ΠΙΛΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΟΔΗΓΟΣ ΟΡΘΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ

ΠΙΛΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΟΔΗΓΟΣ ΟΡΘΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ Η Ευρώπη στην Μεσόγειο Πρόγραμμα συγχρηματοδοτούμενο από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ)

Περιεχόμενα 6 Περιγραφή πιλοτικών έργων Κρήτη (Ελλάδα): Ανάπτυξη και πειραματισμός με ένα εργαλείο «Toolkit για αξιολόγηση επενδύσεων ΑΠΕ προς μια στρατηγική ΑΠΕ» 4 3 4 Εισαγωγή Πιλοτικά έργα Χαρακτηριστικά πιλοτικών έργων Τοπικά και διεθνικά κριτήρια επιτυχίας Επιλεγμένα πιλοτικά έργα 6 9 Περιφέρεια PACA (Γαλλία): Μελέτη σκοπιμότητας για τη βιομάζα στην Περιφέρεια PACA 14 12 Σλοβενία: Ιχθυοκαλλιέργεια γατόψαρου Βόρειας Αφρικής με χρήση ΑΠΕ 10 12 Δήμος Benissa (Ισπανία): Προώθηση της ηλιακής θερμικής ενέργειας σε υφιστάμενες κατοικίες στο δήμο Benissa Περιφέρεια Τοσκάνης (Ιταλία): Η διακυβέρνηση της ενέργειας από βιομάζα στην Τοσκάνη, ζητήματα και ευκαιρίες 14 Εισαγωγή 16 Δήμος La Pobla de Valbonna (Ισπανία): Δημιουργία υποδομών για τις Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) Οι περιοχές της Μεσογείου αντιμετωπίζουν κοινές προκλήσεις: ανταγωνιστικότητα, οικονομική ανάπτυξη, διαχείριση κινδύνων, κ.λπ. Στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, πρέπει να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις με αυξανόμενη στήριξη της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας και σεβασμό απέναντι στο περιβάλλον. 20 18 Περιφέρεια Σαρδηνίας (Ιταλία): Δημιουργία ενός περιπτέρου επίδειξης για την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) Η αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας αποτελεί πλεονέκτημα και σημείο σύγκλισης για τις περιοχές της Μεσογείου. Καθώς η προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στις περιοχές αυτές είναι καθοριστικής σημασίας, η αξιοποίηση τους απαιτεί τη διαμόρφωση των κατάλληλων συνθηκών και τον καλύτερο συντονισμό των περιφερειακών πολιτικών. Με αυτήν την προοπτική, διαμορφώθηκε η προσέγγιση και τα εργαλεία του προγράμματος ENERMED. 22 Αξιολόγηση των πιλοτικών έργων - Γενικές παρατηρήσεις 20 Κροατία: Αλλαγή στέγης δημόσιων κτιρίων στην περιφέρεια Primorje-Gorski kotar 22 Το ENERMED είναι ένα έργο διεθνικής συνεργασίας που υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος MED και το οποίο στοχεύει στη βελτίωση και την επίτευξη συνοχής μεταξύ των Μεσογειακών περιφερειακών πολιτικών για τις ΑΠΕ. Για τον λόγο αυτό, το έργο φέρνει σε επαφή τοπικές αρχές της Ελλάδας (Περιφέρεια Κρήτης Ενεργειακό Κέντρο), της Ισπανίας (La Pobla de Vallbona και την κοινότητα της Βαλένθια) με Περιφέρειες της Γαλλίας (PACA), της Ιταλίας (Τοσκάνη, Σαρδηνία) και Ερευνητικά Ινστιτούτα στον τομέα της ενεργειακής πολιτικής και της βιώσιμης ανάπτυξης: Institut de la Méditerranée (Γαλλία), Scuola Superiore Santa Anna στην Πίζα, Οργανισμός Laore (Σαρδηνία), Ινστιτούτο Ολοκληρωμένων Αναπτυξιακών Λύσεων E-Zavod (Σλοβενία), Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ - Ελλάδα), Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ Ελλάδα), Ινστιτούτο Ενέργειας Hrvoje Pozar (EIHP - Κροατία). Το ENERMED έχει, επίσης, μια έντονη επιχειρησιακή διάσταση. Στόχος του δεν είναι μόνο η ανάλυση της συμβολής των περιφερειακών αρχών στη διαμόρφωση και την υλοποίηση ευρωπαϊκών και εθνικών πολιτικών σχετικά με τις ΑΠΕ, αλλά και η συμβολή στην ουσιαστική βελτίωση των διαδικασιών λήψης αποφάσεων και εφαρμογής τεχνογνωσίας από Δημόσιους φορείς, με τη διερεύνηση καινοτόμων μοντέλων διακυβέρνησης (με την ευρεία έννοια του όρου) μέσω της υλοποίησης περιφερειακών πιλοτικών έργων. 2 / enermed enermed / 3

1. Πιλοτικά έργα εμβέλειας, χαμηλό αποτύπωμα άνθρακα, Οικονομική διάσταση: ανάπτυξη κατάρτισης, υποστήριξη διαφορετικών διόδων, z Πειραματική διάσταση για την επίτευξη επενδύσεων: Μελέτες, αναλύσεις προηγούμενων προσπαθειών, κινητοποίηση περιφερειακών φορέων, Οικονομική κινητοποίηση μέσω καινοτόμων μεθόδων. Ο κύριος στόχος των Πιλοτικών Έργων είναι ο πειραματισμός με καινοτόμα χαρακτηριστικά διακυβέρνησης, με σκοπό την ενίσχυση της ανάπτυξης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). Τα πιλοτικά έργα επιδιώκουν, επίσης, τους ακόλουθους συγκεκριμένους στόχους: - να πειραματιστούν και να αναδείξουν το θετικό πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα που μπορούν να έχουν οι ιδιωτικές επενδύσεις, όταν το επιτρέπουν οι δημόσιοι πόροι, - να πειραματιστούν και να αναδείξουν πώς δημόσιες επιχορηγήσεις και κίνητρα μπορούν να επιτρέψουν την υλοποίηση πειραματικών (και κατά συνέπεια επισφαλών) επιχειρήσεων που ανταποκρίνονται σε μια μακροπρόθεσμη στρατηγική με στόχο, στη συνέχεια, τη διάδοση τους, - να πειραματιστούν και να αναδείξουν τον ρόλο των δημόσιων πολιτικών στην οργάνωση ενιαίων βιομηχανικών κλάδων, στους οποίους θα συγκεντρώνονται οι εκάστοτε οικονομικοί εταίροι της αλυσίδας, - να διαμορφώσουν μια κοινή στρατηγική για την αξιοποίηση των ΑΠΕ με τη συμμετοχή των διάφορων περιφερειακών φορέων. Χαρακτηριστικά πιλοτικών έργων Τα πιλοτικά έργα πρέπει να πληρούν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: z Καινοτομία στη διακυβέρνηση μέσω της εφαρμογής διάφορων λειτουργιών υποστήριξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας: Ανάλυση και αξιολόγηση των ενεργειακών αναγκών, του δυναμικού ΑΠΕ της περιφέρειας, της εγκατεστημένης παραγωγικής ικανότητας, κ.λπ., Παροχή υπηρεσιών συμβουλευτικής και ενίσχυσης της συμμετοχής των κατοίκων της περιοχής, Τοπικό και περιφερειακό σχεδιασμό. z Δυνατότητα μεταφοράς σε άλλες περιοχές: Σε διαφορετικούς τύπους μεσογειακών περιοχών: αγροτικών και αστικών, Σε διασυνοριακό και μακροπεριφερειακό επίπεδο. z Σεβασμό στις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης: Περιβαλλοντική διάσταση: ανάπτυξη δικτύων διανομής μικρής Τοπικά και διεθνικά κριτήρια επιτυχίας Τα πιλοτικά έργα θα αξιολογηθούν βάσει ενός συνόλου κριτηρίων επιτυχίας που θα καθοριστούν πριν από τη φάση υλοποίησης: τοπικά κριτήρια επιτυχίας που θα καθοριστούν σε επίπεδο πιλοτικού έργου από όλους τους τοπικούς εταίρους, διεθνικά τοπικά κριτήρια που έχουν καθοριστεί από τους εταίρους του ENERMED κατά τη συνάντηση στο Ptuj (Σλοβενία) στις 6-7 Οκτωβρίου 2011: α. Συνεργασίες και βασικοί παράγοντες: στο πλαίσιο των πιλοτικών έργων, οι εταίροι έχουν τις δυνατότητες και τις δεξιότητες να παρουσιάσουν ουσιαστικά αποτελέσματα (ιδιαίτερα οι ιδιωτικοί φορείς). β. Δικτύωση: τα πιλοτικά έργα παρέχουν δυνατότητα διεύρυνσης του δικτύου ENERMED με τη συμμετοχή τοπικών, περιφερειακών και εθνικών παραγόντων. γ. Καινοτομία σε επίπεδο πρακτικών, επιδόσεων και αποτελεσμάτων των πιλοτικών έργων, χρηματοδότηση και δημιουργία νέων προοπτικών για πολιτικές και στρατηγικές ΑΠΕ στην περιοχή της Μεσογείου σε πολιτικό επίπεδο. δ. Ενσωμάτωση-Ένταξη: ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων των πιλοτικών έργων σε υφιστάμενα πλαίσια πολιτικών ΑΠΕ σε διάφορα επίπεδα (τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό). ε. Διακυβέρνηση: πολυεπίπεδη κινητοποίηση και άσκηση επιρροής προς διάφορους φορείς με σκοπό τη βελτίωση της συνοχής, του συντονισμού και του συμπληρωματικού χαρακτήρα πολιτικών, προγραμμάτων και έργων. στ. Βιωσιμότητα: συνέχεια έργων ή/και διάρκεια των αποτελεσμάτων και μετά το πέρας των πιλοτικών έργων. ζ. Δυνατότητα μεταφοράς: πρακτικές και συνιστώσες (δράσεις και αποτελέσματα) που μπορούν να υλοποιηθούν σε διαφορετικά πλαίσια. Επιλεγμένα πιλοτικά έργα Τ α οκτώ (8) πιλοτικά έργα που επιλέχθηκαν και εγκρίθηκαν από τη συντονιστική επιτροπή: 1. Κρήτη (Ελλάδα): Ανάπτυξη και πειραματισμός με ένα εργαλείο «Toolkit για αξιολόγηση επενδύσεων ΑΠΕ προς μια στρατηγική ΑΠΕ» 2. Δήμος Benissa (Ισπανία): Προώθηση της ηλιακής θερμικής ενέργειας σε υφιστάμενες κατοικίες στο δήμο Benissa. 3. Περιφέρεια Τοσκάνης (Ιταλία): Η διακυβέρνηση της ενέργειας από βιομάζα στην Τοσκάνη: Ζητήματα και ευκαιρίες 4. Σλοβενία: Ιχθυοκαλλιέργεια γατόψαρου Βόρειας Αφρικής με χρήση ΑΠΕ 5. Δήμος La Pobla de Valbonna (Ισπανία): Δημιουργία υποδομών για τις ΑΠΕ. 6. Περιφέρεια Σαρδηνίας (Ιταλία): Δημιουργία ενός περιπτέρου επίδειξης για την ανάπτυξη των ΑΠΕ. 7. Περιφέρεια PACA (Γαλλία): Μελέτη σκοπιμότητας για τη βιομάζα στην περιφέρεια PACA 8. Κροατία: Αλλαγή στέγης δημόσιων κτιρίων στην περιφέρεια Primorje-Gorski kotar 4 / enermed enermed / 5

2. Περιγραφή πιλοτικών έργων Κρήτη (Ελλάδα): Ανάπτυξη και εφαρμογή ενός εργαλείου (Toolkit) για την εκτίμηση των επιπτώσεων των επενδύσεων ΑΠΕ προς μια στρατηγική ΑΠΕ» Ανάπτυξη ενός εργαλείου toolkit υποστήριξης αποφάσεων (ΑΠΕ- DST), το οποίο θα βοηθήσει τις τοπικές αρχές στην εκτίμηση των επιπτώσεων και αξιολόγηση των επενδύσεων ΑΠΕ (αιολικά, φωτοβολταϊκά, βιομάζα, κ.λπ.) και την ενημέρωση των χρηστών σχετικά με τις διαδικασίες/απαιτήσεις υλοποίησης επενδύσεων ΑΠΕ. Μια δοκιμαστική εφαρμογή του εργαλείου (toolkit) θα πραγματοποιηθεί στην Περιφέρεια της Κρήτης. ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΙ ΕΤΑΙΡΟΙ Ενεργειακό Κέντρο Περιφέρειας Κρήτης, ΕΚΕΤΑ και ΚΑΠΕ z Το ΕΚΕΤΑ είναι ο συντονιστής της πιλοτικής δράσης και αρμόδιο για την ανάπτυξη του πρώτου μέρους του εργαλείου (toolkit) z Το Ενεργειακό Κέντρο Περιφέρειας Κρήτης συμβάλλει στην ανάπτυξη του πρώτου και δεύτερου μέρους του εργαλείου toolkit και είναι αρμόδιο για τη δοκιμαστική εφαρμογή του στην Περιφέρεια της Κρήτης. z Το ΚΑΠΕ είναι αρμόδιο για την ανάπτυξη του δεύτερου μέρους του εργαλείου (toolkit) και ως εθνικό ενεργειακό κέντρο παρέχει τεχνική υποστήριξη στην περιφέρεια της Κρήτης για τη δοκιμαστική εφαρμογή του εργαλείου στην Περιφέρεια της Κρήτης. ΚΥΡΙΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΙΛΟΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ Το «toolkit» προορίζεται ως εργαλείο υποστήριξης για την αξιολόγηση και την εκτίμηση των επιπτώσεων επενδύσεων ΑΠΕ, της συμβολής των ΑΠΕ στην παραγωγή ενέργειας, των οικονομικών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών και αισθητικών επιπτώσεων που είχαν τα έργα ΑΠΕ και για την παροχή βοήθειας στις Περιφερειακές Αρχές και τους Δήμους ώστε να βελτιώσουν την ποιότητα των περιφερειακών πολιτικών και σχεδιασμών που αφορούν τις ΑΠΕ. Το εργαλείο θα ενημερώσει, και θα κατευθύνει, επίσης, τους χρήστες στους οποίους απευθύνεται (Περιφερειακή και Αποκεντρωμένη διοίκηση, δημοτικούς λήπτες αποφάσεων και στελέχη) σχετικά με τις διαδικασίες/απαιτήσεις για την υλοποίηση επενδύσεων ΑΠΕ με απώτερο στόχο την ένταξή τους στον περιφερειακό σχεδιασμό και τις στρατηγικές. Μια δοκιμαστική εφαρμογή του εργαλείου θα πραγματοποιηθεί στην Περιφέρεια Κρήτης και οποιεσδήποτε τεκμηριωμένες προτάσεις ή βελτιώσεις θα συμπεριληφθούν στο εργαλείο. Η υλοποίηση του εργαλείου toolkit θα γίνει σε δύο μέρη: Μέρος A - Κατανόηση και Ετοιμότητα του Δήμου/ Περιφέρειας Στόχος αυτού του μέρους είναι να παράσχει γενικές πληροφορίες στον τομέα των τεχνολογιών Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, έτσι ώστε να μην απαιτούνται, σε αυτήν τη φάση, περαιτέρω γνώσεις εκτός του εργαλείου. Αν ο τελικός χρήστης κάνει τα πρώτα του βήματα στον τομέα των τεχνολογιών Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, θα βρει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για να σχηματίσει το υπόβαθρο που απαιτείται για το δεύτερο μέρος, ενώ το πρώτο μέρος θα λειτουργήσει και ως υλικό αναφοράς για το δεύτερο μέρος. z Κατανόηση - Σκοπός είναι οι Δήμοι και οι τελικοί χρήστες να κατανοήσουν τις βασικές αρχές λειτουργίας και εφαρμογής των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας z Ετοιμότητα - Σκοπός είναι οι Δήμοι και οι περιφερειακές διοικητικές αρχές να είναι κατάλληλα προετοιμασμένες ώστε να εξετάσουν το ενδεχόμενο υλοποίησης έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, πριν διερευνηθεί η δυνατότητα υλοποίησης συμβατικών έργων παραγωγής ενέργειας. Επίσης, στόχος είναι η προετοιμασία των ανωτέρω αρχών για την εκπόνηση σχεδίων και πολιτικών ΑΠΕ σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Μέρος Β - Υποστήριξη αποφάσεων Η εφαρμογή του δεύτερου μέρους διακρίνεται σε δύο χωριστά στάδια, ως εξής: ¾ Στάδιο πληροφόρησης: z Λειτουργεί ως πύλη πληροφοριών για τον χρήστη και παρουσιάζει λεπτομερώς τις παραμέτρους που επηρεάζουν την υλοποίηση επενδύσεων ΑΠΕ στο ελληνικό επενδυτικό περιβάλλον. z Όλες οι παράμετροι καταγράφονται λεπτομερώς και παρέχονται κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με τον τρόπο και την τοποθεσία λήψης δεδομένων. ¾ Στάδιο εκτίμησης των επιπτώσεων - αξιολόγησης: z Σε αυτό το στάδιο θα είναι δυνατή η διαισθητική αξιολόγηση των επενδύσεων που έχουν υποβληθεί για έγκριση σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία βάσει του συνόλου παραμέτρων (νομικές/ διοικητικές, οικονομικές, τεχνικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και αλλαγή του κλίματος) που αναφέρθηκε στο στάδιο της πληροφόρησης. Χρησιμοποιούνται ποιοτικοί και ποσοτικοί δείκτες που επιτρέπουν στο χρήστη να αντιληφθεί και να αξιολογήσει κάθε παράμετρο που επηρεάζει την επενδυτική διαδικασία. z Οι δείκτες καταγράφονται λεπτομερώς και παρέχονται πηγές δεδομένων για τον ορισμό τους και το περιεχόμενο τους. z Ως αποτέλεσμα, ο χρήστης θα έχει στη διάθεσή του μια συνολική εκτίμηση της επένδυσης. Η πρόκληση για την επιπλέον διαμόρφωση ενός διεθνικού χαρακτήρα του toolkit και την επιτυχημένη εφαρμογή του, μέσω της ενεργού συμμετοχής των εταίρων στην Κρήτη, συνιστούν τα βασικά κριτήρια επιτυχίας για το πιλοτικό έργο. ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΙ ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ Δεν προέκυψαν συγκεκριμένες δυσκολίες. Όσον αφορά τα τοπικά κριτήρια επιτυχίας: Βρίσκεται σε εξέλιξη μια προσπάθεια να καταστεί δυνατή η μεταφορά της μεθοδολογίας και των αποτελεσμάτων με τη συλλογή των απαραίτητων περιβαλλοντικών, ενεργειακών, οικονομικών, κοινωνικών δεδομένων και την εισαγωγή τους στο λογισμικό, έτσι ώστε το εργαλείο toolkit να μπορεί να εφαρμοστεί και στις Περιφέρειες άλλων εταίρων. 6 / enermed enermed / 7

Περιφέρεια PACA (Γαλλία): Μελέτη σκοπιμότητας για τη βιομάζα στην περιφέρεια PACA Το πιλοτικό αυτό έργο αφορά τη διεξαγωγή μελέτης σκοπιμότητας σχετικά με τις δυνατότητες ανάπτυξης βιομηχανίας βιομάζας ξύλου στην περιφέρεια PROVENCE-ALPES-COTE-D AZUR. Προγραμματισμένες δραστηριότητες z Ποσοτική εκτίμηση των αναγκών z Ποιοτική μελέτη της διαθέσιμης ξυλείας z Προσδιορισμός των πόρων και των κινήτρων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη της περιφερειακής βιομηχανίας. Όσον αφορά τα διεθνικά κριτήρια επιτυχίας: z Η σύμπραξη περιλαμβάνει έναν συνδυασμό έμπειρων εταίρων στον τομέα των ΑΠΕ, οι οποίοι έχουν το κατάλληλο υπόβαθρο και την απαιτούμενη εμπειρία για τη διαχείριση έργων ΑΠΕ και, πιο συγκεκριμένα, για τη διαβούλευση με το ευρύτερο κοινό και άλλους ενδιαφερόμενους στον κλάδο. z Στο προτεινόμενο πιλοτικό έργο θα συμμετέχουν φορείς από Περιφέρειες, Δήμους, επιχειρηματικές οντότητες, την ακαδημαϊκή κοινότητα και το ευρύ κοινό οι οποίοι ενδιαφέρονται για την εκτίμηση των επιπτώσεων αξιολόγησης των επενδύσεων ΑΠΕ, κατά την εφαρμογή του έργου στην Κρήτη. z Το πιλοτικό έργο συνιστά καινοτομία για την ελληνική επικράτεια καθώς θα συγκεντρώσει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες σε ένα εργαλείο προκειμένου να αξιολογήσει και να διερευνηθούν οι επιπτώσεις των ΑΠΕ και θα απαιτεί από το χρήστη μόνο βασικές γνώσεις επί των ΑΠΕ. z Θα υποβληθεί πρόταση ώστε τα αποτελέσματα της εφαρμογής του εργαλείου στην περιοχή της Κρήτης να ενσωματωθούν στις περιφερειακές στρατηγικές και τον σχεδιασμό, που αφορούν τις ΑΠΕ, κατά το δυνατόν. z Το εργαλείο θα αναρτηθεί στον διακομιστή του Ενεργειακού Κέντρου Περιφέρειας Κρήτης και του ΚΑΠΕ, συνεπώς ο ιστοτόπος θα παραμείνει ενεργός ακόμα και μετά το πέρας του έργου ENERMED. z Αναμένουμε ότι, τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά από την υλοποίηση του έργου, οι σχέσεις συνεργασίας που θα δημιουργηθούν μεταξύ των οργανισμών που συμμετείχαν στο πιλοτικό έργο και εκείνων που θα ενταχθούν στο δίκτυο σε μεταγενέστερο χρόνο θα συμβάλουν στην επιθυμητή προώθηση του εργαλείου στις ενδιαφερόμενες ομάδες. z Είναι δυνατή η προσαρμογή του εργαλείου (toolkit) για εφαρμογή σε όλες τις χώρες του προγράμματος MED και προορίζεται για όλες τις χώρες των εταίρων του ENERMED. Δρ Νικόλαος Ζωγραφάκης Ενεργειακό Κέντρο Περιφέρειας Κρήτης Εφόδου 3 & Μάχης Κρήτης 71303 Ηράκλειο Κρήτης Τηλ: +30 2810 302669, Φαξ: +30 220138 e-mail: energy@crete.gov.gr www.crete.gov.gr Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) 19ο χλμ Λεωφόρου Μαραθώνος, 19009 Πικέρμι Αττικής Τηλ:+30210 6603300 Φαξ: 210 6603301-302 e-mail: cres@cres.gr www.cres.gr ΕΚΕΤΑ- ΙΤΕΣΚ Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης 6ο Χλμ. Χαριλάου-Θέρμης Τ.Θ. 60361 57001 Θέρμη, Θεσσαλονίκη Τηλ: +30-2310 498210 Conseil régional de Provence-Alpes -Côte d Azur Hôtel de Région 27, place Jules Guesde 13481 Marseille Cedex 20 Tel: 04.91.57.50.57 / Fax : 04 91 57 51 51 http://www.regionpaca.fr/ 8 / enermed enermed / 9

Δήμος Benissa (Ισπανία): Προώθηση της ηλιακής θερμικής ενέργειας σε υφιστάμενες κατοικίες στο δήμο Benissa Το πιλοτικό αυτό έργο αφορά στην ανάπτυξη ενός μοντέλου για την προώθηση της χρήσης ηλιακής θερμικής ενέργειας για δημιουργία ζεστού νερού (ACS) σε κτίρια που έχουν κατασκευαστεί πριν από την έγκριση του Τεχνικού Κώδικα Δόμησης το 2007. Για το σκοπό αυτό, ο Δήμος της Benissa θα επικεντρωθεί στην προαγωγή ΑΠΕ με έμφαση στην οικιακή αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας, θα διοργανώσει τοπικές εκθέσεις, θα παρουσιάσει ένα μοντέλο εταιρειών ενεργειακών υπηρεσιών (ΕΕΥ) και θα συστήσει τοπικές επιχειρηματικές ομάδες. Στόχος του έργου είναι η συμμετοχή του πληθυσμού σε ένα πιο βιώσιμο μοντέλο κατανάλωσης ενέργειας, με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων και των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου. ΚΥΡΙΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΙΛΟΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ¾ Μείωση της κατανάλωσης συμβατικής ενέργειας ¾ Μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ¾ Αύξηση του ποσοστού χρήσης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας ¾ Προώθηση της τοπικής βιομηχανίας αξιοποίησης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΙ ΕΤΑΙΡΟΙ ¾ Δημοτικό Συμβούλιο της Benissa ¾ Εταιρεία Ενεργειακών Υπηρεσιών (ΕΕΥ) ¾ Τελικοί πελάτες - Πληθυσμός και τοπικές επιχειρήσεις ¾ Αριθμός εγκαταστάσεων/ελάχιστος αριθμός συμβολαίων: 20 ¾ Ελάχιστο εμβαδόν εγκατάστασης συλλεκτών για χρήση ηλιακής ενέργειας: 50 τ.