τΰξλκθβν κδθπθέα,ν επαέ υ βνεαδν υξδεάν ΰ έαννχκ ΦΤΨ εϋηίλδκμννβί1β ΣΥΓΥΡΟΝΗ ΚΟΙΝΧΝΙΑ, ΚΠΑΙ ΥΣΗ & ΦΥΥΙΚΗ ΥΓ ΙΑ

5 ΣΥ ΝΗ Ν Ν Α, Α ΥΣΗ & Υ Η Υ Α τΰξλκθβν κδθπθέα,ν επαέ υ βνεαδν υξδεάν ΰ έαννχκ ΦΤΨ εϋηίλδκμννβί1β ΣΥΓΥΡΟΝΗ ΚΟΙΝΧΝΙΑ, ΚΠΑΙ ΥΣΗ & ΦΥΥΙΚΗ ΥΓ ΙΑ 1 Νη

τΰξλκθβνκκδθπθέα,ν επαέ υ βνεαδνφυξδεάντΰ έα υ υ μ ΠαπΪθβμΝ υ λϊ δκμ,ν πέεκυλκμνεαγβΰβ άμνπαθήηέκυ δΰαέκυ, λέν έεβν ΰθά,Ν λένγ θδεάμνπ δλαηα δεάμνφυξκζκΰέαμ Γ α α α: ΜπαζΪ αν δεα λέθβ,ννν 6943567941, balasakaterina88@gmail.com ΠαπΪθβΝ δλάθβ-μυλ έθβ,νθλκθζβγίγη,νmyrena@gmailέcom π - αμν Φ αφ μν φδϋλπηαν κναπΰλϊφκνθ σφδζκνυα αβηδξαάζ λδγησμν τξκυμ,ν5, εϋηίλδκμν2012 ISSN: 2

υ υα Να π υ Ν α Ν υ π φ α Ν Ν Νυ Ν Να α α αν αν Ν α Ν υα Να α α Ν υν 29 α π Ν 30 Ν ικυαζδεάν υηπ λδφκλϊν πθν α σηπθν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ βν απκ ζ έν ηϋξλδν εαδν άη λαν γϋηαν αηπκτν εαδν υξθϊν θν ζαηίϊθκθ αδν κίαλϊν υπσοβν κδν αθϊΰε μν εαδν κδν πδγυηέ μν κυμν ΰδαΝ ικυαζδεάν Ϋεφλα βέν Ι δαέ λκν θ δαφϋλκθν παλκυ δϊα δν κν λσπκμν η Ν κθν κπκέκν αν θκβ δευμν υ λκτθ αν Ϊ κηαν αθ δζαηίϊθκθ αδν βν ικυαζδεάν κυμν αυ σ β αν εαδν υθϊπ κυθν ξϋ δμν η Ν ΪζζκυμέΝ ΣκΝ παλσθν ΪλγλκΝ εκπσν Ϋξ δν θαν πλκ ΰΰέ δν αφ θσμν δμν δαφκλ δεϋμν σο δμν βμν ικυαζδεάμν αθϊπ υιβμν βμν δ δεάμν αυ άμν εα βΰκλέαμν α σηπθν η Ν δ δεϋμν αθϊΰε μν εαγυμν εαδν αφ ΫλκυΝ δμν υθα σ β μν ί ζ έπ βμν βμν πκδσ β αμν απάμν κυμέν ΣαΝ υλάηα αν πθν ξ δευθν λ υθυθν πκυν παλκυ δϊακθ αδν εαγδ κτθν φαθ λάν βθν Ϋζζ δοβν πζβλκφσλβ βμν πθν α σηπθν αυ υθν Ν γϋηα αν ικυαζδεσ β αμν εαδν πλκίϊζζκυθν βθν πδ αε δεάν αθϊΰεβν ΰδαΝ ικυαζδεάν δαπαδ αΰυΰβ βν εαδν ΫΰευλβΝ θβηϋλπ βν σ κν πθν έ δπθν σ κν εαδν κυν π λδίϊζζκθ σμν κυμέν - μν ικυαζδεσ β α,ν θκβ δεάν υ Ϋλβ β,ν ικυαζδεάν αθϊπ υιβ,ν ικυαζδεάν υηπ λδφκλϊ Abstract The sexual behaviour of the individuals with intellectual disability is still considered a taboo issue and often their needs and desires for sexual expression are set aside. The way that individuals with intellectual disability perceive their sexual identity and form relationships with others is particularly interesting. The present paper aims to approach the different facets of sexual development of this special disability group as well as present ways of improving their quality of life. The findings of studies that are presented reveal that these individuals lack information for sexuality issues and emphasise that is imperative to provide sex education to them and to people of their environment. Keywords: sexuality, intellectual disability, mental retardation, sexual development 29 α ΝΝ υ α Νπ Νπα ή υνα 30 Φυξκζσΰκμ 184

α εκπσμν κυν παλσθ κμν ΪλγλκυΝ έθαδν βν παλκυ έα βν πθν λ υθβ δευθν κηϋθπθν ξ δεϊν η Ν κν γϋηαν βμν ικυαζδεάμν αθϊπ υιβμν πθν α σηπθν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ βν εαγυμν εαδν βν Ϋηφα βν Ν βθν αθϊΰεβν παλεκτμν πζβλκφσλβ βμν κυνπ λδίϊζζκθ σμν κυμναζζϊνεαδν κυν πδ βηκθδεκτνπλκ ππδεκτνπκυνεαζ έ αδνθαν παλϋξ δν υπκ άλδιβέν Ν ΰ θδεϋμν ΰλαηηΫμ,Ν αεσηαν εαδν άη λα,ν βν ικυαζδεσ β αν πθν α σηπθν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ βν απκ ζ έν γϋηαν αηπκτν εαδν πλκεαζ έν εϊπκδκν φσίκνεαδνϊλθβ βνχearle,νβίί1ψέν θν έθαδνζέΰκδν ε έθκδνκδνκπκέκδναηφδ ίβ κτθν κν ΰ ΰκθσμΝ σ δν σζκδν κδν ΪθγλππκδΝ ΫξκυθΝ ικυαζδεϋμν πδγυηέ μ,ν αθϊΰε μν εαδν υθαδ γάηα α,ν αθ ιϊλ β αν απσν βν πηα δεάν εαδήάν πθ υηα δεάν κυμν δεαθσ β αέν ΣαΝ Ϊ κηαν η Ν δ δεϋμν αθϊΰε μν ΫξκυθΝ δεαέπηαν ΰδαΝ ικυαζδεάν αΰπΰάν εαδν ικυαζδεάν υΰ έαν σππμν εαδν ΰδαΝ υεαδλέ μν εκδθπθδεκπκέβ βμν εαδν υθαεσζκυγβμν ικυαζδεάμν Ϋεφλα βμν ΧCheng & Udry, 2005. Leutar & Mihokovic,Ν βίίιψέν ΧμΝ Ϋφβίκδ,ΝΫξκυθΝαθΪΰεβΝαπσΝ πηα δεάν παφάνεαδνεαγυμνη ΰαζυθκυθΝαθα τ αδν κν θ δαφϋλκθν κυμνΰδαν κθνϋλπ ανεαδν δμν δαπλκ ππδεϋμν ξϋ δμέννν Ά αν Ν Ν Ν α Ν υα α Ν ικυαζδεσ β αν ηφαθέα αδνεα ΪΝ βνΰϋθθβ βνεαδναθα τ αδνεαγσζβν βν δϊλε δαν βμν παδ δεάμν βζδεέαμν αθ ιϊλ β αν απσν δμν δεαθσ β μν κυν εϊγ Ν α σηκυν (Woodard,Ν βίίζψέν πκ ζ έν πλπ αλξδεσν κδξ έκν βμν πλκ ππδεσ β αμν εαδν βμν αέ γβ βμν κυν αυ κτνεαδν υθκ ένν βν βηδκυλΰέαν θυθν ξϋ πθνπκυνία έακθ αδν Ν αδ γάηα αν α φϊζ δαμ,ν υπκ άλδιβμ,ν αΰϊπβμν εαδν κλΰάμν ΧHoward-Barr εαδν υθ λΰϊ μ,ν βίίηψέν έθαδν ΰθπ σν σ δν βν πηα δεάν αθϊπ υιβν εαδν βν ικυαζδεάν πλέηαθ βν απκ ζκτθν ετλδαν ξαλαε βλδ δεϊν βμν φβίδεάμν π λδσ κυν ΧMurphy & Young, 2005). τηφπθαν η Ν υλάηα αν ξ δευθν λ υθυθ,ν βν ικυαζδεάν λα βλδσ β αν θν ξ έα αδνη Ν βνθκβ δεάνδεαθσ β αν κυνα σηκυνχreid,ν1λληψνεαδνβνίδκζκΰδεάν πλέηαθ βν πθν τκνφτζπθν έθαδνσηκδανη Ναυ άν πθνα σηπθνπκυν θνπαλκυ δϊακυθν εϊπκδαμν ηκλφάμν θκβ δεάν αθ πϊλε δαν ΧKatoda,Ν 1λλγΨέΝ πκηϋθπμ,ν αν Ϊ κηαν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ βν ΫξκυθΝ δμν έ δ μν ικυαζδεϋμν αθϊΰε μν η Ν αν Ϊ κηαν εαθκθδεάμν θκβηκ τθβμν ΧLeutar & Mihokovic,Ν βίίιψέν Χ σ κ,ν υξθϊν αθαφϋλ αδν σ δν κν π λέΰυλκμναθ δη ππέα δν ανθκβ δευμνυ λκτθ ανϊ κηανπμννα- ικυαζδεϊνεαδνπμν 185

