-- 949 -- * ΛΟΙΠΕΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΕΣ * Νο. 68 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα 22 Ιουλίου 1999 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ Αρ.Πρωτ.: 1048991/5007/Β0010 ΓΕΝ.Δ/ΝΣΗ ΔΗΜ.ΠΕΡ. & ΕΘΝ.ΚΛΗΡ/ΤΩΝ ΠΟΛ.: 1154 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΗΜ.ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΤΜΗΜΑ Β' ΘΕΜΑ: Κοινοποίηση της υπ' αρ.273/99 γνωμοδότησης του Ν.Σ.Κ. Σας κοινοποιούμε την υπ' αριθμ. 273/99 γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, που έγινε δεκτή από τον κ. Υφυπουργό Οικονομικών, για ενημέρωση σας και για την εφαρμογή της σε ανάλογες περιπτώσεις. Ακριβές Αντίγραφο Η Προϊσταμένη της Γραμματείας Ο Προϊστάμενος της Δ/νσης Γ.ΤΣΙΑΒΟΣ ********************************************************************************* ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΣΥΝΘΕΣΗ : Πρόεδρος: Νομικοί Σύμβουλοι: Αριθμός Γνωμοδοτήσεως: 273/1999 ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ Τμήμα Δ' Συνεδρίαση της : 6-5-1999 Πέτρος Κυριαζής, Αντ/δρος Ν.Σ.Κ. Γ.Πατρινέλης, Θ.Αμπλιανίτης, Χ.Τσεκούρας, Γ.Πουλάκος, Π.Κισσούδης, Γ.Κρόμπας, Αλ.Τζεφεράκος, Βλ.Ασημακόπουλος, Κ.Μανώλης, Βλ.Βούκαλης. Πάρεδρος (γνώμη χωρίς ψήφο): Αλέξ. Καραγιάννης Εισηγητής: Αλέξ. Καραγιάννης, Πάρεδρος Ν.Σ.Κ. Αριθμός Ερωτήματος: 1111028/8329 π.έ./β0010/24 Μαρτίου 1999 Υπουργείου Οικονομικών (Γενική Δ/νση Δημοσίας Περιουσίας και Εθνικών Κληροδοτημάτων /Δ/νση 10η Δημοσίας Περιουσίας/Τμήμα Β'). Περίληψη Ερωτήματος : εάν μέρος ιδιωτικού κτιριακού συγκροτήματος που χαρακτηρίσθηκε ως έργο τέχνης και ιστορικό διατηρητέο μνημείο με ζώνη προστασίας 100 μέτρων περιμετρικά και έχει περιληφθεί στην διοικητικώς καθορισθείσα ζώνη παραλίας θεωρείται απαλλοτριωθέν και θα ακολουθηθεί και ως προς τούτο η προβλεπόμενη απαλλοτριωτική διαδικασία ή θα εξαιρεθεί της απαλλοτριώσεως και θα χωρήσει επανακαθορισμός της οριογραμμής του αιγιαλού και της παραλίας ως προς την έκταση που καταλαμβάνει. Επί του ανωτέρω ερωτήματος το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους (Τμήμα Δ') εγνωμοδότησε ως ακολούθως: 1 Εκ του εγγράφου της ερωτώσης υπηρεσίας και των συνοδευόντων αυτό στοιχείων προκύπτει το ακόλουθο πραγματικό: Με την υπ' αριθμ. ΥΠΠΕ/ΔΙΛΑΠ/Γ/578/10476/11-4-1985 (ΦΕΚ 242/2-5- 1985, τ. Β') απόφαση του Διευθυντή της Διευθύνσεως Λαϊκού Πολιτισμού (Τμήμα Νεωτέρων Μνημείων) του Υπουργείου Πολιτισμού, που υπογράφεται με εντολή του Υπουργού, χαρακτηρίσθηκε <<ως έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 1649/1950, το κτιριακό συγκρότημα ιδιοκτησίας Διον. Σακάτου-Κόκοτου και Σπ. Σωτήρα, στον Αθέρα Κεφαλλονιάς, διότι αποτελεί ένα εξαιρετικά αξιόλογο και αρμονικό σύνολο,
