ENTMOYNT KH À. ºfiÓÔ ÛÙÔÓ ÂÚÌ Îfi. À π, ƒ π øƒ π À À

ENTMOYNT KH À ºfiÓÔ ÛÙÔÓ ÂÚÌ Îfi À π, ƒ π øƒ π À À π ƒ ªª 2010

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΕΚ ΟΣΗ ΤΣΕΠΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΣΕ ΕΚ ΟΣΗ ΤΣΕΠΗΣ, θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή των αναγνωστών σε ένα περίεργο και πολύτιµο έγγραφο που ήλθε στην κατοχή µου µετά την πρώτη έκδοση του βιβλίου: πρόκειται για µια δισέλιδη εµπιστευτική αναφορά, µε ηµεροµηνία 12 Αυγούστου 1949, του αξιωµατούχου της Βρετανικού Γραφείου Πληροφοριών Ράντολ Κόουτ προς το Φόρεϊν Όφις. Θέµα αυτής της αναφοράς είναι η συνάντηση του Ράντολ Κόουτ µε τον Τζορτζ Πολκ το πρωί του Σαββάτου 8 Μαΐου 1948 την ηµέρα δηλαδή που εξαφανίστηκε από τη Θεσσαλονίκη ο Πολκ. Πιο κάτω αναλύω ορισµένες από τις επιπτώσεις που έχει η αναφορά αυτή στην υπόθεση Πολκ*. Ελπίζω ότι οι αναγνώστες θα έχουν κατά νου τα όσα γράφω σ αυτόν τον Πρόλογο ιδίως όσον αφορά την περιγραφή των περιστάσεων γύρω από τον φόνο του Πολκ, τις ανακρίσεις που ακολούθησαν, και τη δίκη του Γρηγόρη Στακτόπουλου µετά από έναν χρόνο σχεδόν γεγονότα που προηγήθηκαν της αναφοράς του Κόουτ του 1949, και τα οποία πραγµατεύτηκα όταν δεν γνώριζα την ύπαρξη της αναφοράς αυτής. Είναι σαφές ότι τα όσα αποκαλύπτει στην αναφορά του ο βρετανός αξιωµατούχος δεν κατατέθηκαν ως στοιχεία κατά την ανάκριση, και ο Κόουτ δεν εξετάστηκε ποτέ σε σχέση µε τις πληροφορίες που αποκαλύπτει στο κείµενο αυτό κατά τρόπο που θα µπορούσε να επηρεάσει την έκβαση της δίκης άλλη µία πτυχή της ανεπάρκειας των αρχών που φαίνεται να οδήγησε στην καταδίκη ενός αθώου ως συνεργού σε φόνο και στη συγκάλυψη αυτής της ανεπάρκειας. Εκτός από την αναφορά του Κόουτ, θα πρέπει να κάνω µια σύντοµη µνεία εδώ και σε ένα δεύτερο έγγραφο που µου υπέδειξε ο καθηγητής Όουλ Σµιθ του * Το πλήρες κείµενο της αναφοράς του Κόουτ προς τον Ε.Χ. Πεκ παρατίθεται εδώ στο Παράρτηµα ΙΙ, σελ. 565. 15

E ª À K À: ºfiÓÔ ÛÙÔÓ ÂÚÌ Îfi Πανεπιστηµίου της Κοπεγχάγης: πρόκειται για µια συνέντευξη, που δηµοσιεύτηκε στα ελληνικά το 1975, µε τον Βαγγέλη Βασβανά*, ένα από τα δύο στελέχη του ΚΚΕ που καταδικάστηκαν ερήµην για το φόνο. Στη συνέντευξη αυτή, ο Βασβανάς, εξόριστος τότε στη Ρουµανία, βεβαιώνει πως την τελευταία φορά που βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη ήταν τον Φεβρουάριο του 1947, για µία µέρα, δεκαπέντε µήνες πριν από τη δολοφονία, και παρόλο που πληροφορήθηκε το έγκληµα όταν διαπράχθηκε το 1948, λεπτοµέρειες της υπόθεσης έµαθε µόλις το 1965, όταν δηµοσιεύτηκαν σε «µια αθηναϊκή εφηµερίδα». Η εµπιστευτική αναφορά του Ράντολ Κόουτ προς τον Ε.