Ϊ κηαν ανκπκέανπαλαηϋθκυθνπαδ δϊνεαδνξλάακυθνπλκ α έαμναπσν βθνεκδθπθέανεαδν κνυπκ βλδε δεσνπλκ ππδεσνχmurphy & Young, 2005. Woodard,ΝβίίζΨέΝ πσν βθν ΪζζβΝπζ υλϊ,ν πδελα ένεαδνβναθ έζβοβνσ δνπλσε δ αδνΰδανϊ κηανυπ λ- ικυαζδεϊν ανκπκέαν θ Ϋξ αδνθανΰέθκυθν πδγ δεϊνζσΰπν πθναθ ιϋζ ΰε πθν ικυαζδευθν κυμν κληυθνχmurphy & Young, 2005). ξ δνίλ γ ένσ δνβν ικυαζδεάναθϊπ υιβν πθνα σηπθνη Νθκβ δεάνυ Ϋλβ βν πκδεέζ δνεαγυμνκλδ ηϋθαν ηφαθέακυθνεαθκθδεάναθϊπ υιβν θυνϊζζανπαλκυ δϊακυθν υ Ϋλβ βνάν ζζδπάναθϊπ υιβν πθν υ λ υσθ πθν ικυαζδευθνξαλαε βλδ δευθν κυμν ΧMonat, 1982. Murphy εαδν υθ λΰϊ μ,ν 1λκγΨέΝ υΰε ελδηϋθα,ν κν Monat Χ1λκβΨΝ εα Ϋΰλαο Ν αν ικυαζδεϊν ξαλαε βλδ δεϊν πθν α σηπθν η Ν άπδα,ν ηϋ λδα,ν κίαλάνεαδνίαλδϊνθκβ δεάνυ Ϋλβ βέν δ,ν ανϊ κηανη ΝάπδαΝθκβ δεάνυ Ϋλβ βν έθκυθν θαν ΫξκυθΝ παλσηκδαν ικυαζδεάν υηπ λδφκλϊν η Ν σ αν ΫξκυθΝ εαθκθδεάν αθϊπ υιβν εαδν υθα σ β αν θαν δ λ υθκτθν εαδν θαν ζϋΰξκυθν δμν ικυαζδεϋμν κυμν παλκληά δμέν πσν βθν Ϊζζβ,Ν βν ηϋ λδαν θκβ δεάν υ Ϋλβ β,ν αν υ λ τκθ αν ικυαζδεϊνξαλαε βλδ δεϊν πθνα σηπθν ΝεΪπκδ μνπ λδπ υ δμναθαπ τ κθ αδν η Ν εαγυ Ϋλβ βν θυν βν κίαλάν θκβ δεάν υ Ϋλβ βν παλκυ δϊακυθν η δπηϋθκν Ϋζ ΰξκΝ πθν ικυαζδευθν παλκληά πθν εαδν ζζδπάν αθϊπ υιβν ουξκ ικυαζδεάμν υηπ λδφκλϊμέν ΣΫζκμ,Ν αν Ϊ κηαν η Ν κίαλάν θκβ δεάν υ Ϋλβ βν παλα βλ έ αδν υ εκζέανεα αθσβ βμν πθνεκδθπθδευθνεαθσθπθν θυν βθνπ λέπ π βν βμνίαλδϊμν υ Ϋλβ βμ,ν βν ικυαζδεάν υηπ λδφκλϊν π λδκλέα αδν αηδΰυμν ξ σθν Ν ΫθαΝ πλπ σΰκθκν πέπ κέννν Κα ΪΝ βθν φβίδεάν βζδεέα,ν βν ικυαζδεάν αθϊπ υιβν πθν α σηπθν η Ν υ Ϋλβ βν υθάγπμν ι εδθϊν αλΰσ λαν απσν αν υπσζκδπαν Ϊ κηαέν Ν ηϋ βν βζδεέαν ΫθαλιβμΝ βμν ηηβθσλλκδαμν πθνεκλδ δυθνη Νυ Ϋλβ βν έθαδνπ λέπκυν αν1ζνϋ βν εαδν κυν αυθαθδ ηκτν πθν αΰκλδυθν αν 1ηΝ Ϋ βέν Ν ε άζπ βν πθν ικυαζδευθν ξαλαε βλδ δευθν σππμν βμν βίδεάμν λδξκφυ αμ,ν βμν αθϊπ υιβμν πθν ΰ θθβ δευθν κλΰϊθπθν εαδν κυν άγκυμν θν απϋξκυθν βηαθ δεϊν απσν αυ ΪΝ πθν α σηπθν η Ν εαθκθδεάν θκβ δεάν αθϊπ υιβν ΧGawlik εαδν υθ λΰϊ μ,ν 1λληΨέΝ δ δεσ λαν,ν κν αυθαθδ ησμν υξθϊνκ βΰ έν Ν τ εκζβνγϋ βν κυμν επαδ υ δεκτμ,ν βθνκδεκΰϋθ δαν εαδν κυμνγ λαπ υ ΫμΝ πθνα σηπθνη Νθκβ δεάνυ Ϋλβ βένχ σ κ,ν έθαδναπαλαέ β κν θαν ΰέθ αδν αθ δζβπ σμν πμν ηέαν «υπδεά»ν ικυαζδεάν υηπ λδφκλϊν κπκδκυ άπκ Ν α σηκυ,ν αθ ιαλ ά πμν βζδεέαμν άν πδπϋ κυν ζ δ κυλΰδεσ β ΪμΝ κυν ΧδαπΫλαμΝ ΤΝ κτζβμ,νβί11ψέν 186

τηφπθανη Ν κυμνwalter Χ1λλθΨΝεαδΝSchröder Χ1λλθΨ,Ν κν θ δαφϋλκθν πθν α σηπθν η Ν δ δεϋμν αθϊΰε μν θν ξ έα αδν πλπ έ πμν η Ν βν ΰ θ ά δαν ικυαζδεσ β αν αζζϊν η Ν βθν δεαθκπκέβ βν πθν υθαδ γβηα δευθν κυμν αθαΰευθέν υΰε ελδηϋθα,ν αν Ϊ κηαν η Ν δ δεϋμν αθϊΰε μν αθααβ κτθν εα ΪΝ ίϊ βν υθ λκφδεσ β αν εαδν υθτπαλιβν εαδν ηφαθέακυθν αυιβηϋθβν υαζπ σ β αν κυν ικυαζδεκτν αυ κ υθαδ γάηα κμν ΧMayers εαδν υθ λΰϊ μ,ν βίίγψέν θαν αεσηβν ία δεσ ξαλαε βλδ δεσν βμν ικυαζδεάμν υηπ λδφκλϊμν πθν α σηπθν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ βν έθαδν βν Ϋζζ δοβν αυ κλτγηδ βμν ΧPage,Ν 1λλ1ΨΝ ζσΰπν βμν κπκέαμν υ εκζ τκθ αδνθαν εφλϊ κυθν βν ικυαζδεάν κυμν πδγυηέανη ΝκλΰαθπηΫθκΝ λσπκν (Kempton & Rose,Ν 1λιθΨέΝ πέ βμ,ν πκζτν υξθϊν παλκυ δϊακυθν αυ κ λπ δεάν ικυαζδεάν υηπ λδφκλϊ,ν υθάγπμν υπσν κν φσίκν εαδν βθν εα απέ βν κυν π λδίϊζζκθ κμέν Γ αν π α Ν α Ν υα ανν Ν Ν Ν Ν ΟΝουξκζσΰκμΝPhilip Prinz ΧβίίγΨΝπαλκυ έα ΝΫθαΝΰ θδεσνηκθ ΫζκΝΰδαΝ βθν πδεκδθπθέαήΰζυ αν εαδν βν ικυαζδεσ β αν πθν επφυθν εαδν αθϊπβλπθν α σηπθν ΧξάηαΝ1ΨέΝΣκΝηκθ ΫζκΝ κυναπ δεκθέα αδν ΝηκλφάΝπυλαηέ αμνυπκ βλέακθ αμνσ δν βν πδεκδθπθέαν εαδν βν ικυαζδεάν Ϋεφλα βν πθν α σηπθν αυ υθν πβλ Ϊακθ αδν ευλέπμν απσν κν π λδίϊζζκθν κυμν εαδν αν ηϋ αν αζζβζ πέ λα βμν πκυν δαγϋ κυθένν εσηβ,νγ υλβ Νσ δνζσΰπν βμνπ λδκλδ ηϋθβμνπλσ ία βμνπκυν δαγϋ κυθν ανϊ κηαν αυ ΪΝ ΝεκδθπθδεΫμΝ λα βλδσ β μ,νσππμνηπαλνάνεζαηπ,νπλκφαθυμνγανϋξκυθνεαδν π λδκλδ ηϋθ μν υεαδλέ μνΰδαν ικυαζδεϋμναζζβζ πδ λϊ δμνεαδν δαπλαΰηα τ δμέν ΧμΝ πλκμν βν ιδϊν πζ υλϊν βμν πυλαηέ αμ,ν δϋελδθ Ν λέαν ηϋ αν ΧπλκφκλδεΪ,Ν θκβηα δεϊν εαδν ΰλαπ ΪΨΝ Ν η Ν αν κπκέαν αζζβζ πδ λϊν εαθ έμν η Ν κν φυ δεσν εαδν εκδθπθδεσν π λδίϊζζκθν κν κπκέκν ίλέ ε αδέν ΆζζαΝ βηαθ δεϊν κδξ έαν κυν ηκθ ΫζκυΝ πκυν υπκ άλδι Ν κν Prinz έθαδν βν ΰθπ δεά εαδν αθ δζβπ δεάν ίϊ βν βμν ικυαζδεάμν πδεκδθπθέαμ,ν βν εκυζ κτλα,ν κν υζν πδεκδθπθέαμν εαγυμν εαδν κδν ζ ε δεϋμνάνηβνζ ε δεϋμνδεαθσ β μν κυνα σηκυέν υ ΫμΝκδΝ δα Ϊ δμν κυνηκθ ΫζκυΝ υθ Ϋκθ αδν η Ν βν ικυαζδεάν αυ σ β αν πθν α σηπθ,ν βθν εα α ε υάν πθν ικυαζδευθν θθκδυθνεαδν βν ικυαζδεάνΰζυ ανεαδν πδεκδθπθέαέ ΧξάηαΝ1Νπ λέπκυν υψ 187

