ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΘΙΜΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΩΝ Αλεξανδρος Δημήτρης
Το Χριστόξυλο Στα χωριά της βόρειας Ελλάδας, από τις παραμονές των εορτών ο νοικοκύρης ψάχνει στα χωράφια και διαλέγει το πιο όμορφο, το πιο γερό, το πιο χοντρό ξύλο από πεύκο ή ελιά και το πάει σπίτι του. Αυτό ονομάζεται Χριστόξυλο και είναι το ξύλο που θα καίει για όλο το δωδεκαήμερο των εορτών (από τα Χριστούγεννα μέχρι και τα Φώτα) στο τζάκι του σπιτιού. Πριν ο νοικοκύρης φέρει το Χριστόξυλο, κάθε νοικοκυρά φροντίζει να έχει καθαρίσει το σπίτι και με ιδιαίτερη προσοχή το τζάκι, ώστε να μη μείνει ούτε ίχνος από την παλιά στάχτη. Καθαρίζουν ακόμη και την καπνοδόχο, για να μή βρίσκουν πατήματα να κατέβουν οι καλικάντζαροι, τα κακά δαιμόνια, όπως λένε στα παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα παραμύθια. Έτσι, το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, όταν όλη η οικογένεια θα είναι μαζεμένη γύρω από το τζάκι, ο νοικοκύρης του σπιτιού ανάβει την καινούρια φωτιά και μπαίνει στην πυροστιά το Χριστόξυλο. Ο λαός λέει ότι καθώς καίγεται το Χριστόξυλο, ζεσταίνεται ο Χριστός, εκεί στην κρύα σπηλιά της Βηθλεέμ. Σε κάθε σπιτικό, οι νοικοκυραίοι προσπαθούν το Χριστόξυλο να καίει μέχρι τα Φώτα. Το τάισμα της βρύσης Τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων γίνεται το λεγόμενο «τάισμα της βρύσης», σε χωριά της Κεντρικής Ελλάδας. Οι κοπέλες τα χαράματα πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση για να κλέψουν το «άκραντο νερό», δηλαδή αμίλητο γιατί δεν βγάζουν λέξη σε όλη τη διαδρομή. Όταν πάρουν το νερό, αλείφουν τη βρύση με βούτυρο και μέλι με την ευχή, όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι, και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους. Για να έχουν καλή σοδειά, όταν φθάνουν εκεί, την ταΐζουν με διάφορα προϊόντα όπως βούτυρο, ψωμί, τυρί, όσπρια ή κλαδί ελιάς. Έλεγαν μάλιστα ότι όποια κοπέλα πήγαινε πρώτη στη βρύση θα ήταν η πιο τυχερή όλο το χρόνο. Έπειτα έριχναν στη στάμνα που θα έφερναν το νερό, ένα βατόφυλλο και τρία χαλίκια, κλέβουν το νερό από τη βρύση και γυρίζουν στο σπίτι τους πάλι αμίλητες μέχρι να πιούνε όλοι από το «άκραντο νερό». Με το ίδιο νερό ραντίζουν και τις τέσσερις γωνίες του σπιτιού και σκορπίζουν και τα τρία χαλίκια στο σπίτι. Στη λαϊκή μας παράδοση ο βάτος φέρνει αισιοδοξία και καλά μαντάτα και διώχνει τα ξόρκια.
Πατήστε για προσθήκη τίτλου Σε όλα τα σπίτια, παραμονές Χριστουγέννων θα έπλαθαν και θα έψηναν τις τηγανίδες, τα μανιάτικα λαλάγγια. Στο σοφρά ή σε κάποιο τραπέζι κοντά στην φωτογονία, η μητέρα και τα κορίτσια Σε όλα έπλαθαν τα σπίτια, το παραμονές έτοιμο ζυμάρι Χριστουγέννων σε χοντρό μακαρόνι, θα έπλαθαν τις τηγανίδες, και θα έψηναν και το τις δίπλωναν τηγανίδες, τα τεχνικά μανιάτικα στα τέσσερα. λαλάγγια. Μετά Στο σοφρά έριχναν ή στη σε κάποιο μεγάλη τραπέζι τηγάνα κοντά που ήταν στην γεμάτη φωτογονία, καυτό η λάδι μητέρα και πάνω τα στη κορίτσια φωτιά, έπλαθαν για να ψηθεί. το έτοιμο Η πρώτη ζυμάρι τηγανίδα, σε χοντρό μεγάλη μακαρόνι, και στρογγυλή τις τηγανίδες, με σταυρό και το στη δίπλωναν μέση ήταν τεχνικά του στα Χριστού, τέσσερα. η δεύτερη Μετά το παρόμοια έριχναν στη του μεγάλη σπιτιού τηγάνα κ.