ίγό Λ Ο/ / ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ» ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΣΟΥΛΤΑΝΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ, ΑΜ: 2005215 ΕΠΙΒΑΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Καλαμάτα 2011
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα εργασία παρουσιάζει το ρόλο του ελέγχου για την εξυγίανση και βιωσιμότητα του Μετοχικού Ταμείου Στρατού. Η ανάλυση του θέματος γίνεται σε 5 κεφάλαια, μέσα από τα οποία επιχειρείται μια εκτενής εννοιολογική προσέγγιση τόσο του εσωτερικού ελέγχου και των συστημάτων του γενικά όσο και στην εφαρμογή του στο μετοχικό ταμείο στρατού. Αρχικά, παρουσιάζεται αναλυτικά η σύσταση του Μετοχικού Ταμείου Στρατού. Πιο συγκεκριμένα, αναλύονται η ιστορία, ο σκοπός και το νομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργεί καθώς επίσης και τα περιουσιακά του στοιχεία, η μετοχική του σύσταση και οι ειδικές παροχές που προσφέρει. Επιπλέον, γίνεται αναφορά στη σημερινή οικονομική κατάσταση του Ταμείου, στα προβλήματα που αντιμετωπίζει αλλά και στα μέτρα που έχουν προταθεί και ληφθεί για την επίλυσή τους. Στη συνέχεια, γίνεται αναφορά στην ιστορική εξέλιξη του εσωτερικού ελέγχου, τον ορισμό και την έννοιά του, το σκοπό, τα είδη του, τα εργαλεία και τη χρησιμότητά του. Επιπρόσθετα, αναλύονται το νομικό πλαίσιο στο οποίο βασίζεται ο εσωτερικός ελεγκτής καθώς και τα βασικά εργαλεία τα οποία διαθέτει. Επίσης, γίνεται προσπάθεια ανάλυσης του συστήματος του εσωτερικού ελέγχου και αναπτύσσονται η έννοια και το περιεχόμενό του, οι βασικές αρχές αλλά και η αποτελεσματικότητά του. Παράλληλα, αναφέρονται οι περιορισμοί του συστήματος αλλά και η κοινωνική τους διάσταση και παρουσιάζεται συνοπτικά η έννοια της επιτροπής εσωτερικού ελέγχου. Στο τέλος παρουσιάζονται εν συντομία τα διάφορα αποτελέσματα και συμπεράσματα που προκύπτουν από την παρούσα μελέτη και παρουσιάζονται οι προοπτικές εξέλιξης του Ταμείου. -1-
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα σε αυτό το σημείο να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον επιβλέποντα καθηγητή μου κ. Νικόλαο Αναστασόπουλο για την πολύτιμη καθοδήγησή, για τη συνεργασία και τις γνώσεις που μου προσέφερε. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά του υπαλλήλους του Μετοχικού Ταμείου Στρατού για την βοήθεια που μου προσέφεραν στην συγκέντρωση πολύτιμων στοιχείων για την συγγραφή της εργασίας μου. Τέλος, απευθύνω τις πιο θερμές μου ευχαριστίες στην οικογένεια μου που με στήριξε όλα τα χρόνια της φοίτησης μου στο Α.Τ.Ε.Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ. -11 -
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ...III ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... III ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...VI ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1... 3 ΤΟ ΜΕΤΟΧΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΣΤΡΑΤΟΥ...3 1.1 ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ... 3 1.2 Ν ο μ ικ ο Π λ α ίσ ιο κ α ι Ο ρ γ α ν ο γ ρ ά μ μ α τ α...3 1.3 ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ... 6 1.4 ΚΛΗΡΟΔΟΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ... 10 1.4.1 Κληροδότημα X. Γρυπάρη... 10 1.4.2 Κληροδότημα Μ. Δαμιανοπούλου...12 1.5 Μ έ το χ ο ι κ α ι Μ ε ρ ις μ α τ ο υ χ ο ι τ ο υ Τ α μ ε ίο υ...12 1.6 Ειδ ικ ό ς Κ λ ά δ ο ς Ο ικ ο ν ο μ ικ ή ς Εν ίσ χ υ σ η ς - Ε Κ Ο Ε Μ Σ...14 1.7 Ειδ ικ ό ς Λ ο γ α ρ ια σ μ ό ς Α λ λ η λ ο β ο ή θ ε ια ς Σ τ ρ α τ ο ύ...17 1.7.1 Εφάπαξ χρηματικό βοήθημα... 18 1.7.2 Ειδικός λογαριασμός χρηματικής αρωγής οικογενειών Στρατιωτικών (ΕΛΧΑΟΣ) 20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2... 23 ΜΕΤΟΧΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 23 2.1 Μ ε ρ ί σ μ α τ α...23 2.2 ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ...30 - ΐϋ -
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3... 43 ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ...43 3.1 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ... 43 3.2 ΟΡΙΣΜΟΣ, ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ... 45 3.3 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ... 49 3.4 ΒΑΣΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ...54 3.5 Τ ο Π λ α ίσ ιο Επ α γ γ ε λ μ α τ ικ ή ς Εφ α ρμ ο γή ς (P r o fe ssio n al Pr a c tic e Fr a m e w o r k, P P F )... 56 3.6 Ν ο μ ικ ο Π λ α ίσ ιο...62 3.7 Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ...63 3.8 Σ ύ σ τ η μ α ε σω τε ρικ ο ύ ε λ ε γ χ ο υ - Έ ν ν ο ια κ α ι π ε ρ ιε χ ό μ ε ν ό... 65 3.9 Β α σ ικ έ ς α ρ χ έ ς...67 3.10 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΑΤΑ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ... 69 3.11 ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ... 70 3.12 Κ ο ιν ω ν ικ ή δ ιά σ τ α σ η τ ο υ σ υ σ τ ή μ α τ ο ς ε σω τε ρικ ο ύ ε λ ε γ χ ο υ...71 3.13 Επ ιτρο π ή ε σω τε ρικ ο ύ ε λ ε γ χ ο υ... 72 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4... 75 ΕΛΕΓΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ...75 4.1ΈΛΕΓΧΟΣ ΕΙΣΡΟΩΝ ΚΑΙ ΕΚΡΟΩΝ ΤΑΜΕΙΟΥ...75 4.1.1 Μείωση λειτουργικών δαπανών... 75 4.1.2 Αναπροσαρμογή διατάξεων...76 4.1.3 Συνέργειες με άλλους συγγενείς οργανισμούς και φορείς...76 4.1.4 Ποιοτική και αποτελεσματική εξυπηρέτηση των μελών...77 4.1.5 Επάνδρωση νομικής υπηρεσίας... 77 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ...80 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...82 ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ... 82 - iv -
ΕΠΙΛΟΓΟΣ 84 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 85 ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ...85 ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ... 86 ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ... 86 - ν -
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Β.Ε.Α.: Βοήθημα Επαγγελματικής Αυτοτέλειας. Β.Ο.Ε.Α.: Βοήθημα Οικογενειακής Επαγγελματικής Αυτοτέλειας. Γ.Ε.Σ.: Γενικό Επιτελείο Στρατού. Δ.Σ.: Διοικητικό Συμβούλιο. ε.α: εν αποστρατεία. ε.ε.: εν ενεργεία. Ε.Κ.Ο.Ε.Μ.Σ.: Ειδικός Κλάδος Οικονομικής Ενίσχυσης Μερισματούχων Μ.Τ.Σ. προερχομένων από το Στρατό Ξηράς. Ε.Λ.Χ.Α.Ο.Ι.Α.: Ειδικός Λογαριασμός Ειδικής Χρηματικής Αρωγής Ιπταμένων- Αλεξιπτωτιστών. Ε.Λ.Χ.Α.Ο.Ι.Α.Υ.: Ειδικός Λογαριασμός Ειδικής Χρηματικής Αρωγής Ιπταμένων- Αλεξιπτωτιστών, Υποβρυχίων Καταστροφών και Πληρωμάτων Υποβρυχίων. Ε.Λ.Χ.Α.Ο.Σ.: Ειδικός Λογαριασμός Ειδικής Χρηματικής Αρωγής Οικογενειών Στρατιωτικών. Ε.Τ.Ε.: Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Κ.Υ.Α.: Κοινή Υπουργική Απόφαση. Μ.Τ.Α.: Μετοχικό Ταμείο Αεροπορίας. Μ.Τ.Ν.: Μετοχικό Ταμείο Ναυτικού Μ.Τ.Σ.: Μετοχικό Ταμείο Στρατού. Ν.Π.Δ.Δ.: Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου. Σ.Α.Α.Σ.: Σχολή Αξιωματικών Σωμάτων. Τ.Α.Μ.Π.Υ.: Ταμείο Αρωγής Μονίμων Πολιτικών Υπαλλήλων. Τ.Α.Υ.Μ.Τ.Σ.: Το Ταμείο Αλληλοβοήθειας Υπαλλήλων Μετοχικού Ταμείου Στρατού. Υ.ΕΘ.Α.: Υπουργείο Εθνικής Αμύνης. Υ.Ο.: Υπουργείο Οικονομικών. ΥΦ.ΕΘ.Α: Υφυπουργός Εθνικής Αμύνης. - νι -
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το σημερινό οικονομικό περιβάλλον αποτελεί έναν ιδιαίτερα σύνθετο και ανταγωνιστικό χώρο για τις επιχειρήσεις και αναπτύσσονται σε ένα ιδιαίτερα σύνθετο και ανταγωνιστικό περιβάλλον, με πολλούς και σοβαρούς κινδύνους. Οι κίνδυνοι αυτοί μπορεί να έχουν ως προέλευση τον ανταγωνισμό, το οικονομικό και επιχειρησιακό περιβάλλον, την πιθανή επιχειρησιακή αποτυχία των πελατών τους, τις καινοτομίες που οι ίδιες αναλαμβάνουν και προωθούν, τις αποφάσεις ρυθμιστικού παρεμβατισμού από τις εποπτικές αρχές και τις πολλές αβεβαιότητες, που πολλές φορές είναι συνυφασμένες με τις συνήθεις δράστηριότητές τους. Ωστόσο, υπάρχουν και διάφοροι άλλοι κίνδυνοι οι οποίοι σχετίζονται με λάθη και ανώμαλες καταστάσεις, ηθελημένες ή αθέλητες, που προέρχονται από την ίδια την επιχείρηση. Οι διοικήσεις, προκειμένου να προστατεύσουν τις επιχειρήσεις από ακούσιες ή εκούσιες πράξεις, ζημιογόνες ενέργειες και συμπεριφορές, που θα έχουν αρνητικό αντίκτυπο στα επιχειρησιακά τους συμφέροντα, υιοθετούν και αναπτύσσουν κατάλληλα Συστήματα Εσωτερικού Ελέγχου (Σ.Ε.Ε.). Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να παρουσιάσει το ρόλο του ελέγχου για την εξυγίανση και βιωσιμότητα του Μετοχικού Ταμείου Στρατού. Η ανάλυση του θέματος γίνεται σε 5 κεφάλαια, μέσα από τα οποία επιχειρείται μια εκτενής εννοιολογική προσέγγιση τόσο του εσωτερικού ελέγχου και των συστημάτων του γενικά όσο και στην εφαρμογή του στο μετοχικό ταμείο στρατού. Πιο συγκεκριμένα: Στο Κεφάλαιο 1, παρουσιάζεται αναλυτικά η σύσταση του Μετοχικού Ταμείου Στρατού. Πιο συγκεκριμένα, αναλύονται η ιστορία, ο σκοπός και το νομικό πλαίσιο μέσα
στο οποίο λειτουργεί καθώς επίσης και τα περιουσιακά του στοιχεία, η μετοχική του σύσταση και οι ειδικές παροχές που προσφέρει. Στο Κεφάλαιο 2, γίνεται αναφορά στη σημερινή οικονομική κατάσταση του Ταμείου, στα προβλήματα που αντιμετωπίζει αλλά και στα μέτρα που έχουν προταθεί και ληφθεί για την επίλυσή τους. Στο Κεφάλαιο 3, γίνεται αναφορά στην ιστορική εξέλιξη του εσωτερικού ελέγχου, τον ορισμό και την έννοιά του, το σκοπό, τα είδη του, τα εργαλεία και τη χρησιμότητά του. Επιπρόσθετα, αναλύονται το νομικό πλαίσιο στο οποίο βασίζεται ο εσωτερικός ελεγκτής καθώς και τα βασικά εργαλεία τα οποία διαθέτει. Στο Κεφάλαιο 4, γίνεται προσπάθεια ανάλυσης του συστήματος του εσωτερικού ελέγχου και αναπτύσσονται η έννοια και το περιεχόμενό του, οι βασικές αρχές αλλά και η αποτελεσματικότητά του. Παράλληλα, αναφέρονται οι περιορισμοί του συστήματος αλλά και η κοινωνική τους διάσταση και παρουσιάζεται συνοπτικά η έννοια της επιτροπής εσωτερικού ελέγχου. Στο τέλος παρουσιάζονται εν συντομία τα διάφορα αποτελέσματα και συμπεράσματα που προκύπτουν από την παρούσα μελέτη και παρουσιάζονται οι προοπτικές εξέλιξης του Ταμείου. -2-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΟ ΜΕΤΟΧΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΣΤΡΑΤΟΥ 1.1 Ιστορία και αποστολή του Μετοχικού Ταμείου Στρατού Η ιστορία του Ταμείου ξεκινάει το 1853 με την ίδρυση του Ταμείου Χηρών και Ορφανών του Στρατού της γραμμής της Χωροφυλακής και Οροφυλακής. Το 1861 ιδρύονται το Ταμείο Χηρών και ορφανών των αξιωματικών του μονίμου στρατού και της εφεδρείας, το Ταμείο των Αποστράτων Αξιωματικών και τέλος το Ταμείο προς περίθαλψη των οικογενειών των Υπαξιωματικών και στρατιωτών. Στη συνέχεια, το 1867 πραγματοποιείται η ενοποίηση των παραπάνω ταμείων στο Μετοχικό Ταμείο του κατά γην Στρατού, το οποίο με τη σειρά του το έτος 1926 μετονομάζεται σε Μετοχικό Ταμείο Στρατού. Το Μετοχικό Ταμείο Στρατού έχει ως αποστολή την οικονομική ενίσχυση των Μετόχων και Μερισματούχων με την παροχή Μερίσματος, Βοηθήματος Επαγγελματικής Αυτοτέλειας, εφάπαξ Βοηθήματος λόγω Θανάτου καθώς και η άσκηση κοινωνικής πρόνοιας με την χορήγηση χαμηλότοκων Δανείων ειδικών αναγκών (αναρτήθηκε στο ww w.m ts-m od.gr). 1.2 Νομικό Πλαίσιο και Οργανογράμματα Το Μετοχικό Ταμείο Στρατού είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, τελεί υπό την εποπτεία του Υ.ΕΘ.Α. δια του Γ.Ε.Σ. και διοικείται από Διοικητικό Συμβούλιο. Στις συνεδριάσεις του παρίσταται ως εισηγητής ο Γενικός Διευθυντής του Μ.Τ.Σ. χωρίς ψήφο ενώ οι εκάστοτε ισχύοντες κανόνες λειτουργίας συλλογικών οργάνων -3-