υ αν Ν α ΝΓ Ν α Ν Ν Ν Ν έθαδν π λδκλδ ηϋθαν αν υλάηα αν λ υθυθν κν ξυλκν βμν δ δεάμν αΰπΰάμν εαδν απκεα Ϊ α βμν ξ δεϊν η Ν δμν ξϋ δμν άν κυμ ΰΪηκυμΝ α σηπθν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ βέν ΓδαΝ παλϊ δΰηα,ν κδν Kingsley εαδν Levitz Χ1λλζΨΝ ά αθν κδν πλυ κδν πκυν α ξκζάγβεαθνη Ναυ σν κνγϋηαένοδν υΰε ελδηϋθκδν λ υθβ ΫμΝ σθδ αθνσ δν σ κνκδν δαπλκ ππδεϋμνσ κνεαδνκδνεκδθπθδεϋμν ιδσ β μν έθαδναπαλαέ β μνΰδανθανηϊγ δν εϊπκδκμνπυμνγανίΰ δνλαθ ίκτένοδνέ δκδνυπκ άλδιαθνσ δνκδνπ λδ σ λκδναπσν κυμν θκβ δεϊνυ λκτθ μν κυν έΰηα σμν κυμνΰθυλδααθν έν έθαδνκνΰϊηκμνεαγυμν έξαθν παλ υλ γ έν Νΰαηάζδ μν ζ ΫμΝεα ΪΝ κνπαλ ζγσθναζζϊνεαδν βθναθϊΰεβνΰθπλδηέαμν πθν υθ λσφπθν πλδθν απκφα έ κυθν θαν πλκξπλά κυθν κθν ΫΰΰαηκΝ ίέκέν Ό κθν αφκλϊν κθνϋλπ α,νκδν λπ βγϋθ μναπϊθ β αθνσ δνπλσε δ αδνΰδαν βθν πδγυηέανΰδαν ΫθαΝΪζζκΝΪ κηκ,ν βν υθα σ β ανθαν κναΰεαζδϊακυθνεαδνθανίΰαέθκυθνϋιπνηααέν κυέν ΣκΝ θ δαφϋλκθν κυμν ΰδαΝ ικυαζδεϊν γϋηα αν ά αθν Ϋθ κθκν εαδν βν αθϊΰεβν κυμν θαν εφλϊ κυθναυ ΪΝ αν υθαδ γάηα αν ΝΪη βν παφάνη ΝεΪπκδκΝΪζζκΝΪ κηκναεσηβν η ΰαζτ λβέννν θ δαφϋλκθν παλκυ δϊα δν βν η ζϋ βν πκυν δ ιάξγβν βν κυβ έαν ΧLöfgren- Mårtenson,ΝβίίζΨΝη Ν σξκν βν δ λ τθβ βν πθν υεαδλδυθνεαδν πθν ηπκ έπθνπκυν δαγϋ κυθνκδνθϋκδνη Νθκβ δεάνυ Ϋλβ βν βν τθαοβν ξϋ πθνεαδν βν ικυαζδεάν κυμνϋεφλα βένσαν λπ άηα αν ανκπκέανπλκ πϊγβ ΝθαΝ υ δναπαθ ά δμνβν θν ζσΰπνϋλ υθανά αθν αν ιάμμναψνπυμνκδνθϋκδνη Νθκβ δεάνυ Ϋλβ βναζζβζ πδ λκτθνη Ν κυμν ΪζζκυμΝ ικυαζδεϊή λπ δεϊνν ίψν πσ κν κυμν Ν πβλ ΪακυθΝ κδν ΰκθ έμν εαδν κδν φλκθ δ ΫμΝ κυμν βθν Ϋεφλα βν βμν ικυαζδεσ β ΪμΝ κυμνν εαδν ΰΨΝ πυμν π λδΰλϊφ αδν βν ικυαζδεάν κυμν Ϋεφλα βν εαδν εα ΪΝ πσ κν πβλ Ϊα αδν απσν δμν εκδθπθδεϋμνθσλη μνεαδναιέ μνν ΝΫλ υθανία έ βε Ν βθνπαλα άλβ βν πθνθϋπθνη Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ βν Ν ξκλ υ δεϋμν υΰε θ λυ δμν εαγυμν εαδν απσν υθ θ τι δμν θϋπθ,νφλκθ δ υθνεαδνΰκθδυθέν θνεαδνκλδ ηϋθκδνθϋκδνη Νθκβ δεάνυ Ϋλβ βν θν ξ έακθ αδνεαγσζκυνη Ν Ϊζζκυμ,Ν π σ κν κδν π λδ σ λκδν ε βζυθκυθν βθν αθϊΰεβν κυμν ΰδαΝ ικυαζδεάν Ϋεφλα βένσαν υλάηα αναπκεϊζυοαθνσ δνΰδαν βν τθαοβνηέαμνπδκν θάμν ξϋ βμ,ν βηαθ δεσν λσζκν δα λαηα έα δν βν ΰΰτ β αν κυν πδπϋ κυν θκβ δεάμν υ Ϋλβ βμν η αιτν πθν υθ λσφπθέν ΠκζζκέΝ απσν κυμν θϋκυμν πκυν παλ υλέ εκθ αδν δμν εκδθπθδεϋμν υΰε θ λυ δμν κξ τκυθν βνΰθπλδηέανεαδν βν βηδκυλΰέαν ξϋ πθνη Ν ΪζζκυμέΝ ξ δνπαλα βλβγ ένσ δνβνπδγαθσ β αννθαναπκε ά κυθν τθ λκφκναυιϊθ αδν 188

