέατος, οι καταναλωτές θα μειώσουν τη ζητούμενη ποσότητα μοσχαρίσιου κρέατος, και θα το υποκαταστήσουν με το σχετικά φτηνότερο χοιρινό, αυξάνοντας έτσι τη ζήτηση του χοιρινού. Η αύξηση της τιμής του μοσχαρίσιου κρέατος (ceteris paribus) από 1 σε 2 (διάγραμμα μοσχαρίσιου) έχει ως αποτέλεσμα τη μετατόπιση της καμπύλης ζήτησης του χοιρινού κρέατος από D 1 σε D 2 (διάγραμμα χοιρινού). Συμπληρωματικά είναι δύο ή περισσότερα αγαθά, όταν η κατανάλωση του ενός απαιτεί και την κατανάλωση του άλλου ή των άλλων για την ικανοποίηση μιας ανάγκης. Για παράδειγμα ο καφές και η ζάχαρη, η φωτογραφική μηχανή και το φιλμ, το βίντεο και η βιντεοκασέτα. Έστω ότι εξετάζουμε την αγορά του καφέ και της ζάχαρης, τα οποία είναι συμπληρωματικά αγαθά. Σελίδα 2 από 7
D Καφές D 2 D 1 Ζάχαρη 2 B 3 Δ Γ 1 A 2 1 4 3 Η ζήτηση ενός αγαθού μεταβάλλεται προς την αντίθετη κατεύθυνση με τη μεταβολή της τιμής ενός συμπληρωματικού αγαθού (ceteris paribus). Αν αυξηθεί η τιμή του καφέ, θα μειωθεί η ζητούμενη ποσότητα του καφέ (ceteris paribus) (διάγραμμα καφέ), με αποτέλεσμα οι καταναλωτές να μειώσουν και τη ζήτηση της ζάχαρης (την οποία χρησιμοποιούσαν ως συμπλήρωμα του καφέ), μετατοπίζοντας την καμπύλη ζήτησης από D 1, σε D 2 (διάγραμμα ζάχαρης). Βέβαια, τα παραπάνω θα συμβούν αν δεν υπάρξει μεταβολή στους λοιπούς προσδιοριστικούς παράγοντες της ζήτησης για καφέ και για ζάχαρη. Μονάδες 25 ΟΜΑΔΑ Γ Τα δεδομένα του παρακάτω πίνακα αναφέρονται σε μία επιχείρηση που λειτουργεί σε βραχυχρόνια περίοδο. Η αμοιβή (W) του συντελεστή παραγωγής «εργασία» είναι 6. χρηματικές μονάδες και το κόστος της πρώτης ύλης που η επιχείρηση χρησιμοποιεί ανέρχεται σε 5 χρηματικές μονάδες ανά μονάδα προϊόντος. Μονάδες Εργασίας (L) ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΑΓΑΘΑ Μέσο (A) 1 4 2 6 3 8 4 8 5 7 6 6 Γ1 Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τον παραπάνω πίνακα και να συμπληρώσετε τα κενά των στηλών του Συνολικού τος (μονάδες 3), και του Μεταβλητού Κόστους (μονάδες 6), παρουσιάζοντας τους σχετικούς υπολογισμούς. L 1 =1 & A 1 =4 A 1 =Q 1 /L 1 Q 1 =A 1 xl 1 Q 1 =4x1 Q 1 =4 VC 4 =WxL 1 +CxQ 1 VC 4 =6.x1+5x4 VC 4 =6.+2. VC 4 =8. L 2 =2 & A 2 =6 A 2 =Q 2 /L 2 Q 2 =A 2 xl 2 Q 2 =6x2 Q 2 =12 VC 12 =WxL 2 +CxQ 2 VC 12 =6.x2+5x12 VC 12 =12.+6. VC 12 =18. L 3 =3 & A 3 =8 A 3 =Q 3 /L 3 Q 3 =A 3 xl 3 Q 3 =8x3 Q 3 =24 Σελίδα 3 από 7