των Ν.Π.Δ.Δ. εφαρμόζονται και επί του ΔΣ/ΜΤΣ. Η ανώτατη διοίκηση του ασκείται από το ΔΣ και η εκτελεστική από το Γενικό Διευθυντή (αναρτήθηκε στο www.mts-mod.gr ). Στο παρακάτω σχεδιάγραμμα παρουσιάζεται η σημερινή σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου του Ταμείου. Α -Κ Ο Σ Β Χ Υπτγος ΛΑΤΡΕΣ Θιοδόσιος ΑΞΚΟΣ 0 ΥίΙΔΝΤΗΣ ΔΟί Τ ο ίχ ο ς ΠΡΑΣΣΑΚΗΣ Ζαχαρίας Στρ/κός Δικκπ ής Α' ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ΔΑΦΝΗΣ Κων/νος Υ π τ γ ο ς ε,α. Σ Ώ Τ Η Ρ Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ - Χαράλαμπος * Αντγος ΛΥΜΠΕΡΗΣ Δημήτριος ΒΥ/ΓΈΣ ΕΚ Π Ρ Ο ΓβηΟ Σ Ε Λ,Α Σ. Αντνος.α. ΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΣ Α λ ίξιο ς ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ε Α Α Χ Αντγος ι.α. ΚΟΡΑΚΗΣ Γεώ ργιος ΥΠ. ΟίΚ. Β /Υ ΑίΔ/ΓΛΚ ΜΠΟΥΚΟΥΒΑΛΑΣ Κων/νος Σχεδιάγραμμα 1.1: Σύνθεση Διοικητικού Συμβουλίου Πηγή: www.mts-mod.gr Στο οργανόγραμμα που ακολουθεί, παρουσιάζεται η συνολική σύνθεση του Μετοχικού Ταμείου. -4-
Η ΤΜΗΜΑ ΜΕΛΕΤΏΝ & ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ. ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ & ΠΡΟΓΡ/ΣΜΟΥ Αν. Σαράφογλου ΤΜΗΜΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΜΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΠΟΡΟΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΝ _ - ΤΜΗΜΑ ΚΙΝΗΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΏΝ Αθαν. Παπανικολάου ΤΜΗΜΑ ΤΑΜΕΙΩΝ... j * ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ Βασιλική Δημητρίου γ ΤΜΗΜΑ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΥΛΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑ ΔΑΝΕΙΩΝ-ΚΙΝΗΤΟΝ ΑΞΙΟΝ ΤΜΗΜΑ ΑΠΟΝΟΜΗΣ ΜΕΡΙΣΜΑΤΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Μ.Τ.Σ. Ταξχος Χαράλαμπος Καλατζόγλου Μ χ β ς Μαρικα Γκόνη ΑΝΑΠΛΗΡΟ. ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΕΥΘΥΝΤΗΣ ΜΤ.Σ. Σχης Πασχάλης Καρκότης. ΠΑΡΟΧΩΝ, Tiuipyia Πολιτου-Παπαρούνα ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ - Ζωή Παδγιώιη ΤΜΗΜΑ ΕΙΔΙΚΟΝ ΠΑΡΟΧΏΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΤΡΩΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΑΤΑΒΟΛΗΣ ΜΕΡΙΣΜΑΤΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΕΗΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΠΣΜΙΚΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ Παπαδημητρίου Ευαγγελία ΤΕΧΝΙΚΟΥ Σχης Αγγελος Σπανηδος ΥΠΗΡΕΣΙΑ Ανχης Α\6ρονίκη ΚαΤμακά ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗΣ Πηγή: www.mts-mod.gr Σχεδιάγραμμα 1.2: Οργανόγραμμα Μετοχικού Ταμείου Στρατού Όσον αφορά τη σύνθεση του προσωπικού που απαρτίζει το Ταμείο, αυτή παρουσιάζεται στο ακόλουθο σχεδιάγραμμα. -5-
ΣΤΡΑΤΟΣ ΕΛ. ΑΣ. ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ ΜΥΎΕΟΑΓΕΣ 2 % 26 % Πηγή: www.mts-mod.gr Σχεδιάγραμμα 1.3: Σύνθεση Προσωπικού του Μετοχικού Ταμείου Στρατού 1.3 Περιουσία του Μετοχικού Ταμείου Στρατού Τα περιουσιακά στοιχεία του ταμείου αποτελούν κυρίως τα ακίνητα καθώς και οι κινητές του αξίες. Πιο συγκεκριμένα αυτά είναι τα κτίρια στην Αττική συνολικής επιφάνειας οικοπέδων 15.285 γπ2 περίπου με 34 ορόφους και 12 υπόγεια συνολικής εκμεταλλεύσιμης επιφάνειας 85.312 Γη2 καθώς και τα οικόπεδα στην Αττική συνολικής επιφάνειας 2.146,75 ιυ2. -6-
Πίνακας 1.1: Ακίνητη Περιουσία Μετοχικού Ταμείου ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΟΡΟΦΟΙ ΠΟΣΟΣΤΟ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΧΡΗΣΗ Παραχώρηση διαχείρισης στην P IC A R Α.Ε.Ε. για 25 χρόνια, η οποία παρετάθη για ένα ακόμη έτος με δυνατότητα παράτασης εκ μέρους της P IC A R Α.Ε.Ε. για άλλα 24 έτη. Η "PICAR Α.Ε.Ε."μ ε Πανεπιστημίου 9 Αθήνα 60.000 6 όροφοι 3 υπόγεια 100% δήλωσή της στο Μ Τ Σ άσκησε το δικαίωμα παράτασης της ισχύουσας σύμβασης διαδοχικά για 14 έτη και στη συνέχεια για 10 έτη. Η καταβαλλόμενη πρόσοδος αυξάνεται διαδοχικά κατ' έτος. Η εν λόγω σύμβαση υπεγράφη στις 20/4/2000. Επικουρικά στο συμβατικό αντικείμενο ήταν και η ανακατασκευή του κτιρίου. Σύμφωνα με την από 15/3/05 υπογραφείσα σύμβαση μεταξύ Μ.Τ.Σ. και Α.Τ.Ε. Α.Ε. Πανεπιστημίου 31 Αθήνα 4.828 9 όροφοι 3 υπόγεια 100% παραχωρήθηκε η διαχείριση του εν λόγω κτιρίου για 25 χρόνια στη A. Τ.Ε. Α.Ε. έναντι συγκεκριμένου ανταλλάγματος, το οποίο αυξάνεται διαδοχικά κατ' έτος. Επικουρικά στο συμβατικό αντικείμενο ήταν και η ανακατασκευή του κτιρίου. -7-
Σύμφωνα με την από 30/10/2008 υπογραφείσα σύμβαση μεταξύ Μ. Τ.Σ. & Βουλής & "ΑΚΡΟΠΟ Λ- Χ Α Ρ Α ΓΚ ΙΩ Ν Η Σ Κολοκοτρώνη ΑΕ" παραχωρήθηκε η 3-5 Αθήνα 5.288 5 όροφοι 2 υπόγεια 100% διαχείριση του εν λόγω κτιρίου για 25 χρόνια στην "ΑΚΡΟΠΟ Λ- Χ Α Ρ Α ΓΚ ΙΩ Ν Η Σ ΑΕ" έναντι συγκεκριμένου ανταλλάγματος, το οποίο αυξάνεται διαδοχικά κατ' έτος. Στο εν λόγω κτίριο Κολοκοτρώνη 13 Αθήνα 2.758 4 όροφοι 1 υπόγειο 100% στεγάζονται οι υπηρεσίες του Μ.Τ.Σ, Ε Λ -Μ Τ Σ κ α ι ΕΚΟΕΜ Σ. Τμήμα του ισογείου είναι μισθωμένο στη Γ. Τ.Ε. Α.Ε. και στην κα Βόγδου Κων/να. Μ ετά την αποχώρηση του Σταδίου 65 Ειρηνοδικείου- (Σαρόγλειο Μέγαρο) 10.000 8 όροφοι 2 υπόγεια 62% Μ.Τ.Σ. 38% ΛΑΕΔ Πταισματοδικείου, το Μ. Τ.Σ. πρόκειται να προχωρήσει σε Διεθνή Πλειοδοτικό Αθήνα Διαγωνισμό αξιοποίησης του εν λόγω κτιρίου. Πλάκα (οικόπεδο) Αθήνα Ζ ' Ζώνη Παπάγου (οικόπεδο) 168,75-100% 1.978-50% Μ.Τ.Σ 50% Τ.Α.Σ. Εκμίσθωση στους Κ Ο Ν Τ Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ- ΔΕΜ Ε Ρ Ο Υ Κ Α Σ. Υφίσταται δικαστική εκκρεμότητα, ω ς προς την κυριότητα του εν λόγω οικοπέδου με το Δήμο Παπάγου και με δημότες του Δήμου Παπάγου. -8-
Αναμένεται η έκδοση των αποφάσεω ν του Εφετείου. Υφίσταται δικαστική Λάσκου & Καραναβία (οικόπεδο) 2.438 1 όροφος 1 υπόγειο 50% Μ.Τ.Σ. 50% Τ.Α.Σ. εκκρεμότητα, ω ς προς την κυριότητα του εν λόγω οικοπέδου με το Δήμο Παπάγου και με δημότες του Δήμου Παπάγου. Παπάγου Αναμένεται η έκδοση των αποφάσεων του Εφετείου. Πηγή: www.mts-mod.gr Οι κινητές αξίες του Ταμείου περιγράφονται στον παρακάτω πίνακα. Πίνακας 1.2: Κινητές Αξίες Μετοχικού Ταμείου ΕΠΩΝΥΜΙΑ ΤΕΜΑΧΙΑ ΜΕΣΗ ΤΙΜΗ ΚΤΗΣΗΣ Α.Τ.Ε 535.555 4,29376 Γ.Τ.Ε 599.648 93,357140 Ε.Τ.Ε 387.014 18,599 Ο.Τ.Ε 69.322 15,673 ΕΛ.ΠΕ 108.225 5,690 MOTOR OIL 54.560 8,497 Δ.Ε.Η 108.460 12,110 TAX. ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΙΟ 509 12,500 Πηγή: www.mts-mod.gr -9-
Πίνακας 1.3: Αμοιβαίο Κεφάλαιο Alpha Trust ΑΜΟΙΒΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ALPHA TRUST ALPHA TRUST NEW STRA TEGY ΜΕΤΟΧΙΚΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ 172.868,595 5,09295 Πηγή: www.mts-mod.gr Οι χρηματιστηριακές συναλλαγές και η τήρηση του χαρτοφυλακίου του ΜΤΣ έχουν ανατεθεί μετά από διαγωνισμό στην εταιρεία "EFG EUROBANK ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΕΠΕΥ" με την οποία υπεγράφη σύμβαση στις 9/3/2009 και για τρία χρόνια. 1.4 Κληροδοτήματα του Ταμείου Τα κληροδοτήματα είναι μερίσματα μετοχών, καταθέσεις δωρητών και επιβράβευση αριστευσάντων μαθητών, τα οποία διατίθενται από το Ταμείο για την οικονομική ενίσχυση των μερισματούχων του. 1.4.1 Κληροδότημα X. Γρυπάρη Σύμφωνα με τους όρους του κληροδοτήματος αυτού, όπως αυτοί έχουν διαμορφωθεί με αποφάσεις του Εφετείου Αθηνών και ΚΥΑ των Υ.Ο. και Υ.ΕΘ.Α, οι αποδόσεις των κεφαλαιοποιηθέντων μέχρι 31-12-97 μερισμάτων μετοχών ETE και καταθέσεων του δωρητού θα διανέμονται, μετά από κεφαλαιοποίηση μέρους 15-20% των τόκων, από το έτος 1999 και μετά σε 10 θυγατέρες Αξιωματικών του Στρατού ε.ε. και ε.α., οι οποίες γεννήθηκαν μέχρι το 1982 και θα έχουν λάβει ΒΕΑ, λόγω τέλεσης του γάμου τους κατά το προηγούμενο έτος και μέχρι το 2006, κατόπιν κληρώσεως την ημέρα θανάτου του διαθέτη ενώπιον συμβολαιογράφου. Από το 2007 και μετά η κλήρωση θα περιλαμβάνει όλα τέκνα των αξιωματικών αυτών που θα παίρνουν ΒΕΑ λόγω συμπλήρωσης του 25ου έτους σύμφωνα με το άρθρο 19 του Ν.2641/98. - 10-
Επίσης, οι τόκοι των κεφαλαιοποιηθέντων μέχρι 31-12-97 υπολοίπων ευρεθέντων χρημάτων του κληροδότη, μετά από κεφαλαιοποίηση μέρους 15-20% αυτών, θα δίδονται από το 1999 για τη βράβευση 10 αριστευσάντων μαθητών της Γ' Λυκείου Δημόσιου Σχολείου εσωτερικού, τέκνων ε.ε. και ε.α. Αξιωματικών του Στρατού. Το ΔΣ/ΜΤΣ, με το υπ'αριθμ. 10/2/13-5-2008 Πρακτικό, εξουσιοδότησε το Γενικό Διευθυντή ΜΤΣ για την υποβολή αιτήσεως προς το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών προς τροποποίηση-μεταρρύθμιση της, ισχύουσας, υπ'αριθμ.4707/2005 απόφασής του, έτσι ώστε στα πλαίσια υλοποίησης της διαθήκης του κληροδότη να ικανοποιείται η επιθυμία του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, και να είναι προσαρμοσμένη στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες, ως εξής: 1. Ο καθορισμός του αριθμού των δικαιούχων στους οποίους θα διανέμεται με κλήρωση το ποσό που προορίζεται για όσα τέκνα έλαβαν το ΒΕΑ και σε όσα αρίστευσαν στη Γ' Λυκείου, να καθορίζεται κάθε φορά αναλόγως των εσόδων του Κληροδοτήματος, κατόπιν αντίστοιχης απόφασης του Δ.Σ/Μ.Τ.Σ., ώστε να εξασφαλίζεται μεγαλύτερος αριθμός δικαιούχων που θα λαμβάνουν βέβαια ένα σεβαστό ποσό. 2. Δικαίωμα συμμετοχής στο Κληροδότημα Χρήστου Μιχαήλ Γρυπάρη να έχουν όλα τα τέκνα των Στρατιωτικών που λαμβάνουν το Β.Ε.Α το συγκεκριμένο έτος ανεξαρτήτως ηλικίας και όχι μόνο όσα έχουν συμπληρώσει το 25 έτος της ηλικίας τους. (Απόφαση ΔΣ/Μ.Τ.Σ. 12/01/01-6-2006). 3. Η κεφαλαιοποίηση του 15%-20% των εσόδων (μέρισμα-τόκοι) προκειμένου να υπάρχει δυνατότητα το Κληροδότημα να συμμετέχει στις εκάστοτε αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου της Ε.Τ.Ε. για να αποφύγει τον κίνδυνο της μελλοντικής απαξίωσης του κεφαλαίου, των μετοχών και των μερισμάτων. (Απόφαση ΔΣ/Μ.Τ.Σ. 16/02/22-06-2007). 4. Στα πλαίσια της υλοποίησης των όρων του Κληροδοτήματος για το 2008, το ΜΤΣ εζήτησε από το ΓΕΣ και την ΣΑΑΣ (το σχετικό έγγραφο κοινοποιήθηκε στα κατά τόπους παραρτήματά της σε όλη την Ελλάδα), την αποστολή μέχρι 31/8/2008