αθν εφλϊακθ αδν εαδν κδν τκν πζ υλϋμν η Ν βν ΰζυ αν κυν υηα κμν εαδν η Ν εκδθϋμν ηκλφϋμν πδεκδθπθέαμένν Ό κθν αφκλϊν κυμν φλκθ δ ΫμΝ εαδν κυμν υΰΰ θ έμν πθν θϋπθν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ β,ν θ κπέ βε ΝηέαΝα υθϋπ δαναθϊη αν βνθϋανπλαΰηα δεσ β ανεαδν βθν Ϊ βν κυμνΰδαν υγτθβνεαδνϋζ ΰξκΝ πθνθϋπθένπδκν υΰε ελδηϋθα,ν θγαλλτθκυθν δμν φδζδεϋμναθ έν δμν ικυαζδεϋμν ξϋ δμνη αιτν πθνθκβ δεϊνυ λκτθ πθ,να ευθ αμν ελδ δεάν βθν πκδσ β αν εαδν κθν λσπκν Ϋεφλα άμν κυμέν πέ βμ,ν κηϋθκυν σ δν βν πζ δκοβφέαν πθν φλκθ δ υθν έθαδν ΰυθαέε μ,ν πλκϋευο Ν πμν ΰ ΰκθσμΝ θαν γϋ κυθν π λδ σ λκν αυ βλϊν σλδαν βν ικυαζδεάν Ϋεφλα βν πθν θϋπθν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ βν Ν ξϋ βνη Ν κυμνϊθ λ μν υθα ΫζφκυμΝ κυμέν δμν π λδ σ λ μν τΰξλκθ μν εκδθπθέ μ,ν βν πζ δκοβφέαν πθν α σηπθν πλκξπλκτθν Ν ΰΪηκΝ κυζϊξδ κθν ηέαν φκλϊν βν απάν κυμέν θν φαέθ αδν θαν υηίαέθ δν κνέ δκνσηπμν βθνπ λέπ π βν πθνθκβ δεϊνυ λκτθ πθνα σηπθνζσΰπν πθν θκηδευθν άν εκδθπθδευθν π λδκλδ ηυθν πκυν αθ δη ππέακυθέν Ν πδ υξέαν άν απκ υξέαν θσμν ΰΪηκυΝ η αιτν θκβ δεϊν υ λκτθ πθν α σηπθν ιαλ Ϊ αδν απσν πκδεέζκυμν παλϊΰκθ μν σππμν κδν υθαδ γβηα δεϋμν υ εκζέ μ,ν βν δα αλαΰηϋθβν παδ δεάν βζδεέα,ν βν τπαλιβν θκβ δεάμν υ Ϋλβ βμν εαδν κυμν τκν υθ λσφκυμ,ν κν ξλκθδεσν δϊ βηανδ λυηα δ ηκτν κυμνεέϊέν(hall,ν1λιζψέν ιέα δν ΝθαΝ βη δπγ ένσ δν βνυπκ άλδιβν πθνα υΰαλδυθναυ υθναπσν κνπ λδίϊζζκθν κυμνεα ΪΝ κθνϋΰΰαηκνίέκν κυμν απκ έξγβε Ν δ δαέ λαν βηαθ δεάν Ν ΰδαΝ βθν πδ υξάν Ϋεία βν βμν υηίέπ άμν κυμνχcraft & Craft,Ν1λκίΨέΝ θαφκλδευμνη Ν βθναθαπαλαΰπΰάνεαδν β βηδκυλΰέαν κδεκΰϋθ δαμ,ν ευλδαλξ έν βν αθ έζβοβν σ δν αν Ϊ κηαν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ βν γαν ηπκλκτ αθν θ ξκηϋθπμν θαν η α υ κυθ Ν βθν α γϋθ δϊν κυμν κυμν απκΰσθκυμν κυμνη ΝΪη κναπκ Ϋζ ηαν κνκδε έκνπ λδίϊζζκθν κυμν υξθϊνθαν κυμναπκ λϋπ δέν Χ σ κ,ν κν αά βηαν βμν δεαθσ β αμν άν ηβν πθν α σηπθν αυ υθν θαν βηδκυλΰά κυθν εαθκθδεϋμ Ν κδεκΰϋθ δ μν έθαδν δ δαδ ΫλπμΝ τθγ κν εαδν ξλάα δν υ βηα δεάμν δ λ τθβ βμέν ΝΈ Ν φ Ν αν υα ΝΘ α α ΥπλέμΝ αηφδίκζέα,ν βν ικυαζδεσ β αν πθν α σηπθν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ βν υξθϊνυπκ δηϊ αδνεαδνβν θβηϋλπ άν κυμνΰδαν ξ δεϊνγϋηα αν έθαδνπ λδκλδ ηϋθβνάν εαδν πκζζϋμν φκλϋμν αθτπαλε βν η Ν απκ Ϋζ ηαν βν ικυαζδεσ β ΪΝ κυμν θαν δαηκλφυθ αδνεα ΪΝίΪ βναπσνα αφά,νηβνϋΰευλβνπζβλκφσλβ βνεαδν υ Ϊλ μν ηπ δλέ μνσππμν ΰευηκ τθβ,ν ικυαζδευμνη α δ ση θ μ α γϋθ δ μνεαδν τθ λκηκν 189

πέε β βμν αθκ κζκΰδεάμν αθ πϊλε δαμν ΧHIVΨΝ πκυνγϋ κυθν Ν κίαλσν εέθ υθκν βθν υΰ έαν κυμν ΧCheng & Udry, 2002. Chia Chen & Thomson, 2007. Cook, 2000. Woodard,ΝβίίζΨέΝ ΝΫλ υθανπκυν δ ιάξγβν Νηαγβ ΫμΝη Νθκβ δεάνυ Ϋλβ βν βθν ΣκυλεέαΝ ΧIsler εαδν υθ λΰϊ μ,ν βίίλψν πλκϋευο Ν σ δν κδν ΫφβίκδΝ θν ΫξκυθΝ ΰθυ βν πθν ξαλαε βλδ δευθν αθϊπ υιβμν βμν ικυαζδεσ β ΪμΝ κυμέν ιδκ βη έπ κν υπάλι Ν κν τλβηαν σ δν αν ηδ ΪΝ απσν αν αΰσλδαν εαδν κν ζησν απσν αν εκλέ δαν πκυν υηη έξαθν θσηδααθν σ δν βν ηηβθσλλκδαν έθαδν ΫθαΝ ηϋλκμν βμν δα δεα έαμν κυν κε κτέννν τηφπθαν η Ν κθν Kijak ΧβίίλΨ,Ν αν Ϊ κηαν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ βν αθαΰθπλέακυθν δμν πηα δεϋμν αζζαΰϋμν πκυν κυμν υηίαέθκυθν αθν εαδν δμν π λδ σ λ μν π λδπ υ δμν θν ηπκλκτθν θαν εα αθκά κυθν δμν αζζαΰϋμν αυ ΫμέΝ Ν παθ ζάμν Ϋζζ δοβν ικυαζδεάμν δαπαδ αΰυΰβ βμν υ εκζ τ δν βθν απκ κξάν πθν υηπ πηϊ πθν πκυν υθ Ϋκθ αδν η Ν βν ικυαζδεάν κυμν αθϊπ υιβν η Ν απκ Ϋζ ηαν θανίδυθκυθνϋεπζβιβ,νφσίκνεαδναί ίαδσ β ανϋθαθ δν πθνθϋπθν κηϋθπθέν πσν βθν έ δαν Ϋλ υθαν πλκϋευο Ν σ δν κδν σπκδ μν ΰθυ δμν κυμν π λδκλέακθ αδν κν δεσν κυμν φτζκνεαδνησθκν κνγισνηπσλ αθνθαν δαξπλέ κυθν δμναζζαΰϋμν κυν δεκτν κυμναπσν κναθ έγ κνφτζκνεα ΪΝ βθν φβίδεάνπ λέκ κέν πέ βμ,νησθκν κν1ίσν κυν έΰηα κμν ηπσλ αθν θαν κθκηϊ κυθν κυζϊξδ κθν λ δμν λσπκυμν αθ δ τζζβοβμέν πδπζϋκθ,ν π λέπκυν κν λίσν κυν υΰε ελδηϋθκυν έΰηα κμν θν ά αθν Ν γϋ βνθαν ιβΰά δν δν έθαδν βν αθ δ τζζβοβ,ν ΰδα έν ξλβ δηκπκδ έ αδν εαδν η Ν πκδκν λσπκέν ΣΫζκμ,Ν θν πλκεαζ έν ΫεπζβιβΝ κν ΰ ΰκθσμΝ σ δν ησθκν κν βσν ΰθυλδααθΝ κυζϊξδ κθν τκν ικυαζδευμν η α δ ση θαν θκ άηα αν εαδν βν κίαλσ β αν πθν εα α Ϊ πθν αυ υθέν ιέα δνίϋίαδανθαναθαφ λγ ένσ δν ανπαδ δϊνη Νυ Ϋλβ βνεδθ υθ τκυθνπκζτν υξθϊναπσνεκδθπθδεσναπκεζ δ ησνεαδνϋξκυθνζδΰσ λ μν υεαδλέ μναζζβζ πέ λα βμν η Ν υθκηβζέεκυμν κυμν ΧWoodard,Ν βίίζψέν Ολδ ηϋθ μν Ϋλ υθ μν αθϋφ λαθν ζζδπ έμν ΰθυ δμνΰδαν βν ικυαζδεσ β ανη αιτν φάίπθνη Νυ Ϋλβ βν Ν τΰελδ βνη Ν κν ΰ θδεσν πζβγυ ησν ΧBerman εαδν υθ λΰϊ μ,ν 1λλλέΝ Borjeson & Lagergren, 1990. Cook, 2000. Galea εαδν υθ λΰϊ μ,ν βίίζέψέν ΟΝ Berman εαδν κδν υθ λΰϊ μν κυν Χ1λλλΨΝυπκ άλδιαθνσ δν κηϋθκυνσ δναυ κένκδνϋφβίκδν έθαδν υξθϊναπκηκθπηϋθκδν απσν κυμνυπσζκδπκυμν βμνβζδεέαμν κυμ,νγ πλ έ αδνσ δνϋξκυθνζδΰσ λ μν υεαδλέ μνθαν θβη λπγκτθν ΰδαΝ βν ικυαζδεσ β ΪΝ κυμν άν θαν υηη ΫξκυθΝ Ν εκδθπθδεϋμν λα βλδσ β μν άν ικυαζδεσν «π δλαηα δ ησ»έν Κα ΪΝ υθϋπ δα,ν αν παδ δϊν η Ν 190