-- 950 -- δείγμα τοπικής αρχιτεκτονικής, με λιτά κτίρια και ένα αρχιτεκτονικό ύφος καθαρό, απλό και απόλυτα εντεταγμένο στο φυσικό περιβάλλον. Το κτιριακό συγκρότημα αποτελείται από μία κατοικία, ένα ελαιοτριβείο και ένα εκκλησάκι που κτίσθηκαν τον περασμένο αιώνα και που σαν οργανικό και αισθητικό σύνολο έχει τον χαρακτήρα έργου τέχνης>>. Ακολούθως, εκδόθηκε η υπ' αριθμ. ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/5205/4678/30-1-1992 (ΦΕΚ 86/12-2-1992, τ.β' και διόρθωση σφαλμάτων στο ΦΕΚ 258/14-4-1992, τ.β') απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού, με την οποία χαρακτηρίσθηκε <<...και ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 1469/50 το ήδη χαρακτηρισμένο ως έργο τέχνης κτιριακό συγκρότημα φερομένης ιδιοκτησίας Σακκάτου - Κόκοτου στον Αθέρα Κεφαλλονιάς με ζώνη προστασίας 100 μ. περιμετρικά, διότι αποτελεί ιστορική συνέχεια στη συνείδηση και μνήμη των κατοίκων και συνετέλεσε στην διάπλαση των νεωτέρων γενεών σαν πολιτιστικό και εκκλησιαστικό κέντρο. Ο ορισμός της ζώνης προστασίας είναι απαραίτητος για την προστασία, ανάδειξη και προβολή του διατηρητέου συγκροτήματος>>. Εν των μεταξύ, με την υπ' αριθμ. 1705/7-4-1986 (ΦΕΚ 410/29-4-1986, τ.δ ) απόφαση του Νομάρχη Κεφαλληνίας, η οποία, σημειωτέον, εκδόθηκε μετά τον χαρακτηρισμό του προαναφερθέντος κτιριακού συγκροτήματος ως έργου τέχνης και προ του χαρακτηρισμού αυτού ως διατηρητέου ιστορικού μνημείου, καθορίσθηκαν οι οριογραμμές του αιγιαλού και της παραλίας στη θέση <<Όρμος>> της Κοινότητος Αθέρα Κεφαλληνίας, εν συνεχεία δε προς εφαρμογή της εν λόγω αποφάσεως συντάχθηκε η υπ' αριθμ. 909/25-7-1991 πράξη αναλογισμού, η οποία κυρώθηκε με την υπ' αριθμ. 533/27-5-1992 απόφαση του Νομάρχη Κεφαλληνίας, ήδη δ' η αρμοδία Επιτροπή του άρθρου 15 του ν.δ. 797/1971 προέβη σε αυτοψία για τον καθορισμό τιμής μονάδος αποζημιώσεως για την απαλλοτρίωση της ζώνης της παραλίας. Ως προκύπτει εκ του επικυρωθέντος, δια της προμνησθείσης αποφάσεως του καθορισμού των ορίων του αιγιαλού και της παραλίας, από Μαίου 1984 τοπογραφικού διαγράμματος του μηχανικού Γεωργίου Τζανέτου, μέρος του πιο πάνω κτιριακού συγκροτήματος και της περιμετρική ζώνης προστασίας τούτου συμπεριλήφθη στην καθορισθείσα ζώνη παραλίας. Ενόψει του πραγματικού τούτου ανέκυψε στη Διοίκηση το ως άνω ερώτημα, επί του οποίου το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους εγνωμοδότησε ως εξής: 2. α. Επειδή, στο ν. 1469/1950 "περί προστασίας ειδικής κατηγορίας οικοδομημάτων και έργων τέχνης μεταγενεστέρων του 1830" (φ. 169), κατ' επίκληση και του οποίου εκδόθηκαν οι προαναφερόμενες αποφάσεις χαρακτηρισμού του παραπάνω συγκροτήματος ως έργου τέχνης και διατηρητέου ιστορικού μνημείου με ζώνη προστασίας 100 μέτρων περιμετρικά, ορίζεται, στο μεν άρθρο 1 ότι η επισκευή, μετασκευή και οποιαδήποτε εσωτερική ή εξωτερική διαρρύθμιση καθώς και η εκτέλεση έργων συντήρησης οικοδομημάτων ή μνημείων μεταγενέστερων του έτους 1830, τα οποία χαρακτηρίζονται, με πράξη του Υπουργού Προεδρίας της Κυβέρνησης, και ήδη του Υπουργού Πολιτισμού, ως έργα τέχνης που χρειάζονται ειδική προστασία, υπάγονται στις διατάξεις του άρθρου 52 του κωδ. ν. 5351 έτους 1932 (κωδ. π.