8 λύκειο Πατρών 2012-2013 Ερευνητική εργασία τάξης Α:Πώς εκφράζεται η τέχνη μέσα από την πίστη στην Αρχαία Ελλάδα Γλαρού Άννα Genius
ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΕΣ Θέατρο : Περίληψη του αρχαίου ελληνικού θεάτρου Τα μέρη του αρχαίου ελληνικού θεάτρου Το θέατρο του Διονύσου Η σκηνή Μηχανισμοί και Προσωπεία Θρησκεία - Πολιτική Χορός: Ο εσωτερικός Συμβολισμός του Χορού Η φύση του Ελληνικού Χορού Ο Νεκρικός Χορός Ο Χορός του Πολέμου και η τελετή της Ενηλικίωσης Μουσική: Η μουσική στην Αρχαία Ελλάδα Τα μουσικά όργανα της Αρχαία Ελλάδας Η Αρχιτεκτονική των Ναών
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στην Αρχαία Ελλάδα ο ναός, το θέατρο,ο χορός και η µουσική αποτελούσαν ένα µέρος της καθηµερινής ζωής των Αρχαίων Ελλήνων και βασικό τρόπο έκφρασης και λατρείας. Ο ναός ήταν ο οίκος όπου µέσα υπήρχε το άγαλµα ενός ή περισσότερων θεών, το λατρευτικό άγαλµα και η τοποθεσία του στο ναό, η συγκέντρωση των πιστών, οι τελετές και τέλος τους χαρακτηρισµούς και τα χαρακτηριστικά των ναών. Το αρχαίο ελληνικό θέατρο ήταν ο θεσµός της πόλης-κράτους, η διδασκαλία και η τέλεση των θεατρικών παραστάσεων,η οποία αναπτύχθηκε στα τέλη της αρχαϊκής περιόδου και διαµορφώθηκε πλήρως κατά την κλασική περίοδο (Αθήνα). Κατά τη διαδικασία της γέννησης του είχε θρησκευτικό χαρακτήρα ενώ κατά τη διάρκεια ανάπτυξης του κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα. Η µουσική ήταν παρούσα σχεδόν σε όλες τις φάσεις της καθηµερινής ζωής. Η αγάπη των Ελλήνων για την µουσική τους οδήγησε να αφιερώσουν ένα πλήθος από θεωρητικές µελέτες. Τα µουσικά όργανα κατηγοριοποιούνταν σε έγχορδα, πνευστά και κρουστά. Κυριότερα έγχορδα ήταν η λύρα και η κιθάρα, πνευστά ο αυλός και κρουστά η σείστρα και τα κρόταλα. Όσον αφορά το µουσικό σύστηµα τους ήταν αρχικά πεντάφθογγο έπειτα εξελίχθηκε σε επτάφθογγο και µετά σε οκτάφθογγο. Ο χορός ήταν και αυτός κατά κάποιον τρόπο παρών στην καθηµερινή ζωή των Ελλήνων. Ο χορός δεν έχει µια σηµασία αλλά πολλές. Εκτός από την κίνηση υπάρχει και η επικοινωνία όπως θα δούµε και παρακάτω
ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Το αρχαίο ελληνικό θέατρο αποτελούσε θεσμό της πόλης-κράτους, με διδασκαλίες και τελέσεις θεατρικών παραστάσεων εορταζόταν ο θεός Διόνυσος. Ο θεσμός αυτός αναπτύχθηκε στα τέλη της αρχαϊκής περιόδου και διαμορφώθηκε πλήρως κατά την κλασική περίοδο στην Αθήνα. Υπάρχει ένας έντονος θρησκευτικός χαρακτήρας κατά την γέννηση του, αλλά επίσης και έναν έντονο κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα κατά την διάρκεια της ανάπτυξης του. Τα µέρη του αρχαίου ελληνικού θεάτρου
Τα βασικά μέρη του αρχαίου ελληνικού θεάτρου ήταν η σκηνή, η ορχήστρα και το κοίλον, με τα ακόλουθα μέρη: Η σκηνή : ορθογώνια, όπου μεταφέρθηκε τον 5 ο αι. π.χ. στην περιφέρεια της ορχήστρας απέναντι από το κοίλον. Αρχικά ήταν ισόγεια και την χρησιμοποιούσαν ως αποδυτήρια, όπως τα σημερινά παρασκήνια. Το προσκήνιο : ήταν μια στοά με κίονες μπροστά από τη σκηνή. Μεταξύ των διαστημάτων στους κίονες βρίσκονταν τα θυρώματα και πίνακες ( δηλαδή τα σκηνικά ). Τα θυρώματα αποτελούνταν από τρεις πύλες από τις οποίες εξέρχονταν οι υποκριτές. Το υλικό από το οποίο ήταν φτιαγμένο το προσκήνιο ήταν το ξύλο. Τα παρασκήνια : τα δυο άκρα της σκηνής που ξεχωρίζουν λόγο του σχήματος Π στην κάτοψη. Οι πάροδοι : οι διάδρομοι δεξιά και αριστερά στη σκηνή όπου οδηγούν στην ορχήστρα. Από την δεξιά πάροδο εμφανίζονταν στην σκηνή όσοι έρχονταν από την πόλη ενώ από την αριστερή πάροδο όσοι έρχονταν από το λιμάνι, το οποίο συνέβαινε κατά την διάρκεια του έργου. Η ορχήστρα : η κυκλική πλατεία στο κέντρο του θεάτρου όπου εκεί εμφανιζόταν ο χορός.