καταστάσεων αριστευσάντων, με βαθμό 19 και άνω, μαθητών αποφοίτων Γ' τάξης Δημοσίου Λυκείου εσωτερικού περιόδου 2006-2007, τέκνων στρατιωτικών ε.ε. και ε.α. αντίστοιχα. 1.4.2 Κληροδότημα Μ. Δαμιανοπούλου Με δημόσια διαθήκη της κ. Μαριέττας Δαμιανοπούλου κληροδοτήθηκαν 60.000.000 δρχ. στο ΜΤΣ με τον όρο της τοποθέτησής των σε δεσμευμένο λογαριασμό Τραπέζης που θα προσφέρει το μεγαλύτερο επιτόκιο προκειμένου, οι ετήσιοι τόκοι του να διατίθενται στους άνω των 75 ετών πάσχοντες γέροντες απόστρατους αξιωματικούς ή υπαξιωματικούς του Στρατού Ξηράς. Στο μεταξύ, και προκειμένου και στην περίπτωση αυτή να αποφευχθεί η απαξίωση του κεφαλαίου, σε βάθος χρόνου, έγινε ενέργεια, όπως και στο προηγούμενο κληροδότημα και το ΔΕΑ ενέκρινε την τροποποίηση της διαθήκης ώστε να κεφαλαιοποιείται ποσοστό 15% των τόκων (αναρτήθηκε στο www.mts-mod.gr). 1.5 Μέτοχοι και Μερισματούγοι του Ταμείου Μέτοχοι του Ταμείου είναι το σύνολο των εν ενεργεία στρατιωτικών και αστυνομικών που προέρχονται από τη Χωροφυλακή. Μέτοχοι του Ταμείου είναι το σύνολο των εν ενεργεία αστυνομικών που προέρχονται από την Χωροφυλακή και στρατιωτικών. Παρακάτω φαίνεται αναλυτικότερα η προέλευση των μετόχων - μερισματούχων καθώς και η αναλογία αυτών. Προσωπικό Στρατού > Μόνιμο Στρατιωτικό Προσωπικό Στρατού > Αξιωματικοί Π.Δ. > Έφεδροι Αξιωματικοί Μακράς Ανακατάταξης > Αξιωματικοί Ειδικής Μονιμότητας Αεροπορίας Στρατού > Έφεδροι Φροντιστές Στρατού > Αξιωματικοί και ανθυπασπιστές Κοινών Σωμάτων - 12-
> Εθελοντές 5ετούς υποχρεώσεως > Εθελοντές μακράς θητείας > Επαγγελματίες οπλίτες > Μόνιμο στρατιωτικό προσωπικό της πρώην Χωροφυλακής > Αστυνομικό προσωπικό της ΕΛ.ΑΣ. μετά το 1984 (68%). Πίνακας 1.4: Αριθμός Μετόχων και Μερισματούχων ΣΩΜΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΜΕΤΟΧΟΙ ΜΕΡΙΣΜΑΤΟΥΧΟΙ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΣΤΡΑΤΟΣ 50.370 20.551 2,45:1 ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ 35.566 35.798 0,99:1 ΣΥΝΟΛΟ 85.936 56.349 1,52:1 Πηγή: www.mts-mod.gr Στους παρακάτω πίνακες φαίνεται ο αριθμός μετόχων και μερισματούχων του Ταμείου κατά την 1-10-2008, καθώς και η μεταξύ τους σχέση. Πίνακας 1.5: Αναλογία Μετόχων - Μερισματούχων 2008 Μ Ε Τ Ο Χ Ο Ι % Μ Ε Ρ /Χ Ο Ι % Α Ν Α Λ Ο Γ ΙΑ Σ Τ Ρ Α Τ Ο Σ 50.370 58,6 20.551 36,5 2,45:1 Ε Λ Λ Α Σ 35.566 41,4 35.798 63,5 0,99:1 Σ Υ Ν Ο Λ Ο 85.936 100,00 56.349 100,00 1,52:1 ΣΤΡΑΤΟΣ Ε Α.Μ ΜΕΤΟΧΟΙ ΜΕΡΙΣΜΑΤΟΥΧΟΙ «ΜΕΤΟΧΟΙ «ΜΕΡΙΣΜΑΤΟΥΧΟΙ Πηγή: www.mts-mod.gr - 13-
Η βασική αποστολή του Μετοχικού Ταμείου Στρατού είναι η οικονομική ενίσχυση των Μερισματούχων με την παροχή Μερίσματος. Για το λόγο αυτό το Μ.Τ.Σ. καταβάλει μέρισμα κάθε τρίμηνο για δε το έτος 2010 η πληρωμή κάθε τριμήνου είναι η 5 Ιαν - 5 Απρ - 5 Ιουλ - 5 Οκτ. Για δηλώσεις αλλαγών σε λογαριασμούς ή θανάτους εφίσταται η προσοχή να δηλώνονται έγκαιρα στη Δ/νση Παροχών του Μ.Τ.Σ. Το Τμήμα Ειδικών Παροχών είναι υπεύθυνο για τη χορήγηση των Βοηθημάτων Επαγγελματικής - Οικογενειακής Αυτοτέλειας στα τέκνα των μετοχομερισματούχων του Ταμείου μας, καθώς και των Βοηθημάτων Θανάτου στις οικογένειες των θανόντων μετόχων και μερισματούχων του. Επίσης, το Μετοχικό Ταμείο Στρατού χορηγούσε τοκοχρεωλυτικά δάνεια στους μετοχομερισματούχους και υπαλλήλους του μέχρι του ύψους των 4.400,00 Ευρώ, με επιτόκιο 4%, εξοφλούμενα έως και 36 μήνες. Με απόφαση του Δ.Σ./Μ.Τ.Σ. έχει ανασταλεί η χορήγηση των δανείων λόγω της κάλυψης της οροφής του ποσού που είχε εγκριθεί από τη Νομισματική Επιτροπή της Τράπεζας της Ελλάδος (αναρτήθηκε στο w w w. m t s - m o d. g r ). 1.6 Ειδικός Κλάδος Οικονομικής Ενίσχυσης - ΕΚΟΕΜΣ Ο Ειδικός Κλάδος Οικονομικής Ενίσχυσης Μερισματούχων Μ.Τ.Σ. προερχομένων από το Στρατό Ξηράς (ΕΚΟΕΜΣ) απετέλεσε απαραίτητη κοινωνική αναγκαιότητα λόγω της οικονομικής αδυναμίας του ΜΤΣ να εξισώσει το καταβαλλόμενο μέρισμα στους μερισματούχους του Στρατού Ξηράς με αυτό που καταβάλλεται από τα Μετοχικά Ταμεία των άλλων κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων αλλά και με αυτό που εισπράττουν συνολικά οι μερισματούχοι του που προέρχονται από την Ελληνική Αστυνομία (πρώην Χωροφυλακή) οι οποίοι ενισχύονται από ειδικό επικουρικό ταμείο (ΕΤΕΧ). Την 31/12/96 με το Ν.2448 (άρθρα 8 & 9) ιδρύθηκε ο ΕΚΟΕΜΣ, ο οποίος άρχισε να λειτουργεί - 14-
σύμφωνα με την υπ. αριθμ. Φ.951.1/53/452801/Ε 1252/10-03-97 απόφαση κ.υφ.εθ.α από 01/04/97, έχει έδρα την Αθήνα και στεγάζεται στις εγκαταστάσεις του ΜΤΣ. Αποστολή του ΕΚΟΕΜΣ είναι η οικονομική ενίσχυση των μερισματούχων του ΜΤΣ, που προέρχονται αποκλειστικά και μόνο από το Στρατό Ξηράς. Για το λόγο αυτό το ΕΚΟΕΜΣ καταβάλλει βοήθημα κάθε τρίμηνο (4 Ιαν, 4 Απρ, 4 Ιουλ, 3 Οκτ). Το ΕΚΟΕΜΣ είναι ανεξάρτητη στρατιωτική υπηρεσία, η οποία τελεί υπό την εποπτεία και τον έλεγχο του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας δια του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Δεν αποτελεί Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ) πλην όμως, ως προς την λειτουργία του, διέπεται από τις διατάξεις που ισχύουν για τα ΝΠΔΔ του ΥΕΘΑ/ΓΕΣ. Διοικείται από 6μελή Διοικούσα Επιτροπή τα μέλη της οποίας διορίζονται με απόφαση του Α/ΓΕΣ με τριετή θητεία. Η σύνθεση της ΔΕ ΕΚΟΕΜΣ είναι η ακόλουθη: Σχεδιάγραμμα 1.4: Οργανόγραμμα ΔΕ ΕΚΟΕΜΣ Πηγή: www.mts-mod.gr - 15-
Ο Πρόεδρος ή ο Αντιπρόεδρος της Δ.Ε. προέρχεται από το Οικονομικό Σώμα του Στρατού Ξηράς. Η σημερινή σύνθεση της Δ.Ε. ΕΚΟΕΜΣ είναι η ακόλουθη: Πρόεδρος: Υπτγος Μιχαήλ Σιδηρόπουλος Αντιπρόεδρος: Σχης (ΠΖ) Κωνσταντίνος Κόμματός Α' ΜΕΛΟΣ: Σχης (ΤΘ) Βασίλειος Δοκμετζόγλου Β' ΜΕΛΟΣ: Αντγος ε.α. Αθανάσιος Καρακώστας Γ' ΜΕΛΟΣ: Υπτγος ε.α. Κωνσταντίνος Μάζος ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΚΟΕΜΣ: Τχης (Ο) Αργύριος Στεργιόπουλος Δικαιούχοι της οικονομικής ενίσχυσης του ΕΚΟΕΜΣ είναι οι μερισματούχοι του ΜΤΣ προέλευσης αποκλειστικά από το Στρατό Ξηράς. Ο ΕΚΟΕΜΣ χορηγεί αποκλειστικά μόνο στους δικαιούχους του οικονομική ενίσχυση και υπολογίζεται με βάση τα κατά βαθμό και χρόνο μετοχικής σχέσης στο ΜΤΣ, αναλογούντα μερίδια και ισούται με το γινόμενο των μεριδίων επί της κάθε χρόνο καθοριζόμενης τιμής κάθε μεριδίου. Η τιμή μεριδίου για το 2009 έχει καθοριστεί στα επτά ευρώ και πενήντα πέντε λεπτά. Σύμφωνα επίσης, με τις ισχύουσες διατάξεις για τον ΕΚΟΕΜΣ η διαφορά των εσόδων μετά τη αφαίρεση των πάσης φύσεως λειτουργικών και διοικητικών εξόδων, κάθε χρόνο, αποτελεί τα καθαρά έσοδα, των οποίων το 90% διανέμεται τον επόμενο χρόνο σαν οικονομική ενίσχυση και το υπόλοιπο 10% αποτελεί το αποθεματικό του κλάδου. Οριστική παύση ή αναστολή του δικαιώματος σε μέρισμα από το ΜΤΣ για οποιαδήποτε αιτία που προβλέπεται από τη νομοθεσία του ΜΤΣ έχει ως αποτέλεσμα την οριστική ή προσωρινή απώλεια της οικονομικής ενίσχυσης του ΕΚΟΕΜΣ. Το δικαίωμα λήψης της από τον ΕΚΟΕΜΣ χορηγούμενης οικονομικής ενίσχυσης αρχίζει από την ημερομηνία που θεμελιώνεται αντίστοιχο δικαίωμα λήψης μερίσματος από το ΜΤΣ (αναρτήθηκε στο w w w. m t s - m o d. g r ). - 1 6 -
Η περιουσία του ΕΚΟΕΜΣ αποτελείται από: > Χρηματικά διαθέσιμα του αποθεματικού που βρίσκονται κατατιθέμενα στην Τράπεζα Της Ελλάδος. > Τρέχοντα χρηματικά διαθέσιμα από καταθέσεις μονάδων και τρίτους στην Εθνική Τράπεζα και Γενική Τράπεζα. > Χρεόγραφα (43.180 ΜΕΤΟΧΕΣ ΔΕΗ). 1.7 Ειδικός Λογαριασμός Αλληλοβοήθειας Στρατού Σκοπός του Ειδικού Λογαριασμού είναι η σύμφωνα με τις διατάξεις της ισχύουσας νομολογίας η χορήγηση των παρακάτω χρηματικών παροχών στους μετόχους του: α. Εφάπαξ βοήθημα στους εξερχόμενους από το Στράτευμα ή στους συμπληρώσαντες 35ετή μετοχική σχέση. β. Προκαταβολές έναντι του δικαιουμένου εφάπαξ βοηθήματος για αποκλειστικό σκοπό την απόκτηση, επέκταση, βελτίωση κύριας κατοικίας σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 18 του ΝΔ 398/74. γ. Εφάπαξ χρηματικής αρωγής στις οικογένειές των σε διατεταγμένη υπηρεσία σε καιρό ειρήνης αποβιούντων φονευομένων, θνησκόντων, εξαφανιζόμενων ανδρών των Ενόπλων Δυνάμεων από τον Ειδικό Λογαριασμό Ειδικής Χρηματικής Αρωγής Στρατιωτικού Προσωπικού (ΕΛΧΑΟΣ). Επιπλέον της ανωτέρω παροχής με τη Φ. 952/5/710653/1-4-20Θ3/ΓΓΟΣΑΕ/ΓΔΟΣ/ΔΟΙ (ΦΕΚ Β'432) Απόφαση κ. ΥΦΕΘΑ καθορίσθηκε η χορήγηση ετήσιας οικονομικής ενίσχυσης στα ορφανά τέκνα θανόντων των εν καιρώ ειρήνης σε διατεταγμένη ή μη υπηρεσία, φονευομένων, θνησκόντων, ή εξαφανιζόμενων στρατιωτικών των Ενόπλων Δυνάμεων, από τον ειδικό λογαριασμό ΕΑΧΑΟΣ. δ. Εφάπαξ χρηματική αρωγή στις οικογένειές των σε καιρό ειρήνης σε διατεταγμένη πτήση, πτώση με αλεξίπτωτο, κατάδυση θανόντων στρατιωτικών των Ενόπλων Δυνάμεων από τον ειδικό λογαριασμό ΕΑΧΑΟΙΑ. Επιπλέον της ανωτέρω παροχής με - 17-
τη Φ. 950/8/28524/Σ.97/15-02-2002 (ΦΕΚ Β' 250) Απόφαση κ. ΥΦΕΘΑ καθορίσθηκε η χορήγηση ετήσιας οικονομικής ενίσχυσης στα ορφανά τέκνα θανόντων σε διατεταγμένη υπηρεσία Ιπταμένων-Αλεξιπτωτιστών, Υποβρυχίων Καταστροφών και Πληρωμάτων Υποβρυχίων από τον ειδικό λογαριασμό ΕΛΧΑΟΙΑΥ. Μέτοχοι του Ε.Λ.Ο.Α.Σ. είναι οι παρακάτω κατηγορίες εν ενεργεία στρατιωτικών: α. Αξιωματικοί - Υπαξιωματικοί από παραγωγικές σχολές (ΣΣΕ-ΣΣΑΣ-ΣΑΝ-ΣΜΥ) β. Αξιωματικοί κοινών Σωμάτων, γ. Εθελόντριες - Εθελοντές του Ν.445/74 ΚΑΙ Ν.705/77 δ. Αξιωματικοί μακράς ανακατάταξης Ν. 1680/87 ε. Αξιωματικοί ειδικής μονιμότητας Α/Σ του Ν. 324/1976 όπως αυτός τροποποιήθηκε με το άρθρο 9 του Ν. 2984/2002 (προστέθηκε άρθρο 14) στ. ΕΠΥ και ΕΜΘ Ν. 1848/89 ζ. ΕΠΟΠ. 1.7.1 Εφάπαξ χρηματικό βοήθημα 1) Το εφάπαξ χρηματικό βοήθημα είναι η κύρια παροχή που δίδεται από τον Ε.Λ.Ο.Α.Σ. στους μετόχους του. 2) Δικαιούχοι του εφάπαξ βοηθήματος είναι οι μέτοχοι του Ε.ΛΟ.Α.Σ., που απομακρύνονται από τις τάξεις του Στρατού, μετά την συμπλήρωση 1θετούς συμμετοχής στο Ταμείο και σε περίπτωση θανάτου αυτών, οι οικογένειες τους. 3) Το εφάπαξ βοήθημα ισούται με το άθροισμα του βασικού μισθού, του επιδόματος χρόνου υπηρεσίας, του επιδόματος εξομάλυνσης μισθολογικών διαφορών (το μέγιστο ποσό που έλαβε ως εν ενεργεία ο μέτοχος), του επιδόματος ειδικής απασχόλησης, και ποσού 176 για στρατιωτικούς μέχρι και τον διοικητικό βαθμό του Σ/χη και του επιδόματος θέσης υψηλής ευθύνης για στρατιωτικούς μέχρι από τον διοικητικό βαθμό του Ταξιάρχου και άνω που έλαβε ο μέτοχος την ημέρα εξόδου του πολλαπλασιαζόμενου επί των αριθμό των ετών συμμετοχής του στο Ταμείο. Για χρόνο μικρότερο του έτους υπολογίζεται ανάλογο ποσοστό. Χρόνος - 18-