θκβ δεάνυ Ϋλβ βνϋξκυθναθϊΰεβν κδξ δυ κυμν θβηϋλπ βμνΰδαν κν υηαν κυμνεαδν βνίδκζκΰδεάν κυμναθϊπ υιβνχwoodard, 2004). ΟδΝ π λδκλδ ηϋθ μν υεαδλέ μν πκυν δαγϋ κυθν ΰδαΝ εκδθπθδεάν αζζβζ πέ λα βν εαγδ κτθν τ εκζβν βθνπλσ ία άν κυμν ΝπβΰΫμΝΫΰευλβμΝπζβλκφσλβ βμνχsmith εαδν υθ λΰϊ μ,ν 1λληΨέΝ πσν βθν ΪζζβΝ πζ υλϊ,ν κδν ΰκθ έμν εα ΪΝ κν πζ έ κθν δ ΪακυθΝ θαν αθαζϊίκυθν ηέαν Ϋ κδαν υγτθβν άν δμν π λδπ υ δμν πκυν κν απκ κζηκτθ,νξλβ δηκπκδκτθνϋθαθν πδελδ δεσνάνϋθ κθανβγδεσν σθκένπκζτν υξθϊνκδν πβΰϋμν πζβλκφσλβ βμν πθν α σηπθν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ βν ΰδαΝ γϋηα αν ικυαζδεσ β αμν έθαδν αν λπ δεϊνπ λδκ δεϊν υλ έαμνευεζκφκλέαμ,ν κν δα έε υκ,ν κδν λπ δεϋμν αδθέ μν εέϊέν δ,ν η Ν παλσηκδκυμν λσπκυμν ΰθπλέακυθΝ κθν Ϋλπ α,ν βν υθ λκφδεσ β αν εαδν βθν παφάν η Ν κν αθ έγ κν φτζκ,ν ΰ ΰκθσμΝ πκυν Ϋξ δν πμν απκ Ϋζ ηαν θαν επζά κθ αδν βν ξλά βν πθν η γσ πθν αθ δ τζζβοβμν δμνκπκέ μν υξθϊν π λδΰλϊφκυθν π λδπαδε δεϊν σππμν ΰδαΝ παλϊ δΰηαν «α έαν ηπαζσθδαν ξπλέμν δ δαέ λβν βηα έα»έν πδπλκ γϋ πμ,ν βν ΪΰθκδαΝ ΰδαΝ αν ικυαζδευμν η α δ ση θαν θκ άηα αν απκ ζ έν ΫθαΝ πλαΰηα δεϊν βηαθ δεσ πλσίζβηαέν ΌππμΝ αθαφϋλ δν κνν Koscielska ΧβίίγΨ,Ν «κν ητγκμν ΰδαΝ βθν α- ικυαζδεσ β αν πθν α σηπθν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ β,ν σ κν υξθσμν βθνεκδθπθέανηαμ,νπλκ έ δν βθνϋζζ δοβν βμν ικυαζδεάμν κυμν επαέ υ βμένχμναπκ Ϋζ ηαναυ κτ,ν υθαθ Ϊη ΝΪ κηανη Νθκβ δεάνυ Ϋλβ βν ανκπκέαν θν δαγϋ κυθνκτ Ν βν κδξ δυ βνΰθυ βνΰδαν κνφτζκν κυμ»ένν θανϊζζκν βηαθ δεσναά βηαν έθαδνβν ικυαζδεάνεαεκπκέβ βνχ πηα δεάνάν ζ ε δεάψν πθνα σηπθνη Νθκβ δεάνυ Ϋλβ β,νβνκπκέαναπκ ζ έναθ δε έη θκνη ζϋ βμν πκζζυθν λ υθυθν δ γθυμν Χ θ πθέκυν ΤΝ υγυηέκυ,ν βί1βέν Κκυ κτεκυν ΤΝ θ πθέκυ,ν βί11ψέν Μ αιτν πθν παλαΰσθ πθν πδεδθ υθσ β αμν πκυν εαγδ κτθν αν Ϊ κηαν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ βν πδγαθσν σξκν ικυαζδεάμν εαεκπκέβ βμν έθαδν βν ιϊλ β άν κυμναπσν ανϊ κηανπκυν ανφλκθ έακυθ,ν ανπλκίζάηα αν πδεκδθπθέαμνπκυν υξθϊν αθ δη ππέακυθ,ν βν υ εκζέαν εα αθσβ βμν εαδν υηησλφπ βμν εαγυμν εαδν βν αλθβ δεάν δεσθανπκυν δαηκλφυθκυθνΰδαν κθν αυ σν κυμνχvizard, 1989). θ δαφϋλκθν παλκυ δϊακυθν αν υλάηα αν η ζϋ βμν πκυν δ ιάξγβν βν ξυλαν ηαμνχ άηκυ,νβίίκψνη Ν εκπσν βν δ λ τθβ βν βμν ικυαζδεσ β αμν πθνα σηπθνη Ν θκβ δεάνυ Ϋλβ βέν βθνϋλ υθαν υηη έξαθνθβνϊ κηανη Νθκβ δεάνυ Ϋλβ βνχαπσν 1κΝ ΫπμΝ γγν υθψν εαδν έ κμν αλδγησμν α σηπθν απσν κν ΰ θδεσν πζβγυ ησν πμν κηϊ αν ζϋΰξκυένσαν κηϋθαν υθ ζϋΰβ αθνη Ν βνηϋγκ κν βμν κηβηϋθβμν υθϋθ υιβμνεαδν βν ξλά βν εζέηαεαμν ΰδαΝ αν Ϊ κηαν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ βν θυν ΰδαΝ κν ΰ θδεσν 191

πζβγυ ησνξλβ δηκπκδάγβε Ν λπ βηα κζσΰδκένν ΝεζέηαεαΝεαδΝ κν λπ βηα κζσΰδκν αιδκζκΰκτ αθν κν πέπ κν ΰθυ πθ,ν ηπ δλδυθ,ν υθαδ γβηϊ πθν εαδν αθαΰευθν Ν 1βΝ δαφκλ δεϋμν π λδκξϋμν πθν γ ηϊ πθν βμν ικυαζδεσ β αμέν πσν βθν αθϊζυ βν πθν απκ ζ ηϊ πθν πδί ίαδυγβε Ν η αιτν ΪζζπθΝ βν π λδκλδ ηϋθβν ΰθυ βν εαδν ηπ δλέαν πθν α σηπθν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ βν Ν γϋηα αν ικυαζδεσ β αμν εαδν κδν αυιβηϋθ μν κυμναθϊΰε μνΰδαν ικυαζδεάν θβη λσ β αέν Ν λ υθά λδανυπκΰλϊηηδ Ν αεσηβν βθν αθϊΰεβν ξ δα ηκτν εαδν φαληκΰάμν πλκΰλαηηϊ πθν ικυαζδεάμν επαέ υ βμν πθνα σηπθνη Νθκβ δεάνυ Ϋλβ βνεαδνπλκυγβ βμνηέαμν ικυαζδεάμν επαδ υ δεάμνπκζδ δεάμνβνκπκέανθαν δα φαζέα δν αν δεαδυηα ΪΝ κυμένν Ν Ν αν υα Ν Ν Ν Ν Ν Ν Ν έθαδνπλαΰηα δεϊν βηαθ δεσμνκναλδγησμν πθν λ υθβ υθν ε έθπθνκδνκπκέκδν ΫξκυθΝ πδ βηϊθ δν η Ν Ϋηφα βν βθν αθαΰεαδσ β αν βμν ικυαζδεάμν αΰπΰάμή θβηϋλπ βμν πθνα σηπθνη Ν δ δεϋμναθϊΰε μν υλτ λανεαδν βθναπαλαέ β βν Ϋθ αιάν βμν ΝεΪγ ΝεκδθπθδεσΝεαδΝ επαδ υ δεσνπζαέ δκ (McCabe, 1993. Walker- Hirson & Champagne, 1991. Williams & Nind,Ν1λλλΨέΝ υ άνβναθϊΰεβναπκλλϋ δν απσν βν υ εκζέαν πλσ ία βμν αυ υθν πθν α σηπθν Ν θαζζαε δεϋμν ηκλφϋμν πζβλκφσλβ βμν Χίδίζέα,Ν Ϋθ υπαν εζπψν ζσΰπν πθν ΰθπ δευθν κυμν υ εκζδυθν εαδν πθνπ λδκλδ ηϋθπθν υεαδλδυθνεκδθπθδεκπκέβ βμνπκυν δαγϋ κυθνχkempton, 1978). εν πθν πλαΰηϊ πθν εαδν ιν αθϊΰεβμ,ν κδν ΰκθ έμν εαγέ αθ αδν κδν ία δεκέν παδ αΰπΰκέν πθνπαδ δυθν ΝγΫηα αν ικυαζδεσ β αμνπ σ κνπκζζκέναπσναυ κτμν δ ΪακυθΝ θαν κυμν ηδζά κυθν αθκδξ ΪΝ ΰδαΝ αβ άηα αν πκυν αφκλκτθν β ικυαζδεάν υηπ λδφκλϊέν Κα ΪΝ κν πζ έ κθν αδ γϊθκθ αδν θκξϋμν εαδν αθβ υξκτθν ΰδαΝ δμν υθϋπ δ μν πθν απαθ ά πθν πκυν έθκυθν αν παδ δϊν κυμέν ΟΝ φσίκμν πθν ΰκθδυθΝ υθάγπμνπβΰϊα δναπσν δμν ιάμν εϋο δμμναψνηδζυθ αμνΰδαν κν ινγαν θγαλλτθκυθν κθν π δλαηα δ ησν πθν παδ δυθν κυμ,ν ίψν θν ΰθπλέακυθΝ η Ν πκδκν λσπκν θαν δαξ δλδ κτθν αν λπ άηα αν πθνπαδ δυθν κυμν ξ δεϊνη Ν κν ινεαδνΰψν ανπαδ δϊν κυμνΰθπλέακυθνά βνπκζζϊνΰδαν κνγϋηανάναθ έγ ανϋξκυθν ζϊξδ βνπζβλκφσλβ βέν υθβγϋ λα,ν θνΰθπλέακυθνπσ ΝεαδΝη ΝπκδκΝ λσπκνθανι εδθά κυθν Ϋ κδκυν έ κυμν υαβ ά δμνεαδναεσηανεαδν ε έθκδνκδνΰκθ έμνπκυν υαβ κτθνη Ν ανπαδ δϊν κυμνΰδαν βν ικυαζδεσ β αν θν αφδ λυθκυθν κθν ξλσθκν πκυν απαδ έ αδν ΰδαΝ Ϋ κδκυν έ κυμν υαέ γβ ανγϋηα ανχkreinin, 2001). 192

πσν λ υθβ δεϊν κηϋθαν πλκετπ δν σ δν κδν ΰκθ έμν δα βλκτθν υθ βλβ δεϋμήαλθβ δεϋμν εαδν αηφδγυηδεϋμν Ϊ δμν απϋθαθ δν βν ικυαζδεσ β αν πθνα σηπθνη Ν δ δεϋμναθϊΰε μνχlesseliers & Van Hove, 2002. McCabe, 1993). δ δεσ λα,ν αλθκτθ αδν θαν παλϋξκυθν ικυαζδεάν θβηϋλπ βν εαδν βλκτθν απαιδπ δεάν εαδν απκπλκ αθα κζδ δεάν υηπ λδφκλϊν βν ικυαζδεάν θ λΰκπκέβ βν πθν α σηπθν αυ υθν ΧPlaute εαδν υθ λΰϊ μ,ν βίίβψέν H ηκθα δεάν ηκλφάν ικυαζδεσ β αμν πκυν έθαδν απκ ε άν απσν βθν πζ δκοβφέαν πθν ΰκθΫπθΝ έθαδν κν αυθαθδ ησμέν πέ βμ,ν Ϋξ δν φαθ έν σ δν αν γϋηα αν ικυαζδεσ β αμν κτμν αθβ υξκτθν δ δαέ λαν εαδν πλκ δηκτθν θαν η αίδίϊακυθν βθν υγτθβν κυμν παΰΰ ζηα έ μνχlevi & Packman, 2004). πσν η ζϋ βν πκυν πλαΰηα κπκδάγβε Ν βθν ΣκυλεέαΝ Ν ΰκθ έμν φάίπθν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ βν δ λ υθάγβε Ν βν αθ έζβοβν εαδν βν Ϊ βν κυμν ξ δεϊν η Ν Ν βν ικυαζδεάν αθϊπ υιβν πθν παδ δυθν κυμν ΧIsler εαδν υθ λΰϊ μ,ν βίίλψέν ΣαΝ υλάηα αν βμν Ϋλ υθαμν Ϋ διαθν σ δν Ν έΰηαν ζίν ΰκθΫπθ,Ν πκ κ σν ιησν θν έξ Ν ξγ ένεϊπκδκυν έ κυμν ικυαζδεάν επαέ υ βν θυν κνζβ,ησναυ υθν θνπαλ έξαθν ικυαζδεάν επαέ υ βν ανπαδ δϊν κυμένό αθνλπ άγβεαθν«ΰδανπκδ μν λπ ά δμν γαν άγ ζ μν απαθ ά δμν»ν αθϋφ λαθμν Ν πκ κ σν ιβ,ησν «αθβ υξυν ΰδαΝ κν ηϋζζκθν κυνπαδ δκτνηκυ,ναθν υηί ένεϊ δν Ν ηϋθαν δνγανεϊθ δν»,ν κνζι,ησν«κνπαδ ένηκυν γϋζ δνθανπαθ λ υ έ,ν δνγανπλϋπ δνθαν κυνππν»ν θυν κνζησν«κνπαδ ένηκυνγϋζ δνθαν Ϋξ δνηέαν λπ δεάν ξϋ β,ν δνπλϋπ δνθανεϊθπν»έν Ν ικυαζδεάναΰπΰάν έθαδναπαλαέ β κνθανι εδθϊ δναπσν βθνκδεκΰϋθ δανεαδν θαν υθ ξέα αδν κν ξκζ έκν η Ν βν ηκλφάν θσμν πέ βηκυν πλκΰλϊηηα κμ,ν η Ν βθν υπκ άλδιβν πθν παΰΰ ζηα δυθν υΰ έαμν ΧDavis, 2002. Servais, 200θέΨέΝ πσν κν έΰηαν βμνϋλ υθαμ,νπ λδ σ λκδναπσν κυμνηδ κτμν φάίκυμνχη1,ισψναθϋφ λαθνσ δν θν έξαθνεαηέανϋΰευλβν θβηϋλπ βναπσν δ δεκτμνΰδανγϋηα αν ικυαζδεσ β αμν θυν κν ζγ,γσν ΫζαίαθΝ Ϋ κδαν θβηϋλπ βν απσν βθν κδεκΰϋθ δϊν κυμέν ΣΫζκμ,Ν κν ζθ,θσν πθν φάίπθν βμνέ δαμνϋλ υθαμνπκυν θν υαά β αθνπκ ΫΝη Ν βθνκδεκΰϋθ δϊν κυμνΰδαν γϋηα αν ικυαζδεάμν υηπ λδφκλϊμ,ν έξαθν θβηϋλπ βν απσν Ϊζζ μν πβΰϋμν σππμν κδν φέζκδ,ν κν δα έε υκν εαδν αν ΜΜ,Ν αφάθκθ αμν η Ν αυ σν κθν λσπκν π λδγυλδαν παλαπζβλκφσλβ βμέν Ν ικυαζδεάν αΰπΰάν πδ λϋπ δν αν παδ δϊν η Ν δ δεϋμν αθϊΰε μν θαν απκζατ κυθν βθνπλκ ππδεάν ικυαζδεάν κυμνκζκεζάλπ βνεαδνθανπλκ α τ κυθν κθν αυ σν κυμναπσν βθνεαεκπκέβ β,ναπσνπδγαθάν ΰευηκ τθβνεαδν αν ικυαζδευμν 193

η α δ ση θαν θκ άηα αέν πδπζϋκθ,ν έθαδν δ δαέ λαν βηαθ δεσν σ δν απκε κτθν βν ίϊ βν ΰδαΝ ηέαν πδκν υΰδά,ν α φαζάν εαδν εκδθπθδεϊν απκ ε άν θάζδεβν απάν ΧMcCabe, 1999. Swango-Wilson, 2008. Woodard,ΝβίίζΨέΝΣβθΝαθΪΰεβΝΰδαΝ ικυαζδεάναΰπΰάν πδ έθ δν κν Ν ΰ ΰκθσμΝ σ δν Ν εϊγ Ν π λέπ π βν κδν ΫφβίκδΝ η Ν δ δεϋμν αθϊΰε μν ε βζυθκυθν ικυαζδεϋμν πδγυηέ μναεσηανεαδναθνεαθϋθαμν θν κυμνϋξ δνηδζά δν ΰδαΝαυ ΫμέΝ ΣκΝ ξκζ έκν δα λαηα έα δν βηαθ δεσνλσζκνΰδαν βν ικυαζδεάναΰπΰάν πθν παδ δυθν εαδν πθν θϋπθν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ βν εαδν πμν ία δεσμν φκλϋαμν εκδθπθδεκπκέβ βμν εαζ έ αδν θαν θδ ξτ δν βθν εκδθπθδεκ- ικυαζδεάν κυμν πλδησ β αέν εσηβ,ν ηπκλ έν θαν υηίϊζ δν κθν απκ δΰηα δ ησν κυμν εαδν βθν εα κξτλπ βν κυν δεαδυηα σμν κυμν θαν δαγϋ κυθν εαθκθδεάν ικυαζδεάν απάν πμν κζκεζβλπηϋθ μν πλκ ππδεσ β μέν θαν επαδ υ δεσν πλσΰλαηηαν ΰδαΝ φάίκυμν η Ν δ δεϋμναθϊΰε μνγανπλϋπ δνθανεαζτπ δνγϋηα α σππμν ανηϋλβν κυν υηα κμναζζϊν εαδν κδν πηα δεϋμν εαδν φυ δκζκΰδεϋμν αζζαΰϋμν ΧWoodard,Ν βίίζψέν ΟδΝ ηαγβ ΫμΝ η Ν θκβ δεάνυ Ϋλβ βνξλ δϊακθ αδνπζβλκφσλβ βν ξ δεϊνη Ν ανΰ θθβ δεϊνσλΰαθαν πθν τκνφτζπθ,ν βθναθα κηέανεαδν βνφυ δκζκΰέαν κυν υ άηα κμναθαπαλαΰπΰάμνεζπέν Ναθαΰεαδσ β αν δ αΰπΰάμν βμν ικυαζδεάμναΰπΰάμν βθν επαέ υ βν πθν α σηπθν αυ υθν έθαδν αφάμν π σ κν παλαηϋθ δν Ν «ηίλυαεά»ν εα Ϊ α βν ζσΰπν ζζδπκτμν θβηϋλπ βμν εαδν εα Ϊλ δ βμν πθν παδ αΰπΰυθέν υΰε ελδηϋθα,ν εϊγ Ν πλσΰλαηηαν ικυαζδεάμν αΰπΰάμν γαν πλϋπ δν Ν θαν εα αλ έα αδν Ν ια κηδε υηϋθβν ίϊ βν εαδν θαν πλκ αλησα αδν δμν δ δαέ λ μν αθϊΰε μν κυν εϊγ Ν α σηκυέν έθαδν δ δαέ λαν βηαθ δεσν ΰδαΝ αν Ϊ κηαν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ βν θαν παλαεκζκυγκτθ αδν απσν εα αλ δ ηϋθκν επαδ υ ά- τηίκυζκνσ αθν δα βλκτθν ικυαζδεϋμν ξϋ δμν άν σ αθν πδγυηκτθν θαν βηδκυλΰά κυθν ΧCambridge & Carnaby, 2005. Thompson, 1991). πσν υλάηα αν ΪζζβμΝ ζζβθδεάμν Ϋλ υθαμν πκυν δ ιάξγβν Ν 1ληΝ ηϋζβν κυν πλκ ππδεκτν ξκζδευθν ηκθϊ πθν δ δεάμν αΰπΰάμν ΧΜ ΨΝ πλκϋευο Ν κν ίαγησμν υοβζκτν θ δαφϋλκθ κμν πθν λπ βγϋθ πθνΰδαν βν δ α εαζέαν ικυαζδεάμναΰπΰάμν κν ξκζ έκνχπαθϊδεαμντνκυλδϊεβ,νβίίγψέν εσηβ,νσ κθναφκλϊν ανπλσ ππανπκυν γαν αθαζϊίκυθν βν δ α εαζέα,ν κδν υηη Ϋξκθ μν πλσ δθαθν πμν εα αζζβζσ λκν πλσ ππκν κθν επαδ υ δεσν άν κθν ουξκζσΰκν κυν ξκζ έκυέν ΟδΝ λπ βγϋθ μν π άηαθαθν βθν αθϊΰεβ πδησλφπ βμν πθν ηπζ εση θπθν Ϋ δν υ Ν θαν αθ δη ππδ κτθν αν αηπκτνεαδνκδν υ εκζέ μέν 194