Η θυμέλη: ο βωμός του Διονύσου στη μέση της ορχήστρας. Το κοίλον : όλος ο χώρος με τα εδώλια, τις σκάλες και τα διαζώματα γύρω από την ορχήστρα όπου κάθονταν οι θεατές. Τα διαζώματα: οριζόντιοι διάδρομοι όπου διαχωρίζουν τις θέσεις των θεατών σε οριζόντιες ζώνες. Οι σκάλες: κλίμακες όπου χρησίμευαν για την πρόσβαση των θεατών στις θέσεις τους. Τα εδώλια: οι θέσεις των θεατών. Η προεδρία: η πρώτη σειρά των θέσεις όπου κάθονταν οι επίσημοι. ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ Οι περισσότερες τραγωδίες αλλά και κωμωδίες του 5 ου και 4 ου π.χ. αιώνα γράφτηκαν για να παιχτούν αποκλειστικά στο θέατρο του Διονύσου, στην Αθήνα. Το θέατρο του Διονύσου θεμελιώθηκε τον 6 ο αι. π.χ., στην περίοδο της δυναστείας των Πεισιστρατιδών. Έκτοτε έχει ανοικοδομηθεί και επεκταθεί πολλές φορές. Το θέατρο αρχικά ήταν μόνο ένα μέρος του περίβολου. Στον περίβολο υπάρχει μόνο ο αρχαιότερος ναός του Διονύσου και ένας βωμός. Με την πάροδο του χρόνου
πρόσθεσαν μια αίθουσα εξαλείφοντας τον αρχαιότερο ναό και χτίστηκε ένας δεύτερος ναός στα νότια του περίβολου. Η ψηλότερη σειρά θέσεων βρίσκεται περίπου στα 35 μέτρα ενώ πριν την κατασκευή της στοάς οι θεατές ήταν ικανοί να δουν το βωμό και το ναό από το θέατρο. Οι Αθηναίοι θεωρούσαν ως το πιο σημαντικό ότι ο Διόνυσος όχι μόνο μπορούσε να παρακολουθήσει τις παραστάσεις που δίνονταν προς τιμή του αλλά και τις θυσίες που έκαναν στο βωμό του. Στα μέσα του 5 ου αι. ο Περικλής έχτισε το ωδείον στα ανατολικά του θέατρο. Το ωδείον είχε ποικίλες χρήσεις. Μία από τις χρήσεις του ήταν η τέλεση του προαγωγού, μια τελετή στην οποία οι δραματικοί ποιητές παρουσίαζαν το έργο τους και τους ηθοποιούς τους. Επίσης, ο χορός περνούσε από το ωδείον για να εισέλθουν στην σκηνή. Το πιο σημαντικό μέρος του έργου ήταν η ορχήστρα δηλαδή η θέση του χορού. Ο τραγικός χορός αποτελούταν από 12 ή 15 άτομα. Άλλωστε οι Αθηναίοι διδάσκονταν τραγούδι από χορού από νεαρή ηλικία. Η αρχική λέξη που είχε την ίδια σημασία με την λέξη ηθοποιός υποκριτής και υποδηλώνει τον ηθοποιό που απαντάει στον χορό. Ένας από του θεσμούς του θεάτρου ήταν ότι ο κάθε ηθοποιός υποδυόταν διαφορετικούς ρόλους και οι θεατές τους μπορούσαν να ξεχωρίσουν τους ηθοποιούς παρότι ήταν καλυμμένοι με κουστούμια και μάσκες. Οι τραγικοί ποιητές του 5 ου αι. π.χ. ιδιαίτερα Φρύνιχος και
ο Αισχύλος συνέθεταν τα έργα, τα σκηνοθετούσαν, τα χορογραφούσαν και έπαιζαν στα έργα τους ως ηθοποιοί. Η ΣΚΗΝΗ Το μόνο που έχει απομείνει από το αρχικό θέατρο που χρησιμοποιήθηκε από τον Φρύνιχο, τον Αισχύλο και το Σοφοκλή, είναι μόνο έξι από τους θεμέλιους λίθους του τοίχου της ορχήστρας. Οι λίθοι αυτοί αποτελούσαν μέρος ενός κύκλου διαμέτρου 24-27 μέτρων. Επιπλέον η σκηνή δεν υπήρχε από το 460 π.χ. διότι η Ορέστεια του Αισχύλου ήταν το πρώτο δράμα που χρησιμοποίησε την σκηνή. Πριν επινοηθεί η σκηνή η είσοδος του χορού γινόταν από δύο κεκλιμένες ράμπες που ονομάζονταν είσοδοι και οδηγούσαν στην ορχήστρα. Η σκηνή του 5 ου αι. ήταν προσωρινή ξύλινη κατασκευή που την τοποθετούσαν πίσω από την ορχήστρα για τις δραματικές αποδόσεις των ετήσιων γιορτών. Αυτή η εφεύρεση δημιούργησε μια σημαντική αλλαγή τρόπο με τον οποίο οι θεατρικοί συγγραφείς χρησιμοποίησαν το χώρο για να παράγουν νόημα. Το εσωτερικό αυτού του κτηρίου με την επίπεδη οροφή ήταν ο τόπος τον σημερινών παρασκηνίων ένας κλειστός χώρος που βρισκόταν υπό την εποπτεία και την κυριαρχία του θηλυκού στοιχείου, όπως ο αληθινός οίκος.
ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΕΙΑ Οι θεότητες εμφανίζονταν από μια καταπακτή, μεταφέρονταν στον αέρα πάνω από το σκηνικό με τη βοήθεια ενός απλού γερανού όπου το αποκαλούσαν μηχανή. Η γνωστότερη χρήση της μηχανής έγινε το 431 π.χ. όταν ο Ευριπίδης τοη χρησιμοποίησε στο τέλος της Μήδειας. Με τη σειρά τους οι εσωτερικές σκηνές παρουσιάζονταν στους θεατές με τη βοήθεια του εκκυκλήματος, μιας χαμηλής κυλιόμενης πλατφόρμας που είχε ανάλογο διάκοσμο. Τα εκκύκλημα χρησιμοποιείτο για να εμφανίσουν στους θεατές εκείνον που σκοτωνόταν μέσα στον οίκο ή χαρακτήρες που νοσούσαν. Επιπροσθέτως, όλες οι χειρονομίες που έκαναν οι υποκριτές ήταν καθορισμένες ώστε να μπορούν να << διαβάζονται>> από το κοινό. Το ίδιο συνέβαινε και με τα πρόσωπα. Τα προσωπεία, οι μάσκες έμοιαζαν περισσότερο φυσικές από τα γυμνά πρόσωπα στο θέατρο του Διονύσου. Οι μάσκες διέθεταν φυσικό μέγεθος του προσώπου και μεγάλο άνοιγμα στο στόμα από διευκόλυνε την καθαρή ομιλία. Τα υλικά από τα οποία ήταν κατασκευασμένα τα προσωπεία ποικίλουν. Άλλα ήταν από ξύλο, άλλα από δέρμα και άλλα από ύφασμα και αλευρόπαστα. Γύρω από το υλικό με το οποίο είχε κατασκευαστεί το προσωπείο είχαν δημιουργηθεί κάποιοι μύθοι.
ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Όλες οι δραματικές παραστάσεις διδάσκονταν κατά την διάρκεια των εορτασμών προς τιμήν του Διονύσου. Ο Διόνυσος, ως θεός της γονιμότητας και της βλάστησης συνδέεται με το πάθος, την έκσταση όσων συμμετείχαν στη λατρεία του, τη χαρά, τον τρόμο και κάλλιστα μπορεί να ενωθεί τόσο με την τραγωδία όσο και με την κωμωδία. Ο διάλογος υποκριτή χορού έδειχνε σε ένα βαθμό τον διάλογο που διεξάγει η πόλη με το ένδοξο παρελθόν της. Οι λόγοι και οι αντίλογοι των πρωταγωνιστών, όπως, και οι εναλλαγές με το χορό προορίζονται για να καλύψουν το μεγαλύτερο μέρος του έργου και να αποκαλύψει σε μεγάλο βαθμό τα κίνητρα της πράξης. Σε σχέση με την θρησκεία, το προσωπείο τονίζει την συγγένεια της τραγωδίας με τις ιερουργικές μεταμφιέσεις. Τα ο τραγικό προσωπείο από τη φύση του διαφέρει από την καθαρή θρησκευτική μεταμφίεση. Έχει μεν ιερουργικό υπόβαθρο, άλλα η διάσταση της μεταμφίεσης παραμένει ανθρωπινή. Γενικά, το προσωπείο ενσωματώνει το τραγικό πρόσωπο σε μια πολύ καθορισμένη κοινωνική και θρησκευτική κατηγορία την κατηγορία των ηρώων.
Οι ανθρωπολόγοι έχουν επινοήσει τον όρο πόλιςθέατρο, προκειμένου να εκφράσουν τους θεατρικούς μηχανισμούς πάνω στους οποίους στηρίζεται η διαχείριση της κεντρικής εξουσίας. Οι θεατρικές παραστάσεις στην αθηναϊκή δημοκρατία ήταν βαθιά ριζωμένες στην πολιτεία και τους δημοκρατικούς θεσμούς της. Αντίθετα με το ρωμαϊκό θέατρο, οι ηθοποιοί και τα μέλη της χορωδίας ήταν πολίτες. Συνολικά θεωρούμε το θέατρο, παρόλο που διαμορφώνεται στην εποχή των τυράννων είναι θρέμμα της δημοκρατίας. της δημοκρατίας. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αναφορά ιστοσελίδας Ε.Ε.Α. Βικιπαίδεια Ανασύρθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2012 από http://el.wikiredia.org
ΤΟ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΣΩΖΟΜΕΝΟΑΠΟ ΟΛΑ ΤΑ ΘΕΑΤΡΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ
ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ
Η ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΟΡΟΥ Τρία είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του ελληνικού χορού. Αρχικά, ένας συνδυασµός προφορικών και µη όψεων, κατόπιν η µιµητική του διάσταση και τέλος η ιδιαίτερα παιχνιδιάρικη φύση τούτης της πιο σοβαρής µορφής τελετουργικής επικοινωνίας. Η χορεία, ο όρος που χρησιµοποιείται διαρκώς από τον Πλάτωνα για τη χορική δραστηριότητα στην πόλη, αντιπροσωπεύει τις συνδυασµένες δραστηριότητες του τραγουδιού και του χορού. Οι ουσιαστικοί δεσµοί ανάµεσα στο τραγούδι και το χορό είναι ο ρυθµός και η κίνησις. 