μικρότερος ή ίσος του δεκαπενθημέρου λογίζεται ως πλήρης μήνας, μικρότερος δε του δεκαπενθημέρου δεν υπολογίζεται. Ως χρόνος έναρξης μετοχικής σχέσης λογίζεται η πρώτη μέρα εισόδου στο στράτευμα και ως χρόνος λήξης μετοχικής σχέσης λογίζεται η τελευταία μέρα του μήνα που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως η διοικητική πράξη της αποστρατείας. 4) Οι μέτοχοι που δεν έχουν συμπληρώσει 10 χρόνια συμμετοχής στο Ταμείο, δε δικαιούνται του εφάπαξ βοηθήματος. Στην περίπτωση αυτή όμως δικαιούνται να πάρουν πίσω άτοκα τις κρατήσεις που κατέβαλαν, ως πάγια δικαιώματα. 5) Οι παραιτούμενοι, οι τιθέμενοι σε απόταξη και οι οριστικώς εξερχόμενοι του στρατεύματος συνέπεια καταδίκης,μετά ή άνευ εκπτώσεως του βαθμού τους, δικαιούνται εφάπαξ βοηθήματος μόνο εφόσον δικαιωθούν συντάξεως από το Δημόσιο. Οι μη δικαιούμενοι συντάξεως λαμβάνουν ατόκως τις πράγματι καταβληθείσες εισφορές. 6) Για τους μετόχους που αποβιώνουν ή φονεύονται ή εξαφανίζονται σε πόλεμο ή σε διατεταγμένη υπηρεσία σε ειρηνική περίοδο και οι οποίοι δεν έχουν συμπληρώσει 25 χρόνια συμμετοχής στο Ταμείο, το εφάπαξ βοήθημα που καταβάλλεται στις οικογένειες αυτών, προσαυξάνεται ως ακολούθως: α) Για συμμετοχή μέχρι 15 ετών, κατά ποσοστό 30%. β) Για συμμετοχή άνω των 15 ετών και μέχρι 20 ετών, κατά ποσοστό 25%. γ) Για συμμετοχή άνω των 20 ετών και μέχρι 25 ετών, κατά ποσοστό 20%. Στις παραπάνω περιπτώσεις το βοήθημα δεν μπορεί να είναι ούτε μικρότερο των 15 ετών, ούτε μεγαλύτερο των 25 ετών. 7) Για τους μετόχους που απομακρύνονται από το Στράτευμα, λόγω σωματικής ανικανότητας ή πεθαίνουν όχι σε διατεταγμένη υπηρεσία και οι οποίοι δεν έχουν συμπληρώσει 20 έτη συμμετοχή στο Ταμείο, το βοήθημα αυτό προσαυξάνεται ως ακολούθως: α) Για συμμετοχή μέχρι 10 ετών, κατά ποσοστό 20%. β) Για συμμετοχή άνω των 10 ετών και μέχρι 15 ετών, κατά ποσοστό 15%. γ) Για συμμετοχή άνω των 15 ετών και μέχρι 20 ετών, κατά ποσοστό 10%. - 19-
Στις παραπάνω περιπτώσεις το βοήθημα δεν μπορεί να είναι ούτε μικρότερο των 10 ετών, ούτε μεγαλύτερο των 20 ετών. 1.7.2 Ειδικός λογαριασμός χρηματικής αρωγής οικογενειών Στρατιωτικών (ΕΛΧΑΟΣ) Ο ΕΛΧΑΟΣ συστάθηκε και λειτουργεί, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 354/76 και την Φ.870/220668/20-1-77 απόφαση του κ. ΥΕΘΑ, στον Ε.ΛΟ.Α.Σ., ως ανεξάρτητος λογαριασμός. Σκοπός του λογαριασμού είναι η εφάπαξ χρηματική αρωγή στις οικογένειες των στρατιωτικών που φονεύονται, πεθαίνουν ή εξαφανίζονται σε διατεταγμένη ή μη υπηρεσία, σε καιρό ειρήνης και εφόσον δε δικαιούνται πολεμικής σύνταξης. Το ύψος της χορηγούμενης εφάπαξ χρηματικής αρωγής εξαρτάται: α) Από τον τρόπο θανάτου του στρατιωτικού, εάν δηλαδή φονεύθηκε, απεβίωσε ή εξαφανίσθηκε σε διατεταγμένη ή μη υπηρεσία. β) Από το βαθμό που έφερε ο στρατιωτικός κατά την ημέρα του θανάτου ή της εξαφάνισής του. Από 1-1-2005 τα ποσά που ισχύουν για κάθε κατηγορία και βαθμό των στρατιωτικών, είναι: - 20-
Πίνακας 1.6: Βαθμοί στρατιωτικών και χρηματική αρωγή Α/Α ΒΑΘΜΟΣ ΘΑΝΟΝΤΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥ ΠΟΣΟ ΧΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΣΟ ΧΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΑΡΩΓΗΣ ΓΙΑ ΑΡΩΓΗΣ ΓΙΑ ΘΑΝΟΝΤΕΣ ΣΕ ΘΑΝΟΝΤΕΣ ΣΕ ΜΗ ΔΙΑΤΕΤΑΓΜΕΝΗ ΔΙΑΤΕΤΑΓΜΕΝΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΥΠΗΡΕΣΙΑ 1 Οικογένειες Ανωτάτων Αξ/κών 18.994 13.5076 2 Οικογένειες Ανωτέρων Αξ/κών 17.809 6 12.4576 3 Οικογένειες Κατωτέρων Α/ξκών 15.408 6 10.372 6 Οικογένειες Ανθ/στών - 4 Υπξ/κών και Μαθητών Παραγωγικών Σχολών 13.0576 8.321 6 Πηγή: www.mts-mod.gr Με τη Φ. 952/5/710653/1-4-2Θ03/ΓΓΟΣΑΕ/ΓΔΟΣ/ΔΟΙ (ΦΕΚ Β'432) Απόφαση κ. ΥΦΕΘΑ καθορίσθηκε η χορήγηση ετήσιας οικονομικής ενίσχυσης στα ορφανά τέκνα θανόντων στρατιωτικών από τον ειδικό λογαριασμό ΕΛΧΑΟΣ. Το ύψος της παραπάνω οικονομικής ενίσχυσης έχει καθορισθεί σε ένα βασικό μισθό Αοχαγού για κάθε ανήλικο τέκνο καθώς και για κάθε ενήλικο άγαμο, μέχρι την ηλικία των 25 ετών, εφόσον το τελευταίο αποδεδειγμένα φοιτά σε οποιασδήποτε βαθμίδας εκπαιδευτικό ίδρυμα της ημεδαπής ή αλλοδαπής ή υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία, ανεξάρτητα αν αναγνωρίζεται ως προστατευόμενο μέλος της οικογένειας. Ειδικός λογαριασμός χρηματικής αρωγής οικογενειών ιπταμένων, αλεξιπτωτιστών, υποβρυχίων καταστροφέων και πληρώματα υποβρυχίων (ΕΛΧΑ01ΑΥ). Ο ΕΛΧΑΟΙΑΥ συστάθηκε και λειτουργεί, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 7 του Ν. 788/78 και την Φ.872/227863/13-9-78 απόφαση ΥΕΘΑ, στα Ταμεία Αλληλοβοήθειας των Ε.Δ., ως ανεξάρτητος λογαριασμός. Σκοπός του λογαριασμού είναι η εφάπαξ χρηματική αρωγή στις οικογένειες των φονευμένων, θνησκόντων ή εξαφανιζόμενων σε διατεταγμένη πτήση, πτώση ή κατάδυση, ιπταμένων, αλεξιπτωτιστών, υποβρυχίων καταστροφέων και πληρωμάτων υποβρυχίων. Το ύψος της χρηματικής -21 -
αρωγής υπολογίζεται, για μεν τις οικογένειες των χειριστών, στο καταβαλλόμενο ανώτερο πτητικό επίδομα Β Γ κατηγορίας, για δε τις οικογένειες των λοιπών ιπταμένων (πληρωμάτων), των αλεξιπτωτιστών, των υποβρυχίων καταστροφέων και των πληρωμάτων υποβρυχίων, στο ανώτερο πτητικό επίδομα Δ1' κατηγορίας. Αυτό ανέρχεται σε: α) Έξι (6) πτητικά εξάμηνα για τη σύζυγο, β) Έξι (6) πτητικά εξάμηνα για κάθε παιδί. γ)έ ξι (6) πτητικά εξάμηνα για την πατρική οικογένεια. Σύμφωνα με τη Φ.952/12/41438α/Σ. 1603/29-12-2000 απόφαση ΥΦΕΘΑ το προκύπτον ποσό της εφάπαξ χρηματικής αρωγής αυξάνεται από 1-1-2001 κατά ποσοστό 20% (δηλ. 57.883,98 ή 32.157,72 ) ανάλογα με την κατηγορία Β' ή Δ'. Με τη Φ. 950/8/28524/Σ.97/15-02-2002 (ΦΕΚ Β' 250) Απόφαση κ. ΥΦΕΘΑ καθορίσθηκε η χορήγηση ετήσιας οικονομικής ενίσχυσης στα ορφανά τέκνα θανόντων σε διατεταγμένη υπηρεσία Ιπταμένων-Αλεξιπτωτιστών, Υποβρυχίων Καταστροφών και Πληρωμάτων Υποβρυχίων από τον ειδικό λογαριασμό ΕΛΧΑΟΙΑΥ. Το ύψος της παραπάνω οικονομικής ενίσχυσης έχει καθορισθεί σε δύο βασικούς μισθούς Λοχαγού για κάθε ανήλικο τέκνο καθώς και για κάθε ενήλικο που γεννήθηκε από το 1976 και μετά μέχρι την ηλικία των είκοσι πέντε ετών, εφόσον το τελευταίο φοιτά σε οποιαδήποτε βαθμίδας εκπαιδευτικό ίδρυμα της ημεδαπής ή αλλοδαπής ή υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία ανεξάρτητα αν αναγνωρίζεται ως προστατευόμενο μέλος της οικογένεια. - 2 2 -
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΜΕΤΟΧΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 2.1 Μερίσματα Το ΜΤΣ ιδρύθηκε το 1852 με κύρια αποστολή την απονομή μερίσματος στους απόστρατους αξιωματικούς και μετά το θάνατό τους στους νόμιμους διαδόχους αυτών. Λειτουργεί με βάση το διανεμητικό σύστημα, σύμφωνα με το οποίο διανέμονται κατ' έτος στους δικαιούχους τα καθαρά έσοδα του προηγούμενου έτους (άρθρο 3, Ν. 559/1937, ΦΕΚ 107). Κατά την τελευταία πενταετία το Ταμείο αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα ρευστότητας, τα οποία έχουν κατ' επανάληψη επισημανθεί και τα οποία οφείλονται στους κατωτέρω εξωγενείς παράγοντες: α. Η σχέση εργαζομένων προς συνταξιούχους είναι ήδη προβληματική, με τάση περαιτέρω επιδείνωσής της στο μέλλον. Η σημερινή αναλογία και η αριθμητική δύναμη είναι: Πίνακας 2.1: Αναλογία Εργαζόμενων - Συνταξιούχων ΚΛΑΔΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟΙ ΣΥΝΟΛΟ ΑΝΑΛΟΓΙΑ Σ.Ξ 48.877 22.526 71.403 2,16:1 ΕΛ.ΑΣ 34.396 38.934 73.330 0,88:1 ΣΥΝΟΛΟ 83.273 61.460 144.733 1,35:1 Πηγή: www.mts-mod.gr Από τον Στρατό στο Ταμείο ασφαλίζεται το Μόνιμο Στρατιωτικό Προσωπικό καθώς και οι Εθελοντές 5ετούς και Μακράς Θητείας όπως επίσης και οι ΕΠΟΠ. Από την ΕΛΑΣ το μόνιμο προσωπικό της πρώην Χωροφυλακής και το Αστυνομικό Προσωπικό - 2 3 -
που εισέρχεται κατ' έτος στην ΕΛΑΣ σε ποσοστό 68% (το υπόλοιπο 32% ασφαλίζεται στο ΜΤΠΥ). β. Τα συνολικά έσοδα του ΜΤΣ παρουσιάζουν υστέρηση κατά τα τελευταία χρόνια κυρίως δε τα προερχόμενα από κοινωνικούς πόρους λόγω καθυστέρησης ή αναστολής εκτέλεσης εξοπλιστικών προγραμμάτων και της περιορισμένης συμμετοχής της ΕΛ.ΑΣ στους πόρους αυτούς. Πίνακας 2.2: Έσοδα Σ.Ξ ΕΛΑΣ ΣΥΝΟΛΟ Εισφορές Εργαζομένων Κρατήσεις Υπέρ ΒΕΑ Επιχειρηματικές Δράστη ριότητες 38.814.729 27.856.103 66.670.832 12.680.958 11.402.256 24.083.214 7.155.660 7.155.660 14.311.320 Κοινωνικοί Πόροι 27.830.190 5.386.216 33.216.406 ΣΥΝΟΛΟ 86.481.537 51.800.235 138.281.772 Πηγή: www.mts-mod.gr Πρέπει να σημειωθεί ότι από 1/1/2010 έσοδα από ασφαλιστικές εισφορές (ύψους 78.158.430 για το έτος 2010) των μετόχων παρακρατούνται από το Υπουργείο Οικονομικών για συμψηφισμό με την υφιστάμενη οφειλή του ΜΤΣ από την κάλυψη της καταβολής μερίσματος. γ. Το καταβαλλόμενο κατ' έτος μέρισμα παρουσιάζει έντονα αυξητική τάση ακόμη και στα έτη κατά τα οποία δεν χορηγήθηκε αύξηση του καταβαλλόμενου στους δικαιούχους μερίσματος. Η αύξηση αυτή οφείλεται στους παρακάτω λόγους: > Κατά τα τελευταία έτη ο αριθμός των νέων μερισματούχων παρουσίασε αλματώδη αύξηση, λόγω μεγάλου αριθμού αποστρατειών. Το αποτέλεσμα της αύξησης αυτής - 24-
είναι η σημαντική υποχρεωτική διόγκωση του ύψους του μερίσματος που καταβάλλει το Ταμείο (Νέοι μερισματούχοι 2004: 965, 2009: 4.821). Πίνακας 2.3: Μερίσματα ΕΤΟΣ ΝΕΟΙ ΜΕΡΙΣΜΑΤΟΥΧΟΙ ΣΞ ΕΛΑΣ 2004 965 371 594 2005 895 386 509 2006 1.464 567 897 2007 2.158 618 1.540 2008 3.569 1.098 2.471 2009 4.821 1.824 2.997 Πηγή: www.mts-mod.gr > Μετά την έκδοση των νόμων 2838/2000 και 3016/2002 βάσει των οποίων χορηγήθηκαν μισθολογικές προαγωγές στους εν ενεργεία μετόχους, τα χορηγούμενα μερίσματα, είναι συνάρτηση του μισθολογικού βαθμού που κατείχε στην ενέργεια ο μερισματούχος και αφορούν πλέον σε μερίσματα πολύ υψηλότερων βαθμών. > Στις χορηγηθείσες αυξήσεις μερίσματος πέραν της εισοδηματικής πολιτικής και σε συνολικό ποσοστό 61% από τα έτη 2001 έως και 2006. - 2 5 -
Πίνακας 2.4: Αυξήσεις ΕΤΟΣ ΑΥΞΗΣΗ 2001 9% 2002 12% 2003 14% 2004 15% 2005 8% 2006 3% Πηγή: www.mts-mod.gr > Λόγω του προβλήματος ρευστότητας μετά την εξάντληση των ρευστών διαθεσίμων κατά το έτος 2007-2008 και της αδυναμίας του Ταμείου να καταβάλει το μέρισμα, το Υπουργείο Οικονομικών κάλυψε την καταβολή του μερίσματος έτους 2009 και έτους 2010 στους 60.000 μερισματούχους του Ταμείου, και από την καταβολή των μερισμάτων έτους 2009 και έτους 2010 (συνυπολογιζομένων και των χορηγήσεων για το μέρισμα του 2011), το ΜΤΣ θα οφείλει στο Υπ. Οικονομικών συνολικά το ποσό των 190.000.000 ευρώ (αναρτήθηκε στο: www.mts-mod.gr). Σύμφωνα με το Φ.900α/8667/12021/12 με θέμα «Έσοδα φορέων κοινωνικής ασφάλισης των στρατιωτικών και πολιτικών υπαλλήλων του στρατού που εποπτεύονται από το Υπουργείο Εθνικής Αμυνας», παρατίθενται τα παρακάτω στοιχεία (αναρτήθηκε στο: www.mod.gr): α. Το Μετοχικό Ταμείο Στρατού (ΜΤΣ) δε λαμβάνει κρατικές επιχορηγήσεις από τον Κρατικό Προϋπολογισμό και δεν προβλέπεται η επιχορήγησή του από τη νομοθεσία του. β. Η εξέλιξη των εσόδων του ΜΤΣ, κατά τη δεκαετία 2000-2010, έχει ως εξής: -26-