δ/γμα από 9/24-8-1932, φ. 275), στο δε άρθρο 5 ότι στην κατηγορία των καλλιτεχνικών και ιστορικών μνημείων και οικοδομημάτων παλαιότερων του 1830 μπορούν να υπαχθούν και κτίσματα μεταγενέστερα του έτους αυτού, που έχουν ιστορική σπουδαιότητα, ενώ στο προαναφερόμενο άρθρο 52 του κωδ. ν.5351, το οποίο επίσης μνημονεύεται στο προοίμιο των παραπάνω αποφάσεων, προβλέπεται ότι για την επισκευή ή την με οποιοδήποτε τρόπο μετασκευή εκκλησιών ή άλλων καλλιτεχνικών και ιστορικών μνημείων παλαιότερων του έτους 1830 απαιτείται προηγούμενη έγκριση του Υπουργού Εθνικής Παιδείας, και ήδη του Υπουργού Πολιτισμού, και ότι ο χαρακτηρισμός των μνημείων και οικοδομημάτων που υπάγονται στη διάταξη αυτή γίνεται με πράξη του ίδιου Υπουργού. β. Εξάλλου, σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 24 του συντάγματος "η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους. Για τη διαφύλαξη του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα", κατά δε την παράγραφο 6 του ίδιου άρθρου "τα μνημεία, οι παραδοσιακές περιοχές και τα παραδοσιακά στοιχεία προστατεύονται από το Κράτος". Με τις συνταγματικές αυτές διατάξεις επιβάλλεται στα όργανα του Κράτους η υποχρέωση να λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα, προληπτικά και κατασταλτικά, για να εξασφαλίζεται στο διηνεκές η προστασία των μνημείων και κάθε στοιχείο του πολιτιστικού περιβάλλοντος ώστε να διατηρηθεί η πολιτιστική κληρονομιά της Χώρας και για τις μελλοντικές γενεές (ΣτΕ 4392/1997). γ. Εκ των ως άνω συνταγματικών διατάξεων συνάγεται ότι δεν είναι νόμιμη οποιαδήποτε διοικητική πράξη, με το περιεχόμενο της οποίας θίγονται, βλάπτονται ή επηρεάζονται δυσμενώς οι αρχαιότητες
-- 951 -- και τα νεώτερα διατηρητέα μνημεία (βλ. και 535/1995 ατομική γνωμ/ση ΓΝΣ/ΥΠΠΟ). Περαιτέρω, εκ των λοιπών ως άνω διατάξεων, συνάγεται ότι ο, κατ' εφαρμογήν και προς επίτευξη του δι' αυτών επιδιωκομένου σκοπού, χαρακτηρισμός κτιρίου ως έργου τέχνης και διατηρητέου ιστορικού μνημείου χρήζοντας ειδικής προστασίας συνεπάγεται μεν περιορισμούς της κυριότητας (αδυναμία κατεδαφίσεως, επισκευής ή μετατροπής άνευ αδείας της αρμόδιας κατά νόμον αρχής, ειδικοί όροι και περιορισμοί δομήσεως κ.λ.π. - βλ. Γνωμ.