VC 24 =WxL 3 +CxQ 3 VC 24 =6.x3+5x24 VC 24 =18.+12. VC 24 =3. L 4 =4 & A 4 =8 A 4 =Q 4 /L 4 Q 4 =A 4 xl 4 Q 4 =8x4 Q 4 =32 VC 32 =WxL 4 +CxQ 4 VC 32 =6.x4+5x32 VC 32 =24.+16. VC 32 =4. L 5 =5 & A 5 =7 A 5 =Q 5 /L 5 Q 5 =A 5 xl 5 Q 5 =7x5 Q 5 =35 VC 35 =WxL 5 +CxQ 5 VC 35 =6.x5+5x35 VC 35 =3.+17.5 VC 35 =47.5 L 6 =6 & A 6 =6 A 6 =Q 6 /L 6 Q 6 =A 6 xl 6 Q 6 =6x6 Q 6 =36 VC 36 =WxL 6 +CxQ 6 VC 36 =6.x6+5x36 VC 36 =36.+18. VC 36 =54. Επομένως, ο πίνακας συμπληρωμένος θα έχει ως εξής: Μονάδες Εργασίας (L) Μέσο (A) 1 4 4 8. 2 6 12 18. 3 8 24 3. 4 8 32 4. 5 7 35 47.5 6 6 36 54. Μονάδες 9 Γ2 Να εξηγήσετε αν ισχύει ο νόμος της φθίνουσας απόδοσης και σε ποια ποσότητα του μεταβλητού συντελεστή παραγωγής «εργασία» φαίνεται η λειτουργία αυτού του νόμου και γιατί. Ο νόμος της φθίνουσας ή μη ανάλογης απόδοσης δηλωνει ότι, στη βραχυχρόνια περίοδο παραγωγής, δηλαδή στην περίοδο που υπάρχει ένας τουλάχιστον σταθερός παραγωγικός συντελεστής, υπάρχει ένα σημείο μέχρι το οποίο η διαδοχική προσθήκη ίσων μονάδων του μεταβλητού συντελεστή δίνει συνεχώς μεγαλύτερες αυξήσεις στο συνολικό προϊόν. Πέρα από το σημείο αυτό κάθε διαδοχική ίση αύξηση του μεταβλητού συντελεστή θα δίνει συνεχώς μικρότερες αυξήσεις στο συνολικό προϊόν, δηλαδή το οριακό προϊόν του μεταβλητού συντελεστή αρχικά αυξάνεται και μετά μειώνεται. Υπολογίζουμε το οριακό προϊόν (M) για κάθε επίπεδο εργασίας ως εξής: L = & Q = M = (δεν ορίζεται το οριακό προϊόν) L 1 =1 & Q 1 =4 M 1 =(ΔQ)/(ΔL) M 1 =(Q 1 Q )/(L 1 L ) M 1 =(4 )/(1 ) M 1 =4/1 M 1 =4 L 2 =2 & Q 2 =12 M 2 =(ΔQ)/(ΔL) M 2 =(Q 2 Q 1 )/(L 2 L 1 ) M 2 =(12 4)/(2 1) M 2 =8/1 M 2 =8 L 3 =3 & Q 3 =24 M 3 =(ΔQ)/(ΔL) M 3 =(Q 3 Q 2 )/(L 3 L 2 ) M 3 =(24 12)/(3 2) M 3 =12/1 M 3 =12 L 4 =4 & Q 4 =32 M 4 =(ΔQ)/(ΔL) M 4 =(Q 4 Q 3 )/(L 4 L 3 ) M 4 =(32 24)/(4 3) M 4 =8/1 M 4 =8 L 5 =5 & Q 5 =35 M 5 =(ΔQ)/(ΔL) M 5 =(Q 5 Q 4 )/(L 5 L 4 ) M 5 =(35 32)/(5 4) M 5 =3/1 M 5 =3 L 6 =6 & Q 6 =36 M 6 =(ΔQ)/(ΔL) M 6 =(Q 6 Q 5 )/(L 6 L 5 ) M 6 =(36 35)/(6 5) M 6 =1/1 M 6 =1 Επομένως, ο πίνακας συμπληρωμένος και με τη στήλη του οριακού προϊόντος θα έχει ως εξής: Σελίδα 4 από 7
Μονάδες Εργασίας (L) Μέσο (A) Οριακό (M) 1 4 4 4 8. 2 6 12 8 18. 3 8 24 12 3. 4 8 32 8 4. 5 7 35 3 47.5 6 6 36 1 54. Πράγματι, ισχύει ο νόμος της φθίνουσας ή μη ανάλογης απόδοσης στην εν λόγω επιχείρηση, διότι η επιχείρηση, σύμφωνα με την άσκηση (εκφώνηση), λειτουργεί στη βραχυχρόνια περίοδο και υπάρχει ένα επίπεδο απασχόλησης (L=3 M=12 max) μέχρι το οποίο η διαδοχική προσθήκη μιας μονάδας κάθε φορά του μεταβλητού συντελεστή εργασία δίνει συνεχώς μεγαλύτερες αυξήσεις στο συνολικό προϊόν (4 8 12) και μετά από το επίπεδο αυτό κάθε διαδοχική ίση αύξηση του μεταβλητού συντελεστή εργασία κατά μια μονάδα δίνει συνεχώς μικρότερες αυξήσεις στο συνολικό προϊόν (8 3 1), δηλαδή το οριακό προϊόν του μεταβλητού συντελεστή εργασία αρχικά αυξάνεται και μετά μειώνεται. Επομένως, ο νόμος της φθίνουσας απόδοσης εμφανίζεται μετά τον 3 ο εργάτη ή αλλιώς με την προσθήκη του 4 ου εργάτη. Μονάδες 8 Γ3 Αν η επιχείρηση παράγει 32 μονάδες προϊόντος, πόσο πρέπει να μειώσει την παραγωγή της για να μειωθεί το μεταβλητό της κόστος κατά 3. χρηματικές μονάδες; Όταν η επιχείρηση παράγει 32 μονάδες προϊόντος (Q 4 =32), το μεταβλητό κόστος είναι 4. χρηματικές μονάδες (VC 32 =4.). Αφού θέλει να μειώσει το μεταβλητό κόστος κατά 3. χρηματικές μονάδες, θα πρέπει να γίνει: ΔVC=VC 32 VC Q VC Q =VC 32 ΔVC VC Q =4. 3. VC Q =1. Βήμα 1 ο : Παρατηρούμε ότι, όταν η επιχείρηση έχει μεταβλητό κόστος 1. χρηματικές μονάδες (VC Q =1.), το κόστος αυτό δεν εμφανίζεται στον πίνακα παραγωγής και κόστους της επιχείρησης. Βήμα 2 ο : Όταν η επιχείρηση έχει μεταβλητό κόστος 1. χρηματικές μονάδες (VC Q =1.), βρισκόμαστε μεταξύ του επιπέδου παραγωγής των 4 και των 12 μονάδων προϊόντος. Βήμα 3 ο : Το οριακό κόστος της επιχείρησης στο διάστημα αυτό το υπολογίζουμε ως εξής: MC 12 =(ΔVC)/(ΔQ) MC 12 =(VC 12 VC 4 )/(Q 2 Q 1 ) MC 12 =(18. 8.)/(12 4) MC 12 =1./8 MC 12 =125 Βήμα 4 ο : Κατασκευάζουμε τμήμα του πίνακα παραγωγής και κόστους με έναν ενδιάμεσο συνδυασμό, όπου Q=; και VC Q =1. 4 8. ; 1. 12 18. Οριακό (MC) 125 Βήμα 5 ο : Υπολογίζουμε την ποσότητα παραγωγής (Q=;), όταν η επιχείρηση έχει μεταβλητό κόστος 1. χρηματικές μονάδες (VC=1.), ως εξής: 1 ος τρόπος MC=Δ/Δ 125=(1. 8.)/(Q 4) 125=2./(Q 4) 125(Q 4)=2. 125Q 125x4=2. 125Q 5.=2. 125Q=2.+5. 125Q=7. Q=7./125 Q=56 2 ος τρόπος MC=Δ/Δ 125=(18. 1.)/(12 Q) 125=8./(12 Q) 125(12 Q)=8. 125x12 125Q=8. 15. 125Q=8. Σελίδα 5 από 7
15. 8.=125Q 7.=125Q Q=7./125 Q=56 Βήμα 6 ο : Επομένως, όταν η επιχείρηση έχει μεταβλητό κόστος 1. χρηματικές μονάδες (VC=1.), παράγει 56 μονάδες προϊόντος (Q=56). Βήμα 7 ο : Συνεπώς, όταν η επιχείρηση παράγει 32 μονάδες προϊόντος και θέλει να μειώσει το μεταβλητό κόστος κατά 3. χρηματικές μονάδες, θα πρέπει να μειώσει την παραγωγή της κατά: ΔQ=32 56 ΔQ=264 μονάδες προϊόντος Μονάδες 8 ΟΜΑΔΑ Δ Στον παρακάτω πίνακα τα δεδομένα αφορούν στην αγορά ενός κατώτερου αγαθού, του οποίου οι συναρτήσεις ζήτησης και προσφοράς είναι γραμμικές. Τιμή (Ρ) Συνολικά Έσοδα Παραγωγών (ΣΕ) Έλλειμμα 15 15. 75 2 4. 5 Δ1 Να βρείτε τις συναρτήσεις ζήτησης και προσφοράς του αγαθού. Για να προσδιορίσουμε τις συναρτήσεις ζήτησης και προσφοράς χρειαζόμαστε δύο σημεία με τιμή και ζητούμενη ποσότητα καθώς και προσφερόμενη ποσότητα αντίστοιχα. Τα επίπεδα τιμής μας τα δίνει ο πίνακας, επομένως θα πρέπει να υπολογίσουμε τις ζητούμενες και τις προσφερόμενες ποσότητες. Με την βοήθεια των συνολικών εσόδων των παραγωγών θα υπολογίσουμε τις προσφερόμενς ποσότητες και με την βοήθεια του ελλείμματος θα υπολογίσουμε τις ζητούμενες ποσότητες ως εξής: ΣΕ=xQ S Q S =ΣΕ/ Σημείο A: Q SA =15./15 Q SA =1 Σημείο Β: Q SB =4./2 Q SB =2 Έλλειμμα= Q S =Έλλειμμα+Q S Σημείο Α: A =75+1 A =85 Σημείο Β: B =5+2 B =7 Επομένως, ο αρχικός πίνακας μπορεί να πάρει την ακόλουθη μορφή: Σημεία Τιμή () Προσφερόμενη (Q S ) Ζητούμενη ( ) A 15 1 85 B 2 2 7 Τώρα πλέον μπορούμε να προσδιορίσουμε τις συναρτήσεις ως εξής: Προσδιορισμός Γραμμικής Συνάρτησης Προσφοράς Q S =γ+δ 1=γ+15δ (1) 2=γ+2δ (2) Αφαιρούμε τις παραπάνω εξισώσεις κατά μέλη ως εξής: 1 2=γ γ+15δ 2δ 1= 5δ δ= 1/( 5) δ=2 Αντικαθιστούμε στην (1) και έχουμε: 1=γ+15x2 1=γ+3 γ=1 3 γ= 2 Επομένως, η συνάρτηση προσφοράς είναι η Q S = 2+2. Προσδιορισμός Γραμμικής Συνάρτησης Ζήτησης =α+β 85=α+15β (1) 7=α+2β (2) Αφαιρούμε τις παραπάνω εξισώσεις κατά μέλη ως εξής: 85 7=α α+15β 2β 15= 5β β=15/( 5) β= 3 Αντικαθιστούμε στην (1) και έχουμε: Σελίδα 6 από 7
85=α+15x( 3) 85=α 45 α=85+45 α=1.3 Επομένως, η συνάρτηση ζήτησης είναι η =1.3 3. Μονάδες 8 Δ2 Να υπολογίσετε την τιμή και την ποσότητα ισορροπίας του αγαθού. Η τιμή και η ποσότητα ισορροπίας στην αγορά προκύπτουν, αν εξισώσουμε αλγεβρικά τις αγοραίες συναρτήσεις ζήτησης και προσφοράς, δηλαδή =Q S : 1.3 3 O = 2+2 O 1.3+2=3 O +2 O 1.5=5 O O =1.5/5 O =3 Q O =1.3 3x3 Q O =1.3 9 Q O =4 Επομένως, η τιμή και η ποσότητα ισορροπίας είναι Ο ( O =3, Q O =4) Μονάδες 6 Δ3 Μια μείωση του εισοδήματος των καταναλωτών κατά 25% οδήγησε σε μετατόπιση της καμπύλης ζήτησης, με αποτέλεσμα να μεταβληθεί η ζητούμενη ποσότητα σε κάθε τιμή κατά 2 μονάδες. Να υπολογίσετε τη νέα τιμή και τη νέα ποσότητα ισορροπίας. Η μείωση του εισοδήματος των καταναλωτών για ένα κατώτερο αγαθό συνεπάγεται αύξηση της ζήτησής του. Επομένως, η μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας κατά 2 μονάδες στην ουσιά είναι αύξηση κατά 2 μονάδες σε κάθε τιμή. Έτσι τα νέα δεδομένα του πίνακα είναι τα εξής: Σημεία Τιμή () Προσφερόμενη (Q S ) Ζητούμενη ( ) A 15 1 85+2=1.5 B 2 2 7+2=9 Προσδιορίζουμε τη νέα συνάρτηση ζήτησης ως εξής: Q D =α+β 1.5=α+15β (1) 9=α+2β (2) Αφαιρούμε τις παραπάνω εξισώσεις κατά μέλη ως εξής: 1.5 9=α α+15β 2β 15= 5β β=15/( 5) β= 3 Αντικαθιστούμε στην (1) και έχουμε: 1.5=α+15x( 3) 1.5=α 45 α=1.5+45 α=1.5 Επομένως, η νέα συνάρτηση ζήτησης είναι η Q D =1.5 3. Η νέα τιμή και η ποσότητα ισορροπίας στην αγορά προκύπτουν, αν εξισώσουμε αλγεβρικά την αρχική συνάρτηση προσφοράς και τη νέα συνάρτηση ζήτησης, δηλαδή Q S =Q D : 1.5 3 O = 2+2 O 1.5+2=3 O +2 O 1.7=5 O O =1.7/5 O =34 Q O =1.5 3x34 Q O =1.5 1.2 Q O =48 Επομένως, η νέα τιμή και η νέα ποσότητα ισορροπίας είναι Ο ( O =34, Q O =48) Μονάδες 6 Δ4 Να υπολογίσετε την εισοδηματική ελαστικότητα του αγαθού στην αρχική τιμή ισορροπίας. Η εισοδηματική ελαστικότητα είναι ο λόγος της ποσοστιαίας μεταβολής της ζήτησης (επομένως και της ζητούμενης ποσότητας) προς την ποσοστιαία μεταβολή του εισοδήματος, δηλαδή: E Y =Δ %/ΔY% Πρέπει να υπολογίσουμε την ποσοστιαία μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας στην αρχική τιμή ισορροπίας O =3, ως εξής: Υπολογισμός Ζητούμενων Ποσοτήτων =1.3 3 O =1.3 3x3 =1.3 9 =4 Q D =1.5 3x O Q D =1.5 3x3 Q D =1.5 9 Q D =6 Υπολογισμός Ποσοστιαίας Μεταβολής Ζητούμενης ς Δ %=(Q D )/ x1 Δ %=(6 4)/4x1 Δ %=2/4x1 Δ %=2./4 Δ %=5% Υπολογισμός Εισοδηματικής Ελαστικότητας E Y =Δ %/ΔY% E Y =5/( 25) E Y = 2 Μονάδες 5 Σελίδα 7 από 7