'Οπως υπάρχει φωνητική κίνηση, όταν η φωνή υψώνεται ή πέφτει ανάλογα µε τον τόνο, (µέλος), έτσι και το σώµα ανταποκρίνεται µε κινήσεις και χειρονοµίες στο ρυθµό. Στη χορική εκτέλεση το σώµα και η φωνή βρίσκονται σε απόλυτη αρµονία, στο δε συνδυασµό του προφορικού και µη προφορικού βρίσκεται η ουσία της λέξης µουσική. Για την Ελλάδα η λέξη µουσική σήµαινε σχεδόν αποκλειστικά µουσική, τραγούδι, ποίηση και ρυθµική κίνηση, όπως φαίνεται σε αγγεία της ύστερης Γεωµετρικής περιόδου. Η ρυθµική κίνηση µε τη σειρά της συνδέεται µε τη χειρονοµία, ένα είδος µουσικής σηµειολογικής γλώσσας που θυµίζει τις ινδικές µούντρα. Το δεύτερο µείζον χαρακτηριστικό της χορείας είναι η µιµητική της φύση. Σύµφωνα µε την Τζέιν Έλεν Χάρισον η µίµηση είναι στην προκειµένη περίπτωση έκφραση της επιθυµίας για επανάληψη της αρχέτυπης ιερής πράξης [1]. Ο θρησκευτικός χρακτήρας της διαγράφεται σαφέστερα, όταν η πράξη εκτελείται εκ των προτέρων, ως συµπαθητική µαγεία που προσδοκά αποτελέσµατα µέσα στον κόσµο της ύλης. Η φυλή που ετοιµάζεται να πολεµήσει, θα χορέψει πολεµικό χορό και θα προ-απεικονίσει την έκβαση της µάχης. Οι κυνηγοί, µε τη σειρά τους, θα πιάσουν το θήραµά τους µε παντοµίµα. Στα έργα του Πλάτωνα η έννοια της µίµησης έχει πολλά και διαφορετικά νοήµατα. Ωστόσο, µέσα στο µουσικό πλαίσιο, δεν είναι προσπάθεια αναδηµιουργίας εξωτερικών φαινοµένων, αλλά αναπαράσταση διαφορετικών χαρακτήρων (τρόπων), καλών ή κακών. Συνεπώς, η µιµητική ικανότητα στη χορική δραστηριότητα έχει τη δύναµη να ενισχύει την ηθική εκπαίδευση. Η ιδέα της µιµήσεως, βέβαια, δεν είναι προϊόν του Πλάτωνα. Αναφέρεται καταρχήν στο εδάφιο για τις µιµητικές ικανότητες των παρθένων της ήλου, στον οµηρικό ύµνο για τον Απόλλωνα. Στο έργο του Η Μίµηση στην Αρχαιότητα, ο Χέρµαν Κόλερ υποθέτει ότι πριν από τον Πλάτωνα ο όρος αποδιδόταν στη δυνατότητα της µουσικής και του χορού να απεικονίζουν µε δραµατικό τρόπο την εµφάνιση, τη συµπεριφορά και την έκφραση των ανθρώπων και των ζώων. Ο Πλάτωνας ήταν εκείνος που µετατόπισε την ιδέα από την έννοια της «αναπαράστασης» στην πιο αφηρηµένη έννοια της «οµοιότητας ή προσοµοίωσης». Οι µιµητικές ικανότητες του χορού οδηγούν στο τρίτο και και πιθανώς δυναµικότερο χαρακτηριστικό του χορού, την παιχνιδιάρικη φύση του και την ευχαρίστηση που παρέχει Ο Πλάτωνας αποκαλεί το ανθρώπινο πλάσµα παίγνιον των θεών. Η ικανότητα για παιχνίδι είναι, σύµφωνα µε την άποψη του µεγάλου φιλόσοφου, το καλύτερο κοµµάτι της ανθρώπινης φύσης, αφού οδηγεί στις πιο κατάλληλες µορφές λατρείας. Επίσης, δίνει έµφαση στις ευχάριστες και παιχνιδιάρικες όψεις του χορού µε ετυµολογικούς όρους. Οι θεοί εφηύραν τη λέξη χορός εξαιτίας της χαράς που προσφέρει. Τοποθετώντας τη χορεία στο πλαίσιο της ηθικής εκπαίδευσης, ο φιλόσοφος µας δίνει τη δυνατότητα και για ένα άλλο ετυµολογικό συνδυασµό ανάµεσα στις λέξεις παιδεια και παιδιά, οι οποίες συνδέονται µε το ρήµα παίζω [2]. Συνεπώς, ο χαρακτηρισµός του χορού ως µορφή µίµησης για σοβαρούς θρησκευτικούς και ηθικούς σκοπούς είναι το κατάλληλο θεµέλιο για να εξετάσουµε τον τελετουργικό χορό στην αρχαία Ελλάδα. Ουσιαστικά πρόκειται για µια υψηλή µορφή οµαδικής λατρείας. Η
Ο ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΟΡΟΥ Από τα πανάρχαια χρόνια ο χορός υπήρξε το σύµβολο της συνειδητής παρουσίας της ζωής. Το όργανο που χρησιµοποιεί ο χορός είναι το ανθρώπινο σώµα. Ο Χορός είναι τελετή και συµµετοχή αλλά όχι θέαµα. Είναι δεµένος στενά µε τη θρησκεία µε τη γιορτή, τη δουλειά, µε τον έρωτα, µε τον θάνατο. Οι άνθρωποι χόρεψαν τον πόλεµο, την ειρήνη, το γάµο, το θερισµό, τη σπορά, χόρεψαν τη φύση. Ο χορός έχει µια δύναµη που υπερβαίνει το νόηµα των λέξεων. Χάρη στο ρυθµό και την ιδιορρυθµία του αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγµα της ύπαρξής µας. Στις πρώτες εκδηλώσεις του, στους πρωτόγονους λαούς ο άνθρωπος απευθυνόταν στον χορό για να αυξήσει τις δυνάµεις του, µε το χορό προσπαθούσε να αντιδράσει σε ότι του ήταν αδύνατο να πολεµήσει µε τις δικές του δυνατότητες, στο χορό εύρισκε διέξοδο στις φυσικές ή στις πνευµατικές αδυναµίες του. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθούσαν αλλά και επιθυµούσαν επίσης, να ευχαριστήσουν να εξευµενίσουν ή και να προδιαθέσουν οι άνθρωποι τους θεούς τους. Στους αρχαίους πολιτισµούς σ ολόκληρο τον κόσµο παρατηρούµε ότι ο άνθρωπος χορεύει τις περισσότερες φορές από θρησκευτική ανάγκη, επωφελείται από το χορό και από τον ερεθισµό που του προκαλεί. Μέσα σε αυτούς τους πολιτισµούς, µέσα σε αυτές τις κοινωνίες του παρελθόντος µπορούµε να συναντήσουµε κάποιους στόχους του χορού: Πρώτα από όλα, στην αρχαία Ελλάδα ο χορός κατείχε πρωταρχική θέση και γνώρισε µεγάλο σεβασµό. Πίστευαν οι αρχαίοι ότι τα άστρα και οι πλανήτες του ουρανού εκτελούσαν κάποιου είδους κοσµικό χορό. Οι αρχαίοι Έλληνες δεν αντιλαµβάνονταν το χορό σαν ξεχωριστή υπόσταση. Αντί γι αυτό ήταν στενά συνδεδεµένος µε άλλα είδη εµπειριών. Έτσι η λέξη «ορχείσθε» που µεταφράζεται «χορεύω» είναι ρυθµικές κινήσεις από τα µέρη ή και ολόκληρου του σώµατος.. Επίσης η λέξη «Μουσική» η τέχνη των Μουσών περιλάµβανε τη µουσική, την ποίηση και τον χορό που για τους Έλληνες εκείνης της εποχής ήταν όλα µέρος του ίδιου πράγµατος. Οι πηγές για τον αρχαίο ελληνικό χορό είναι πολλές. Ξέχωρα από τις φιλολογικές πηγές, είναι τα λόγια από τα τραγούδια που γράφτηκαν για χορό, στίχοι ποίησης όπως τα Οµηρικά έπη, τα γραπτά των φιλοσόφων και µορφές γραπτού λόγου από ιστορικούς διαφόρων χρονικών περιόδων. Οι αρχαιολογικές πηγές µας δίνουν πληθώρα πληροφοριών όπου περιλαµβάνουν αγάλµατα, ανάγλυφα, ξυλόγλυπτα, τοιχογραφίες, πήλινα αγγεία, που όλα µας δίνουν πραγµατικές απεικονίσεις του χορού. Αυτές οι πηγές επίσης µας αναφέρουν ότι από τις πιο συνηθισµένες χρήσεις του χορού στην ζωή των αρχαίων Ελλήνων ήταν στην εκπαίδευση. Οι επιφανέστεροι Έλληνες φιλόσοφοι ενίσχυσαν σθεναρά αυτή την τέχνη, ως µία ιδανική ολοκλήρωση του σώµατος και του πνεύµατος. Ο Αριστοτέλης όρισε την εκπαίδευση σαν ένα µείγµα µουσικής και γυµναστικής, ενώ ο Σωκράτης υποστήριζε ότι πρέπει να διδάσκεται ευρύτερα, λέγοντας ότι εκείνοι που τιµούν τους θεούς µε το χορό είναι και οι καλύτεροι στον πόλεµο. Ο Πλάτωνας έγραψε «το να τραγουδάει και να χορεύει ωραία κανείς σηµαίνει ότι έχει καλή παιδεία» αφιερώνοντας ένα µεγάλο µέρος της προσοχής του στη σηµασία του χορού για την εκπαίδευση στην πραγµατεία του των «Νόµων». Στους «Νόµους» ο Πλάτωνας αναφέρει ότι «ο χορός προέκυψε από τη φυσική επιθυµία των νεαρών πλασµάτων να κινήσουν τα σώµατά τους για να εκφράσουν διάφορα συναισθήµατα και ειδικά τη χαρά. Και συνεχίζει λέγοντας ότι θα έπρεπε όλα τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια να είναι όµοια εκπαιδευµένα µε ανώτερη µουσική και χορό Ανάλογα µε το χαρακτήρα του κάθε χορού, ο Πλάτων τους διαιρεί σε τρεις κατηγορίες: α) τους Πολεµικούς, β) τους Θρησκευτικούς, γ) τους Ειρηνικούς. Οι πολεµικοί χοροί είχαν σαν σκοπό την προπαρασκευή των ανδρών για τον πόλεµο και τους αγώνες. Ο αρχαιότερος πολεµικός χορός είναι ο χορός των «Κουρητών». Σύµφωνα µε τη µυθολογία οι ίδιοι οι θεοί δίδαξαν το χορό στους ανθρώπους. Και είναι η Ρέα αυτή που σύµφωνα µε την παράδοση έµαθε το χορό στους Κουρήτες (που το όνοµα τους σηµαίνει νέοι) στο νησί της Κρήτης για να καλύψουν µε το θόρυβο των