ΝΣΚ 627/1992), δεν συνιστά όμως αναγκαστική απαλλοτρίωση ή κατάσταση προσομοιάζουσα προς ταύτην (ΣτΕ 2698/1980), ούτε εμποδίζει την οικονομική εκμετάλλευση του κτιρίου (ΣτΕ 1225/1980) ή την μεταβίβαση της κυριότητας του, αφού ο χαρακτηρισμός αφορά σε αυτό τούτο το κτίριο και δεν συνδέεται με το πρόσωπο του ιδιοκτήτη του (ΝΣΚ 341/1995, 627/1992). 3. α. Από της άλλης πλευράς, ο ν. 2344/1940 <<περί αιγιαλού και παραλίας>> (ΦΕΚ 154 Α') ορίζει στο άρθρο 1 ότι <<ο αιγιαλός, ήτοι η περιστοιχούσα την θάλασσαν χερσαία ζώνη, η βρεχομένη από τας μεγίστας πλην συνήθεις αναβάσεις των κυμάτων, είναι κτήμα κοινόχρηστον, ανήκει ως τοιούτον εις το Δημόσιον και προστατεύεται και διαχειρίζεται υπ' αυτού>>, στο άρθρο 2 ότι <<1. Ο καθορισμός της οριογραμμής του αιγιαλού γίνεται υπό της κατά το άρθρον 10 του Α.Ν. 1540 έτους 1938 Επιτροπής...2. (όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 20 παρ. 1 του Ν. 719/77, φ. 301) ο κατά την προηγουμένην παράγραφον καθορισμός γίνεται επί τοπογραφικού και υψομετρικού διαγράμματος...>>, στο άρθρο 3 παρ. 1 ότι <<η έκθεσις της κατά το προηγούμενον άρθρον Επιτροπής μετά του διαγράμματος επικυρούμενα υπό του Υπουργού των Οικονομικών κατόπιν συμφώνου γνωμοδοτήσεως του Γ.Ε.Ν. συντάσσονται εις τριπλούν...>> και στο άρθρο 4 ότι <<1. Τμήματα ιδιωτικών τυχόν κτημάτων, χαρακτηρισθέντα υπό της κατά το άρθρον 3 Επιτροπής ως μη τοιαύτα, αλλ' ως ανηκόντα εις το αιγιαλόν, θεωρούνται ως κηρυχθέντα απαλλοτριωτέα αναγκαστικώς υπέρ του Δημοσίου ίνα περιληφθώσιν εις τον αιγιαλόν, άμα τη δημοσιεύσει δια της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως της εκθέσεως της Επιτροπής με τα του διαγράμματος...2. Εις τους κυρίους των κτημάτων τούτων και εις τους αξιούντας οιαδήποτε δίκαια επ' αυτών παρέχεται εξάμηνος προθεσμία από της... δημοσιεύσεως της εκθέσεως, εντός της οποίας οφείλουσι ν' αναγγείλωσιν εις τον Υπουργόν των Οικονομικών τας αξιώσεις των, υποβάλλοντες και τους τίτλους, εφ' ως στηρίζουσι τα αξιούμενα δικαιώματα των. 3.Ως προς τον καθορισμόν τιμής μονάδος αποζημιώσεως και την περαιτέρω διαδικασίαν απαλλοτριώσεως εφαρμόζονται αι διατάξεις του α.ν. 1731/1939 "περί αναγκαστικών απαλλοτριώσεων" (ήδη ν.δ. 797/1971). Μετά τον προσωρινόν καθορισμόν του τιμήματος το Δημόσιον καταθέτει το καθορισθέν τίμημα εις το Ταμείον Παρακαταθηκών και Δανείων, περίληψις δε της πράξεως καταθέσεως δημοσιεύεται δια της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως. 4.Παρερχομένης απράκτου της κατά την παρ. 2 εξαμήνου προθεσμίας τυχόν εμπράγματα δικαιώματα οιουδήποτε ή αξιώσεις περί αποζημιώσεως μη αναγγελθείσαι εις το Υπουργείον των Οικονομκών αποσβέννυνται. 5...6.