Πίνακας 2.5: Εξέλιξη των εσόδων του ΜΤΣ, κατά τη δεκαετία 2000-2010 ΕΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΕΙΣΦΟΡΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΛΟΙΠΑ ΕΣΟΔΑ ΣΥΝΟΛΟ 2000 34.609.781 40.042.582 9.870.902 7.573.438 92.096.703 2001 44.101.529 44.363.559 6.284.381 8.009.913 102.759.382 2002 72.730.156 51.817.607 6.394.532 8.714.534 139.656.829 2003 46.750.042 58.756.905 3.756.742 9.739.539 119.003.228 2004 45.349.971 65.111.982 4.117.784 13.309.273 127.889.010 2005 39.674.983 67.320.950 2.671.983 14.743.735 124.411.651 2006 57.669.014 73.952.137 2.318.574 22.269.345 156.209.070 2007 40.825.902 77.205.017 4.467.801 21.906.953 144.405.673 2008 60.053.384 83.450.062 2.042.508 16.014.346 161.560.300 2009 47.842.516 93.541.640 1.493.903 20.444.472 163.322.531 2010 33.684.441 90.763.274 1.149.729 13.254.439 138.851.883 γ. Το Ταμείο Αρωγής Μονίμων Πολιτικών Υπαλλήλων (ΤΑΜΠΥ) δεν επιχορηγήθηκε την προηγούμενη ΙΟετία από τον Κρατικό Προϋπολογισμό, - 27-
δεδομένου ότι δεν προβλέπεται και στη νομοθεσία του Ταμείου, δεν χορηγεί σύνταξη ούτε καλύπτει υγειονομικά τους ασφαλισμένους του, ενώ τα έσοδα του Κοινωνικού Προϋπολογισμού της τελευταίας ΙΟετίας εμπεριέχονται στις Ετήσιες Δημόσιες Εκδόσεις του Κοινωνικού Προϋπολογισμού της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικών Ασφαλίσεων του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης. δ. Το Ταμείο Αλληλοβοήθειας Υπαλλήλων Μετοχικού Ταμείου Στρατού (ΤΑΥΜΤΣ) δε λαμβάνει κρατικές επιχορηγήσεις από τον Κρατικό Προϋπολογισμό και δεν προβλέπεται η επιχορήγησή του από τη νομοθεσία του. ε. Η εξέλιξη των εσόδων του ΤΑΥΜΤΣ κατά τη δεκαετία 2000-2010 έχει ως εξής: Πίνακας 2.6: Εξέλιξη των εσόδων του ΤΑΥΜΤΣ κατά τη δεκαετία 2000-2010 ΕΤΟΣ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΕΙΣΦΟΡΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΝΟΛΟ 2000 448.058,10 256.246,28 704.304,38 2001 426.973,97 243.687,84 670.661,81 2002 539.456,95 201.393,15 740.850,10 2003 566.379,46 187.621,89 754.001,35 2004 672.377,29 170.727,16 843.104,45 2005 481.032 171.819,80 652.851,80 2006 792.069,82 196.866,24 988.936,06 2007 838.612,58 215.558,15 1.054.170,73 2008 1.001.786,08 224.142,30 1.225.928,38 2009 914.653,75 227.477,95 1.142.131,70 2010 768.844,70 178.542,15 947.386,85 Στρατού. Παρακάτω παρουσιάζεται αναλυτικά το χαρτοφυλάκιο του Μετοχικού Ταμείου - 2 8 -
Πίνακας 2.7: Το Χαρτοφυλάκιο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού ΜΕΤΟΧΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΣΤΡΑΤΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΑΝΕΙΩΝ και ΚΙΝΗΤΩΝ ΑΞΙΩΝ Χ Α Ρ Τ Ο Φ Υ Λ Α Κ Ι Ο ΕΠΩΝΥΜΙΑ ΤΕΜΑΧΙΑ ΜΕΣΗ ΤΙΜΗ ΚΤΗΣΗΣ ΑΕΙΑ ΚΤΗΣΗΣ ΕΤΟΣ ΚΤΗΣΗΣ ΤΙΜΗ ΚΛΕΙΣΙΜΑΤΟΣ 14/07/11 ΑΞΙΑ 14/07/11 ΚΕΡΔΟΣ ή ΖΗΜΙΑ Α.Τ.Ε,1' 1 53.555 42,937600 2.299.523,17 2000 0,67 35.881,85-98.44% Γ.Τ.Ε. 599,648 93,357140 55,981.422,29 ξίι. *-1998 0,86 515.697,28-99,08% Δ.Ε.Η. 1 108.460 12.110 1.313.450,60 2001 9,09 985.901,40-24.94% Ε,Τ.Ε 387,014 13,599 7.193.073,39 1998 4,36 1. 6 67. 381,04-70,50% ΕΛ.ΠΕ 108,225 5,690 615.800,25 1998 6,20 670.995,00 8,96% MOTOR OIL 54.560 8.497 463.596,32 2001 7,63 416.292,80 10,20% Ο.Τ.Ε 69.322 15.673 1.086 483,71 1996 5,83 404.147,26 62,80% TAX, ΤΑΜ. 509 12,500 6.362,50 2006-2.30 1.170.70-81.60% 1 1Μίΐά το reverse sott «Epe αναλογία 10/1) Έτος τελευταίας κτήσης ΣΥΝΟΛΟ 68.964.712,22 4.717.467.33 93.16% ΑΜΟΙΒΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ALPHA TRUST (Αγορά 09/08/02) Τιμή εξαγοράς 14/07/11 ALPHA TRUST NEWSTRATEGYΜΕΤΟΧΙΚΟΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ 172.868.5951 5,09295 880.411.00 4,5597 788.228,93 10.47% ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ 5.505,696,26 Πηγή: Παδούβας, (2011) -29-
2.2 ΣΐΗίεριντί οικονομική κατάσταση Προκειμένου να προσδιοριστεί το ύψος του μερίσματος 2011 τίθενται υπ όψη του ΔΣ/ΜΤΣ το σύνολο των εσόδων και εξόδων, τα οποία προϋπολογίζονται με βάση τα στοιχεία του εννιαμήνου ως εξής: Πίνακας 2.8 Έσοδα 1) Κοινωνικοί Πόροι (4% των κρατήσεων από δαπάνες, άχρηστο υλικό, κρατήσεις εργατοτεχνικού προσωπικού, παράβολα, λοιπά έσοδα). Το ύψος του εσόδου αυτού προ βλέπεται να ανέλθει κατά προσέγγιση το 2010 σε 30.000.000 ευρώ 2) Ασφαλιστικές εισφορές (4% των κρατήσεων εκ της μισθοδοσίας του Στρατού και της Χωροφυλακής, κρατήσεις για προικοδότη και για αναγνώριση γάμου).το ύψος του εσόδου αυτού προβλέπεται να ανέλθει κατά προσέγγιση το 2010 σε 10.000.000 ευρώ 3) Επιχειρηματική δραστηριότητα (Μισθώματα, κοινόχρηστα, τόκοι από τα διαθέσιμα και εκ του αχρήστου υλικού, μερίσματα μετοχών κλπ). Το έσοδο αυτό προβλέπεται να ανέλθει το 2010 κατά προσέγγιση λόγω της παρακράτησης και του συμψηφισμού από το Υπ. Οικονομικών των ασφαλιστικών εισφορών από 1/1/2010 (συνολικό ποσό 80.000.000 περίπου) σε Ή τοι σύνολο εσόδων για το έτος 2010 14.320.000 ευρώ 54.320.000 Ευρώ Πηγή: www.aneaed.gr -30-
Πίνακας 2.9 Έξοδα (Εκτός του μερίσματος) 1) Ασφαλιστικές Παροχές (βοηθήματα επαγγελματικής αυτοτέλειας και βοηθήματα λόγω θανάτου, μερίσματα νεοεγγραφόμενων). Το ύψος του εξόδου αυτού προβλέπεται να ανέλθει κατά προσέγγιση το έτος 2010 σε 31.000.000 ευρώ 2) Διοικητικά έξοδα (αμοιβές προσωπικού, συντάξεις, αμοιβές νομικών). Το ύψος του εξόδου αυτού προβλέπεται να ανέλθει κατά προσέγγιση το έτος 2010 σε 7.390.000 ευρώ 3) Δαπάνες Λειτουργίας (Λειτουργικές δαπάνες, Κοινόχρηστες). Το ύψος του εξόδου αυτού θα ανέλθει κατά προσέγγιση το έτος 2010 σε 290.000 ευρώ 4) Διαχειριστικές δαπάνες (φόροι, τέλη, προμήθειες τραπεζών κλπ). Το ύψος του εξόδου 640.000 ευρώ αυτού θα ανέλθει κατά προσέγγιση το έτος 2009 σε 5) Αποσβέσεις Παγίων 2.200.000 ευρώ Σύνολο εξόδων και μειώσεων 41.520.000 Ευρώ Πηγή: www.aneaed.gr Διαφορά εσόδων - εξόδων (καθαρά έσοδα προς διανομή) 54.320.000 Ευρώ - 41.520.000 Ευρώ = 12.800.000 Ευρώ Σημειώνεται ότι η μικρή αυτή θετική διαφορά θα απορροφηθεί /υποχρεωτικά από το υφιστάμενο έλλειμμα του Ταμείου μειώνοντας το κατά το ποσό αυτό, το οποίο με 31/12/2009 ανέρχεται σε 252.976.805. Για τη χορήγηση μερίσματος κατά τη διάρκεια του έτους 2011 ίσου (χωρίς αύξηση) με αυτό που καταβλήθηκε το 2010, χρειάζεται ποσό 175.000.000 ευρώ περίπου, δηλαδή 43.750.000 ευρώ * 4 τρίμηνα. Το συνολικό αποσβεστέο Μέρισμα (έλλειμμα) έτους 2008 (απολογισμός 2009) που βαρύνει τη χρήση 2010 ανέρχεται στο ποσό των -31 -
252.976.805 ευρώ. Το ποσό αυτό προήλθε από την άθροιση των ανοιγμάτων των ετών 2004 έως 2009 τα οποία δημιουργήθηκαν από την διαφορά μεταξύ των καθαρών εσόδων τα οποία έπρεπε να διανεμηθούν ως μέρισμα συνυπολογιζόμενης της υπέρ ΒΕΑ είσπραξης στους μερισματούχους (διανεμητέα έσοδα) και του ποσού του μερίσματος που τελικά διανεμήθηκε (αναρτήθηκε στο www.aneaed.gr). ως εξής: Η Οικονομική κατάσταση του Μετοχικού Ταμείου Στρατού στις 06/12/2010 έχει Πίνακας 2.10: Οικονομική κατάσταση του Μετοχικού Ταμείου Στρατού ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΛΛΑΔΟΣ 6.022.670 ΓΤΕ 5.720.943 ETE 5.756 ΕΤΕ/ΔΙΑΧ. ΠΑΡΑΒΟΛΩΝ 151.529 ΣΥΝΟΛΟ 11.900.898 Πηγή: www.aneaed.gr Οι τρέχουσες υποχρεώσεις του Ταμείου συνοψίζονται στον ακόλουθο πίνακα. - 32-
Πίνακας 2.11: Τρέχουσες υποχρεώσεις του ΜΤΣ προς τους δικαιούχους του (έως το Α τρίμηνο 2011) Οφειλή προς Υπουργείο Οικονομικών για την κάλυψη και καταβολή του Μερίσματος Δ' Τριμήνου 2009 και Α',Β',Γ' και Δ' τριμήνου 2010 και Α' τριμήνου 2011 (μετά τον συμψηφισμό ασφαλ. εισφ. Ιαν. 2010-1αν. 2011) 146.572.692 Για δικαιούχους ΒΕΑ Αιτήσεις Οκτ. 2008-Ιαν 2011 170.000.000 Για δικαιούχους Βοηθήματος Θανάτου αιτήσεις Ιουλ 2010- Ιαν 2011 Για δικαιώματα ΕΚΟΕΜΣ και τόκους ετών 2006,2007, 2008, 2009,2010 και Α' τριμήνου 2011 1.750.000 39.898.484 Για δικαιώματα Ν1ΜΤΣ 2008,2009, 2010 και Α' Τρίμηνο 2011 9.630.479 Για δικαιώματα της ΕΑΑΣ 2009, 2010 και Α' τριμήνου 2011 2.254.301 Οφειλή προς ΕΛΟΑΣ 10.452.203 Μέρισμα Β' Τριμήνου 2011 16.726.232 Σύνολο 397.284.391 Πηγή: www.mts-mod.gr Καθώς έχει διαπιστωθεί πως το Μετοχικό Ταμείο Στρατού αντιμετωπίζει πολλές και σημαντικές δυσκολίες, έχουν προταθεί μέτρα για την επίλυση των προβλημάτων αυτών. Τα μέτρα αυτά, των οποίων αναμένεται η θεσμοθέτησή τους, αναφέρονται παρακάτω: > Σχέδιο Νόμου περί καθιέρωσης εργοδοτικής εισφοράς του Δημοσίου κατ' αναλογία σχετικών διατάξεων. > Σχέδιο Νόμου για περικοπή του Βοηθήματος Θανάτου από 15 σε 10 μηνιαία μερίσματα. > Σχέδιο Νόμου περί χορήγησης ποσοστού μερίσματος στις ορφανικές οικογένειες - 33-
Τα μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί και θα οδηγήσουν το Ταμείο σε σταθεροποίηση, εξυγίανση, ανάπτυξη, σε εξόφληση των υποχρεώσεών του και βελτίωση της βιωσιμότητάς του, είναι τα εξής: 1. Έχει υπογραφεί η με αριθμ. Φ.951.1/13/682259/Σ.82 / 2011 ΚΥΑ περί αυξήσεως της ασφαλιστικής εισφοράς των μετόχων κατά μία ποσοστιαία μονάδα, ήτοι από 4% σε 5%. 2. Έχει εκδοθεί η με αριθμ. Φ.951.1/1/682193/ Σ.61/05.01.2011 Απόφαση του κ. ΥΕΘΑ για μείωση του χορηγούμενου μερίσματος έτους 2011 σε ποσοστό 25% έναντι του χορηγηθέντος το έτος 2010. Η υλοποίηση των μέτρων αυτών προβλέπεται να οδηγήσει σε εξυγίανση και βιωσιμότητα το Ταμείο από το έτος 2012, αλλά έως ότου επέλθει η ανάκαμψη και προκειμένου το Ταμείο να είναι σε θέση να εξοφλήσει τις συσσωρευμένες υποχρεώσεις του και να συνεχιστεί η καταβολή του μερίσματος στους 60.000 μερισματούχους του, έχει προταθεί και είναι αναγκαίο να γίνει διακανονισμός της αποπληρωμής του συνολικού χρέους του ΜΤΣ προς το Υπουργείο Οικονομικών του ήδη υφιστάμενου και εκτιμώμενου να ανέλθει με 31/12/2011 στο ποσό των 190.000.000 ευρώ, σε βάθος μιας εικοσαετίας ως εξής: Πίνακας 2.12: Ετήσια Αποπληρωμή ΕΤΗΣΙΑ ΑΠΟΠΛΗΡΩΜΗ ΑΠΟΠΛΗΡΩΜΗ 5ΕΤΙΑΣ 1η 5ετία 5.000.000,00 6 25.000.000,006 2η 5ετία 10.000.000,00 6 50.000.000,006 3η 5ετία 9.000.000,00 6 45.000.000,006 4η 5ετία 10.000.000,00 6 τα 2 πρώτα χρόνια και 1/3 υπολοίπου τα 3 τελευταία χρόνια 70.000.000,006 περίπου Πηγή: www.mts-mod.gr - 3 4 -
Στο σημείο αυτό αναφέρεται ότι από το ανωτέρω οφειλόμενο ποσό προς διακανονισμό αποπληρωμής θα προταθεί να συμψηφιστούν τα κατωτέρω ποσά, τα οποία διεκδικεί το ΜΤΣ από το Υπουργείο Οικονομικών: > Ποσό 4.800.000 ευρώ που αφορά το ποσό του μερίσματος των αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης. > Ποσό 4.384.256,43 ευρώ το οποίο αφορά απαίτηση του ΜΤΣ από το ελληνικό Δημόσιο και είναι υπόλοιπο αρχικής επιχορήγησης, έτους 1992. > Ποσό 8.693.000 ευρώ που αφορά σε φόρους μισθωμάτων του Κεντρικού Μεγάρου ΜΤΣ που έχουν ήδη κριθεί από το ΣτΕ μη νόμιμοι και προέκυψε υποχρέωση επιστροφής του. Επιπλέον, οι υποχρεώσεις για ΒΟΕΑ ανέρχονται σε 170 εκ. και οφείλεται σε εκκρεμούσες αιτήσεις από τον Οκτώβριο 2008. Έχει μελετηθεί και προταθεί ο διαχωρισμός του Λογαριασμού ΒΟΕΑ από το ΜΤΣ και η λειτουργία του ως Ειδικού Λογαριασμού όπως ο ΕΚΟΕΜΣ: > Βασική αιτία του μεγάλου αριθμού των εκκρεμουσών αιτήσεων (περίπου 12.500) οφείλεται στο δικαίωμα θεμελίωσης του ΒΟΕΑ από τα 18 έτη που λειτουργεί από το έτος 2001. Ήδη και από τον Οκτώβριο 2010 με σχετική ΚΥΑ η ηλικία θεμελίωσης δικαιώματος ΒΟΕΑ προσδιορίσθηκε στο 25 έτος με αποτέλεσμα τον σημαντικό περιορισμό των κατά μήνα υποβαλλομένων αιτήσεων. > Για το ΒΟΕΑ δρομολογείται η έναρξη καταβολής μέρους αυτών εντός του Α' εξαμήνου 2011 με δεύτερη καταβολή στο Β'εξάμηνο 2011 και από το 2012 εκτιμάται να καταβάλλεται κάθε δίμηνο. > Θα επιδιωχθεί εντός του 2012 λήψη Τραπεζικού Δανείου περίπου 50 εκ για ταχύτερη και εντός 3ετίας εξυπηρέτηση όλων των αιτήσεων. > Υπόψη ότι ο Λογαριασμός ΒΟΕΑ έχει καταστεί από μόνος του ελλειμματικός και κυρίως την τελευταία ΙΟετία διότι το κεφάλαιο που σχηματίζεται από τις εισφορές - 3 5 -