Ο ΝΕΚΡΙΚΟΣ ΧΟΡΟΣ Όντας βιολογική µετάβαση, ο θάνατος είναι µια στιγµιαία διακοπή του κοσµικού και του κοινωνικού ρυθµού. Ο θάνατος δεν προβάλλει στη σκηνή µε τον ίδιο τρόπο που το κάνει και η ζωή. εν είναι κάτι που ελέγχεται, όπως ο γάµος ή κάποιες άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις. Το ίδιο το γεγονός φανερώνει έναν αποχωρισµό ανάµεσα στους ζωντανούς και τους νεκρούς. Επιπλέον, η φθορά του υλικού σώµατος κάνει το χάσµα ανάµεσα στους θνητούς ανθρώπους και τους θεούς ακόµη µεγαλύτερο. Εποµένως, υπάρχει κάτι το απροσδιόριστο, στη διαδικασία της κηδείας, µια διακοπή του χωροχρονικού συνεχούς, από την οποία επέρχεται σχετική αταξία, εξαιτίας των κληρονοµικών ανταγωνισµών που πληγώνουν την κοινότητα. Ωστόσο, η έκφραση της θλίψης στην αρχαία Ελλάδα είναι κάπως ελεγχόµενη. εν είναι ένα αυθόρµητο ξέσπασµα συναισθηµάτων. Υπάρχει ειδικά σχεδιασµένη και τελετουργικά εκφραζόµενη συµπεριφορά σε κάθε στάδιο του θρήνου για τους συγγενείς και τις επαγγελµατίες όπως αναφέρεται στον Πλάτωνα- θρηνωδούς. Η διακοπή του συνεχούς φαίνεται και στη χορική έκφραση. Στον τελετουργικό θρήνο δεν παρασύρεται όλο το σώµα σε ρυθµική κίνηση. Η κίνηση επικεντρώνεται στο άνω τµήµα του σώµατος, στο στήθος και το κεφάλι, γενόµενη έτσι περισσότερο χειρονοµία παρά πραγµατικός χορός. Η διακοπή της τάξης αποδίδεται περισσότερο από τις γυναίκες, οι οποίες στην έκφραση του θρήνου τους συγκρίνονται µε τη φρενίτιδα του οργιαστικού χορού των µαινάδων. Η Ανδροµάχη, µαθαίνοντας το θάνατο του συζύγου της µάνιασε σαν µαινάδα. Σε αρκετές αναπαραστάσεις από αγγεία προσφορών απεικονίζονται γυναίκες σε χειρονοµίες θρήνου, οι οποίες συνδέονται εικονογραφικά µε την κίνηση των µαινάδων, οι οποίες εµπλέκονται στη βίαιη δραστηριότητα του σπαραγµού ενός ζώου. ιαφορετική εικόνα υπάρχει στην τελετουργική ταφή του ηρωικού νεκρού. Ο Αχιλλέας διατάζει τους Μυρµιδόνες να περικυκλώσουν το σώµα του νεκρού αρχηγού. Ο ίδιος τοποθετεί το χέρι του στο στήθος του συντρόφου του και ξεκινά το θρήνο. Ιδιαίτερα εντέλλει να µη λύσουν τα άλογά τους από τα πολεµικά άρµατα, αλλά να έρθουν όσο κοντύτερα γίνεται µαζί µε τα άλογα και να κυκλώσουν το σώµα του Πάτροκλου τρεις φορές. Τούτη η διαδικασία είναι γενικά µια µαγική πράξη εξαγνισµού. Καθώς περιφέρονται, γίνονται όλοι ένας κύκλος, µία ενότητα µε τον Αχιλλέα επικεφαλής. Ο κυκλικός χορός είναι εδώ µια υπενθύµιση της συντροφικότητας των πολεµιστών, αλλά και µια πράξη καθιέρωσης συνόρων, τα οποία κανείς δεν µπορεί να διαβεί και να ατιµάσει το νεκρό. Αν και στην Ιλιάδα αυτή η πράξη δεν περιγράφεται ως χορός, αναφέροντας ο Αριστοτέλης αναφέρει πως ο πυρρίχειος στην πραγµατικότητα προήλθε από τον Αχιλλέα, που χόρεψε ένοπλος γύρω από το νεκρό σύντροφό του. Πηγή:http://el.wikipedia.org/wiki/ Χορός_στην_Αρχαία_Ελλάδα
Ο ΧΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ Η ΤΕΛΕΤΗ ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗΣ Ο χορός είναι τόσο παλιός όσο και ο πόλεµος. Από την αρχαιότητα υπήρξε µια αµοιβαία επιρροή ανάµεσα σε αυτές τις δύο δραστηριότητες. Υπάρχουν πολλοί τύποι πολεµικών χορών σε όλο τον κόσµο για όλων των ειδών τις δραστηριότητες. Ο χορός στην προκειµένη περίπτωση µπορεί να είναι µια φυσική και ψυχολογική προετοιµασία για τον πόλεµο. Μπορεί να είναι ευχαριστία για τη νίκη, µυητική τελετή ενηλικίωσης των εφήβων, αποτροπαϊκός ή µαγικός. Πολλές από αυτές τις ιδέες υπάρχουν στους ελληνικούς πολεµικούς χορούς. Οι Κουρήτες µε το χορό τους έκρυβαν τα κλάµατα του νήπιου ία, αποτρέποντας το θάνατό του. Ο πυρρίχειος ήταν µια έκφραση της πολεµικής δραστηριότητας και έπαιζε αρκετά σηµαντικό ρόλο στην πολεµική εκπαίδευση ή τη λατρεία πολεµικών θεοτήτων. Σε όλο τον ελληνικό κόσµο η αποφασιστική µετάβαση από την παιδική ηλικία στον ανδρισµό γινόταν µέσω της πολεµικής εκπαίδευσης. Ωστόσο, οι µουσικές ασκήσεις ήταν σηµαντικές για την εκπαίδευση ενός στρατιώτη από την αρχαϊκή ακόµη περίοδο. Ο Έκτωρ στην Ιλιάδα περηφανεύεται για τον τρόπο που χειρίζεται τα όπλα αλλά και για τον τρόπο µε τον οποίο σχεδιάζει τα µέτρα για τον Άρη στη µισητή µάχη. Η λέξη που χρησιµοποιεί είναι µέλπεσθαι, το χορικό τραγούδι και το χορό [. Με τη σειρά του ο Τυρταίος στη Σπάρτη και κάποιοι άλλοι ποιητές της αρχαϊκής περιόδου έγραψαν ελεγειακά ποιήµατα µε στίχους που βοηθούσαν στην εξύψωση του µαχητικού