Χ. Πεκ του Φόρεϊν Όφις εφιστά την προσοχή µας σε ορισµένα σηµαντικά ζητήµατα τα οποία θα έπρεπε να διερευνήσουµε σε µεγαλύτερο βάθος. Το πρώτο ζήτηµα απορρέει από την ηµεροµηνία του εγγράφου: 12 Αυγούστου 1949 δηλαδή, τέσσερις µήνες µετά τη λήξη της δίκης του Στακτόπουλου, που στην πράξη σήµανε το κλείσιµο της υπόθεσης, τουλάχιστον στους επίσηµους κύκλους. Η ηµεροµηνία θέτει ένα ανησυχητικό ερώτηµα, γιατί υποδεικνύει ότι οι αρχές δεν έλαβαν υπόψη, ούτε κατά το µεγάλο διάστηµα της ανάκρισης, ούτε κατά την εκδίκαση της υπόθεσης, ούτε και σε καµιά άλλη µεταγενέστερη στιγµή, ό,τι πληροφορίες θα ήταν τυχόν σε θέση να τους παράσχει ο Ράντολ Κόουτ όσον αφορά τις εµφανώς επιτυχηµένες προσπάθειες άλλων ξένων ανταποκριτών να πάνε στους αντάρτες µόνοι τους. Γνωρίζουµε ότι ο Α.Τζ.Ρ. «Τόνι» Ράουζ κάλεσε για εξέταση τον Κόουτ κάποια στιγµή µετά τη δηµοσίευση στον ελληνικό Τύπο της είδησης «ότι ο Πολκ είχε έλθει σε επαφή [µε τον Κόουτ] σε σχέση µε την επιθυµία του να έλθει σε επαφή µε κοµµουνιστές» η εξέταση φαίνεται ότι έγινε προτού αναλάβει καθήκοντα στη Νορβηγία ο Κόουτ, η αµέσως µετά. Ο Κόουτ παραδέχτηκε τότε στον Ράουζ ότι είχε συναντηθεί µε τον Πολκ αλλά «είχε αρνηθεί να του παράσχει οποιαδήποτε βοήθεια ή πληροφορία». Αυτή είναι η µόνη καταγεγραµµένη µνεία κάποιας απόπειρας να ερωτηθεί ο Κόουτ σχετικά µε το ποιες πληροφορίες µπορεί να διέθετε που θα ήσαν πολύτιµες για την ανάκριση άλλωστε, στην αναφορά του Αυγούστου 1949, ο Κόουτ ισχυρίζεται ότι «τα νέα για τις εξελίξεις που ακολούθησαν τον θάνατο του Πολκ τα πληροφορήθηκα µόνο µέσα από τις στήλες των εφηµερίδων». Ωστόσο, η αναφορά υποδεικνύει κάτι εξαιρετικά σηµαντικό: ότι ο Κόουτ µπορεί να διέθετε κάποιες πληροφορίες «σε σχέση µε τον καλύτερο τρόπο µετάβασης στον αντάρτικο στρατό» * Στο ηµήτρης Γουσίδης, Όπου ζεις δεν πατρίζεις, Εξάντας, Αθήνα 1975, σελ. 76-78, απ όπου και όλα τα αποσπάσµατα που παρατίθενται πιο κάτω. 16

ƒ ª ƒπ π αλλά αρνήθηκε να τις δώσει στον Πολκ γιατί ο αµερικανός δηµοσιογράφος τού έδωσε την εντύπωση ότι ήταν απλώς «ένας ενθουσιώδης νεαρός αµερικανός σπουδαστής σε αναζήτηση περιπετειών» και καθόλου «ένας ώριµος κι έµπειρος ανταποκριτής». Η αναφορά υποδεικνύει επίσης έµµεσα ότι ο Κόουτ ήταν διατεθειµένος να µεταδώσει τέτοιου ή άλλου τύπου πληροφορίες σε έναν άλλον αµερικανό δηµοσιογράφο ο οποίος ήθελε να «επισκεφτεί τους αντάρτες» και ο οποίος ήταν γνωστός για το «θάρρος