ανατοκιζόμενο μηνιαίως υπολείπεται του ποσού του καταβαλλόμενου ΒΟΕΑ κατά 30% περίπου. Βασικός στόχος είναι και θα παραμείνει η ενοποίηση όλων των Μετοχικών Ταμείων. Οι επόμενοι στόχοι του ΜΤΣ προς την κατεύθυνση της εξυγίανσης του είναι: > Η υποβολή σχεδίου νόμου για την κατανομή των κοινωνικών πόρων από το ΥΠΕΘΑ στα Μ.Τ των Κλάδων ανάλογα με τον αριθμό των ασφαλισμένων τους. > Η υποβολή σχεδίου νόμου, ώστε η Εισφορά Αλληλεγγύης Συνταξιούχων επί των συντάξεων που χορηγούνται από το Δημόσιο στους μερισματούχους του ΜΤΣ να περιέλθει σε ένα ποσοστό 30-50% για ορισμένο διάστημα στο ΜΤΣ και μόνο για την εξυπηρέτηση των χρεών του. Τα ανωτέρω μέτρα με μία ακόμη δέσμη δώδεκα συμπληρωματικών μέτρων που αποσκοπούν στην ενίσχυση των εσόδων, τα οποία έχουν μελετηθεί και αξιολογηθεί για την αποτελεσματικότητά τους, αναμένεται να οδηγήσουν το ΜΤΣ σε εξυγίανση και βιώσιμη πλέον πορεία μακροχρόνια (αναρτήθηκε στο: www.mts-mod.gr). Στον πίνακα 2.8 παρουσιάζεται η κατάσταση αιτημάτων για χορήγηση βοηθήματος επαγγελματικής αυτοτέλειας την περίοδο Οκτώβριος 2008 - Μάρτιος 2011 και στον πίνακα 2.9 οι εισπραχθείσες Κρατήσεις - Χορηγήσεις Βοηθήματος Οικογενειακής και Επαγγελματικής Αυτοτέλειας από το 1999 έως το 2010. - 36-
Πίνακας 2.13: Κατάσταση αιτημάτων για χορήγηση βοηθήματος επαγγελματικής αυτοτέλειας (περίοδος 2008-2011) Μ ήνας/έ τος υποβολής αιτημάτω ν Α ριθμός αιτημάτω ν Α ριθμός ικανοποιηθέντω ν αιτημάτω ν Οκτώβριος 2008 392 71 Ν οέμβριος 2008 381 58 Δεκέμβριος 2008 346 45 Ιανουάριος 2009 499 51 Φεβρουάριος 2009 441 59 Μάριος 2009 548 67 Απρίλιος 2009 505 61 Μ άιος 2009 431 31 Ιούνιος 2009 396 46 Ιούλιος 2009 410 31 Αύγουστος 2009 371 27 Σεπτέμβριος 2009 317 22 Οκτώβριος 2009 366 25 Ν οέμβριος 2009 329 25 Δεκέμβριος 2009 325 6 Ιανουάριος 2010 499 22 Φ εβρουάριος 2010 600 14 Μάρτιος 2010 732 2 Απρίλιος 2010 838 Μ άιος 2010 690 Ιούνιος 2010 972 Ιούλιος 2010 897 Α ύγουστος 2010 711 Σεπτέμβριος 2010 80 Οκτώβριος 2010 70 Ν οέμβριος 2010 84 Δεκέμβριος 2010 67 Ιανουάριος 2011 78 Φ εβρουάριος 2011 58 Μ άρτιος 2011 70 Σύνολο 12503 663 Πηγή: www.mts-mod.gr - 37-
Πίνακας 2.14: Παρουσίαση Εισπραχθεισών Κρατήσεων - Χορηγήσεων Βοηθήματος Έτος Οικογενειακής και Επαγγελματικής Αυτοτέλειας (1999-2010) Κ ρ α τ ή σ ε ι ς Εισπραχθείσες Κρατήσεις - Χορηγήσεις ΒΟΕΑ Σύνολο Χορηγήσεων Χ ο ρ η γ ή σ ε ι ς Α π ο τ έ λ ε σ μ α (Κραιήσεις- Χορηγήσεις) 1999 1 0.9 0 0.2 9 9 3 6.3 8 3.6 8 6-2 5.4 8 3.3 8 7 2 0 0 0 1 2.0 5 4.7 5 5 2 3.5 6 1.4 1 2-1 1.5 0 6.6 5 7 2001 1 3.3 6 9.4 9 3 1 5.3 3 0.8 0 3-1.9 6 1.3 1 0 2002 1 6.3 5 0.5 5 2 1 6.8 4 8.7 3 9-4 9 8.1 8 7 2 0 0 3 1 7.1 9 2.2 5 7 2 3.4 8 3.9 3 3-6.2 9 1.6 7 6 2 0 0 4 1 8.8 5 1.7 8 8 2 6.8 7 6.0 4 1-8.0 2 4.2 5 3 2 0 0 5 2 0.4 9 0.6 2 1 2 5.7 0 1.0 5 9-5.2 1 0.4 3 8 2 0 0 6 2 1.2 8 7.9 1 9 2 9.3 1 3.9 6 2-8.0 2 6.0 4 3 2 0 0 7 2 1.6 8 6.4 4 1 3 8.3 6 7.0 9 0-1 6.6 8 0.6 4 9 2 0 0 8 2 3.5 0 4.2 3 7 2 2.5 0 9.1 1 9 9 9 5.1 1 8 2 0 0 9 2 4.9 0 4.7 1 7 2 9.4 6 5.8 4 3-4.5 6 1.1 2 6 2 0 1 0 2.7 1 2.9 7 3 1 5.6 5 9.8 5 4-1 2.9 4 6.8 8 1 Σημείωση: Από αρχές του έτους 2010 ιιέχοι σήμερα όλες εν νένει οι μηνιαίες εισφορές υπέρ ΜΤΣ, οι οποίες διενεργούνται επί των αποδοχών των Μετόχων του Ταμείου, παρακρατούνται από το Υπουργείο Οικονομικών για την απόσβεση του οφειλομένου προς αυτό ποσού από το ΜΤΣ. Πηγή: www.mts-mod.gr Στη συνέχεια παρουσιάζεται η κατάσταση του Μετοχικού Ταμείου Στρατού σύμφωνα με το Φ.900α/8779/12152/ 7 Σεπτεμβρίου 2011. Συγκεκριμένα, οι απολογισμοί του Μετοχικού Ταμείου Στρατού τα τελευταία έτη είναι ελλειμματικοί, ενώ το λογιστικό έλλειμμα του Ταμείου με τον απολογισμό του 2010 ανήλθε σωρευτικά σε 294.231.015, με αποτέλεσμα το ΜΤΣ να αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα ταμειακής ρευστότητας αδυνατώντας να συγκεντρώσει έγκαιρα το απαιτούμενο ποσό για την καταβολή, κάθε τρίμηνο, του μερίσματος στους δικαιούχους του. Το - 38-
Υπουργείο Οικονομικών ύστερα από σχετικό αίτημα του ΜΤΣ καλύπτει μέχρι σήμερα την καταβολή του μερίσματος αναμένοντας την όσο το δυνατόν συντομότερη εξόφληση από το ΜΤΣ του οφειλόμενου ποσού, το οποίο ανέρχεται μέχρι σήμερα σε 146.860.037. Το ποσό που αφορά σε δικαιώματα του ΜΤΣ από ασφαλιστικές εισφορές των μετόχων του, κατόπιν Απόφασης του κ. Υφυπουργού Οικονομικών, συμψηφίζεται από 1-1-2010 με ισόποσο μέρος της οφειλής του ΜΤΣ μέχρι την οριστική εξόφλησή της. Το ποσό αυτό για το έτος 2010 ανήλθε σε 78.109.628,04. Οι κατά καιρούς προκύπτουσες καθυστερήσεις στην καταβολή του, οφείλονται αποκλειστικά στην αδυναμία του ΜΤΣ να καλύψει την εν λόγω δαπάνη από δικά του έσοδα και στις κατόπιν τούτου προβαίνουσες ενέργειές του, προκειμένου να εξασφαλισθεί το σχετικό ποσό από το Υπουργείο Οικονομικών, διαδικασία που ακολουθήθηκε και για την καταβολή του μερίσματος Γ' τριμήνου τρέχοντος έτους, το οποίο καταβλήθηκε στους δικαιούχους την 26 Ιουλίου 2011. Η ικανοποίηση των υποβαλλόμενων αιτήσεων για χορήγηση Βοηθήματος Οικογενειακής-Επαγγελματικής Αυτοτέλειας (ΒΟΕΑ), λόγω της δεινής οικονομικής κατάστασης στην οποία έχει περιέλθει το ΜΤΣ, παρουσιάζει καθυστέρηση. Συγκεκριμένα, εκκρεμεί η καταβολή ΒΟΕΑ υποβληθεισών αιτήσεων από το μήνα Οκτώβριο του έτους 2008 μέχρι σήμερα, συνολικού ύψους 178.600.000, περίπου. Κατά τη διάρκεια του έτους 2009 εισπράχθηκαν από το Ταμείο εισφορές για τη χορήγηση ΒΟΕΑ ύψους 24.904.717 και καταβλήθηκαν ΒΟΕΑ ύψους 29.701.951, ενώ κατά τη διάρκεια του έτους 2010, παρότι δεν εισπράχθηκαν από το Ταμείο εισφορές για τη χορήγηση ΒΟΕΑ ύψους 21.280.000, δεδομένου ότι με την ανωτέρω απόφαση του Υφυπουργού Οικονομικών παρακρατούνται, εν τούτοις διατέθηκε για το σκοπό αυτό το ποσό των 15.569.854. Οι τρέχουσες υποχρεώσεις του ΜΤΣ παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί. - 3 9 -
Πίνακας 2.15: Τρέχουσες υποχρεώσεις του ΜΤΣ προς τους δικαιούχους του (έως τον Ιούλιο 2011) 1 Οφειλή προς Υπουργείο Οικονομικών (από κάλυψη μερίσματος) 2 Δικαιούχοι ΒΟΕΑ (αιτήσεις Οκτ 2008 - Ιουλ 2011) 3 Δικαιούχοι Βοηθημάτων Θανάτου (αιτήσεις Ιουν 2010 - Ιουλ 2011) 4 Δικαιώματα ΕΚΟΕΜΣ (μαζί με τους τόκους) 146.860.037 178.600.000 3.170.000 6 40.090.147 6 5 Δικαιώματα ΕΑΑΣ 2.329.876 6 6 Υπόλοιπο οφειλής προς ΕΛΟΑΣ 6.783.825 6 Σύνολο 377.833.885 6 Το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας αναζήτησε την πιο αποτελεσματική λύση για τον εξορθολογισμό της λειτουργίας του ΜΤΣ, ώστε να αποφευχθεί η πλήρης κατάρρευσή του και η ρευστοποίηση της περιουσίας του και επεξεργάσθηκε ένα συνολικό σχέδιο σταθεροποίησης, εξυγίανσης και ανάκαμψής του. Το σχέδιο αυτό αφορά και τα άλλα δύο μετοχικά ταμεία των Ενόπλων Δυνάμεων, το ΜΤΑ και το ΜΤΝ. Για την εξυγίανση και τη βιωσιμότητα του Ταμείου έχουν ληφθεί τα παρακάτω θεσμικά μέτρα: > Περικοπή του μερίσματος ΜΤΣ έτους 2011 σε ποσοστό 25%. > Αύξηση ασφαλιστικής εισφοράς κατά μία ποσοστιαία μονάδα, ήτοι από 4 % σε 5%. > Περιορισμός του χορηγούμενου Βοηθήματος Θανάτου από 15 σε 10 μηνιαία μερίσματα. > Χορήγηση ποσοστού μερίσματος ίσου με το ποσοστό κύριας σύνταξης που ισχύει σήμερα στις ορφανικές οικογένειες μερισματούχων. - 40-
Το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας προκειμένου να σταματήσει η παρακράτηση των εισφορών των μετόχων του ΜΤΣ, έχει αποστείλει προς το Υπουργείο Οικονομικών προτάσεις για τη ρύθμιση των χρεών (του ΜΤΣ προς το Υπουργείο Οικονομικών) και συγκεκριμένα: > Το τελικό ποσό της οφειλής του ΜΤΣ στο Υπουργείο Οικονομικών με 31-12-2011 να μην υπερβαίνει τα 190 εκ. Ευρώ. > Ο χρόνος εξόφλησης του συνόλου της οφειλής να γίνει με 1θετή ή 12ετή διακανονισμό. Για τα έτη 2012, 2013 και 2014, το ετήσιο ποσό που θα εξοφλεί το ΜΤΣ προς το Υπουργείο Οικονομικών να μην υπερβαίνει τα 6 εκ. Ευρώ, ενώ το υπόλοιπο ποσό να κατανεμηθεί με αυξητική τάση, στο επόμενο χρονικό διάστημα. Το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας προωθεί τη ρύθμιση με ενιαίο τρόπο της συγκρότησης των Διοικητικών Συμβουλίων των Μετοχικών Ταμείων Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας (ΜΤΣ, ΜΤΝ, ΜΤΑ), σύμφωνα με την οποία: Παύουν να υπάρχουν οι μέχρι τώρα ισχύοντες αναχρονιστικοί αποκλεισμοί που βασίζονται στην ειδικότητα και προέλευση των μελών. Εκπροσωπούνται όλοι οι βαθμοί των μετόχων, ανώτατοι, ανώτεροι και κατώτεροι, ανεξάρτητα εάν αποφοίτησαν από σχολή αξιωματικών ή υπαξιωματικών, ή είναι εθελοντές μακράς θητείας. Αυξάνεται η συμμετοχή, στα διοικητικά συμβούλια των ΜΤΣ και ΜΤΝ, των αστυνομικών και λιμενικών, ανάλογα με τη δύναμη του προσωπικού που ασφαλίζεται στα αντίστοιχα Ταμεία (ασφαλίζεται το 68% των αστυνομικών και το σύνολο των ένστολων του Λιμενικού Σώματος-Ελληνικής Ακτοφυλακής). Επιπλέον, θα συμμετέχουν και εκπρόσωποι των συνδικαλιστικών Ομοσπονδιών του ανωτέρω προσωπικού. Οι ίδιοι κανόνες θα εφαρμόζονται και για τη συγκρότηση των Διοικουσών Επιτροπών των Ειδικών Λογαριασμών Αλληλοβοήθειας Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας, οι οποίοι χορηγούν εφάπαξ σε αποστρατευόμενους αξιωματικούς των -41 -