ΣΫζκμ,Ν βηαθ δεάν υθ δ φκλϊν βν ικυαζδεάν αΰπΰάν πθν θκβ δεϊν υ λκτθ πθνα σηπθνγανηπκλκτ αθνθανϋξκυθνεαδνκδν τηίκυζκδνουξδεάμνυΰ έαμέν κηϋθκυν σ δν κδν εκδθπθδεϋμν Ϊ δμν Ϋθαθ δν πθν αβ βηϊ πθν αυ υθν υθ ξυμν δαφκλκπκδκτθ αδν εαδν παλα βλ έ αδν κζκϋθαν εαδν η ΰαζτ λβν απκ κξάν βμν ικυαζδεσ β αμν πθνα σηπθνη Νθκβ δεάνυ Ϋλβ β,νκδν τηίκυζκδνεαζκτθ αδνθαν αν ίκβγά κυθν βθν εα αθσβ βν βμν εκδθπθδεκ- ικυαζδεάμν κυμν αθϊπ υιβμν εαδν υηπ λδφκλϊμέν ΟδΝ Kempton & Caparulo Χ1λκγΨΝ βη δυθκυθν π σ κν αθαφϋλκυθν σ δν κδν ξθδεϋμν πκυν ξλβ δηκπκδκτθν κδν τηίκυζκδν κν ΰ θδεσν πζβγυ ησν θν ηπκλκτθν θαν φαληκ κτθν σ αθν πλσε δ αδν ΰδαΝ θκβ δευμν υ λκτθ αν Ϊ κηαέν ιαδ έαμν κυν ΰ ΰκθσ κμν σ δν αν Ϊ κηαν αυ ΪΝ λκτθ αδν αφαδλ δεάμν εϋοβμ,ν βν πζβλκφκλέαν γαν πλϋπ δν θαν έθαδν υΰε ελδηϋθβ,ν κπ δεάν εαδν πλκ δκλδ ηϋθβν η Ν απζκτμν σλκυμν εαδν υξθϋμν παθαζάο δμέν ΓδαΝ κν ζσΰκν αυ σν γαν πλϋπ δν θαν πλκ δηυθ αδν αν παδξθέ δαν λσζπθ,ν κδν κεδηϋμν εαδν Ϊζζ μν ίδπηα δεϋμν ηϋγκ κδν δ α εαζέαμέν εσηβ,νζσΰπν βμνπ λδκλδ ηϋθβμνπζβλκφσλβ άμν κυμ,νκδν τηίκυζκδν γαν ξλ δα έν θαν ι εδθά κυθν απσν ηέαν ία δεάν θβηϋλπ βν ΰδαΝ γϋηα αν ικυαζδεσ β αμ,ν ικυαζδεάμν υηπ λδφκλϊμνεαδναθ δ τζζβοβμένν π Ν ικυαζδεσ β αν πθνα σηπθνη Νθκβ δεάνυ Ϋλβ βναπκ ζ έναθ δε έη θκν δ γθκτμν η ζϋ βμν εαδν βν αθαΰθυλδ άν βμν ηπκλ έν θαν υηίϊζ δν βν ί ζ έπ βν βμν πκδσ β αμν απάμν κυμέν ΣαΝ Ϊ κηαν αυ ΪΝ υξθϊν λκτθ αδν βθν εα ΪζζβζβΝ πζβλκφσλβ βνΰδανία δεϊν ικυαζδεϊναβ άηα α,νΰ ΰκθσμΝπκυΝεαγδ ΪΝαπκζτ πμνν αθαΰεαέαν βν ικυαζδεάναΰπΰάν σ κν πθνέ δπθνσ κνεαδν βμνκδεκΰϋθ δϊμν κυμέν Ν πδ υξέαν κπκδκυ άπκ Ν επαδ υ δεκτν πλκΰλϊηηα κμν ία έα αδν βν υθ λΰα έαν η αιτν πθν ΰκθΫπθ,Ν κυν υπκ βλδε δεκτν πλκ ππδεκτν εαδν πθν δαφσλπθν κηυθν εαδν εκδθπθδευθν φκλϋπθν πκυν ΫξκυθΝ βθν πδηϋζ δϊν κυμν Ϊ κηαν η Ν θκβ δεάν υ Ϋλβ βέν υθϊΰ αδ,ν ζκδπσθ,ν σ δν έθαδν πδ αε δεάν βν αθϊΰεβν αθαΰθυλδ βμν πθν ικυαζδευθναθαΰευθν πθνθκβ δευμνυ λκτθ πθν υθαθγλυππθνηαμνεαγυμνεαδνβν παλκξάν ξ δεάμν θβηϋλπ βμνσζπθν πθν ηπζ εση θπθνυπβλ δυθνεαδνφκλϋπθνη Ν πλπ αλξδεσν σξκν βθν απκφυΰάν υ Ϊλ πθν πδπ υ πθν εαδν λαυηα δευθν ηπ δλδυθνΰδαν ανέ δαν ανϊ κηανεαγυμνεαδνΰδαν κυμνκδε έκυμν κυμέν ξάηαν 1έΝ Μκθ ΫζκΝ πδεκδθπθέαμήΰζυ αμν εαδν ικυαζδεσ β αμν αν Ϊ κηαν η Ν δ δεϋμναθϊΰε μνχprinz, 2003) 195