Μετά την πάροδον απράκτου της κατά την παρ. 2 εξαμήνου προθεσμίας ή, εν περιπτώσει εμπροθέσμου αναγγελίας αξιώσεων ιδιωτών περί αποζημιώσεως, μετά την κατά την παρ. 3 του παρόντος άρθρου κατάθεσιν εις το Ταμείον Παρακαταθηκών και Δανείων της καθορισθείσης αποζημιώσεως, ο αιγιαλός θεωρείται καθορισθείς οριστικώς και η απόδειξις τούτου δια τε την Διοίκησιν και τα Δικαστήρια γίνεται μόνον δια της κατά τα άρθρα 2 και 3 εκθέσεως συν τω διαγράμματι>>. Ο ίδιος ως άνω Α.Ν. 2344/1940 ορίζει, στο άρθρο 5, ότι <<1. (όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 23 παρ. 5 του Ν. 1337/1983, φ.33) Οπου ο αιγιαλός δεν μπορεί λόγω της φύσεως της συνεχομένης ξηράς να εξυπηρετήσει το σκοπό που αναφέρεται στο άρθρο 7 του νόμου αυτού επιτρέπεται η διαπλάτυνση του με την πρόσθεση λωρίδας γης που δεν επιτρέπεται να οικοδομηθεί από την παρακείμενη ξηρά...2. Η.....προσαυξάνουσα τον αιγιαλόν λωρίς γης καλείται <<παραλία>> και, στο άρθρο 6, ότι <<1. Η οριογραμμή της.... παραλίας καθορίζεται υπό της κατά το άρθρον 2 Επιτροπής και χαράσσεται επί του αυτού κατά το άρθρον 2 διαγράμματος..... 2. (όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 13 του Ν.1078/1980) Η.... δημιουργία παραλίας γίνεται δι' αποφάσεως του Υπουργού Οικονομικών, επικυρούσης, κατόπιν συμφώνου γνωμοδοτήσεως του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, την έκθεσιν της Επιτροπής μετά του διαγράμματος... 3. Τα επί των ακινήτων τούτων εμπράγματα δικαιώματα ιδιωτών...αποζημιούνται υπό του Δημοσίου κατά τας εκάστοτε κειμένας διατάξεις περί απζημιώσεως απαλλοτριουμένων ακινήτων λόγω δημοσίας ανάγκης ή κοινής ωφέλειας.... >>. β) Από τις ανωτέρω διατάξεις, και κυρίως εκείνες των άρθρων 4 και 6 του Α.Ν. 2344/1940, προκύπτει ότι οι πράξεις, με τις οποίες καθορίζονται τα όρια αιγιαλού και παραλίας επάγονται την
-- 952 -- κύρυξη ως αναγκαστικώς απαλλοτριωτέων ιδιωτικών ακινήτων κειμένων εντός των υπ' αυτών καθοριζομένων ορίων (ΣτΕ 1413, 1414/1994). Η πράξη, όμως, του διοικητικού καθορισμού των ορίων της, εν προκειμένω ενδιαφερούσης, παραλίας, αποτελούσης πράγμα κοινής χρήσεως και ανηκούσης κατά νομική επιταγή στο Δημόσιο (967, 968 ΑΚ, 5 α.ν. 2344/1940, ΑΠ 776/1977 ΝοΒ 27.561), δεν επιφέρει στέρηση της ιδιοκτησίας επί των τυχόν συμπεριληφθέντων εντός των καθορισθέντων ορίων ακινήτων και μεταγωγή της κυριότητος τούτων στο Δημόσιο, η οποία επέρχεται μόνον από και δια της καταβολής ή παρακαταθέσεως της δικαστικώς καθορισθείσης αποζημιώσεως, δηλαδή από και δια της νομίμου συντελέσεως της απαλλοτριώσεως, μετά τήρηση της προβλεπομένης απαλλοτριωτικής διαδικασίας, καθόσον υπό αντίθετη εκδοχή ο κύριος του περιληφθέντος στα όρια της παραλίας ακινήτου θα απεξενούτο της ιδιοκτησίας του δι' απλής πράξεως της διοικήσεως, κατά παράβαση των προστατευτικών ταύτης συνταγματικών ορισμών (άρθρο 17 Σ/1975), ενόψει ακριβώς των οποίων και θεσπίσθηκαν τα διαλαμβανόμενα στο άρθρο 6 3 του α.