Ενόπλων Δυνάμεων και του Λιμενικού Σώματος-Ελληνικής Ακτοφυλακής (εκτός της Ελληνικής Αστυνομίας). Επιπλέον, θα ορίζονται ως όργανα διοίκησης των Ειδικών Κλάδων Ενίσχυσης Μερισματούχων ΜΤΣ (μόνο οι προερχόμενοι από το Στρατό Ξηράς) και ΜΤΝ (ΕΚΟΕΜΣ και ΕΚΟΕΜΝ), τα αντίστοιχα διοικητικά συμβούλια των ΜΤΣ και ΜΤΝ, όπως ήδη συμβαίνει στον Ειδικό Κλάδο του Μετοχικού Ταμείου Αεροπορίας (ΕΚΟΕΜΑ). Βασική προτεραιότητα του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας είναι ο εξορθολογισμός και η σταθεροποίηση του ΜΤΣ με τη ρύθμιση εξόφλησης των χρεών του, ακολούθως ο εκσυγχρονισμός όλων των ταμείων για τη μη δημιουργία νέων χρεών και τελικά η απόκτηση ισχυρής βιωσιμότητας, έτσι ώστε να προχωρήσει σταδιακά η μετατροπή τους σε ισχυρά επικουρικά ταμεία προς όφελος των ασφαλισμένων. -42-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ 3.1 Ιστορική αναδρομή Η διαδικασία του ελέγχου έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή της κατά τους αρχαίους χρόνους στη Βαβυλώνα το 3000 π.χ., όπου ο τρόπος διενέργειας συναλλαγών καθοριζόταν από εμπορικούς νόμους, ενώ στην Αρχαία Αίγυπτο οι Φαραώ είχαν ορίσει τους Επιστάτες με σκοπό τον προσδιορισμό της φορολογητέας ύλης μέσω της παραγόμενης ποσότητας των σιτηρών. Στην Αρχαία Αθήνα είχε ιδρυθεί το σώμα ή συνέδριο λογιστών προκειμένου να επιβλέπουν τα οικονομικά του κράτους μέσω ελέγχων που διενεργούσαν στους δημόσιους ταμίες καθώς και το σώμα ελεγκτών αποτελούμενο από 10 εφόρους, οι οποίοι εκλέγονταν από το λαό και είχαν την αρμοδιότητα να ελέγχουν τα οικονομικά των αρχόντων οι οποίοι αποχωρούσαν από το αξίωμά τους. Στην Αρχαία Ρώμη ο κρατικός οικονομικός έλεγχος αποτελούσε αρμοδιότητα των υπάτων ή κηνσόρων ή ταμιών ενώ κατά την Αναγέννηση καθιερώνεται μία υποτυπώδης μορφή εσωτερικού ελέγχου (Φλιτούρης, 2007, σελ. 21). Προς τη δύση του Μεσαίωνα, αναπτύσσεται σημαντικά στην Ιταλία η Λογιστική και η πόλη της Πίζας έχει τον επίσημο ελεγκτή της. Την ίδια περίπου εποχή στο Αγγλικό Θησαυροφυλάκιο τηρούνταν φορολογικοί κατάλογοι εις τριπλούν για αντιπαραβολή. Το 1581 δημιουργήθηκε στη Βενετία η πρώτη επίσημη «Ένωση Επαγγελματιών Ελεγκτών» και είχε τον τίτλο Οο1ίε ίο άεί Καχοηαά. Στη Γαλλία το 17ο αιώνα εφαρμόστηκαν μεθοδικά συστήματα λογιστικών ελέγχων. Ακόμα είχε ιδρυθεί το Ελεγκτικό Συνέδριο και η επαλήθευση των λογαριασμών είχε ανατεθεί στο διακεκριμένο μαθηματικό Βατεπιε. Οι -43-
οικονομικές κρίσεις των ετών 1825 και 1836, η ανάπτυξη της βιοτεχνίας και η ενίσχυση της βιομηχανίας συντέλεσαν στη διάδοση των λογιστικών ελέγχων στη Μ. Βρετανία και στη συστη ματοποίηση τους. Έτσι η πατρίδα της σύγχρονης Ελεγκτικής θεωρείται η Αγγλία (Τσακλάγκανος, 1997, σελ. 30). Μέχρι το 1941 ο εσωτερικός έλεγχος αποτελούσε κυρίως μια λειτουργία γραφείου, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της τήρησης αρχείων γινόταν χειρωνακτικά και οι εσωτερικοί ελεγκτές χρειάζονταν μόνο για να ελέγχουν τα λογιστικά δεδομένα μετά την ολοκλήρωσή τους, για την εύρεση λαθών. Μάλιστα, οι σιδηροδρομικές εταιρίες λέγεται ότι αποτέλεσαν τους πρώτους σύγχρονους εργοδότες των εσωτερικών ελεγκτών. Το καθήκον των τελευταίων ήταν να επισκέπτονται του πράκτορες των εισιτηρίων των σιδηροδρόμων και να επιβεβαιώνουν ότι όλες οι εισπράξει είχαν απεικονισθεί λογιστικά. Η παλαιά ιδέα του εσωτερικού ελεγκτή συνδέεται με τη έννοια της ασφάλειας και της «αστυνόμευσης». Πρωταρχικός στόχος ήταν η αποκάλυψης της απάτης. Σαφώς, ο εσωτερικός έλεγχος ακολούθησε εξελικτική πορεία ανάπτυξης εξαιτίας της έντασης της πολυπλοκότητας των επιχειρησιακών λειτουργιών, αλλά και της αύξησης των διοικητικών προβλημάτων, που ανάγκασε τις διοικήσεις να εισάγουν τον εσωτερικό έλεγχο σε πολλούς και νευραλγικούς τομείς (όχι μόνο χρηματοοικονομικούς) της επιχείρησης και έτσι να θεωρηθεί αναπόσπαστο κομμάτι της. Τα βασικά εξελικτικά στάδια που πέρασε εσωτερικός έλεγχος μπορούν να περιγραφούν συνοπτικά. Η ελεγκτική λειτουργία έκανε την εμφάνισή της ως μέρος μιας διαδικασίας επιστασίας, ήταν μια βοηθητική, υποστηρικτική λειτουργία. Αργότερα, το 1941 με την καθιέρωση του Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών (Institute of Internal Auditors - IIA) και των επαγγελματικών προτύπων, δόθηκε έμφαση σε αυτήν και πήρε τη μορφή υπηρεσίας της Διοίκησης των οργανισμών, μέχρι που πρόσφατα κατέληξε να θεωρείται «υπηρεσία στον οργανισμό», του οποίου μέρος αναπόσπαστο αποτελεί η διοίκηση. - 44-
Παράλληλα με τις εξελίξεις αυτές, πιο δραστικό ρόλο ανέλαβε και το Διοικητικό Συμβούλιο και η Ελεγκτική Επιτροπή (Audit Committee), καθώς και οι εξωτερικοί ελεγκτές, συμβάλλοντας στην αναβάθμιση του ρόλου του εσωτερικού ελεγκτή. Παρατηρείται τέλος, μια αλλαγή οπτικής των εσωτερικών ελεγκτών, που από ελεγκτικές μόνο λειτουργίες επιτελούν πια και συμβουλευτικές. Από τη μια πλευρά λοιπόν απέκτησε πλήρη μορφή και εμπλουτίστηκε με επιπλέον δραστηριότητες και καθήκοντα, από την άλλη όμως είχε ως αποτέλεσμα να απαιτείται αναδιαμόρφωση των σχέσεων με τους ελεγχόμενους (Κάντζος, 1995, σελ. 37-38). Στη χώρα μας το Σώμα Ορκωτών Αογιστών ιδρύθηκε το 1955 και τα βασικά διοικητικά του όργανα ήταν το Εποπτικό Συμβούλιο και η Διοικούσα Επιτροπή. Το 1985, με την απόφαση 1457/7.6.85 του Πρωτοδικείου Αθηνών, ιδρύθηκε το Ελληνικό Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών (Ε.Ι.Ε.Ε.), δηλαδή το συλλογικό όργανο που εκφράζει τον εσωτερικό έλεγχο και έχει ως σκοπό τη δημιουργία μιας κοινότητας επαγγελματιών, για την ανάπτυξη και προώθηση του επαγγέλματος του εσωτερικού ελεγκτή. Πρόκειται για το μοναδικό διαπιστευμένο φορέα του Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών των Η.Π.Α. (Institute of Internal Auditors, IIA) στην Ελλάδα. To Ελληνικό Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών αποτελείται από επταμελές διοικητικό συμβούλιο και έχει ως μέλη του πτυχιούχους, κυρίως Οικονομικών Πανεπιστημίων, οι οποίοι εργάσθηκαν ή εργάζονται σαν Εσωτερικοί Ελεγκτές σε επιχειρήσεις και οργανισμούς όλων των κλάδων. Στην αναβάθμιση του Εσωτερικού Ελέγχου συνέβαλαν καθοριστικά οι ανακατατάξεις στο σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον, όπως η εισαγωγή των εταιρειών στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών, οι εξαγορές και οι συγχωνεύσεις των εταιρειών (Τσακλάγκανος, 1997, σελ. 22). 3.2 Ορισμός, έννοια και περιεχόμενο του ελέγχου Η επιχείρηση είναι μια μορφή οργάνωσης προσώπων και μέσων, προκειμένου να επιδιώξει κάποιους συγκεκριμένους στόχους. Η επιδίωξη αυτή στηρίζεται από διαδικασίες -45-
και δεδομένα που καθοδηγούν και προσανατολίζουν τις ενέργειες της. Συγκεκριμένα με τον όρο διαδικασίες εννοούμε τις ενέργειες που γίνονται με σκοπό να επιτευχθεί ο στόχος που έχει θέσει η κάθε επιχείρηση. Όταν έχουμε τα κατάλληλα δεδομένα τότε ο στόχος μας γίνεται ευκολότερος. Ορίζεται λοιπόν ο έλεγχος ως ένα σύνολο αξιολογήσεων που εφαρμόζονται, προκειμένου να εκφρασθεί μια αντικειμενική κρίση, για την αποτελεσματικότητα των ενεργειών της επιχείρησης σε σχέση με τους επιδιωκόμενους στόχους. Συμπληρωματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι και η διαδικασία που κρίνει την αξιοπιστία και την ποιότητα της παραγομένης από την επιχείρηση πληροφορία (Σημειώσεις ελεγκτικής, σελ. 20). Πιο συγκεκριμένα, ο εσωτερικός έλεγχος διενεργείται σε όλες τις λειτουργίες της επιχείρησης: στις οικονομικές καταστάσεις (Λογιστικός Έλεγχος), στην τήρηση των κανόνων και των πολιτικών που έχει θεσπίσει η διοίκηση, στην αξιοποίηση των πόρων της εταιρείας, στα περιουσιακά της στοιχεία καθώς και στην εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας. Παράλληλα, μέσω αυτού του ελέγχου αξιολογείται η λειτουργία κάθε τμήματος και διαπιστώνονται πιθανές ελλείψεις. Η διοίκηση δεν έχει τη δυνατότητα να επιτηρεί άμεσα τις λειτουργίες της επιχείρησης, αφού με την αύξηση του μεγέθους της αυξάνονται και οι οικονομικές της συναλλαγές, και για το λόγο αυτό διαθέτει ένα σύστημα ελέγχου των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών (Institute of Internal Auditors / IIA, 2004), ο εσωτερικός έλεγχος είναι μια ανεξάρτητη, αντικειμενική, διαβεβαιωτική και συμβουλευτική δραστηριότητα, οργανωμένη και σχεδιασμένη να προσθέτει αξία και να βελτιώνει τις λειτουργίες του οργανισμού. Συντελεί στην επίτευξη των στόχων του οργανισμού με την υιοθέτηση μιας συστηματικής και πειθαρχημένης προσέγγισης για την εκτίμηση και βελτίωση της αποτελεσματικότητας διαχείρισης κινδύνου, του ελέγχου και των διαδικασιών διακυβέρνησης. Σύμφωνα με τον ορισμό του Ινστιτούτου των Αμερικάνων Ορκωτών Λογιστών (American Institute of Certified Public Accountants, AICPA), τον εσωτερικό έλεγχο αποτελούν το σχέδιο οργάνωσης και όλες οι συντονισμένες προσπάθειες, μέθοδοι και -46-
μέτρα που υιοθετούνται εντός της επιχείρησης, για τη διαφύλαξη και προστασία των περιουσιακών της στοιχείων, τον έλεγχο της ακρίβειας και αξιοπιστίας των λογιστικών στοιχείων, την προώθηση της αποτελεσματικότητας της λειτουργίας και την ενθάρρυνση της διατήρησης της προδιαγραμμένης επιχειρηματικής πολιτικής. Σύμφωνα με το Σώμα Ορκωτών Ελεγκτών, εσωτερικός έλεγχος είναι ο έλεγχος που έχει οργανωθεί μέσα στην επιχείρηση και ασκείται από υπαλλήλους της. Τονίζεται ιδιαίτερα ότι με τον όρο «εσωτερικός έλεγχος» δεν αναφέρεται μόνο η ιδιαίτερη υπηρεσία ελέγχου, που τυχόν υπάρχει στην επιχείρηση, ή τους υπαλλήλους της, οι οποίοι μαζί με τα άλλα καθήκοντά τους διενεργούν και προληπτικό έλεγχο, αλλά το όλο σύστημα οργάνωσης των διαδικασιών εκτέλεσης των διαχειριστικών πράξεων και της λογιστικής τους απεικόνισης. Σύμφωνα με την Επιτροπή Διεθνών Ελεγκτικών και Ασφαλιστικών ripotono)v(intemational Auditing and Assurance Standards Board- IAASB) εσωτερικός έλεγχος είναι το σύνολο των μεθόδων, διαδικασιών και πολιτικών τα οποία εφαρμόζει η οικονομική μονάδα μέσα στα πλαίσια της κατάλληλης οργανωτικής δομής για να εξασφαλίσει την ομαλή και αποδοτική λειτουργία της. Το πλέγμα αυτό των πολιτικών και των μέτρων ελέγχου καλύπτει όλες τις δραστηριότητες, λειτουργικές και μη λειτουργικές. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι εσωτερικός έλεγχος είναι η ανεξάρτητη και αντικειμενική αξιολόγηση της επιχείρησης μέσω της ανασκόπησης και εξέτασης των διαφόρων δραστηριοτήτων και λειτουργιών της επιχείρησης. Με άλλα λόγια, δεν ασχολείται μόνο με τα μέτρα και τις διαδικασίες η που εφαρμόζει η επιχείρηση για να προλάβει πιθανές καταχρήσεις, αλλά επεκτείνεται και πέρα από τις διαχειριστικές και λογιστικές λειτουργίες της επιχείρησης. Καλύπτει όλο το εύρος των ποικίλων και πολυσύνθετων δραστηριοτήτων της σύγχρονης επιχείρησης. Ο εσωτερικός έλεγχος έρχεται να ικανοποιήσει την ανάγκη για παροχή άμεσης και αντικειμενικής πληροφόρησης προς τη διοίκηση σχετικά με τη λειτουργία των κατάλληλων ασφαλιστικών δικλείδων. Ο άνθρωπος από τη φύση του είναι επιρρεπής σε λάθη και απάτες. Επομένως, αν και η παντελής εξάλειψή τους θεωρείται ανέφικτη -47-