και την ψυχραιµία [που επέδειξε] στα κατορθώµατά του µε τον Ελληνικό Εθνικό Στρατό», αλλά µετατέθηκε σε άλλη χώρα προτού καταφέρει «να θέσει σε εφαρµογή το σχέδιό του». Ο δηµοσιογράφος αυτός δεν κατονοµάζεται, αλλά φαίνεται πως πρόκειται για τον Ντάνιελ Θραπ, όπως προκύπτει από άλλες µαρτυρίες. Είναι βέβαιο πως ο ισχυρισµός του Κόουτ ότι είχε ακούσει «διηγήσεις» για το πώς άλλοι ανταποκριτές είχαν κατορθώσει να πάνε στους αντάρτες θα ενδιέφερε τις ανακριτικές αρχές. Και συγκεκριµένα, οι πληροφορίες αυτές θα ήσαν πολύτιµες για τις αρχές γιατί θα τους επέτρεπαν να εντοπίσουν διάφορα πρόσωπα µε τα οποία ο Πολκ θα µπορούσε να είχε έλθει σε επαφή στην προσπάθειά του να «επισκεφτεί τους αντάρτες» και ο ίδιος κι ακόµη πιο πολύτιµες αν τελικά αποδεικνυόταν ότι το όνοµα του Στακτόπουλου συµπεριλαµβανόταν ή δεν συµπεριλαµβανόταν στα ονόµατα των επαφών που µπορεί να είχαν αναφέρει στον Κόουτ «παλαιοί ή επίδοξοι ανταρτοθήρες» µε τους οποίους λέει ότι είχε επαφές όταν υπηρετούσε στη Θεσσαλονίκη πριν από τον φόνο. Στην αναφορά του Κόουτ δεν γίνεται συγκεκριµένη µνεία σε επαφές σαν κι αυτές που αναφέρει ο Πολκ στο γράµµα προς τον Έντουαρντ Ρ. Μάροου που έγραψε τη µέρα της εξαφάνισής του, µπορούµε όµως σήµερα να υποθέσουµε ότι ο Κόουτ είχε πληροφορίες για τέτοιες επαφές, και ίσως µπορούµε επίσης να υποθέσουµε αν λάβουµε υπόψη τις µαρτυρίες των ανωτέρων του Κόουτ και άλλων για το εύρος και το είδος των γνώσεών του για τη Βόρεια Ελλάδα ότι οι επαφές αυτές δεν ήσαν µόνον µε άτοµα που θα µπορούσαν να βοηθήσουν τον Πολκ να φτάσει στον «αντάρτικο στρατό» αλλά και µε άλλα πρόσωπα, διαφορετικών πολιτικών πεποιθήσεων. Αλλά για να προχωρήσουµε ακόµη πιο πέρα και να υποβάλουµε την ιδέα, στηριζόµενοι αποκλειστικά σ αυτήν την εµπιστευτική αναφορά, ότι ο Κόουτ όντως έδωσε «την επαφή µέσω µιας επαφής» που θα έφερνε τον Πολκ «σε επαφή µε τα πρόσωπα που µετράνε» µεταξύ των «ανθρώπων της κυβέρνησης του Μάρκου» (κατά τη διατύπωση του Πολκ στο γράµµα του προς τον Μάροου, θα πρέπει να πιστεύουµε ότι ο Κόουτ εψεύδετο απροκάλυπτα στους ανώτερούς του τόσο εδώ όσο και αλλού. Και αν προχωρούσαµε ακόµη πιο πέρα και διατυπώναµε την άποψη ότι οι πληροφο- 17