ν. 2344/1940, σύμφωνα με τα οποία <<τα επί των ακινήτων τούτων εμπράγματα δικαιώματα ιδιωτών... αποζημιούνται υπό του Δημοσίου κατά τας εκάστοτε κειμένας διατάξεις περί αποζημιώσεως απαλλοτριουμένων ακινήτων λόγω δημοσίας ανάγκης ή κοινής ωφελείας...>>. (ΑΠ 855/1972 ΝοΒ 21.319, ΕφΝαυπλίου 601/1995 ΝοΒ 44.465 και Φ.Δωρή : Αιγιαλός και Παραλία, 1997, σελ. 59-60). 4. Ενόψει των ανωτέρω, αναφορικώς προς την απασχολούσα τη Διοίκηση συγκεκριμένη περίπτωση, σημειωτέα τα εξής: Μόνος ο χαρακτηρισμός του πιο πάνω κτιριακού συγκροτήματος ως διατηρητέου ιστορικού μνημείου και έργου τέχνης χρήζοντος ειδικής προστασίας δεν αποκλείει, κατά τα προλεχθέντα, την μεταβολή της κυριότητος επ' αυτού, επομένως και την συνεπεία αναγκαστικής απαλλοτριώσεως επερχομένην τοιαύτην, ιδιαιτέρως μάλιστα σε περίπτωση απαλλοτριώσεως υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου. Όμως, ενόψει του προεκτεθέντος σκοπού των διατάξεων του Συντάγματος 1975 και της αρχαιολογικής νομοθεσίας εν γένει, αλλά και του επί τη βάσει τούτων γενομένου χαρακτηρισμού του κτιριακού συγκροτήματος ως έργου τέχνης, καθίσταται προφανές ότι η αναγκαστική απαλλοτρίωση είναι επιτρεπτή και νόμιμη (και πολλές φορές επιβεβλημένη) μόνο για αρχαιολογικούς σκοπούς και μάλιστα αφορώντες τη διατήρηση, ανάδειξη, προστασία κ.λ.π αυτού τούτου του απαλλοτριουμένου [βλ. ΝΣΚ 272/1995, 493/1990 και 554, 555/1995 (Τριμελούς)], καθόσον η απαλλοτριώση για πάντα άλλο σκοπό αντιστρατεύεται τη συνταγματική επιταγή για την εξασφάλιση προστασίας των μνημείων και κάθε στοιχείου του πολιτιστικού περιβάλλοντος στο διηνεκές. Υπ' αυτήν την έννοια και για την ταυτότητα του νομικού λόγου το πιο πάνω κτιριακό συγκρότημα και η περιβάλλουσα τούτο ζώνη προστασίας του, ουχί νομίμως περιελήφθησαν εντός των διοικητικώς καθορισθέντων ορίων της παραλίας, δεδομένου ότι με την τοιαύτη υπαγωγή θεωρούνται αναγκαστικώς απαλλοτριωθέντα για τη δημιουργία κοινοχρήστου χώρου, δηλαδή για σκοπό ο οποίος, όμως, όχι μόνο δεν άπτεται αμέσως ή εμμέσως της ειδικής προστασίας που συνεπάγεται ο χαρακτηρισμός ως έργου τέχνης και διατηρητέου ιστορικού μνημείου, αλλ' αντιστρατεύεται τούτον, αφού ο κοινόχρηστος χαρακτήρας της παραλίας και το συνακόλουθο προς τούτον δικαίωμα χρήσεως της υπό παντός ενδέχεται να θίξει, να βλάψει ή να επηρεάσει δυσμενώς το έργο τέχνης. Συνεπώς ήταν επιβεβλημένη η κατάλληλη διευθέτηση της οριογραμμής της παραλίας, ώστε να μην συμπεριληφθεί σ' αυτήν το επίμαχο κτιριακό συγκρότημα και η περιμετρική ζώνη προστασίας του, το γεγονός δ' ότι συμπεριελήφθη μέρος μόνον τούτου δημιουργεί μεγαλύτερα, εύκολα αντιληπτά, προβλήματα (διοικήσεως, διαχειρίσεως, αρμοδιοτήτων υπηρεσιών κ.λ.