πνεύµατος των στρατιωτών στο πεδίο της µάχης. Σύµφωνα µε λεγόµενα του Αριστοτέλη, η απόδοση των όπλων στους έφηβους ήταν µια ιεροφάνεια. Τα όπλα ήταν ιερά και ανήκαν στην πολιτεία, η οποία αποδίδοντάς τα τελετουργικά στους έφηβους, τους αναγνώριζε πλέον ως ενήλικες µε όλα τα δικαίωµατα και τις υποχρεώσεις που απέρρεαν από µια τέτοια διαδικασία. Ανάµεσα στις υποχρεώσεις των νεαρών εφήβων ήταν η εκτέλεση του πυρρίχειου, ενός πολεµικού χορού µε όπλα, κατά τη διάρκεια του οποίου ο έφηβος κρινόταν για την ικανότητά του στο χειρισµό των όπλων που του πρόσφερε η πολιτεία. Αφέντρα του πυρρίχειου ήταν η θεά Αθηνά, εκείνη που γεννήθηκε αρµατωµένη. Βέβαια όπλα δεν έφερε µόνο η Αθηνά. Οι Κύκλωπες έδωσαν στο ία τα όπλα για την πρώτη πολεµική του πράξη. Η Γαία έδωσε στον Κρόνος το δρεπάνι, ενώ ο Άρης και η Άρτεµις εµφανίζονται κατά κανόνα αρµατωµένοι. Συνεπώς, τα όπλα και η µάχη εµπλέκονται στον κοσµογονικό µύθο των Ελλήνων, γεγονός που ερµηνεύει τη θρησκευτική τους ένδυση σε τελετουργικά χορικά δρώµενα. Τα όπλα είναι τα µέσα για την προστασία του ιερού τόπου στον οποίο διεξάγεται ο χορός. Ωστόσο, αυτός ο ιερός τόπος είναι µεταφορικά η ίδια η πόλις ως ιδέα και ως πραγµατικός τόπος. Οι έφηβοι είναι γεννήµατα της πόλης και ως τέτοια χρειάζεται να µυηθούν στα µυστικά της εύρρυθµης λειτουργίας της. 'Ενα από τα µυστικά είναι το γεγονός ότι είναι χτισµένη µε βάση κάποια µουσικά µέτρα που θεµελιώνουν τις λειτουργίες της. 'Ενα άλλο µυστικό είναι η προάσπιση µε κάθε θυσία- της ύπαρξής της. Και ένα τελευταίο ότι συνδέεται θρησκευτικά µε µια προστάτιδα θεότητα. Σηµαντικό κοµµάτι της λατρείας αυτής της θεότητας είναι ο χορός. Στον πυρρίχειο, λοιπόν, που ξεδιπλώνει την τελετουργία της ενηλικίωσης, ο έφηβος δεν έχει µόνον την υποχρέωση να επιδείξει τις φυσικές του ικανότητες, αλλά και τη λατρευτική του πρόθεση. Βέβαια ανάλογες τελετές ενηλικίωσης υπάρχουν και για τις γυναίκες στην αρχαία Ελλάδα. Η σηµαντικότερη ίσως ήταν τα Αρκτεία, τα οποία ήταν ένας τελετουργικός γιορτασµός κατά τη
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Όνοµα φορέα: Wikipedia + artmag Χρόνος έκδοσης: 30/03/2005 Τίτλος: Ο χορός στην Αρχαία Ελλάδα Τόπος έκδοσης : Πάτρα Ηµεροµηνία πρόσβασης: 9/12/2012 ιεύθυνση ιστοσελίδας : el.wikipedia.org, www.artmag.gr/articles/media-keyhole/item/2712-dance-in-ancientgreece Ανασύρθηκε 18 Νοεµβρίου 2012
Η αρχιτεκτονική των ναών στην αρχαία Ελλάδα Ο ναός στην αρχαία Ελλάδα ήταν το σπίτι, μέσα στο οποίο στεγαζόταν το άγαλμα ενός ή περισσότερων θεών που λατρευόταν από τους πιστούς Το άγαλμα του Δία στην Ολυμπία Το λατρευτικό άγαλμα είναι τοποθετημένο στο βάθος του ναού Οι πιστοί συγκεντρώνονταν στο χώρο έξω από το ναό όπου βρισκόταν και ο βωμός για τις τελετές της θυσίας προς τιμήν του θεού. Ο βωμός της Αθηνάς
Στην απλούστερη μορφή του το κτήριο του ναού είναι μονόχωρο. Συνθετότερα περιλαμβάνει ένα προθάλαµο,τον πρόδροµο ή αλλιώς πρόναο και έναν αντίστοιχο χώρο στην αντίθετη πλευρά, που δεν επικοινωνεί με τον κυρίως ναό, τον οπισθόδροµο. Ανάμεσα στον οπισθόδρομο, που είναι προσβάσιμος μόνο από το εξωτερικό του ναού και τον κυρίως ναό, βρίσκεται συχνά ένα δωμάτιο που επικοινωνεί με τον κυρίως ναό και είναι προσβάσιμο μόνο για τους ιερείς, το αδύνατον. Ανάλογα με την ύπαρξη των παραπάνω χώρων ο ναός χαρακτηρίζεται απλός, αν έχει μόνο πρόδομο, ή διπλός, αν διαθέτει και οπισθόδομο. Ο ναός που δεν έχει κανένα από τους δύο χώρους, παρά μόνο τον κυρίως ναό, ονομάζεται µονόχωρος. Στην είσοδο του πρόδομου και του οπισθόδομου βρίσκονται συνήθως κίονες. Αυτοί οι κίονες μπορεί να βρίσκονται ανάμεσα στις παραστάδες που σχηματίζουν οι πλευρικοί τοίχοι, οπότε ο ναός ονομάζεται εν παραστάσι, ή μπροστά από αυτές, οπότε ο ναός ονομάζεται πρόστυλος. Αν η κιονοστοιχία του πρόστυλου πρόδομου επαναλαμβάνεται στον οπισθόδομο, τότε ο ναός ονομάζεται αµφιπρόστυλος.