λ.π. Τις που ψημένες ήταν γεμάτη τηγανίδες καυτό τις λάδι έβαζαν πάνω μέσα στη σε φωτιά, μπουρέκια για να (στρογγυλά ψηθεί. Η πρώτη μπακιρένια τηγανίδα, ταψιά) μεγάλη και σε και λεκάνες. στρογγυλή Όταν με σταυρό στη στράγγιζαν μέση ήταν καλά του τις έβαζαν Χριστού, σε η κοφίνια δεύτερη και παρόμοια τις κρεμούσαν του σπιτιού ψηλά. κ.λ.π. Η ποσότητα Τις ψημένες του ζυμαριού τηγανίδες τις που θα έβαζαν γινόταν μέσα τηγανίδες σε μπουρέκια ήταν αρκετή (στρογγυλά και πάντοτε μπακιρένια ανάλογη ταψιά) με τον και πληθυσμό σε λεκάνες. της Όταν φαμελιάς. στράγγιζαν Η φωτιά καλά για τις έβαζαν τηγανίδες σε έπρεπε κοφίνια να και είναι τις κρεμούσαν δυνατή και ψηλά. να έχει Η διάρκεια. ποσότητα Γι του αυτό ζυμαριού ο πατέρας που είχε θα σκίσει γινόταν σκίζες τηγανίδες τα χοντρά ήταν αρκετή κούτσουρα. και πάντοτε Ήταν η ανάλογη καλλύτερη με καύσιμη τον πληθυσμό ύλη για της την περίπτωση. φαμελιάς. Τα παιδιά Η φωτιά παρακολουθούσαν για τις τηγανίδες έπρεπε και όλοι, να αν είναι δεν ήταν δυνατή Τετάρτη και να ή έχει Παρασκευή, διάρκεια. Γι αυτό ο δοκίμαζαν πατέρας και έκαναν είχε σκίσει τις κρίσεις σκίζες τα τους. χοντρά Και κάθε κούτσουρα. χρόνο σχεδόν Ήταν η εύρισκαν καλλύτερη τα καύσιμη ίδια ύλη για την ελαττώματα περίπτωση. στο πλάσιμο Τα παιδιά και παρακολουθούσαν το ψήσιμο, όταν μάλιστα και όλοι, κάποιος αν δεν ήθελε ήταν Τετάρτη να πιει νερό ή Παρασκευή, του έλεγαν δοκίμαζαν να γυρίσει και την έκαναν πλάτη τις προς κρίσεις το τηγάνι τους. Και για κάθε να μην χρόνο...τον σχεδόν βλέπουν εύρισκαν οι τηγανίδες τα ίδια και ρουφάνε ελαττώματα το λάδι. Οι στο "λυπημένοι", πλάσιμο και που το ψήσιμο, είχαν πρόσφατο όταν μάλιστα θάνατο, κάποιος δεν έψηναν ήθελε να τηγανίδες, πιει νερό του τους πήγαιναν έλεγαν να όμως γυρίσει συγγενείς την πλάτη και προς φίλοι. το Άλλα τηγάνι γλυκά για που να μην έφτιαχναν...τον βλέπουν στο σπίτι οι την τηγανίδες περίοδο και αυτή ήταν ρουφάνε οι κουραμπιέδες το λάδι. Οι "λυπημένοι", και τα μελομακάρονα. που είχαν πρόσφατο θάνατο, δεν έψηναν τηγανίδες, τους πήγαιναν όμως συγγενείς και φίλοι. Άλλα γλυκά που έφτιαχναν στο σπίτι την περίοδο αυτή ήταν οι κουραμπιέδες και τα μελομακάρονα.
Το «ψωμί του Χριστού» το έφτιαχνε, την παραμονή των Χριστουγέννων, η νοικοκυρά με ιδιαίτερη ευλάβεια και με ειδική μαγιά (από ξερό βασιλικό κ.λ.π.). Απαραίτητος επάνω, χαραγμένος ο σταυρός. Γύρω - γύρω διάφορα διακοσμητικά σκαλιστά στο ζυμάρι ή πρόσθετα στολίδια. Αυτά τόνιζαν το σκοπό του χριστόψωμου και εξέφραζαν τις διάφορες πεποιθήσεις των πιστών. Την ημέρα του Χριστού, ο νοικοκύρης έπαιρνε το χριστόψωμο, το σταύρωνε, το έκοβε και το μοίραζε σ όλη την οικογένειά του και σε όσους παρευρίσκονταν στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι. (Μερικοί εδώ βλέπουν ένα συμβολισμό της Θείας κοινωνίας. Όπως ο Χριστός έδωσε τον άρτον της ζωής σε όλη την ανθρώπινη οικογένειά του...). Γύρω από το χριστόψωμο υπάρχουν και άλλες παραδόσεις. Αναφέρονται στην ενότητα της Εκκλησίας και των λαών, με συμβολικό πρότυπο την ένωση των κόκκων του σίτου σ ένα ψωμί. Οι λαοί κάποτε θα ενωθούν μ ένα ποιμένα, το Χριστό.