E ª À K À: ºfiÓÔ ÛÙÔÓ ÂÚÌ Îfi ρίες που έδωσε ο Κόουτ οδήγησαν στη δολοφονία του Πολκ, από πράκτορες είτε της Αριστεράς είτε της εξιάς, τότε θα έπρεπε να δούµε αυτά τα ψεύδη ως εγκληµατικά, πράγµα που οι ανώτεροι του Κόουτ σίγουρα δεν ήταν διατεθειµένοι να κάνουν. Η νέα αυτή µαρτυρία µοιάζει να κάνει ακόµη πιο επιτακτική την ανάγκη να αναγνωρίσει κανείς ότι ο Κόουτ πρέπει να απαλλαγεί λόγω αµφιβολιών όσον αφορά τον ρόλο του στο έγκληµα. Από την εµπιστευτική αναφορά προκύπτουν και άλλα σηµαντικά στοιχεία για την υπόθεση Πολκ. Στην κατάθεσή του στον γενικό πρόξενο της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη το 1978, ο Τζέιµς Κέλις ανέφερε ότι ο Κόουτ είχε κάνει µια δήλωση όταν υπηρετούσε στην Νορβηγία που έλεγε ότι «ήταν ο τελευταίος ξένος που συνάντησε τον Πολκ προ του θανάτου του». Αντίθετα, η αναφορά του Κόουτ µάς λέει ότι η συνάντησή του µε τον Πολκ «πιστεύεται ότι ήταν η τελευταία επίσηµη επίσκεψή του προ του θανάτου του», διατύπωση µε αρκετά διαφορετική σηµασία από εκείνη της πολύ µεταγενέστερης έµµεσης µαρτυρίας του Κέλις. Η αναφορά του Κόουτ υποδηλώνει επίσης την παρουσία άλλων ατόµων κατά τη συνάντηση, γιατί λέει ότι ο Πολκ γύρισε πίσω «καθώς ετοιµαζόταν να µας αφήσει». Το ποιος άλλος θα µπορούσε να ήταν παρών στη συνοµιλία δεν αναφέρεται πουθενά και πάλι όµως, αυτό το πρόσωπο ή τα πρόσωπα θα µπορούσαν να αποδειχθούν χρήσιµη πηγή πληροφοριών για την ανάκριση εξάλλου, φαίνεται ότι ο Ράουζ γνώριζε ποια ήσαν αυτά τα πρόσωπα όταν υπέβαλε ερωτήσεις στον Κόουτ την εποχή που διέρρευσε η είδηση της «υποτιθέµενης σύνδεσης» του Κόουτ µε την υπόθεση, η οποία και τον οδήγησε στην πρώτη εξέταση του υφισταµένου του στο Γραφείο Πληροφοριών στη Θεσσαλονίκη. Τέλος, η αναφορά µάς δίνει µια σαφή εικόνα του ίδιου του Ράντολ Κόουτ ή τουλάχιστον την εικόνα που ήθελε να προβάλλει στο Φόρεϊν Όφις. ίνει την εντύπωση ενός ανθρώπου ο οποίος συλλέγει ό,τι πληροφορίες µπορεί και δεν αποκαλύπτει τίποτε. Η µόνη περίσταση κατά την οποίαν ήταν διατεθειµένος να παραβεί την «αρχή» του να µη µεταδίδει πληροφορίες σε «ανταρτοθήρες» δηµοσιογράφους αφορούσε κάποιον έναν Αµερικανό τον οποίον θεωρούσε τολµηρό αλλά όχι παράτολµο, κι ιδιαίτερα στα κατορθώµατά του «µε τον Ελληνικό Εθνικό Στρατό» (όρο που χρησιµοποιεί σε αντιδιαστολή προς τον «αντάρτικο στρατό» που χρησιµοποιεί αλλού). Ο Κόουτ δικαιολογεί την προθυµία του να επιτρέψει «αυτή την αποκάλυψη πληροφοριών» σ αυτή τη µοναδική «εξαιρετική περίπτωση» µε την αιτιολογία ότι θα βοηθούσε στη «µείωση του σοβαρού κινδύνου» τον οποίον ήταν έτοιµος να αντιµετωπίσει ο δηµοσιογράφος αυτός παρόλο που είδαµε ότι, πριν από το µοιραίο ταξίδι του Πολκ στη Θεσ- 18