π). Επομένως, η διοίκηση πρέπει να προβεί σε επανακαθορισμό των ορίων της παραλίας στο συγκεκριμένο τμήμα, με αντίστοιχη μερική ανάκληση - τροποποίηση όλων των πράξεων της, ώστε να εξαιρεθεί το κτιριακό συγκρότημα και η περιμετρική τούτου ζώνη προστασίας και να μην ακολουθηθεί ως προς ταύτα η προβλεπομένη απαλλοτριωτική διαδικασία. Ως δε προκύπτει εκ του τοπογραφικού διαγράμματος καθορισμού των ορίων του αιγιαλού και της παραλίας, απεικονίζοντος και το επίμαχο κτιριακό συγκρότημα, η φύση της συνεχομένης προς τον αιγιαλό ξηράς παρέχει τη δυνατότητα της τοιαύτης εξαιρέσεως, χωρίς παρεμπόδιση της, συνιστώσης τον κύριο προορισμό του αιγιαλού, επικοινωνίας από της θαλάσσης προς την ξηρά και αντιστρόφως, η οποία, τυχόν υφισταμένη σε κάποιο σημείο, είναι ανεκτή προ του σκοπού της προστασίας του ιστορικού μνημείου - έργου τέχνης. Το γεγονός δ' ότι για την απόκτηση του κοινοχρήστου χαρακτήρα και την περιέλευση της κυριότητος ως άνω κτιριακού συγκροτήματος και της περιμετρικής τούτου ζώνης προστασίας στο Δημόσιο προσαπαιτείται και η, συμφώνως προς τα προεκτεθέντα, συντέλεση της
-- 953 -- απαλλοτριώσεως, δεν συνηγορεί υπέρ της υπό της διοικήσεως απλής και μόνον παραλείψεως συντελέσεως της απαλλοτριώσεως, ή μη τηρήσεως της απαλλοτριωτικής διαδικασίας, αλλ' επιβάλλει και τον επανακαθορισμό των ορίων της παραλίας. Τούτο, αφενός μεν προς αποφυγή αναντιστοιχίας μεταξύ πραγματικής και νομικής καταστάσεως και της εντεύθεν δυναμένης να δημιουργηθεί συγχύσεως, αφετέρου δε διότι, ενόσω η πράξη της διοικήσεως περί καθορισμού των ορίων της παραλίας διατηρείται σε ισχύ παράγει τεκμήριο νομιμότητος, με συνέπεια το κτιριακό συγκρότημα και η περιμετρική τούτου ζώνη προστασίας να θεωρούνται απαλλοτριωθέντα και να απαιτείται να τηρηθεί και γι' αυτά η νόμιμη απαλλοτριωτική διαδικασία. Πάντα τ' ανωτέρω δέον να θεωρηθούν ισχύοντα και υπό την εκδοχήν ότι μόνος ο χαρακτηρισμός του πιο πάνω κτιριακού συγκροτήματος ως διατηρητέου ιστορικού μνημείου και έργου τέχνης χρήζοντος ειδικής προστασίας δεν απέκλειε, άνευ ετέρου, όπως συμπεριληφθεί εντός των ορίων της παραλίας, διότι και σ' αυτήν την περίπτωση η διοίκηση, ενόψει και του προεκτεθέντος σκοπού των διατάξεων του Συντάγματος 1975 και της αρχαιολογικής νομοθεσίας, υπεχρεούτο όπως προβεί στον καθορισμό των ορίων της παραλίας συνεκτιμώσα τα συγκεκριμένα δεδομένα, τα οποία, ως ανωτέρω εκτίθενται, συνηγορούν υπέρ της εξαιρέσεως του κτιριακού συγκροτήματος. 5. Κατ' ακολουθίαν των προεκτεθέντων, στο τιθέμενο ερώτημα αρμόζει η αναλυτικώς, στην προηγούμενη παράγραφο, διδομένη απάντηση. ΘΕΩΡΗΘΗΚΕ Αθήνα 15-5-1999 Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ Πέτρος Κυριαζής Αντιπρόεδρος Ν.Σ.Κ. Ακριβές Αντίγραφο Η Προϊσταμένη της Γραμματείας Ο Εισηγητής τ.σ. Αλέξανδρος Καραγιάννης ΠΑΡΕΔΡΟΣ Ν.Σ.Κ. Γίνεται δεκτή Αθήνα 12-7-1999 Ο ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΡΥΣ