ΣΩΜΑ ΧΡΙΣΤΟΥ ΚΑΙ «ΣΩΜΑΤΙΔΙΟ ΤΟΥ ΘΕΟΥ» ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο παραλληλισμός τού τίτλου τής ομιλίας μου προέρχεται, απ τη μια, από την έκφραση του νεοπλατωνικού φιλόσοφου Πρόκλου «Σώμα Θείον» και, από την άλλη, από την έκφραση του πρωτοχριστιανικού Πατρός τής Εκκλησίας Ειρηναίου «σωμάτιο της Αλήθειας». Ο Βρετανός Αστροφυσικός Stephen Hawking στο βιβλίο του «Το χρονικό τού χρόνου» (1988), διερωτώμενος τι μπορεί να είχε συμβεί πριν τη μεγάλη Έκρηξη, είχε γράψει ότι, αν φθάναμε να μάθουμε αυτό, τότε θα είχαμε γνωρίσει τον νου τού Θεού. Η σύγχρονη πολύκροτη ονομασία «σωματίδιο του Θεού» δόθηκε από τον εκδότη για λόγους εμπορικούς. Στην παρούσα εισήγηση α) θα παραλληλίσω τα δυο «σώματα» και β) θα δείξω ότι η μελλοντική ανακάλυψη οποιουδήποτε υποατομικού σωματιδίου τής κτιστής ύλης αφ ενός μεν δεν σημαίνει αποσύσταση της ουσίας του άκτιστου Θεού, αφ ετέρου δε ότι οι «φυσικές» ιδιότητες των υποατομικών σωματιδίων φέρουν τη σφραγίδα, δηλ. τους λόγους, τού εξωφυσικού και υπερκόσμιου Δημιουργού τους. Η λέξη σώμα έχει ετυμολογική συγγένεια με το επίθετο σώος και το ουσιαστικό Σωτήρ. Αυτό σημαίνει ότι η λέξη σώμα συνδέεται με το όλον, δηλ. το υπέρτατο και τέλειο «Θείον», που σώζει, τόσο προσωπικά, όσο και συλλογικά, ως Εκκλησία. Τα άτομα της ύλης [τετρακτύς: γη, φωτιά, αέρας, νερό (ριζώματα)], ό- πως αυτά τού ανθρωπίνου σώματος (ΕΔΕΜ/ΑΔΑΜ = 4 ιερό τετραγράμματο), είτε ενός κοινωνικού συνόλου, είναι μεταβλητά και ασυνεχή (Λεύκιππος Δημόκριτος): Ομοίως, σήμερα γνωρίζουμε ότι τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία μεταβάλλονται συνεχώς στον χωροχρόνο. Κατά τη σύγχρονη Κβαντοφυσική, ένα άτομο της ύλης αποτελεί μια συντακτική μονάδα (Karl Ludwig von Bertalanffy). Ομοίως, ένας Θείος «μαργαρίτης» συνιστά ολόκληρο το θεανθρώπινο Σώμα του Χριστού, δηλ. την Εκκλησία. Γι αυτό ο Θ. Λόγος (< συλ-λέγω) λέγεται «συνοχεύς» και «παντοκράτωρ» (ο τα πάντα κρατών). Αυτός «συνήγαγε» τότε, κατά την κοσμοποιΐα, τα ύδατα, σύμφωνα με την αφήγηση της Εξαημέρου τού Μωυσή. Και το ίδιο Του το Σώμα, δηλ. η Εκκλησία, συγκεντρώνει, συνδέει και συνάπτει αγαπητικά όλα τα μέλη της ανά την οικουμένη, όπως συμβολίζει η προσφορά τής «λειτουργιάς» (πρόσφορου) με το κυκλικό σχήμα, το οποίο έχει προέλθει από τη συνένωση χιλιάδων κόκκων σταριού. Τα κύτταρα χρειάζονται το ένα το άλλο, για να επιβιώσουν: «Τὶς οὖν ἡ φύσις;», ερωτά ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης (Απολογία εις Εξαήμερον 108, 15), και απαντά: «πάντα ἐν ἀλλήλοις ἐστί, καὶ δι ἀλλήλων διακρατεῖται, τρεπτῆς γάρ». Το ίδιο τριαδικός είναι ο ένας Θεός μας και το ίδιο ισχύει και για τον φυσικό άνθρωπο: «οὐ καλὸν εἶναι τὸν ἄνθρωπον μόνον ποιήσωμεν αὐτῷ βοηθὸν κατ αὐτόν» (Γεν. 2, 18).
Λέγοντας στοιχειώδη σωματίδια, οι Φυσικοί εννοούν κάποια υποατομικά σωμάτια, που είναι μικρότερα των ατόμων, και τα οποία είναι φορείς τών θεμελιωδών δυνάμεων στη Φύση. Τέτοια σωμάτια είναι τα πρωτόνια (με θετικό φορτίο), που μαζί με τα νετρόνια (που φέρουν ουδέτερο φορτίο) απαρτίζουν τα νουκλεόνια του πυρήνα (τα ονομαζόμενα αδρόνια), τα ο- ποία, με τη σειρά τους, προέρχονται από τα κουάρκς, δηλ. βασικά τα γλυόνια. Όλα δε αυτά μαζί σχηματίζουν τα μεσόνια και τα βαρυόνια. Το λεπτόνιο, που υποδιαιρείται στο νετρίνο, είναι ένα μικρότερο ηλεκτρόνιο (υπάρχουν και άλλα, όπως το μυόνιο, το ταυ κ.ά.), που λειτουργεί σε αλληλο-επενέργεια με τα πρωτόνια. Ι. ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ ΚΤΙΣΤΟΥ ΚΑΙ ΚΤΙΣΤΟΑΚΤΙΣΤΟΥ Σήμερα πολλοί Φυσικοί ομιλούν για δέκα διαστάσεις τής ύλης (βλ. θεωρία τών υπερχορδών). Ο Μ. Βασίλειος και πολύ αργότερα ο A. Einstein είχαν αναφερθεί στα πολλαπλά επίπεδα της ύλης. Για πολλά «σύμπαντα» (ουρανούς) ομιλούν και οι Βαβυλώνιοι, οι Πέρσες και οι Εβραίοι Ραβίνοι 1. Τα κτιστά μποζόνια μεταφέρουν την ηλεκτρομαγνητική ενέργεια, όπως οι νευρώνες τού ανθρωπίνου σώματος, και όπως το σώμα και το αίμα, δηλ. η άκτιστη ενέργεια, τού Χριστού στα μέλη τού οργανικού σώματος τής Εκκλησίας. Η ηλεκτρομαγνητική ενέργεια ή το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο (βαρύτητα ή έλξη, η ισχυρή πυρηνική δύναμη και η ασθενής πυρηνική δύναμη) διαθέτουν από μόνα τους υπερ-υλικές και εξω-υλικές ιδιότητες (σχεδόν νοήμονες ή μεταφυσικές, και ας μη θέλουν οι επιστήμονες να τις ονομάσουν έτσι): α) Παρατηρείται μια παράδοξη ισορροπία α) μεταξύ συμμετρίας και ασυμμετρίας, και β) μεταξύ ύλης και αντιύλης [αντισωματίδια (αντινετρόνιο, αντιπρωτόνιο, αντινετρίνο, αντιλεπτόνιο, αντιβαρυόνιο, αντικουάρκ), μποζόνια (φωτόνιο, πιόνιο, φερμιόνιο, φωτίνο, W, Z, Κ, Λ, Higgs)] Μηδενισμός. β) Στον απόλυτα κενό χώρο, το βαρυτικό πεδίο δεν μπορεί να διατηρηθεί ακριβώς ίσο με μηδέν, γιατί έτσι θα παραβιαζόταν η Αρχή τής Α- προσδιοριστίας: ασυμπτωματική ελευθερία (στη συμπεριφορά των γκλουόνιων), την ονομάζουν οι Φυσικοί. Έχουμε λοιπόν ένα Indeterminism μέσα στον Determinism, και αντίστροφα. Αλλά, το ίδιο, τηρουμένων τών αναλογιών, διαπιστώνει και ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: «κίνηση εν ακινησία». Ομοίως, κατά τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, ισορροπία έχουμε μεταξύ μερών/ατομικότητας/διαφορετικότητας (βλ. 1 Σ. Ε. Καλαντζάκη, Ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ Θεός ἑρμηνευτική ἀνάλυση τῶν περὶ δημιουργίας διηγήσεων τῆς Γενέσεως, Θεσσαλονίκη 2001, σ. 71, 146.
πρόσωπο) και συλλογικότητας/όλου/ενότητας (βλ. κοινότητα) στο Σώμα τού Θ. Λόγου (< συλ-λέγω), την Εκκλησία (βλ. απ. Παύλο, Μάξιμο Ομολογητή). γ) Και τώρα ας αναφερθούμε και στο φυσικά παράδοξο, την παραδοξότητα, ή «απίθανη πιθανότητα» (Μονό), όπως την ονομάζουν οι φυσικοί, επειδή δεν μπορούν να ερμηνεύσουν την «ανωμαλία» αυτήν τής Φύσης. Πώς, δηλ. η τυχαιότητα/χάος (entropy) μετατρέπεται σε αιτιότητα/λογικότητα (extropy). Πώς η ποσότητα γίνεται ποιότητα, που, στη συνέχεια, επηρεάζει την ποσότητα; Πώς από μια μη πληροφόρηση παράγεται από μόνη της μια πληροφόρηση. Αλλ, αν η δημιουργία τού σύμπαντος θεωρείται επιστημονικά αδύνατη, τότε εδώ πρόκειται ακριβώς για την πραγματοποίηση αυτού τού αδύνατου (βλ. θαύμα): «οι άνθρωποι είμαστε πλασμένοι να αναζητούμε τη σημασία, ενώ είμαστε ριγμένοι σε ένα κόσμο κενό από εγγενές νόημα» (Irvin Yalom). Αντίστοιχα, μια φυσική/βιολογική σύναξη ανθρώπων μεταβάλλεται σε Σώμα Χριστού (Εκκλησία), που, στη συνέχεια, αγιάζει το κάθε ένα μεμονωμένο πρόσωπο. Ναι, τόσο η έξω, όσο και έσω φύση μας, αγιάζονται («μεταβαλών τω Πνεύματί Σου τω Αγίω»), δηλ. επανέρχονται στη φυσιολογική τους λειτουργία μιας ευλογημένης και υγιούς ψυχοπνευματικά ζωής. Μετά από 22 χρόνια από το προαναφερθέν βιβλίο του ο Hawking στο νέο του βιβλίο «Ο μεγάλος σχεδιασμός», αυτοαναιρούμενος με το οξύμωρο του τίτλου, υποστηρίζει ότι το σύμπαν δημιουργήθηκε μόνο του με βάση την ύπαρξη του νόμου τής κβαντικής βαρύτητας. Αλλ, ερωτάται: ποιος ή από πού προήλθε αυτός ο νόμος; Ο ίδιος ο Hawking ομιλεί για την «αρχή άγνοιας», όπως την αποκαλεί. Πράγματι, η κβαντική βαρύτητα παραμένει ανεξήγητη με φυσικούς όρους. Το «σωματίδιο του Θεού», εφόσον εμπίπτει στην εμπειρική έρευνα της Φυσικής, δεν μπορεί να συνιστά μια Θεία και άκτιστη πραγματικότητα, διότι τότε το ίδιο το υλιστικό κοσμοείδωλο της Φυσικής επιστήμης καταρρέει. Αν απορρίψεις την ύπαρξη Δημιουργού, τότε αναπόφευκτα θεοποιείς τη «λύτειρα» Φύση, υπό την οποιαδήποτε μορφή της. Αν, όμως, θεοποιήσεις την κτιστή Φύση, τότε το νόημα της ζωής σου αν, βέβαια, το χρειάζεσαι, όσο θέλεις να νιώθεις ελεύθερος, ειδάλλως οδηγείσαι στο ζώο, τον απρόσωπο αριθμό και τον Μηδενισμό θα πηγάζει από αυτήν την ίδια τη Φύση, αλλ έτσι αφ ενός μεν η αλήθεια τού ανθρώπου και το νόημα της ζωής ιδιωτικοποιείται (M. Weber, Μεταμοντερνισμός), αφ ετέρου δε, «αν υπάρχει νόημα σε αυτόν εδώ τον (συμβατικό) κόσμο που ζούμε, τότε αυτό πρέπει να βρίσκεται έξω από αυτόν» (L. Wittgenstein) K. Gödel και M. Heidegger. Αναγκαστικά, λοιπόν, ή θα οδηγηθείς στον Πανθεϊσμό (Υλο-