μ. ¾ Ελάχιστη ποσότητα (σε τόνους) CO2 που δεν εκπέμπεται πλέον στην ατμόσφαιρα χάρη στην προώθηση και υλοποίηση του πιλοτικού έργου: 13 τόνοι ¾ Ελάχιστος αριθμός φορέων περιβαλλοντικής επιστήμης και μηχανικής/εταιρειών που θα συμμετέχουν στο έργο: 2 ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΙ ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ ¾ Η ανταπόκριση της πλειονότητας του πληθυσμού παραμένει χαμηλή. ¾ Κανένα αίτημα για εγκαταστάσεις σε οικιακό επίπεδο. ¾ Οι ενδιαφερόμενοι τελικοί πελάτες ζητούν να τους παρουσιάσουμε πραγματικές περιπτώσεις επιτυχίας για να επιτρέψουν οποιαδήποτε εγκατάσταση στην ιδιοκτησία τους. ¾ Ομοίως, οι εταιρείες ενεργειακών υπηρεσιών ζητούν παρόμοια παραδείγματα ως εγγύηση πριν προβούν σε οποιαδήποτε επένδυση. ¾ Η υλοποίηση του έργου αποδεικνύεται πιο δαπανηρή απ ό,τι αναμενόταν αρχικά. Λόγοι: ¾ Το προτεινόμενο μοντέλο σύμβασης προϋποθέτει τη σύναψη μεσοπρόθεσμων/μακροπρόθεσμων συμβάσεων (διάρκειας περίπου 5 έως 10 ετών). ¾ Η τρέχουσα οικονομική κατάσταση δεν ευνοεί την υλοποίηση καινοτόμων έργων τέτοιας διάρκειας. ¾ Οι τελικοί πελάτες ενδιαφέρονται για το έργο, αλλά είναι απρόθυμοι να συνεργαστούν με μια εταιρεία (ΕΕΥ) τη δεδομένη χρονική περίοδο. ¾ Η επίδοξη ΕΕΥ προτιμά την άμεση καταβολή του κόστους για τη χρηματοδότηση των εγκαταστάσεων από την πλευρά της. ¾ Σε επίπεδο οικιακών κτιρίων, τα αποτελέσματα είναι καθαρά αρνητικά: ¾ Δεν έχουμε λάβει παρά ελάχιστα αιτήματα από άτομα που ενδιαφέρονται να εξερευνήσουν τη σκοπιμότητα μιας εγκατάστασης στο σπίτι τους και ¾ αυτές ακόμα οι περιπτώσεις αφορούσαν οικίες συγκροτημάτων κατοικιών όπου η βιωσιμότητα μιας τέτοιας εγκατάστασης είναι η ελάχιστη δυνατή. Arturo Poquet Ribes, Councilor of Environment Ayuntamiento de Benissa 965730058 apoquet@ayto-benissa.es www.ayto-benissa.es 10 / enermed enermed / 11

Περιφέρεια Τοσκάνης (Ιταλία): Η διακυβέρνηση της ενέργειας από βιομάζα στην Τοσκάνη: ζητήματα και ευκαιρίες Το πιλοτικό έργο 2 αφορά την ανάπτυξη μιας καινοτόμου περιφερειακής στρατηγικής για την προώθηση της εξάπλωσης της χρήσης βιομάζας στην εφοδιαστική αλυσίδα στην περιοχή της Τοσκάνης, μέσω του προσδιορισμού ενός «μοντέλου» διακυβέρνησης για τη βιομάζα που θα είναι κοινό για όλους τους εταίρους και επίδοξους παράγοντες της εφοδιαστικής αλυσίδας και θα μπορεί να παρέχει ιδέες, προτάσεις και κατευθυντήριες οδηγίες στους περιφερειακούς φορείς λήψης αποφάσεων. ΚΥΡΙΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΙΛΟΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ¾ Κατανόηση των τεχνικών, οικονομικών και χρηματοοικονομικών λόγων που ανέστειλαν την υλοποίηση της «αλυσίδας βιομάζας», με βάση την ενίσχυση των αρχών μικρής αλυσίδας και τη συνεργασία μεταξύ των διάφορων ιδιωτικών και δημόσιων φορέων. ¾ Κινητοποίηση και συμμετοχή εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον κλάδο της βιομάζας ή σκοπεύουν να επενδύσουν σε αυτόν, με σκοπό τον εντοπισμό στρατηγικών προοπτικών για την κατανόηση των πραγματικών προβλημάτων του κλάδου, καθώς και ευκαιριών και καινοτόμων προοπτικών που αναμένεται να κάνουν την εμφάνισή τους τα επόμενα χρόνια. ¾ Καθορισμός ενός μοντέλου διακυβέρνησης πόρων βιομάζας που θα είναι κοινό για όλους τους επίδοξους φορείς της εφοδιαστικής αλυσίδας και το οποίο θα περιλαμβάνει ιδέες, προτάσεις, κατευθυντήριες οδηγίες για ανάληψη δράσης και θα απευθύνεται στους αρμόδιους λήψης αποφάσεων. ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΙ ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ ¾ Δεν έχουν προκύψει δυσκολίες και απρόβλεπτα συμβάντα μέχρι τώρα. ¾ Στο πλαίσιο των πιλοτικών έργων, οι εταίροι έχουν τη δυνατότητα και ικανότητα να παρουσιάσουν χρήσιμα αποτελέσματα (ιδιαίτερα οι ιδιωτικοί φορείς). ¾ Τα πιλοτικά έργα παρέχουν δυνατότητα διεύρυνσης του δικτύου ENERMED με τη συμμετοχή τοπικών, περιφερειακών και εθνικών παραγόντων, δεδομένου ότι όλοι οι εταίροι συμμετέχουν σε άλλα δίκτυα για τη βιομάζα γεγονός που θα μπορούσε να αποτελέσει μια ευκαιρία για τη σύνδεση των ίδιων των δικτύων. ¾ Θα είναι δυνατή η δημιουργία νέων πολιτικών προοπτικών εάν τα αποτελέσματα του πιλοτικού έργου ληφθούν υπόψη από την Περιφέρεια της Τοσκάνης για τη βελτίωση των πολιτικών στρατηγικών για την αλυσίδα της βιομάζας. Αυτή είναι μια εξαιρετικά ρεαλιστική προοπτική, επειδή η Περιφέρεια της Τοσκάνης εξέφρασε έντονο ενδιαφέρον για το θέμα αυτό. ¾ Τα αποτελέσματα του πιλοτικού έργου ενσωματώνονται σε υφιστάμενα πλαίσια πολιτικών ΑΠΕ σε διάφορα επίπεδα (τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό), δεδομένου ότι η προσέγγιση που χρησιμοποιείται μπορεί να μεταφερθεί και σε άλλες περιφέρειες ή/και χώρες της Ευρώπης, και τα αποτελέσματα που θα προκύψουν θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωση και την αναθεώρηση των πολιτικών σε διαφορετικά επίπεδα. ¾Ο συμπληρωματικός χαρακτήρας και ο συντονισμός μεταξύ πολιτικών, προγραμμάτων και έργων θα μπορούσε να διασφαλιστεί μέσω της επέκτασης της ίδιας προσέγγισης εργασίας που προτάθηκε για αυτό το πιλοτικό έργο. ¾Στην περίπτωσή μας, η μεθοδολογία θα μπορούσε να εφαρμοστεί και να χρησιμοποιηθεί για την παρακολούθηση της εξέλιξης της αλυσίδας βιομάζας σε βάθος χρόνου. ¾ Η ίδια προσέγγιση θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε άλλες περιοχές, αλλά και σε άλλες αλυσίδες, όπως ηλιακής ή αιολικής ενέργειας ή τα φωτοβολταϊκά. ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΙ ΕΤΑΙΡΟΙ ¾ Scuola Superiore Sant Anna ¾ Περιφέρεια της Τοσκάνης ¾ Promo P.A. Fondazione Καθοδική προσέγγιση Συμμετοχή τουλάχιστον 200 εταίρων Καινοτόμες γνώσεις σχετικά με την αλυσίδα βιομάζας στην Τοσκάνη Προσδιορισμός των βασικών περιορισμών όσον αφορά την ανάπτυξη βιομάζας στην Τοσκάνη Αναγνώριση της ευκαιρίας δημιουργίας αλυσίδας βιομάζας στην Τοσκάνη Scuola Superiore Sant Anna Piazza Martiri della Libertà, 33-56127 Pisa (Italy) tel. +39 050 88.31.11 http://www.santannaschool.eu 12 / enermed enermed / 13

Σλοβενία: Ιχθυοκαλλιέργεια γατόψαρου Βόρειας Αφρικής με χρήση ΑΠΕ Υλοποίηση μελέτης σκοπιμότητας, σε συνδυασμό με ενέργειες δικτύωσης και ευαισθητοποίησης για τη βέλτιστη αξιοποίηση των ΑΠΕ στην ιχθυοκαλλιέργεια γατόψαρου της Βόρειας Αφρικής ΚΥΡΙΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΙΛΟΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ z Να αποτελέσει παράδειγμα καλής πρακτικής για αυτήν και άλλες Περιφέρειες της Σλοβενίας σχετικά με την ανάπτυξη μιας καινοτόμου προσέγγισης πολυεπίπεδης διακυβέρνησης με τη χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την παραγωγή τροφίμων z Να συμβάλει στην επίτευξη των ευρύτερων στόχων της νομοθεσίας της Σλοβενίας για επισιτιστική αυτάρκεια z Να αυξήσει την παραγωγή και την κατανάλωση ψαριών στη Σλοβενία, τα οποία συμβάλλουν στη βελτίωση της υγείας του πληθυσμού. ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΙ ΕΤΑΙΡΟΙ ¾ E-zavod (διαχείριση πιλοτικών έργων) ¾ Ιnstitut de la Méditerranée (βοήθεια με μεθοδολογική αντίληψη του πιλοτικού έργου) ¾ ΚΑΠΕ (βοήθεια κατά την υλοποίηση του πιλοτικού έργου και αξιολόγηση) Δικτύωση και ενέργειες ευαισθητοποίησης: ¾ συμμετοχή τουλάχιστον των μισών από τις τοπικές κοινότητες της Περιφέρειας ¾ συμμετοχή όλων των εθνικών φορέων με αρμοδιότητες στον τομέα της ενέργειας στον διάλογο για τη δημιουργία νέων προσεγγίσεων διακυβέρνησης όσον αφορά στη χρήση της ενέργειας ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΙ ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ ¾ Δεδομένης της τρέχουσας οικονομικής κατάστασης στις τοπικές κοινότητες, οι επίδοξοι επενδυτές είναι αρκετά επιφυλακτικοί απέναντι σε νέα ενδεχόμενα επενδύσεων. ¾ Χαμηλό ποσοστό κοινών επενδύσεων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας (ΕΤΑ) και το Υπουργείο Γεωργίας και Περιβάλλοντος (60% των εγκεκριμένων δαπανών). ¾ Σύνθετη και εκτενής τεκμηρίωση για τη λήψη χρηματοδότησης από το ΕΤΑ και το Υπουργείο Γεωργίας και Περιβάλλοντος. Όσον αφορά τα τοπικά κριτήρια επιτυχίας: 1.) Δικτύωση: συμμετείχαν 2 τοπικοί και περιφερειακοί φορείς, οι οποίοι έχουν επίσης πολύ καλή και εποικοδομητική συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες και εργάζονται για την αύξηση της ευαισθητοποίησης στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. 2.) Αξιολόγηση των επιπτώσεων: έτοιμη ανάλυση SWOT στο πλαίσιο της μελέτης σκοπιμότητας. Όσον αφορά τοπικά και διεθνικά κριτήρια επιτυχίας: - Οι εταίροι του πιλοτικού έργου διαθέτουν ικανότητες οργάνωσης, διαχείρισης και διάδοσης και μπορούν να παράσχουν αποτελέσματα επίδειξης (τα οποία έχουν ζωτική σημασία για το πιλοτικό έργο). Για τεχνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα, είχαν προσληφθεί ειδικοί. Οι συμμετέχοντες φορείς (όπως το τεχνολογικό πάρκο Pomurje) παρέχουν επίσης υψηλό επίπεδο πρόσβασης σε τοπικές βιομηχανίες και πιθανούς επενδυτές. - Στο πιλοτικό έργο συμμετέχουν φορείς υψηλού επιπέδου από την Τοπική (δήμος), την Περιφερειακή (εταιρεία παροχής ενέργειας και τεχνολογικό πάρκο) και την Κρατική (υπουργείο, υπηρεσίες) διοίκηση. - Δεδομένου ότι το έργο έχει σχεδιαστεί ως «έξυπνο» έργο (χρησιμοποιούνται πλεονάζουσες ΑΠΕ, έχει προβλεφθεί η αλυσίδα περιφερειακών προμηθευτών, έχουν δημιουργηθεί νέες θέσεις εργασίας, έχει διασφαλιστεί η προστασία του περιβάλλοντος, έχει καθοριστεί ο εκπαιδευτικός ρόλος, έχει μειωθεί η εξάρτηση από εισαγωγές τροφίμων), παρέχει μια καινοτόμο προσέγγιση και συνιστά ένα καινοτόμο επιχειρηματικό μοντέλο που μπορεί να επηρεάσει τη διαμόρφωση ενός σχεδίου περιφερειακής ανάπτυξης, το οποίο θα ξεκινήσει το 2013. Καθώς αναμένεται να υπάρξει ισχυρή δέσμευση σε σχέδια ανάπτυξης (περιφερειακά και εθνικά) για το σχεδιασμό περιφερειακών έργων με τρόπο ώστε να επιτευχθούν πολλά οφέλη για την ανάπτυξη, το πιλοτικό έργο έχει πολλές δυνατότητες επίδειξης. - Μέσω της συνεργασίας με την περιφερειακή υπηρεσία ενέργειας, το πιλοτικό έργο εντάσσεται σε ένα πλαίσιο πολιτικής ΑΠΕ. Δεδομένου ότι δεν υπάρχουν περιφερειακές πολιτικές στη Σλοβενία (σε σύγκριση με άλλες περιφέρειες της ΕΕ), θα πρέπει μια τέτοια πολιτική να ενταχθεί στην έννοια της ανάπτυξης ΑΠΕ με προοπτική. Το πιλοτικό έργο δεν περιλαμβάνεται σε πλαίσια ή έννοιες εθνικής πολιτικής. - Το πιλοτικό έργο έχει σχεδιαστεί με τέτοιον τρόπο, ώστε να επηρεάσει την προετοιμασία του επόμενου σχεδίου περιφερειακής ανάπτυξης για την περιοχή Pomurje και την περιφερειακή αντίληψη για την ενέργεια. Στο πιλοτικό έργο, παρά τη μικρή του δυνατότητα να επηρεάσει εθνικές στρατηγικές, συμμετείχαν εταίροι από το εθνικό επίπεδο. - Κατά την παρουσίαση σε εθνικούς φορείς, ενδέχεται να επηρεάσει την έννοια των εγγυημένων τιμών, καθώς αποδεικνύεται ότι η πλεονάζουσα θερμότητα από τα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας βιοαερίου μπορεί να αξιοποιηθεί αποτελεσματικότερα (με οικονομικά αποδοτικό τρόπο) και συνεπώς, το σύστημα εγγυημένων τιμών θα μπορούσε να προσαρμοστεί έτσι ώστε να επιβραβεύει τα εργοστάσια με τη μεγαλύτερη κατανάλωση της παραγόμενης θερμότητας ή να επιβάλλει ποινές σε αυτά με τη μικρότερη κατανάλωση. - Οι τοπικές κοινότητες δεν δύνανται να διαμορφώσουν πολιτικές για την αξιοποίηση των ΑΠΕ, εκτός από ορισμένες διαδικασίες χωροταξικού σχεδιασμού, τις οποίες δεν επηρεάζει το πιλοτικό έργο. - Το 2013, το πιλοτικό έργο θα παρουσιαστεί σε διάφορους φορείς και πιθανούς επενδυτές στην περιφέρεια (υφιστάμενες επιχειρήσεις παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος με βιοαέριο, εργοστάσια συμπαραγωγής, χρήστες γεωθερμικής ενέργειας, κ.λπ.) με σκοπό να τους κινητοποιήσει να πραγματοποιήσουν επενδύσεις. Το ινστιτούτο E-zavod θα βοηθήσει επίσης ενδιαφερόμενες εταιρείες παρέχοντάς τους συμβουλές σχετικά με τη λήψη επιχορηγήσεων και αδειών. Μια επένδυση στην ιχθυοκαλλιέργεια γατόψαρου θα εξασφαλίσει τη βέλτιστη βιωσιμότητα του έργου. - Εάν αυτό δεν έχει επιτυχία, η βιωσιμότητά του θα διασφαλιστεί μέσω της παρουσίασης της ιδέας για το πιλοτικό έργο στους φορείς που είναι αρμόδιοι για την εκπόνηση των περιφερειακών ενεργειακών σχεδίων. - Το στοιχείο του πιλοτικού έργου με τη μεγαλύτερη δυνατότητα μεταφοράς είναι η αντίληψη της επίλυσης ενός εκτεταμένου ευρωπαϊκού προβλήματος σχετικά με τη χρήση της πλεονάζουσας θερμότητας από ΑΠΕ και συστήματα συμπαραγωγής. Απαιτεί λίγο χώρο (σε σύγκριση με τα πράσινα σπίτια, για παράδειγμα) και έχει πολυάριθμες συνέπειες στην ανάπτυξη της Περιφέρειας. E-zavod Institute for Comprehensive Development Solutions Čučkova ul. 5, 2250 Ptuj, Slovenija Tel +365 2 749 3210 Fax +386 2 749 3217 http://www.ezavod.si 14 / enermed enermed / 15

Δήμος La Pobla de Valbonna (Ισπανία): Δημιουργία υποδομών για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Το έργο στοχεύει στη δημιουργία μιας τοπικής υποδομής για την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, ιδίως της ηλιακής, και την εκτέλεση μιας σειράς ενεργειών κατά τις οποίες θα συνυπολογίζονται τα προβλήματα, οι δυνατότητες, οι ικανότητες και οι πόροι της περιοχής μας σε αυτό το θέμα. ΚΥΡΙΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΙΛΟΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ z Δημιουργία μιας καινοτόμου συνεργασίας z Διεξαγωγή μελετών που οδηγούν στη συστηματοποίηση βιώσιμων συστημάτων, τεχνολογιών και υλικών δόμησης/αποκατάστασης σχετικά με την ανάπτυξη Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας z Διαμόρφωση σταθερών κανόνων σχετικά με τις ΑΠΕ z Παρακολούθηση και αξιολόγηση ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΙ ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ Η κύρια δυσκολία που αντιμετωπίζουμε σήμερα αφορά την τελική χρηματοδότηση (μόλις εγκριθούν οι αλλαγές που προτείναμε στον προϋπολογισμό) για την ανάθεση των διάφορων μελετών που μπορούν να ενσωματώσουν συστήματα, τεχνολογίες και υλικά για την υλοποίηση ενός βιώσιμου πρωτότυπου κτιρίου, ενεργειακής απόδοσης και κατανάλωσης. Είναι το ίδιο με την επιβράβευση της συνεισφοράς γνώσης σχετικά με την προετοιμασία μιας διάταξης που θα ρυθμίζει την προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στον Δήμο, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων συμβάσεων στον τομέα αυτό. Ο καθορισμός και η ίδρυση ομάδας/-ων καινοτομίας στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας με τοπικό χαρακτήρα αντιμετωπίζει μια σειρά δυσκολιών που προκύπτουν, κυρίως, από την εκδήλωση ενός νέου πνεύματος καινοτομίας από την σχετικά άπειρη σε αυτό το θέμα Δημόσια Διοίκηση. Αυτή η νέα εκδήλωση πνεύματος καινοτομίας προϋποθέτει την επαγγελματική κατάρτιση του προσωπικού που συντονίζει την ομάδα σε αυτά τα νέα μοντέλα συνεργασίας δημόσιου-ιδιωτικού τομέα κατά τη δημιουργία χώρων για κατασκευαστική αξιοποίηση. Στην περίπτωση της La Pobla de Vallbona, επιλέχθηκε η σύσταση ενός βιώσιμου και ολοκληρωμένου αστικού μοντέλου, στο πλαίσιο της προσέγγισης για μια καινοτόμο στρατηγική βιώσιμης γης, το οποίο, μεταξύ άλλων προκλήσεων που καλείται να αντιμετωπίσει για επιτυχή ανάπτυξη των ΑΠΕ, πρέπει να επιτύχει, επίσης, μείωση των στόχων εκπομπής CO2, όπως προκύπτει από την υπογραφή του Συμφώνου των Δημάρχων για την ενέργεια. Στο πλαίσιο του πιλοτικού έργου έχει δημιουργηθεί ένα δίκτυο με τη συμμετοχή των τεχνικών οργανισμών και φορέων χάραξης πολιτικής. Αυτή η υποδομή αξιοποίησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δημιουργεί συμπράξεις μεταξύ των κλάδων της έρευνας, της καινοτομίας και της εδαφικής συνοχής μέσω μιας τοπικής αυτοδιοίκησης. ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΙ ΕΤΑΙΡΟΙ ITE (Instituto Tecnológico de la Energía) AIDICO (Instituto Tecnológico de la Construcción) INGENIO (Instituto de Gestión de la Innovación y del Conocimiento) ITC (Instituto Tecnológico de la Cerámica). IVE (Instituto Valenciano de la Construcción). IBE (Ingeniería de la Energía Biotécnica). INSTITUTO DE CIENCIAS DE LA CONSTRUCCION EDUARDO TORROJA. UNIVERSIDAD AUTÓNOMA DE MADRID (Departamento de Tecnología Electrónica y de las Comunicaciones). OFFICINE PADRIN (Ιταλία) ESTUDIOS DE ARQUITECTURA. AYUNTAMIENTO DE LA POBLA DE VALLBONA z Κρατικές και δημόσιες διαδικασίες: η κινητοποίηση φορέων από διαφορετικά επίπεδα για επίτευξη μεγαλύτερης συνοχής, καλύτερου συντονισμού και αλληλοσυμπλήρωσης μεταξύ πολιτικών, προγραμμάτων και έργων που σχετίζονται με τις Πηγές Ενέργειας. z Βιωσιμότητα: η συνέχεια του έργου και της διάρκειας των τελικών αποτελεσμάτων των πιλοτικών έργων. Ajuntament de la Pobla de Valbona Av Colón, 46185 La Pobla de Vallbona, Valencia Tel : 96 276 00 50 Fax: 96 276 00 26 info@lapobladevallbona.es http://www.lapobladevallbona.es 16 / enermed enermed / 17

Περιφέρεια Σαρδηνίας (Ιταλία): Δημιουργία ενός περιπτέρου επίδειξης για την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) z Δημιουργία ενός περιπτέρου που θα λειτουργήσει ως μεσολαβητής, ως τόπος ουδέτερης σύγκρισης, ως καταλύτης για πρωτοβουλίες/προτάσεις. Εκεί θα διοργανώνονται συναντήσεις μεταξύ των εκπροσώπων διάφορων επαγγελματικών κατηγοριών και πολιτικών και τεχνικών ηγετών με στόχο την παρουσίαση προτάσεων. z Αυτό το περίπτερο με την ενεργό συμμετοχή των ενδιαφερομένων θα συμβάλλει στις τοπικές στρατηγικές. ΚΥΡΙΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ z Διασαφήνιση του πλαισίου αναφοράς, όσον αφορά τις κανονιστικές και τεχνικές πτυχές του, με γνώμονα τις πολιτικές και τα εργαλεία βιωσιμότητας της ενέργειας σε τοπικό επίπεδο. z Μεταβίβαση της τεχνογνωσίας που αφορά μεθοδολογίες, καλές πρακτικές, λειτουργικά κριτήρια. z Κοινοποίηση των λύσεων στα προβλήματα και τα εμπόδια που παρουσιάστηκαν κατά την υλοποίηση των πολιτικών και την εφαρμογή των μέτρων και των παρεμβάσεων που είχαν στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας, την ενεργειακή αποδοτικότητα και την ανάπτυξη Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. z Συμβολή στη διάδοση μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για τον ενεργειακό σχεδιασμό. ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΙ ΕΤΑΙΡΟΙ z Περιφερειακή Υπηρεσία Laore της Σαρδηνίας z Δήμος Sinnai ¾ Συμμετοχή ενός μεγάλου αριθμού ενδιαφερομένων που θα λάβουν μέρος στην εκστρατεία ευαισθητοποίησης. ¾ Ευκαιρία να εφαρμόσουν και να διαδώσουν τη θετική γνώση για τις Πηγές Ενέργειας που αποκόμισαν από το πιλοτικό έργο. ¾ Αυξημένη ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τα οφέλη της χρήσης των ΑΠΕ ¾ Υιοθέτηση των εργαλείων διακυβέρνησης για ΑΠΕ (PAES) από το Δήμο Sinnai. ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΙ ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ ¾ Γραφειοκρατικά προβλήματα μεταξύ των υπογραφόντων μερών ¾Τοποθεσία των κατάλληλων εγκαταστάσεων ¾ Σχέση με τις εταιρείες που θα προμηθεύουν το υλικό ¾ Χαμηλή παρουσία παραγόντων στον τομέα των ΑΠΕ Υπερβολικές προσδοκίες του πληθυσμού z Η μόνη αβεβαιότητα που έχουμε συναντήσει μέχρι στιγμής είναι ο διεθνικός χαρακτήρας του πιλοτικού έργου και η εφαρμογή του σε κάθε μεσογειακό δήμο/ περιοχή. z Για αυτόν το λόγο θα προσπαθήσουμε να υιοθετήσουμε λύσεις που θα μπορέσουν, εάν είναι εφικτό, να δώσουν στο έργο έναν πιο διεθνικό χαρακτήρα μέσω σύγκρισης με όλους τους εταίρους. Massimo Rocchitta LAORE SARDEGNA Via Caprera n. 8, 09123 - Cagliari Tel. 070 6026 - fax 070 6026 2222 http://www.sardegnaagricoltura.it/assistenzatecnica/laore/ 18/ enermed enermed / 19

Κροατία: Αλλαγή στέγης δημόσιων κτιρίων στην περιφέρεια Primorje-Gorski kotar ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΙ ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ Η διοικητική γραφειοκρατία εξακολουθεί να είναι χρονοβόρα και περίπλοκη, καθώς απαιτούνται 7-12 μήνες για την απόκτηση όλων των απαιτούμενων δικαιολογητικών πριν από την εγκατάσταση. Δεδομένου ότι η Περιφερειακή Υπηρεσία του Kvarner είναι δημόσια οντότητα, η αγορά του εξοπλισμού και η χρηματοδότηση του έργου πρέπει να γίνει μέσω δημόσιων συμβάσεων προμήθειας, ακόμα και εάν η χρηματοδότηση δεν προέλθει από τον προϋπολογισμό του δημοσίου. Η αναμονή έγκρισης από τις τράπεζες καθυστερεί τη διαδικασία ακόμη περισσότερο. Ανάπτυξη μικρών έργων αξιοποίησης ηλιακής ενέργειας (φωτοβολταϊκών) σε στέγες δημόσιων κτιρίων μέσω μιας απλουστευμένης διοικητικής διαδικασίας: μίσθωση των στεγών των δημόσιων κτιρίων στους επενδυτές. ΚΥΡΙΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΙΛΟΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ Η μείωση των δυσκολιών λόγω διοικητικής γραφειοκρατίας (η οποία είναι περίπλοκη) σε τοπικό επίπεδο (Περιφέρεια) - προετοιμασία των φωτοβολταϊκών έργων για την πρώτη φάση, όπου απαιτείται χρηματοδότηση. Το έργο έχει ως στόχο την απλούστευση των διαδικασιών και την υπέρβαση των εμποδίων στη διαδικασία λήψης άδειας και κατά συνέπεια την αξιοποίηση της αγοράς φωτοβολταϊκών στην Περιφέρεια. ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΙ ΕΤΑΙΡΟΙ Το Ινστιτούτο Ενέργειας HrvojePožar (EIHP) συμμετέχει με την ιδιότητα του συμβούλου προγράμματος για τη χρηματοδότηση των πρώτων έξι φωτοβολταϊκών συστημάτων. Ως μέλος της επιτροπής δημόσιων διαγωνισμών, συμμετέχει στη διαδικασία υποβολής προσφορών για προμήθεια εξοπλισμού (τεχνικά κριτήρια για εξοπλισμό) και ανάθεση εργασιών, καθώς και στην υποβολή εκθέσεων στον τραπεζικό φορέα. Ο κύριος αρμόδιος ανάπτυξης του έργου είναι η Περιφερειακή Υπηρεσία του Kvarner, η οποία έχει αναλάβει την κατάρτιση τεκμηρίωσης του έργου και τη λήψη αδειών μέσω της διοικητικής διαδικασίας. Φέρει, επίσης, το καθήκον για την επίβλεψη του έργου και τη διασφάλιση της ποιότητας εγκατάστασης. Η Περιφερειακή Υπηρεσία συμμετέχει και ως επενδυτής για τα πρώτα έξι φωτοβολταϊκά συστήματα. Οι υπόλοιπες εγκαταστάσεις θα χρηματοδοτηθούν από ιδιώτες επενδυτές. Περιβαλλοντικά: Το τεχνικό δυναμικό για όλες τις προγραμματισμένες φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις στο πλαίσιο αυτού του έργου εκτιμάται σε 2 MW συνολικά. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας εκτιμάται σε 2.200 MWh/έτος που επαρκεί για να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις ενέργειας περίπου 500 νοικοκυριών και θα οδηγήσει σε εξοικονόμηση 1.100 τόνων CO2. Οικονομικά: Η εγκατάσταση των φωτοβολταϊκών θα αποφέρει έσοδα στους παραγωγούς, τους τεχνικούς εγκαταστάσεων και άλλους εμπλεκόμενους στη διαδικασία. Επιπλέον, ο δικαιούχος πάροχος ηλεκτρικής ενέργειας θα δημιουργήσει έσοδα από τις εγγυημένες τιμές (0,30 /kwh για 14 χρόνια), ενώ παράλληλα ο προϋπολογισμός των δημόσιων οργανισμών θα ενισχυθεί από τη μίσθωση των στεγών τους (4% των ετήσιων εσόδων τους). Διακυβέρνηση: Οι τοπικοί διοικητικοί φορείς που συμμετείχαν στις γραφειοκρατικές διαδικασίες των έργων ΑΠΕ γνώρισαν τις ιδιαιτερότητες των φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων και έχουν πλέον εξοικειωθεί με τις απαιτούμενες άδειες και με τους τρόπους εύκολης επίλυσης προβλημάτων και έκδοσης αδειών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του χρόνου αναμονής για την ανάπτυξη άλλων φωτοβολταϊκών έργων στην Περιφέρεια από διαφορετικούς φορείς ανάπτυξης. Εικόνα 1&2 Εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στο δημοτικό σχολείο Čavle (30 kw) Αξιολόγηση βάσει τοπικών κριτηρίων επιτυχίας: Οι εταίροι έχουν καταφέρει να παρουσιάσουν ικανοποιητικά αποτελέσματα όσον αφορά έξι επιχειρησιακά σχέδια (160 kw συνολικά). Δεδομένου ότι μόλις πρόσφατα έγινε η εγκατάσταση των έξι φωτοβολταϊκών συστημάτων, είναι ακόμα νωρίς για να προβούμε σε ανάλυση του πιλοτικού έργου και να το συγκρίνουμε με τους δείκτες επιτυχίας. Αυτό θα λάβει χώρα σε μεταγενέστερους μήνες και σε σχέση με τα νέα έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη και τα οποία θα αποτελέσουν χρήσιμη πηγή πληροφοριών για την εκτίμηση του βαθμού επιτυχίας της βελτίωσης της διοικητικής γραφειοκρατίας μέσω σύγκρισης. Η ανάλυση των πιλοτικών έργων θα γίνεται με αξιολόγηση των πωλήσεων των έργων για την αλλαγή στέγης, τις δυσκολίες και τον απαιτούμενο χρόνο για συγκέντρωση όλων των απαραίτητων αδειών, καθώς και τη δυνατότητα μεταφοράς της βασικής αρχής αυτού του έργου σε άλλες περιφέρειες της Κροατίας. Επιπλέον, θα αναλυθεί και η συμβολή του έργου αυτού στην προώθηση των ΑΠΕ. Η δράση αυτή συνιστά το αποτέλεσμα της συνεργασίας άλλων οργανισμών στις περιοχές της περιφερειακής υπηρεσίας του Kvarner. Προς το παρόν, είναι εμφανείς οι δράσεις βιωσιμότητας όσον αφορά τη συνέχεια του έργου με την υλοποίηση νέων μικρών έργων μετά το σχεδιασμό των αρχικών έξι. Ωστόσο, αυτό θα αξιολογηθεί σε βάθος την επόμενη περίοδο. Αξιολόγηση βάσει διεθνικών κριτηρίων επιτυχίας: Προς το παρόν δεν υπάρχουν συνεργασίες και σύνδεση με άλλο έργο σε περιοχές της Μεσογείου. Ωστόσο, η δυνατότητα αυτή θα τεθεί υπό συζήτηση και θα προταθούν ορισμένες ενέργειες προς αυτήν την κατεύθυνση. Με βάση τα αποτελέσματα, την εμπειρία και τις παρατηρήσεις που απορρέουν από το πιλοτικό πρόγραμμα, το EHIP θα καταρτίσει μια σειρά κατευθυντήριων οδηγιών για την υλοποίηση του έργου και σε άλλες περιοχές και κοινότητες, με σκοπό να προαγάγει τη δυνατότητα της μεταφοράς του. Energy Institute Hrvoje Požar Savska cesta 163, 10000 Zagreb, Croatia Andro Bačan, B.Sc. (Eng.) Phone: +385 1 6326 158 E-mail: abacan@eihp.hr Regional Energy Agency Kvarner Ciottina 17b, 51000 Rijeka, Croatia Darko Jardas, M. Mech. Eng., Director Phone: +385 51 631 844 E-mail: darko.jardas@reakvarner.hr 20 / enermed enermed / 21

3. Αξιολόγηση των πιλοτικών έργων - Γενικές παρατηρήσεις Έως τώρα, παρατηρείται μια θετική τάση στην αξιολόγηση των πιλοτικών έργων. Όλες οι δράσεις στο πλαίσιο του πιλοτικού έργου υλοποιούνται βάσει συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος. Πληρούνται τα τοπικά και διεθνικά κριτήρια σε κάθε περίπτωση και σε ευρύτερο πλαίσιο για το σύνολο του έργου ENERMED. Παρατηρείται ισχυρή κινητοποίηση των ενδιαφερομένων παρά τα προσκόμματα που θέτει η οικονομική κρίση στη χρηματοδότηση των έργων ΑΠΕ. Το ΚΑΠΕ από κοινού με το IM είχε υποβάλει μια έκθεση αξιολόγησης για όλα τα πιλοτικά έργα το Μάρτιο 2012 και οι επιμέρους εκθέσεις για κάθε πιλοτικό έργο περιείχαν θετικά σχόλια. Στη συνέχεια, παρατίθεται μια αξιολόγηση για κάθε πιλοτικό έργο. Το πιλοτικό έργο 1 αφορά την ανάπτυξη ενός εργαλείου toolkit υποστήριξης αποφάσεων (RES-DST) το οποίο θα βοηθήσει τις τοπικές αρχές στην αξιολόγηση επενδύσεων σε ΑΠΕ (αιολική, φωτοβολταϊκά, βιομάζα, κ.λπ.) και στην ενημέρωση των χρηστών σχετικά με τις διαδικασίες/απαιτήσεις της υλοποίησης επενδύσεων σε ΑΠΕ. Μια δοκιμαστική εφαρμογή του εργαλείου toolkit θα πραγματοποιηθεί στην Περιφέρεια Κρήτης. Πρόκειται για ένα καινοτόμο εργαλείο toolkit τοπικής διακυβέρνησης για στρατηγικές υλοποίησης ΑΠΕ. Η δυνατότητα μεταφοράς των αποτελεσμάτων θα διασφαλιστεί μέσω μιας τοπικά προσαρμοσμένης έκδοσης του εργαλείου toolkit για εφαρμογή σε όλες τις συνεργαζόμενες Περιφέρειες. Προτείνεται η διεξαγωγή εκπαιδευτικού σεμιναρίου σε κάθε χώρα με εισηγητές τους εταίρους του πιλοτικού έργου 6 εντός του χρονοδιαγράμματος του έργου, εάν είναι εφικτό. Το παραδοτέο αυτού το πιλοτικού προγράμματος θα μπορούσε να είναι μια ηλεκτρονική εφαρμογή του εργαλείου toolkit και ένα εγχειρίδιο χρήσης. Το πιλοτικό έργο 2 αφορά μια ιδιαίτερα καινοτόμο προσέγγιση, που συνάδει με τους στόχους του ENERMED, προς την κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης, της καινοτόμου διακυβέρνησης και χρηματοδότησης μέσω ΕΕΥ και προς τη δημιουργία ενός συστήματος πιστοποίησης για την εξοικονόμηση ενέργειας. Το τοπικά κριτήρια επιτυχίας είναι πολύ φιλόδοξα και, σε περίπτωση επίτευξής τους, το πιλοτικό έργο θα αποτελέσει ένα εξαιρετικά θετικό παράδειγμα βέλτιστης πρακτικής για την προώθηση της ηλιακής θερμικής ενέργειας και τη δημιουργία οικιακών ηλιακών συστημάτων ζεστού νερού σε τοπικό επίπεδο με συμμετοχή ΕΕΥ. Τα παραδοτέα του πιλοτικού έργου 1 θα μπορούσε να είναι ένα φυλλάδιο που θα αναφέρει όλη την εμπειρία που αποκομίστηκε κατά την υλοποίηση του πειράματος και ένα υπόδειγμα σύμβασης μεταξύ ΕΕΥ και τελικών πελατών. Στο πιλοτικό έργο 3 υπήρξε πολύ καλή οργάνωση. Στο πλαίσιο αυτού του πιλοτικού έργου επιτεύχθηκε η δημιουργία ενός μεγάλου δικτύου με την ενεργό συμμετοχή πολλών εταίρων. Η σύμπραξη αυτή θα πρέπει να εντάξει την εμπειρία και τα αποτελέσματα στην υφιστάμενη τοπική στρατηγική για την αξιοποίηση ΑΠΕ. Γι αυτόν το σκοπό, θα πρέπει να συσταθεί ένα στρατηγικό σχέδιο που θα αξιοποιεί το σύνολο της εμπειρίας που αποκομίστηκε από τη δεδομένη μελέτη σκοπιμότητας και να τεθεί στη διάθεση των τοπικών αρχών στην Περιφέρεια της Τοσκάνης. Το ερωτηματολόγιο για τη «Βελτίωση της βιομάζας της αγροδασοπονίας στην Τοσκάνη - Ζητήματα και ευκαιρίες» έχει διεθνικό χαρακτήρα και θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως βάση για παρόμοια έργα σε άλλες Περιφέρειες της Μεσογείου. Το πιλοτικό έργο 4 αφορά την υλοποίηση μελέτης σκοπιμότητας, σε συνδυασμό με δράσεις δικτύωσης και ευαισθητοποίησης για τη βέλτιστη αξιοποίηση των ΑΠΕ στην ιχθυοκαλλιέργεια γατόψαρου της Βόρειας Αφρικής. Στο πλαίσιο του πιλοτικού έργου, δημιουργήθηκε μια ισχυρή συνεργασία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στην οποία συμμετείχαν φορείς από διαφορετικά επίπεδα (τοπικό, περιφερειακό, εθνικό). Αυτό το «έξυπνο» έργο έχει ως στόχο να επηρεάσει τις περιφερειακές πολιτικές και το περιφερειακό σχέδιο ανάπτυξης, το οποίο θα ξεκινήσει το 2013. Το παραδοτέο από αυτό το πιλοτικό έργο θα μπορούσε να είναι μια μελέτη σκοπιμότητας στο πλαίσιο της οποίας θα εξετάζονται τεχνικά, κοινωνικά και οικονομικά θέματα για το σύνολο της εμπειρίας που αποκομίστηκε κατά τις δράσεις δικτύωσης, ώστε να χρησιμοποιηθεί ως παράδειγμα βέλτιστων πρακτικών για άλλες Περιφέρειες της Μεσογείου. Το πιλοτικό έργο 5 αφορά τη δημιουργία υποδομών για τις Πηγές Ενέργειας, και συγκεκριμένα της ηλιακής, για τη διεξαγωγή μιας σειράς δράσεων τοπικού χαρακτήρα που θα λαμβάνει υπόψη τα προβλήματα, τις πιθανότητες, τις δυνατότητες και τους πόρους της περιοχής. Αναπτύχθηκε μια ισχυρή συνεργασία με τη συμμετοχή τεχνικών οργανισμών και φορέων χάραξης πολιτικής. Αυτή η υποδομή αξιοποίησης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας δημιουργεί συμπράξεις μεταξύ των κλάδων της έρευνας, της καινοτομίας και της εδαφικής συνοχής μέσω μιας τοπικής αυτοδιοίκησης. θα πρέπει να είναι σε θέση να επηρεάσει τις τοπικές πολιτικές που αφορούν τις ΑΠΕ και να υποδείξει δράσεις σε περιφερειακές και εθνικές αρχές. Το παραδοτέο αυτού του πιλοτικού έργου θα μπορούσε να είναι μια έκθεση με κατευθυντήριες οδηγίες προς την εν λόγω ομάδα των καινοτόμων σχετικά με την αντιμετώπιση διαδικαστικών και οικονομικών ζητημάτων. Το πιλοτικό έργο 6 αφορά την υποστήριξη της τοπικής διακυβέρνησης μέσω ενός περιπτέρου επίδειξης με την ενεργό συμμετοχή διαφόρων φορέων. Το περίπτερο θα βρίσκεται στην πόλη Sinnai και θα επανδρωθεί με μόνιμο προσωπικό που θα εγγυάται τη λειτουργία του. Ο ρόλος του περιπτέρου αυτού θα είναι διττός: θα λειτουργεί ως πηγή πληροφόρησης και ως συντελεστής στη διαμόρφωση τοπικών στρατηγικών. Κατ αυτόν τον τρόπο, οι ομάδες-στόχοι είναι ταυτόχρονα οι φορείς λήψης αποφάσεων (ανάπτυξη στρατηγικού σχεδιασμού) και το ευρύ κοινό (αύξηση ευαισθητοποίησης). Πρόκειται για μια καινοτόμο προσέγγιση που ικανοποιεί το μεγαλύτερο μέρος των διεθνικών κριτηρίων επιτυχίας. Το παραδοτέο αυτού του πιλοτικού έργου θα μπορούσε να είναι ένα φυλλάδιο που θα περιγράφει τις δράσεις, θα συνοψίζει την εμπειρία που αποκομίστηκε, θα παρέχει λύσεις αντιμετώπισης των δυσκολιών και θα προτείνει στοιχεία βιωσιμότητας και δυνατότητας μεταφοράς σε άλλες Περιφέρειες της Μεσογείου. Το πιλοτικό έργο 7 αφορά τη διεξαγωγή μιας μελέτης σκοπιμότητας για τη βιομάζα στην περιφέρεια PACA. Το παραδοτέο θα μπορούσε να είναι η μελέτη σκοπιμότητας που θα περιγράφει τις ενέργειες και την εμπειρία που αποκομίστηκε, θα παρέχει λύσεις αντιμετώπισης των δυσκολιών και θα προτείνει δράσεις για ένταξη σε περιφερειακές ή/και εθνικές στρατηγικές. Το πιλοτικό έργο 8 αφορά στην ανάπτυξη μικρών έργων αξιοποίησης ηλιακής ενέργειας (φωτοβολταϊκών) σε στέγες δημόσιων κτιρίων μέσω απλουστευμένων διαδικασιών: μίσθωση των στεγών δημόσιων κτιρίων στους επενδυτές. Πρόκειται για μια εξαιρετικά καινοτόμο προσέγγιση που έχει ως στόχο να ενδυναμώσει την αγορά ΑΠΕ και να ενισχύσει το ενδιαφέρον ιδιωτών επενδυτών. Παρά το γεγονός ότι το έργο αυτό δεν λαμβάνει καμία οικονομική ενίσχυση από το πρόγραμμα ENERMED, πειραματίζεται με επιχειρησιακά έργα. Τα παραδοτέα αυτού του έργου θα μπορούσε να είναι μια έκθεση που θα περιγράφει όλα τα διαδικαστικά, οικονομικά και τεχνικά ζητήματα σχετικά με το έργο, καθώς και κατευθυντήριες οδηγίες με συστάσεις για την εφαρμογή αυτής της καινοτόμου προσέγγισης σε άλλες Περιφέρειες της Μεσογείου. Το τελευταίο παραδοτέο θα διασφαλίσει τη δυνατότητα μεταφοράς των αποτελεσμάτων. 22 / enermed enermed / 23