ƒ ª ƒπ π σαλονίκη, ο Κόουτ γνώριζε ότι υπήρχαν και άλλοι «ανταρτοθήρες» δηµοσιογράφοι οι οποίοι είχαν προφανώς επισκεφτεί τους αντάρτες και είχαν επιστρέψει σώοι και ασφαλείς µε «διηγήσεις για το πώς είχαν επιτύχει ένα τέτοιο ταξίδι», όπως είχαν κάνει ο Χόουµερ Μπίγκαρτ και αρκετοί άλλοι (όχι πάντα µε τη θέλησή τους) προτού ο Κόουτ υποβάλει την αναφορά του. Οι λεπτοµέρειες αυτές τον κατατάσσουν πλήρως στην ίδια πλευρά µε τους αµερικανούς αξιω- µατούχους στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα, οι οποίοι µιλούσαν την ίδια γλώσσα και πίστευαν επίσης ότι ο Τζορτζ Πολκ δεν είχε κανένα λόγο να θέλει να έλθει σε επαφή µε «άτοµα που µετράνε» µεταξύ των ανταρτών. Η συνέντευξη µε τον Βαγγέλη Βασβανά αντιπροσωπεύει µια άποψη από το αντίθετο άκρο του πολιτικού φάσµατος, και συγκεκριµένα την άποψη που θεωρούσε τη µυστική πηγή της αδικίας στην εµφυλιοπολεµική Ελλάδα ως προϊόν αρχικά της βρετανικής Ιντέλιτζενς Σέρβις και στη συνέχεια της CIA. Ο Βασβανάς αναφέρει ότι στους δώδεκα µήνες µετά την τελευταία του επίσκεψη στη Θεσσαλονίκη, τον Φεβρουάριο του 1947, ταξίδευε µεταξύ δυτικής και ανατολικής Μακεδονίας, και σε σχέση µ αυτό, λέει στον συνοµιλητή του: «Ξέρετε τι δυσκολίες αντιµετωπίζαµε [οι κοµµουνιστές] την εποχή εκείνη; Να κατέβεις από την ανατολική Μακεδονία και Θράκη, να πας να σκοτώσεις τον Πολκ και έπειτα να γυρίσεις πίσω, ε, όχι». Κατά την άποψή του, υπεύθυνοι για τη δολοφονία του Πολκ ήταν «οι Εγγλέζοι και η ντόπια αντίδραση», και τον σκότωσαν επειδή «ο Πολκ έπαιξε τον ίδιο ρόλο, που έπαιξε στη Μέση Ανατολή µε τα πετρέλαια» αν και ο Βασβανάς δεν διευκρινίζει τι ακριβώς εννοεί. Υπαινίσσεται ότι ο συγκεκριµένος αυτουργός του εγκλήµατος ήταν ο «πράκτορας των Εγγλέζων» που εξαφανίστηκε από τη Θεσσαλονίκη «την µέρα που εξαφανίσθηκε ο Πολκ» και κατέληξε στη Σκανδιναβία προφανώς ο Ράντολ Κόουτ. Ο Βασβανάς λέει επίσης στον Γουσίδη ότι έµαθε από κάποια πηγή στην Τσεχοσλοβακία (από τον Μιλτιάδη Πορφυρογένη, πρώην υπουργό ικαιοσύνης στην κυβέρνηση των ανταρτών, ότι ο αδελφός του Πολκ, Ουίλιαµ, δεν έβλεπε το λόγο να επισκεφτεί τον Βασβανά στη Ρουµανία αφού πίστευε πως τη δολοφονία δεν την είχαν διαπράξει οι κοµµουνιστές αλλά η βρετανική Ιντέλιτζενς Σέρβις. Στη συνέχεια λέει ότι οι αρχές κατασκεύασαν έναν σύνδεσµο «κάποιον άλλον» ο οποίος υποτίθεται πως παρέδωσε τον Πολκ στον ίδιο και στον Μουζενίδη στον κινηµατογράφο «Τιτάνια» στη Θεσσαλονίκη, κοντά στο ξενοδοχείο «Αστόρια» κι ακόµη, ότι κατασκεύασαν, βάσει των ευρηµάτων στο στοµάχι του Πολκ, ένα γεύµα µε αστακό που στην πραγµατικότητα δεν σερβιριζόταν στο εστιατόριο όπου υποτίθεται πως είχαν φάει, αλλά ήταν «το αγαπηµένο φαγητό των Σκωτσέζων», που προσφερόταν «σε σπίτι της Θεσσαλονί- 19