ζωισμό υλό-πνευμα), οπότε όμως ακυρώνεται η Αρχή τής Απροσδιοριστίας, ή θα παραδεχθείς την επέμβαση μιας εξω-κόσμιας ή υπερφυσικής ενέργειας. Ενώ η μονοθεΐα εναρμονίζεται καλύτερα με τη σκοπιμότητα, η τυχαιότητα σχετίζεται με την πολυθεΐα. Με άλλα λόγια, ο πιστός διαθέτει έρεισμα για να τακτοποιήσει και να εξηγήσει τη μέσα και έξω του φύση, ενώ ο ειδωλολάτρης, πανθεϊστής ή ο άθεος ζει μέσα σε ένα συνεχή Αγνωστικισμό, μια αταξία και ένα χάος. Ο ιουδαιο-χριστιανικός Δημιουργός-Θεός δημιουργεί εκ του μηδενός, μέσω τής βουλητικής Του ενέργειας, που εκφράζεται στον ουσιοποιό Λόγο [εβρ. Dabhar (πράξη/συμβάν-έργο) 2 ] Του, δηλ. από καμιά προϋπάρχουσα ύλη. Το ίδιο γράφει και ο Καθηγητής Δ. Νανόπουλος, δηλ. ότι το σύμπαν προήλθε εκ του μηδενός. Αλλ, ενώ η Θεία εν Χριστώ Αποκάλυψη αποδίδει την εκ του μηδενός δημιουργία στον Θείο Λόγο, ο Νανόπουλος αποδίδει την εκ του μηδενός «αρμονική», όπως ο ίδιος παραδέχεται, δημιουργία στην τύχη, ωσάν αυτή να είναι κάποια αυτόζωη θεά. Τυχαία, λοιπόν, η τυχαιότητα οδηγήθηκε από μόνη της στη σύνθεση πολύπλοκων φυσικών νόμων και όλης αυτής τής αρμονίας τού σύμπαντος; Αλλ, αν η εκρηκτική ισχύς τής Μεγάλης Έκρηξης, όπως λέγουν οι Αστροφυσικοί, διέφερε μόνο κατά 10 60, το σύμπαν δεν θα υπήρχε. Συνεπώς, η πιθανότητα πραγματοποίησης του συμπτωματικού είναι 1/. Είναι δυνατόν ένα λογοτεχνικό α- ριστούργημα να γραφεί χάρις σε μια σειρά τυπογραφικών λαθών; Στο μεταξύ, αν αποκλείσουμε την αιτιότητα, ακυρώνεται ολόκληρη η θετική Ε- πιστήμη. Είναι παράλογο να έχει κανείς ως σκοπό του να αποδείξει ότι δεν υπάρχει σκοπιμότητα! Αν το σύμπαν δεν έχει πρώτη αιτία, τότε τίποτα δεν μπορεί να έχει αιτία. Με άλλα λόγια, αν το σύμπαν δεν μπορεί να είχε προκύψει από καμιά αιτία πριν από κάθε αιτία, ούτε μπορεί να ήταν πιθανό πριν από κάθε πιθανότητα, τότε ήταν αδύνατον να υπάρχει πριν αρχίσει να γίνεται. Μάλιστα δε, δεν μπορεί να ήταν ούτε καν περιττό πριν από το αναγκαίο και το πιθανό. ΙΙ. ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΚΤΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΚΤΙΣΤΟΑΚΤΙΣΤΩΝ ΙΔΙΟΤΗΤΩΝ Τόσο η παρατήρηση, όσο και η έρευνα της κτιστής ύλης είναι χρέος τού έλλογου ανθρώπου. Η προς υπέρβαση μεταφυσική ορμή τού ανθρώπου, δηλ. το Θείο σπέρμα (λόγος), «κατ εικόνα» τού Θείου Λόγου, υφίσταται βιολογικά σε κατάλληλο νευρωνικό υποδοχέα τού εγκεφάλου μας (βλ. σύγχρονη Βιοθεολογία και Νευροθεολογία: το γονίδιο/νευρώνιο του Θεού). Αλλ, άλλο ουδέτερη θρησκευτικά παρατήρηση και ευλαβική εξερεύνηση, για εξυπηρέτηση των αναγκών τής ανθρωπότητας, και άλλο η προκατειλημμένη στάση περί ανακάλυψης του Θεού-Φύσης ή του Θεού-μποζόνιου! Αν ο ιουδαιο-χριστιανικός Θεός δημιουργεί εκ του μηδενός, η κτιστή ύλη δεν συγγενεύει οντολογικά και ποιοτικά ούτε με την άκτιστη ουσία, 2 Βλ. Εβρ. 11, 2.
ούτε με την άκτιστη ενέργεια του Δημιουργού, όπως πιστεύουν όλα τα φυσικά και φυσιοκρατικά θρησκεύματα (Υλοζωισμός, αυτόματη δημιουργία τής ύλης). Συνεπώς, μεταξύ κτιστής δημιουργίας και άκτιστου Δημιουργού υφίσταται «οντολογική διαφορά», δηλ. ποιοτική και όχι απλώς ποσοτική διαφορά, έτσι ώστε δι αναγωγικής αναλογίας (υποατομικό σωματίδιο άτομο μόριο οργανισμός νους πνεύμα) να μπορείς να συλλάβεις και κατανοήσεις τη φύση τού Δημιουργού. Οι επιστήμονες στο ευρωπαϊκό κέντρο πυρηνικών ερευνών (Γενεύη) φθάνουν στην πρώτη μορφή κτιστής δημιουργίας αναγωγικά και αιτιοκρατικά (πρβλ. Νευτώνεια Φυσική) για το γνωστό μας σύμπαν. Αλλά, κανείς δεν μπορεί να μας βεβαιώσει ούτε ότι δεν υπάρχουν διαστρωματώσεις πολλών οντολογικών επιπέδων, ούτε ότι σε άλλα σύμπαντα, ή ακόμα και στο συλλογικό ασυνείδητο (C. Jung: αναιτιώδης αρχή τής συγχρονικότητας), δεν υφίσταται η αιτιοκρατία. Από την άλλη μεριά, αν ένα υποατομικό σωματίδιο είναι ανθρωπίνως παρατηρήσιμο και μετρήσιμο, δεν είναι Θεός, εκτός και αν Αυτός ο ίδιος ο Θεός έχει επιλέξει να υλοποιηθεί/ενανθρωπήσει μέσα σε ένα κτιστό/υλικό μόριο (βλ. μαργαρίτη Θ. Κοινωνίας). Γιατί ο μετουσιωμένος Άρτος και Οίνος σε Σώμα Χριστού δεν αποδεικνύεται χημικά ότι δεν είναι υλικός. Αντίθετα, ο Αναστάς Χριστός με το σώμα και το αίμα του έτρωγε και ζήτησε από τον δύσπιστο Θωμά να Τον ψηλαφίσει. Ομοίως, και η Εκκλησία, ως προς το κτιστό και ανθρώπινό της μέρος, η οποία κτίστηκε πρώτη και α- νακαινίστηκε από την αιμάσσουσα πλευρά τού σταυρωμένου Χριστού, είναι ιστορικά ανιχνεύσιμη, γι αυτό και υφίσταται Εκκλησιολογία. Η θρησκεία δεν είναι ένας επιβλαβής ιός («όπιο του λαού», K. Marx και Βρετανός ζωολόγος Richard Dawkins, Viruses of the Mind, 1991), αλλ ένας λυσιτελής συμβιωτής, που χιλιάδες σήμερα εμπειρικές έρευνες της Ψυχολογίας τής Θρησκείας έχουν αποδείξει σε όλα τα επίπεδα της θρησκευτικότητας και πνευματικότητας. Αντίθετα, η αθεΐα ανέκαθεν συνδεόταν με την παράνοια, τον σολιψισμό, τον εγωκεντρισμό, τον ναρκισσισμό, τον εωσφορισμό και την τρέλα («είπεν άφρων ουκ έστι θεός»), γι αυτό και διάσημοι άθεοι (Ναβουχοδονόσωρ, Αντίοχος Δ, Νίτσε κ.ά.) πέθαναν σε ψυχιατρεία, και άρα αποτελεί ένα επιβλαβή ιό. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Χωρίς να αποσκορακίζουμε την επιστημονική έρευνα, θα πρέπει να τονίσουμε ότι ούτε η επιστημονική γνώση, ούτε η ίδια η κτιστή Φύση μπορούν ολικά να μας σώσουν, δηλ. να μας καταστήσουν σώους, ακέραιες και ολοκληρωμένες προσωπικότητες εφήμερα και προσωρινά, και μόνο μερικά και αποσπασματικά, η Επιστήμη μάς ανακουφίζει, αν και με πολλαπλάσιες, πολλές φορές, παρενέργειες. Εκείνο που, και κατά πλάτος και κατά βάθος, μάς σώζει αιώνια, είναι μόνο ο προσανατο-
λισμός, ο εμβολιασμός και η αυθεντική μετοχή μας «μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης» στο αναστημένο Σώμα τού Θεανθρώπου Χριστού, δηλ. την Εκκλησία Του. Ας αναδιφήσουμε ευχαριστιακά και δοξολογικά το άγιο Σώμα αυτό, που μπορεί να μας θρέψει, δροσίσει, προστατεύσει, θεραπεύσει, ανακαινίσει, αυξήσει και αθανατίσει ψυχο-σωματικά.