Αµφιπρόστυλος ναός Σειρές κιόνων, που ονομάζονται περίστασις ή πτερόν, περιβάλλουν το σηκό απ' όλες τις πλευρές. Σ' αυτή την περίπτωση ο ναός ονομάζεται περίπτερος. Περίπτερος ναός Αν ο ναός περιβάλλεται από διπλό πτερόν, τότε ονομάζεται δίπτερος. Δίπτερος ναός Κάποιοι ναοί περιβάλλονται από απλή κιονοστοιχία, που όμως έχει τοποθετηθεί σε τέτοια απόσταση από το σηκό, σαν να ήταν η εξωτερική κιονοστοιχία δίπτερου ναού. Αυτοί οι ναοί ονομάζονται ψευδοδίπτεροι. Ψευδοδίπτερος ναός
Ο διάδρομος που σχηματίζεται ανάμεσα στην κιονοστοιχία του πτερού και στους τοίχους του σηκού ονομάζεται πτέρωµα. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά αφορούν στην κάτοψη του αρχαίου ελληνικού ναού. Τα μέρη που διακρίνονται στην όψη του είναι, εκτός από τον κίονα με το κιονόκρανο, η κρηπίδα, ο στυλοβάτης και ο θριγκός. Κρηπίδα ή κρηπίδωμα είναι το λίθινο βαθμιδωτό βάθρο, πάνω στο οποίο θεμελιώνεται ο ναός. Στυλοβάτης είναι η τελευταία βαθμίδα αυτού του βάθρου, που σχηματίζει το δάπεδο του ναού και το θεμέλιο για τους τοίχους του σηκού και τους κίονες. Θριγκός είναι ολόκληρη η ανωδομή πάνω από τα κιονόκρανα και αναλύεται λεπτομερέστερα σε διάφορα μέρη. Ωστόσο τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά της όψης ενός αρχαίου ελληνικού ναού παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις, ανάλογα με το ρυθμό στον οποίο είναι χτισμένος. Οι δύο βασικότεροι ρυθμοί είναι ο ιωνικός και ο δωρικός Ναός σε ιωνικό ρυθμό
(Παρθενώνας)Ναός σε δωρικό ρυθμό Βιβλιογραφία: Internet Συγγραφείς G.Gruben,Α.Μαστραπάς,T.Spawforth 16:13, 16\11\2012 Αρχαίος ελληνικός ναός (αρχιτεκτονική) Ημερομηνία πρόσβασης 18\11\2012 ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ Ανασύρθηκε στις 19 Νοεμβρίου 2012 από: http://www.el.wikipedia.org
EΠΙΛΟΓΟΣ Ας κανουµε τωρα λοιπον µια µικρη ανακεφαλαιωση σε ολα τα παραπανω. Μιλησαµε για την τεχνη στην Αρχαια Ελλαδα και πως µεσα απο αυτη οι Ελληνες εκφραζαν την πιστη τους. Πιο αναλυτικα για τον χορο µαθαµε οτι ειναι στενα συνδεδεµενος µε την θρησκεια και οτι χαρη σε αυτον ο ανθρωπος εβρισκε διεξοδο στις σωµατικες ή πνευµατικες αδυναµιες του.μαθαµε επισης πως ο ναος στην Αρχαια Ελλαδα ηταν το σπιτι του Θεου. Μεσα στον ναο οι πιστοι εκδηλωναν την πιστη τους µε τελετες που εκαναν στον βωµο για να τον τιµησουν ή εκαναν προσευχες και παρακλησεις προς Αυτον. Ακοµα µαθαµε πως κατα την γεννηση του θεατρου,το θεατρο ειχε εντονο θρησκευτικο χαρακτηρα αλλα και κατα την διαρκεια της αναπτυξης του απεκτησε κοινωνικο και πολιτικο χαρακτηρα.αλλο ενα σηµαντικο στοιχειο που µαθαµε ειναι η συγγενεια µεταξυ τραγωδιων και τελετουργικων µεταµφιεσεων.τελος ειδαµε πως και η µουσικη παιζει ενα αρκετα σηµαντικο ρολο κατα τη διαρκεια των τελετων και γενικοτερα στη καθηµερινη ζωη των Ελληνων.Ετσι λοιπον υστερα απο αυτα που µαθαµε για την καλλιτεχνικη φυση των προγονων µας, συµπεραινουµε οτι οι Αρχαιοι Ελληνες προσπαθουσαν να εκφρασουν την πιστη τους προς τους Θεους µε πολλους και διαφορους τροπους µεσα απο την τεχνη ειτε µε την µουσικη,τον χορο,το θεατρο ακοµα και τον τροπο που εχτιζαν και διαµορφωναν τους ναους τους. ΤΕΛΟΣ Οι θεοί του Ολύμπου