E ª À K À: ºfiÓÔ ÛÙÔÓ ÂÚÌ Îfi κης». Ο Γουσίδης ρώτησε τον Βασβανά εάν γνώριζε αυτόν τον «κάποιον άλλον» που είχε αναφέρει. «Μπορεί ναι, µπορεί και όχι», απάντησε. «Αν τον φέρετε µπροστά µου δεν µπορώ να τον αναγνωρίσω. Αυτόν έπρεπε να τον γνωρίζουν οι προϊστάµενοί του στην επιχείρηση όπου εργαζόταν». Όταν ρωτήθηκε στη συνέχεια αν είχε αντιδράσει όταν έµαθε για τη σοβαρή κατηγορία φόνου εναντίον του, ο Βασβανάς απάντησε: «Πήραν θέση οι δικές µας εφη- µερίδες ενάντια στην κατηγορία και τα δελτία ειδήσεων που βγάζαµε. Εγώ δεν µπορούσα να κάνω ενέργειες, αφού ήταν η οργάνωση. Εξάλλου, πρέπει να έχουµε υπ όψη µας ότι οι οργανώσεις µας, τον καιρό εκείνο, ήταν τροµερά αδύνατες στην Ελλάδα και σε ορισµένες περιπτώσεις ανύπαρκτες». Τώρα όµως, τον ρώτησε ο συγγραφέας, µετά από τόσα χρόνια, δεν τον βασάνιζε η κατηγορία και η καταδίκη; «Με βασανίζει», απάντησε ο Βασβανάς, «από ποια πλευρά όµως; Ότι πρέπει, όταν πάω στην Ελλάδα, να µπω σε δίκη για να ξεσκεπασθεί η όλη υπόθεση». Τελικά όµως ο Βασβανάς πέθανε προτού προλάβει να του δοθεί άδεια επαναπατρισµού. 20

ΥΠΟΘΕΣΗ ΠΟΛΚ: ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΡΑΜΑΤΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ (ΒΑΓΓΕΛΗΣ) ΒΑΣΒΑΝΑΣ: στέλεχος του ΚΚΕ, κατηγορούµενος για τη δολοφονία του Πολκ ΝΙΚΟΛΑΟΣ (ΝΙΚΟΣ) ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ: ένας από τους δύο συνηγόρους του Γρηγόρη Στακτόπουλου ΙΟΡ ΑΝΗΣ ΒΑΦΕΙΑ ΗΣ: ένας από τους δύο συνηγόρους του Γρηγόρη Στακτόπουλου ΜΑΡΚΟΣ ΒΑΦΕΙΑ ΗΣ (ΜΑΡΚΟΣ): στρατηγός του ΣΕ ΕΣΠΟΙΝΑ ΒΡΟΥΤΣΗ: υπηρέτρια του Πολκ στην Αθήνα ΡΑΛΕΪ ΓΚΙΜΠΣΟΝ: γενικός πρόξενος των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη ΧΕΝΡΙ ΓΚΡΕΪΝΤΙ: πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Ελλάδα την εποχή της υπόθεσης Πολκ ΝΤΟΥΑΪΤ Π. ΓΚΡΙΖΟΥΟΛΝΤ: επικεφαλής της Αµερικανικής Αποστολής Βοήθειας (AMAG) στην Ελλάδα ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΟΣΟΣ: εκπρόσωπος της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Βαλκανική Επιτροπή του ΟΗΕ (UNSCOB) ΑΓΓΕΛΟΣ ΕΒΕΡΤ: αρχηγός της Αστυνοµίας Αθηνών ΦΡΕΝΤΕΡΙΚ ΕΡ: ειδικός ανακριτής της υπόθεσης Πολκ, διορισµένος από το Στέιτ Ντιπάρτµεντ ΝΙΚΟΣ ΖΑΧΑΡΙΑ ΗΣ: γενικός γραµµατέας του ΚΚΕ ΝΤΑΝΙΕΛ ΘΡΑΠ: ανταποκριτής του UP στην Ελλάδα και την Ιταλία ΤΖΕΪΜΣ ΚΕΛΙΣ: συνεργάτης του Ντόνοβαν στα πρώτα στάδια της ανάκρισης για την υπόθεση Πολκ ΑΛΕΞΑΝΤΕΡ ΚΕΝΤΡΙΚ: ανταποκριτής του CBS στη δίκη ΜΑΤΘΑΙΟΣ ΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΟΚΚΩΝΗΣ: πατέρας της Ρέας Πολκ 21