196

αφ α θ πθέκυ,ν έ-έντν υγυηέκυ,ν ένχβί1β,ννκϋηίλδκμψέν υα Ν α π Να Ν Ν Ν υ - Ν αν α π Ν υν φα υέ ΠλκφκλδεάΝ αθαεκέθπ βν κν ζκν Παθ ζζάθδκν υθϋ λδκν υηίκυζ υ δεάμν Φυξκζκΰέαμ,Ν «ΟΝ λσζκμν βμν υηίκυζ υ δεάμνουξκζκΰέαμν Ν υθγάε μνελέ βμν»,νθ αζκθέεβέ Berman, H., Harris, D. Enright, R., Gilpin, M., Cathers, T. & Bukovy, G. (1999). Sexuality and the adolescent with a physical disability: understandings and misunderstandings. Issues in Comprehensive Pediatric Nursing, 22, 183 196. Borjeson, M.C. & Lagergren, J. (1990). Life conditions of adolescents with myelomeningocele. Developmental Medicine & Child Neurology, 32, 698 706. Cambridge, P. & Carnaby, S. (2005). Person centered planning and care management with people with learning disabilities. London: Jessica Kingsley Publishers. Chia Chen, A. & Thompson, E. (2007). Family-centered care: preventing adolescent risky sexual behavior: parents matter!. Journal for Specialists in Pediatric Nursing, 12, 119 122. Cheng, M.M. & Udry, R. (2002). Sexual behaviors of physically disabled adolescents in the United States. Journal of Adolescent Health, 31, 48 58. Cook, J. A. (2000). Sexuality and people with psychiatric disabilities. Sexuality and Disability, 18, 195 206. Craft, A. & Craft, M. (1980). Sexuality and the mentally handicapped. In G. B.Simon (Ed.), Modern management of mental handicap: A manual of practice. Lancaster: MTP Press. άηκυ,νγένχβίίκψέν Ν ικυαζδεσ β αν πθνα σηπθνη Νθκβ δεάναθαπβλέαν βθν ζζβθδεάν πλαΰηα δεσ β αέν βηκ έ υ βν δ αε κλδεάν δα λδίάέν γάθαμν ΠέΣέ έ έ,ν Παθ πδ άηδκν γβθυθέν Earle, S. (2001). Disability, facilitated sex and the role of the nurse. Journal of Advanced Nursing, 36, 433 440. Galea, J., Butler, J. & Iacono, T. (2004). The assessment of sexual knowledge in people with intellectual disability. Journal on Intellectual and Developmental Disabilities, 29, 350 365. Gawlik, K., Nowak, K. & Zalewski, T. (1995). The speed of biological maturing of lightly mentally handicapped women against their healthy peers. Special School, 5. 197

Hall, J. E. (1974). Sexual behavior. In J. Wortis (Ed.), Mental retardation (and developmental disabilities): An annual review. Vol. 6. New York: Brunner/Mazel. Howard-Barr, E. M., Rienzo, B. A., Pigg, M. & James, D. (2005). Teacher beliefs, professional preparation, and practices regarding exceptional students and sexuality education. Journal of School Health, 75, 99 104. Isler, A., Tas, F., Beytut, D. & Conk, Z. (2009). Sexuality in Adolescents with intellectual disabilities. Sexuality and Disability, 27, 27-34. Isler, A., Tas, F., Beytut, D. & Conk, Z. (2009). A Study on Sexuality with the parents of adolescents with intellectual disability. Sexuality and Disability, 27,229-237. Katoda,ΝώέΝΧ1λλγΨέΝParents ΝandΝteachers ΝpraxesΝofΝandΝattitudesΝtoΝtheΝhealthΝandΝsexΝ education of young people with mental handicaps: A study in Stockholm and Tokyo. Journal of Intellectual Disability Research, 37, 115-129. Kempton, W. (1978). Sex education for the mentally handicapped. Sexuality and Disability, 1, 137-146. Kempton, W. & Caparulo, F. (1983). Counseling parents and care staff on the sexual needs of mentally handicapped people. In A. Craft & M. Craft (Eds.), Sex education and counseling for mentally handicapped people (pp. 53-77). Tunbridge Wells: Costello. Kempton, W. & Rose, F. (1976). Guidelines for training in sexuality and the mentally handicapped. Philadelphia: Planned Parenthood Association of Southeastern Pennsylvania. Kijak, R. (2009). Problems of the sexes, sexuality, maturing-intimate spheres of life of people with intellectual disability. Special School, 5. Kingsley, J. & Levitz, M. (1994) Count us. In Orlando, F.L. (ed.) Growing up with down syndrome. London: Harcourt Brace. Κκυ κτεκυ,., & θ πθέκυ,.-. (2011, ΜΪδκμ). Ν α Ν υ Ν α Ν Ν υα Ν α π Ν πα Ν α Ν φ Ν Ν Ν α. ΠλκφκλδεάΝαθαεκέθπ βν κνη κ Παθ ζζάθδκνυθϋ λδκνΰδαν βθν θ δη υπδ βν βμν ικυαζδεάμν Καεκπκέβ βμν«νϋ μνηκλφϋμνπαδ δεάμνεαδν φβίδεάμνεαεκπκέβ βμμν υθα σ β μναθ δη υπδ βμνεαδνπλσζβοβμ»,ν γάθαέ Koscielska, M. (2003). Koscielska, M. (1993). The idea of a mentally disabled person 198

as a participant of the social life. Przeglad Psychologiczny, 36, 341-351. Kreinin, T. (2001). Sexuality education for the disabled is priority at home and school. SIECUS Report, 29, 4. Lesseliers, J. & Vam Hove, G. (2002). Barriers to the development of intimate relationships and the expression of sexuality among people with developmental disabilities: Their perceptions. Research and Practice for Persons with Severe Disabilities, 27, 69-81. Leutar, Z. & Mihokovic, M. (2007). Level of knowledge about sexuality of people with mental disabilities. Sexuality and Disability, 25, 93 109. Levi, H. & Packman, W. (2004). Sexual abuse prevention for individuals with mental retardation: Considerations for genetic counselors. Sexuality and Disability, 13, 189-205. δöfgren-εårtenson,νδένχβίίζψέν εayνiς ΝχboutΝsexualityΝandΝloveΝinΝtheΝnewΝ generation with intellectual disabilities. Sexuality and Disability, 22, 197-207. Mayers, K., Heller, D. & Heller, J. (2003). Damaged sexual self-esteem: A kind of disability. Sexuality and Disability, 2, 269-282. McCabe, M. (1993). Sex education programs for people with mental retardation. Mental Retardation, 31, 377-387. McCabe, M. (1999). Sexual knowledge, experience, and feelings among people with disability. Sexuality and Disability, 17, 157 170. Monat, R. K. (1982). Sexuality and the mentally retarded. San diego: College Hill Press. Murphy, N. & Young, P.C. (2005). Sexuality in children and adolescents with disabilities. Developmental Medicine & Child Neurology, 47, 640 644. Murphy, W. D., Coleman, E. M. & Abel, G. G. (1983). Human sexuality in the mentally retarded. In J. L. Matson & F. Andrasik (Eds.), Treatment issues and innovations in mental retardation. New York: Plenum Press. Page, A. C. (1991). Teaching developmentally disabled people self-regulation in sexual behavior. Journal of Developmental Disabilities, 17, 81-88. ΠαθΪδεαμ,ΝΠέΝΤΝΚυλδΪεβ,ΝέΝΧβίίγΨέΝ ικυαζδεάναΰπΰάνεαδνθκβ δεάνυ Ϋλβ βμν Θ πλβ δεάνεαδν λ υθβ δεάνπλκ Ϋΰΰδ βέν γάθαμννβλβέ μέν Plaute, W., Westling, D. & Cizek, B. (2002). Sexuality education for adults with 199

cognitive disabilities in Austria: Surveys of attitudes and the development of a model program. Research and Practice for Persons with Severe Disabilities, 27, 58-68. Prinz, P. (2003). Communicative dimensions, deafness and disability: An exploration of themes and issues. Paper presented at the First Disability Studies Association Conference, Lancaster, UK. Reid, D. A. (1995). Sexual activity in people with profound learning disabilities. British Journal of Learning Disabilities, 23, 56-58. Schröder, S. (1996). SonderpädagogischeΝχspekteΝzurΝSexualität geistigbehinderter Kinder und Jugendlicher. In Walter, J. (Hrsg.). Sexualität und geistige Behinderung (s. 128-147). Heidelberg: Edition Schindele im Universitätsverlag C. Winter. Swango-Wilson, A. (2008). Caregiver perceptions and implications for sex education for individuals with intellectual and developmental disabilities. Sexuality and Disability, 26, 75-81. Servais, L. (2006). Sexual health care in persons with intellectual disabilities. Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews, 12, 48 56. δαπϋλαμ, Π. & κτζβμ,.-γ. (2011). Ν ικυαζδεάν επαέ υ βνεαδν αν ουξκ ικυαζδεϊνπλκίζάηα ανα σηπθνη Νθκβ δεάνυ Ϋλβ βέν υ α, 18, 73-84. Smith, K. M. N., Wheeler, B., Pilecki, P. & Parker, T. (1995). The role of the pediatric nurse practitioner in educating teens with mental retardation about sex. Journal of Pediatric Health Care, 9, 59-66 Thompson, S. B. N. (1991). Sexuality training in occupational therapy for people with a learning difficulty. British Journal of Occupational Therapy, 54, 303-305. Vizard,ΝϋέΝΧ1λκλΨέΝωhildΝsexualΝabuseΝandΝmentalΝhandicapμΝχΝchildΝpsychiatrist sν perspective. In H. Brown & A. Craft (Eds.), Thinking the unthinkable papers on sexual abuse and people with learning difficulties. London: FPA Education. Walter, J. (1996). Erinnerst du dich? In Walter, J. (Hrsg.). Sexualität und geistige Behinderung (s. 215-216). Heidelberg: Edition Schindele im Universitätsverlag C. Winter. Walker-Hirson, L. & Champagne, M. P. (1991). Circles revisited: Ten years later: Special issue: Sexuality and Disability. Sexuality and Disability, 9, 143-148. Williams, L. & Nind, M. (1999). Insiders or outsiders: normalization and women with 200

learning difficulties. Disability & Society, 14, 659-672. Woodard, L. J. (2004). Sexuality and disability. Clinics in Family Practice, 6, 941 954. Α γ»έ α γ αφ α φα α 201