Πατήστε για προσθήκη τίτλου Σε όλα τα σπίτια, παραμονές Χριστουγέννων θα έπλαθαν και θα έψηναν τις τηγανίδες, τα μανιάτικα λαλάγγια. Στο σοφρά ή σε κάποιο τραπέζι κοντά στην φωτογονία, η μητέρα και τα κορίτσια έπλαθαν το έτοιμο ζυμάρι σε χοντρό μακαρόνι, τις τηγανίδες, και το δίπλωναν τεχνικά στα τέσσερα. Μετά το έριχναν στη μεγάλη τηγάνα που ήταν γεμάτη καυτό λάδι πάνω στη φωτιά, για να ψηθεί. Η πρώτη τηγανίδα, μεγάλη και στρογγυλή με σταυρό στη Σε όλα τα σπίτια, μέση παραμονές ήταν του Χριστού, Χριστουγέννων η δεύτερη θα παρόμοια έπλαθαν του και σπιτιού θα έψηναν κ.λ.π. τις Τις τηγανίδες, ψημένες τα τηγανίδες τις μανιάτικα λαλάγγια. έβαζαν μέσα Στο σοφρά σε μπουρέκια ή σε κάποιο (στρογγυλά τραπέζι μπακιρένια κοντά στην ταψιά) φωτογονία, και σε η λεκάνες. μητέρα και Όταν τα κορίτσια έπλαθαν στράγγιζαν το έτοιμο καλά τις ζυμάρι έβαζαν σε σε χοντρό κοφίνια μακαρόνι, και τις κρεμούσαν τις τηγανίδες, ψηλά. και Η το ποσότητα δίπλωναν του ζυμαριού τεχνικά στα τέσσερα. που θα γινόταν Μετά το τηγανίδες έριχναν ήταν στη μεγάλη αρκετή τηγάνα και πάντοτε που ήταν ανάλογη γεμάτη με τον καυτό πληθυσμό λάδι της πάνω στη φωτιά, φαμελιάς. για να Η ψηθεί. φωτιά Η για πρώτη τις τηγανίδες τηγανίδα, έπρεπε μεγάλη να και είναι στρογγυλή δυνατή και με να σταυρό έχει διάρκεια. στη Γι αυτό ο μέση ήταν του πατέρας Χριστού, είχε η σκίσει δεύτερη σκίζες παρόμοια τα χοντρά του σπιτιού κούτσουρα. κ.λ.π. Ήταν Τις ψημένες η καλλύτερη τηγανίδες καύσιμη τις ύλη για την έβαζαν μέσα περίπτωση. σε μπουρέκια Τα (στρογγυλά παιδιά παρακολουθούσαν μπακιρένια ταψιά) και όλοι, και σε αν λεκάνες. δεν ήταν Όταν Τετάρτη ή Παρασκευή, στράγγιζαν καλά δοκίμαζαν τις έβαζαν και έκαναν σε κοφίνια τις κρίσεις και τις τους. κρεμούσαν Και κάθε ψηλά. χρόνο Η ποσότητα σχεδόν εύρισκαν του ζυμαριού τα ίδια που θα γινόταν ελαττώματα τηγανίδες στο ήταν πλάσιμο αρκετή και και το πάντοτε ψήσιμο, ανάλογη όταν μάλιστα με τον κάποιος πληθυσμό ήθελε της να πιει νερό του φαμελιάς. Η έλεγαν φωτιά για να γυρίσει τις τηγανίδες την πλάτη έπρεπε προς να το είναι τηγάνι δυνατή για να και μην να έχει...τον διάρκεια. βλέπουν Γι οι αυτό τηγανίδες ο και πατέρας είχε ρουφάνε σκίσει σκίζες το λάδι. τα χοντρά Οι "λυπημένοι", κούτσουρα. που Ήταν είχαν η πρόσφατο καλλύτερη θάνατο, καύσιμη δεν ύλη έψηναν για την τηγανίδες, περίπτωση. τους Τα παιδιά πήγαιναν παρακολουθούσαν όμως συγγενείς και και όλοι, φίλοι. αν Άλλα δεν ήταν γλυκά Τετάρτη που έφτιαχναν ή Παρασκευή, στο σπίτι την περίοδο δοκίμαζαν και αυτή έκαναν ήταν τις οι κουραμπιέδες κρίσεις τους. Και και κάθε τα μελομακάρονα. χρόνο σχεδόν εύρισκαν τα ίδια ελαττώματα στο πλάσιμο και το ψήσιμο, όταν μάλιστα κάποιος ήθελε να πιει νερό του έλεγαν να γυρίσει την πλάτη προς το τηγάνι για να μην...τον βλέπουν οι τηγανίδες και ρουφάνε το λάδι. Οι "λυπημένοι", που είχαν πρόσφατο θάνατο, δεν έψηναν τηγανίδες, τους πήγαιναν όμως συγγενείς και φίλοι. Άλλα γλυκά που έφτιαχναν στο σπίτι την περίοδο αυτή ήταν οι κουραμπιέδες και τα μελομακάρονα.