E ª À K À: ºfiÓÔ ÛÙÔÓ ÂÚÌ Îfi ΟΥΪΛΙΑΜ Ε. ΚΟΛΜΠΙ: µέλος της δικηγορικής εταιρείας του Ντόνοβαν την εποχή της υπόθεσης Πολκ ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΟΜΟΤΟΥΡΟΣ: ανακριτής στη Θεσσαλονίκη ΚΑΡΛ ΚΟΜΠΤΟΝ: καθηγητής και µετέπειτα πρόεδρος του Κολεγίου Ανατόλια στη Θεσσαλονίκη, κατέθεσε ως µάρτυρας υπεράσπισης στη δίκη ΟΥΕΪΝΤ ΚΟΝΤΟΝ: υπάλληλος του Γραφείου Πληροφοριών των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη ΡΑΝΤΟΛ ΚΟΟΥΤ: αξιωµατούχος του Βρετανικού Γραφείου Πληροφοριών στη Θεσσαλονίκη ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ ΗΣ: γενικός εισαγγελέας εφετών ΧΡΗΣΤΟΣ ΛΑ ΑΣ: υπουργός ικαιοσύνης, δολοφονήθηκε την 1η Μαΐου 1948 ΘΕΟ ΩΡΟΣ ΛΑΜΠΡΟΝ: συνεργάτης του Ντόνοβαν, αντικατέστησε τον Τζέιµς Κέλις ΕΡΝΕΣΤ Κ. ΛΙΝΤΛΙ: αρχισυντάκτης του περιοδικού Newsweek στην Ουάσιγκτον, πρόεδρος της Ένωσης Συγγραφέων και ηµοσιογράφων Εξωτερικού ΟΥΟΛΤΕΡ ΛΙΠΜΑΝ: αµερικανός δηµοσιογράφος εξωτερικών ειδήσεων, πρόεδρος της Ειδικής Επιτροπής της Ένωσης Συγγραφέων και ηµοσιογράφων Εξωτερικού («Επιτροπής Λίπµαν») ΡΟΜΠΕΡΤ ΤΖ. ΜΑΪΝΕΡ: β γραµµατέας της αµερικανικής πρεσβείας στην Αθήνα ΛΙΝΚΟΛΝ ΜΑΚΒΕΪ: πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αθήνα κατά την περίοδο 1943-48 ΤΖΟΡΤΖ ΜΑΚΓΚΙ: συντονιστής της βοήθειας προς την Ελλάδα στο Στέιτ Ντιπάρτµεντ ΕΛΕΝ ΜΑΜΑΣ: ανταποκρίτρια του ΑΡ στη Θεσσαλονίκη ΕΝΤΟΥΑΡΝΤ Ρ. ΜΑΡΟΟΥ: σχολιαστής στον ραδιοφωνικό σταθµό του CBS και φίλος του Πολκ ΤΖΟΡΤΖ ΜΑΡΣΑΛ: υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ την εποχή της υπόθεσης Πολκ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΜΑΡΤΙΝ: µέλος της Βρετανικής Αστυνοµικής Αποστολής στη Θεσσαλονίκη ΝΤΟΝΑΛΝΤ (ΝΤΟΝ) ΜΑΤΣΕΝ: ανταποκριτής της εφηµερίδας Daily Gazette του Γιορκ της Πενσυλβάνιας ΑΝΝΑ ΜΟΛΥΒ Α: κουνιάδα του Αδάµ Μουζενίδη Α ΑΜ ΜΟΥΖΕΝΙ ΗΣ: στέλεχος του ΚΚΕ, κατηγορούµενος για τη δολοφονία του Πολκ ΣΤΕΛΙΟΣ ΜΟΥΖΕΝΙ ΗΣ: αδελφός του Αδάµ Μουζενίδη ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΟΥΣΤΑΚΗΣ: γενικός εισαγγελέας πληµµελειοδικών στη Θεσσαλονίκη 22

À : appleúfiûˆapple ÙÔ Ú Ì ÙÔ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΟΥΣΧΟΥΝΤΉΣ: διοικητής της Γενικής Ασφάλειας Θεσσαλονίκης ΟΥΙΛΙΑΜ Ο. ΜΠΑΞΤΕΡ: υποδιευθυντής του Τµήµατος Ελληνικών, Τουρκικών και Ιρανικών Υποθέσεων του Στέιτ Ντιπάρτµεντ ΜΑΙΡΗ ΜΠΑΡΜΠΕΡ: δηµοσιογράφος, σύζυγος του Στίφεν Μπάρµπερ ΣΤΙΦΕΝ ΜΠΑΡΜΠΕΡ: βρετανός δηµοσιογράφος στην Αθήνα ΟΥΙΝΣΤΟΝ ΜΠΕΡΝΤΕΤ: ανταποκριτής του CBS, κάλυψε την υπόθεση Πολκ ΧΟΟΥΜΕΡ ΜΠΙΓΚΑΡΤ: ανταποκριτής της εφηµερίδας New York Herald Tribune ΟΥΙΛΙΑΜ ΤΖ. («Άγριος Μπιλ») ΝΤΟΝΟΒΑΝ: δικηγόρος στη Νέα Υόρκη, πρώην προϊστάµενος του OSS, σύµβουλος της Ειδικής Επιτροπής της Ένωσης Συγγραφέων και ηµοσιογράφων Εξωτερικού («Επιτροπής Λίπµαν») ΤΖΕΡΑΛΝΤ ΝΤΡΟΥ: εκπρόσωπος των ΗΠΑ στη Βαλκανική Επιτροπή του ΟΗΕ (UNSCOB) στη Θεσσαλονίκη ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ: αρχηγός της Αστυνοµίας Θεσσαλονίκης ΘΕΟ ΩΡΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ: συνήγορος του Στακτόπουλου για ένα διάστηµα ΣΕΡ ΤΣΑΡΛΣ ΟΥΪΚΑΜ: επικεφαλής της Βρετανικής Αστυνοµικής Αποστολής στη Θεσσαλονίκη ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΟΠΟΥΛΟΣ: αστυνοµικός διευθυντής στο Υπουργείο ηµόσιας Τάξης υπό τον Ρέντη ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΑΠΑΘΕΜΕΛΗΣ: δικηγόρος του Στακτόπουλου στην αίτηση για επανάληψη της δίκης το 1979 ΝΤΡΟΥ ΠΙΡΣΟΝ: αρθρογράφος στην εφηµερίδα Washington Post ΟΥΙΛΙΑΜ ΠΟΛΚ: νεότερος αδελφός του Τζορτζ, εκπροσώπησε την Επιτροπή ηµοσιογράφων στη δίκη ΡΕΑ ΠΟΛΚ (το γένος Κοκκώνη): χήρα του Τζορτζ Πολκ ΤΖΟΡΤΖ ΠΟΛΚ: ανταποκριτής του CBS στην Ελλάδα και τη Μέση Ανατολή ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΥΛΟΣ: ανταποκριτής του πρακτορείου Overseas News Agency, εκπροσώπησε την Επιτροπή ηµοσιογράφων στη δίκη ΡΟΥΠΕΡΤ ΠΡΟΟΥΜ: υπάλληλος του Γραφείου Πληροφοριών των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη ΚΑΡΛ ΡΑΝΚΙΝ: επιτετραµµένος της αµερικανικής πρεσβείας στην Αθήνα Α.ΤΖ.Ρ. ΡΑΟΥΖ: προϊστάµενος του Βρετανικού Γραφείου Πληροφοριών στην Αθήνα ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΡΕΝΤΗΣ: υπουργός ηµόσιας Τάξης ΤΖΟΝ ΣΕΚΟΝΤΑΡΙ: ανταποκριτής του CBS, κάλυψε την υπόθεση Πολκ 23

E ª À K À: ºfiÓÔ ÛÙÔÓ ÂÚÌ Îfi ΑΛΕΞΑΝΤΕΡ (ΣΑΝ) ΣΕΝΤΖΟΥΙΚ: ανταποκριτής της εφηµερίδας New York Times στην Αθήνα ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ ΣΟΦΟΥΛΗΣ: πρωθυπουργός της Ελλάδας την εποχή της υπόθεσης Πολκ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΣΤΑΚΤΟΠΟΥΛΟΣ: δηµοσιογράφος και τοπικός βοηθός ανταποκριτή του πρακτορείου Reuters στη Θεσσαλονίκη Α ΡΙΑΝΗ ΣΤΑΚΤΟΠΟΥΛΟΥ: αδερφή του Γρηγόρη Στακτόπουλου ΑΝΝΑ ΣΤΑΚΤΟΠΟΥΛΟΥ: µητέρα του Γρηγόρη Στακτόπουλου ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΣΤΑΥΡΙ ΗΣ: δηµοσιογράφος της Θεσσαλονίκης, κατέθεσε ως µάρτυρας κατηγορίας στη δίκη ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΤΖΗΑΡΓΥΡΗΣ: δηµοσιογράφος της Αθήνας, ανταποκριτής της εφηµερίδας Christian Science Monitor 24