μπορούμε να τις περιορίσουμε σημαντικά με τη βοήθεια του εσωτερικού ελέγχου. Ο εσωτερικός έλεγχος λοιπόν αποτελεί ένα είδος ασφάλισης κατά των λαθών και της απάτης (Παπαστάθης, 2003, σελ. 33-35). Η έννοια του ελέγχου στις επιχειρήσεις διαχωρίζεται ως προς το πρόσωπο που διενεργεί τον έλεγχο. Διακρίνεται στον εσωτερικό έλεγχο, δηλαδή στον έλεγχο που ασκείται από άτομα που υπάγονται στο υπαλληλικό προσωπικό της επιχείρησης και στον εξωτερικό έλεγχο που ασκείται από άτομα ξένα και ανεξάρτητα προς την επιχείρηση που καλούνται να ελέγξουν. Ακόμα, για να οριοθετήσουμε καλύτερα την έννοια, πρέπει να τονίσουμε ότι αυτή περιλαμβάνει και το αντικείμενο του ελέγχου, δηλαδή το τι και γιατί ελέγχεται, ενώ δεν πρέπει να αγνοούνται και οι συγκεκριμένες ελεγκτικές διαδικασίες που κάθε φορά ακολουθούνται δηλαδή το πως διενεργείται ο έλεγχος. Ο χαρακτήρας της ελεγκτικής είναι επιστημονικός καθώς παρέχει συνεχώς καινούρια γνώση μέσα από τη διεύρυνση, αλλά και τεχνικός αφού σε συνδυασμό με τον επιστημονικό της χαρακτήρα ικανοποιεί και διεκπεραιώνει την αποστολή της. Εξελίσσεται συνεχώς και προσπαθεί να ανακτήσει δική της οντότητα με επιστημονικές μεθόδους, υποδεικνύοντας ρεαλιστικές λύσεις ώστε να εξασφαλιστεί χρηστή διοίκηση κι έτσι να επιτύχουν οι φορείς και οι διοικήσεις τις επιδιώξεις και τους σκοπούς τους, διασφαλίζοντας την εύρυθμη λειτουργία της επιχείρησης (Σημειώσεις ελεγκτικής, σελ. 20-22). Η ελεγκτική είναι ένας κλάδος, ο οποίος μέσα από τη διερεύνηση και την αξιολόγηση των λειτουργιών αποκτά έδαφος αποδοχής και εφαρμογής σε κάθε επιχειρηματική μονάδα, φορέα και κοινωνία. Είναι το σύνολο κανόνων, αρχών και ενεργειών με βάση τις οποίες πραγματοποιείται κάθε λογιστικός και διαχειριστικός έλεγχος με σκοπό την διατύπωση αιτιολογημένων συμπερασμάτων σχετικά με κάποια οικονομική διαχείριση. Ένας άλλος ορισμός είναι: Ελεγκτική των επιχειρήσεων είναι ένα σύνολο λογιστικών και οικονομοτεχνικών ενεργειών, που έχουν ως σκοπό την εξακρίβωση θεμάτων εναγόμενων στη συναλλακτική και λειτουργική δράση της επιχείρησης. Κατά τον ίδιο ορισμό η ελεγκτική είναι δυνατόν να χωριστεί σε δύο ειδικές κατηγορίες: -48-
α) σε Ελεγκτική της χρηματικής διαχείρισης β) σε Ελεγκτική των οικονομικών αποτελεσμάτων (Σημειώσεις ελεγκτικής, σελ. 20-22). 3.3 Σκοπός και είδη του εσωτερικού ελέγχου Ο κυριότερος στόχος του ελέγχου είναι να εντοπίσει τα σημεία τα οποία μπορούν να προωθήσουν βελτιώσεις του συστήματος. Όσο νωρίτερα αυτά γνωστοποιούνται στην διοίκηση, τόσο νωρίτερα θα αποφασισθούν και θα ληφθούν διορθωτικά μέτρα, επιτυγχάνοντας με αυτό τον τρόπο μεγιστοποίηση του οφέλους της επιχείρησης. Τα μέτρα αυτά αποβλέπουν: α) στην προστασία των περιουσιακών στοιχείων, β) στην προώθηση της αξιοπιστίας και ακρίβειας των λογιστικών καταχωρίσεων, γ) στην ενθάρρυνση της μέτρησης της παραγωγής και της σύγκρισης αυτής με τους στόχους και την πολιτική τη επιχείρησης και δ) στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των εργασιών της επιχείρησης (Καρακώστα, 2009, σελ. 22). Σχεδιάγραμμα 3.1 Έλεγχος και Λήψη Αποφάσεων Πηγή: Σημειώσεις ελεγκτικής Ειδικότερα, ο εσωτερικός έλεγχος εξετάζει και αξιολογεί: > Την παρακολούθηση, την αξιολόγηση και την αποτελεσματική διαχείριση του επιχειρηματικού κινδύνου. Η επιτυχία του Εσωτερικού Ελέγχου είναι να επισημάνει τις περιοχές υψηλών κινδύνων, να αξιολογήσει τον κίνδυνο (πιθανότητες να μην -49-
πραγματοποιηθούν οι ευκαιρίες), να επισημάνει τις γενεσιουργικές αιτίες και να εισηγηθεί στη διοίκηση για τη λήψη διορθωτικών μέτρων. > Την ύπαρξη συστήματος οργάνωσης και επάρκειας αυτού σε όλα τα ιεραρχικά επίπεδα. > Την ύπαρξη κατάλληλων διαδικασιών και απαραίτητων εξουσιοδοτήσεων, που ρυθμίζουν τη σωστή θεμελίωση των σχέσεων και συναλλαγών με τρίτους. > Την εξασφάλιση της ορθότητας και νομιμότητας των οικονομικών καταστάσεων και βιβλίων. > Την αποφυγή των κλοπών, καταχρήσεων, ατασθαλιών, απόκρυψη στοιχείων. > Την τήρηση της πολιτικής προσλήψεων, προαγωγών, αξιολογήσεων και αξιοποιήσεως του δυναμικού και γενικότερα των διαδικασιών του τμήματος προσωπικού, καθώς και τη τήρηση της νομοθεσίας και των κανόνων επαγγελματικής συμπεριφοράς, όπως και της απονομής ευθυνών και επιβραβεύσεων. > Τις επικερδείς ή μη δραστηριότητες, μέσω αναλύσεων και εντοπισμό των σημείων εκείνων που πρέπει να διορθωθούν. > Την τήρηση πολιτικής που έχει χαράξει η Διοίκηση π.χ. πολιτική πωλήσεων και εισπράξεων, τη διαχείριση διαθεσίμων και τις αποδόσεις αυτών, τους όρους δανεισμού και πληρωμής αυτών. > Τη μέτρηση αποδοτικότητας του σύγχρονου Management σε όλα τα επίπεδα, εξαιρουμένης αυτής της διοίκησης, προσδοκώντας τη σωστή διαχείριση των παραγωγικών μέσων και πόρων. > Κατά πόσο τα επιμέρους τμήματα της επιχείρησης έχουν ενστερνιστεί με την κουλτούρα και το όραμα της επιχείρησης. > Κατά πόσο οι υπηρεσίες και τα τμήματα του οργανισμού έχουν σαφή αντίληψη των αρμοδιοτήτων, αλλά και της αποστολής τους. > Κατά πόσο τα επιμέρους τμήματα της επιχείρησης είναι κατάλληλα στελεχωμένα και το προσωπικό αξιολογείται με τον πιο αποδοτικό τρόπο. > Τον τρόπο συνεργασίας και επικοινωνίας των εργαζομένων τόσο εντός των τμημάτων που απαρτίζονται από αυτούς, όσο και στο σύνολό τους γενικότερα. Διαβλέπει, έτσι, τις όποιες αδυναμίες και προβλήματα μεταξύ του προσωπικού, που συνήθως οδηγούν - 50-
σε δυσάρεστα αποτελέσματα, και εισηγείται σχετικώς προς τη διοίκηση για τη βελτίωση των αδυναμιών αυτών. > Το βαθμό συμμόρφωσης των εργαζομένων στις αποφάσεις της Διοίκησης και τους κανόνες λειτουργίας. > Την ύπαρξη κλίματος αποδοχής και διάθεσης συνεργασίας μεταξύ Ελεγχόμενων και Ελεγκτών. > Τη διαδικασία τήρησης των προδιαγραφών του ποιοτικού ελέγχου, κατά πόσο δηλαδή ανταποκρίνονται οι υπηρεσίες και η παραγωγική δυνατότητα στα καθορισμένα και θεσπισμένα standards. > Την ποιότητα της εργασιακής απόδοσης και βελτίωση των αδυναμιών. > Την αποτελεσματικότητα των προτύπων που θέτει κάθε φορά η διοίκηση του οργανισμού και αξιολογεί την πολιτική που υπαγορεύει τα πρότυπα αυτά. > Την απόδοση των επενδύσεων βάσει του αρχικού σχεδιασμού αυτών. > Το συνολικό, αλλά και το επιμέρους κόστος των τμημάτων, ενώ το συγκρίνει με το προϋπολογισθέν, σχετίζοντάς το και με το αντίστοιχο όφελος. > Την προσπάθεια για αποφυγή ατασθαλιών, απόκρυψης στοιχείων, προσπορισμό οικονομικών οφειλών, αποφυγή καταχρήσεων, φθορών και κλοπών, καθώς και το βαθμό ενδιαφέροντος των εργαζομένων και των ιθυνόντων. > Τη πληρότητα, ακρίβεια και αξιοπιστία των οικονομικών καταστάσεων και βιβλίων. > Το βαθμό συνεργασίας της διοίκησης με τρίτους και γενικότερα με το ανταγωνιστικό περιβάλλον στο οποίο δραστηριοποιείται και αναπτύσσεται η επιχείρηση. Ταυτόχρονα, δεν παραβλέπει τη δυναμική του περιβάλλοντος αυτού, όπως και τα μέτρα που αναγκάζεται η επιχείρηση να λάβει όχι μόνο για την επιβίωσή της, αλλά και για την επιβολή της ως κυρίαρχη στο χώρο αυτό. Από την άλλη, δε, πλευρά, μετρά την εικόνα της επιχείρησης στην αγορά - ανταγωνισμό, όπως και την αντίστοιχη εικόνα του καταναλωτικού κοινού προς αυτήν και τα προϊόντα της, καθώς και την παρουσίαση από τους ίδιους τους εργαζόμενους σε αυτήν. Η έκταση και η ένταση του ελέγχου προσδιορίζεται από την επιχειρησιακή αρχή συσχέτισης του κόστους με την ωφέλεια (cost - benefit analysis). Αυτό σημαίνει ότι ο εσωτερικός έλεγχος δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά οφείλει να δικαιολογεί την ύπαρξή του, -51 -
συνεισφέροντας στη μεγιστοποίηση της αξίας της επιχείρησης. Για να συμβεί αυτό, το κόστος του εσωτερικού ελέγχου δεν πρέπει να υπερβαίνει τις ωφέλειες που θα προκόψουν από τον έλεγχο. Τέλος, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι ο εσωτερικός έλεγχος δεν παρέχει απόλυτη, αλλά σχετική (εύλογη) διασφάλιση (reasonable assurance) ότι οι σκοποί και οι στόχοι ενός οργανισμού θα επιτευχθούν με τον αποδοτικότερο και οικονομικότερο τρόπο (Παππάς, 2010, σελ. 13-14). Τα είδη του εσωτερικού ελέγχου είναι: 1. Χρηματοοικονομικός έλεγχος: Είναι ο έλεγχος που δίνει έμφαση στη διαπίστωση της ορθής παρουσίασης, ακρίβειας, αξιοπιστίας των οικονομικών καταστάσεων και οικονομικών μεγεθών. 2. Λειτουργικός έλεγχος: Με τον έλεγχο αυτό αξιολογείται κατά πόσο μια λειτουργία εκτελείται με βάση τις διοικητικές και επιχειρησιακές αρχές, δηλαδή σύμφωνα με τους κανονισμούς, τα εγχειρίδια διαδικασιών που υπάρχουν στην επιχείρηση. Γενικότερα, οι λειτουργικοί έλεγχοι αποβλέπουν στην λειτουργία του οργανογράμματος, των αποφάσεων του διοικητικού συμβουλίου, στην εφαρμογή των νόμων (π.χ. Φορολογικών νόμων), στην αρμονική λειτουργία μεταξύ των τμημάτων και γενικότερα στην προώθηση της αποτελεσματικής λειτουργίας της επιχείρησης. Ο Λειτουργικός Έλεγχος έχει χαρακτήρα προληπτικό και καθοδηγητικό. 3. Διοικητικός Έλεγχος: Με τον έλεγχο αυτό επιδιώκεται η διαρκής προσήλωση όλων των οργάνων της επιχείρησης στις αρχές, στις εντολές και στους στόχους της Διοίκησης. Επιδιώκεται η διαπίστωση του κατά πόσο οι διαδικασίες ή οι λειτουργίες συμβάλλουν θετικά και κατά πόσο η επιχείρηση διαχειρίζεται κατά τον πλέον άριστο τρόπο τους διαθέσιμους πόρους φέρνοντας αποτέλεσμα στη λειτουργία της επιχείρησης. - 52-
4. Έλεγχος Συστημάτων Μηχανογράφησης / Πληροφορικής: Είναι ο έλεγχος της λειτουργίας των μηχανογραφικών εφαρμογών, έλεγχος λειτουργίας μηχανογραφικών εγκαταστάσεων, δικτύων και επικοινωνιών, έλεγχος ανάλυσης δεδομένων. Με τον έλεγχο αυτό επιδιώκεται η επάρκεια και η αποτελεσματικότητα των ελεγκτικών μηχανισμών, η διαπίστωση του βαθμού ασφάλειας στην συγκέντρωση, στην επεξεργασία, στην μεταφορά και στη διαφύλαξη της πληροφορίας σε ηλεκτρονική μορφή. Ο Έλεγχος Συστημάτων Μηχανογράφησης είναι προληπτικού, καθοδηγητικού και κατασταλτικού χαρακτήρα. 5. Έλεγχος συμμόρφωσης: Ο έλεγχος αυτός έχει ως σκοπό στη διαπίστωση της συμμόρφωσης με τους προσυμφωνημένους όρους και κανόνες της επιχείρησης π.χ. συμμόρφωση με τους όρους των συμβάσεων δανείων, με τις διαδικασίες προμηθειών, των συστημάτων πληροφορικής με τις προβλεπόμενες διαδικασίες κ.τ.λ. 6. Έλεγχος Παραγωγής: Ο έλεγχος αυτός έχει ως σκοπό στη διαπίστωση της ορθής τήρησης των διαδικασιών σε όλο το εύρος της παραγωγικής διαδικασίας π.χ. κατά πόσο οι παραγόμενες ποσότητες είναι σύμφωνες με το εγκεκριμένο πρόγραμμα της διοίκησης, με το πρόγραμμα του ποιοτικού ελέγχου κ.τ.λ. 7. Έλεγχος Ειδικών Θεμάτων: Ο έλεγχος αυτός έχει ως σκοπό την αντιμετώπιση ειδικών εξειδικευμένων προβλημάτων π.χ. έλεγχος Θυγατρικών εταιρειών. (Σημειώσεις ελεγκτικής, σελ. 24-25). - 53-
3.4 Βασικά εργαλεία του εσωτερικού ελέγγου Βασικά εργαλεία των εσωτερικών ελεγκτών είναι: 1. Τα Διεθνή Πρότυπα (Standards for the Professional Practice of Internal Auditing). Σε παγκόσμιο και εθνικό επίπεδο τα πλέον έγκυρα και γενικής αποδοχής ελεγκτικά πρότυπα που καθορίζουν τη φύση, την έκταση και το σκοπό της υπηρεσίας του εσωτερικού ελέγχου εμπεριέχονται στα εκδοθέντα από το Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών «Πρότυπα για την Επαγγελματική Εφαρμογή Εσωτερικού Ελέγχου». Σύμφωνα με το Ελληνικό Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών (αναρτήθηκε στο www.hiia.gr, 2011), ο σκοπός των προτύπων είναι να: I. Περιγράφουν τις βασικές αρχές που θα πρέπει να διέπουν την πρακτική του Εσωτερικού Ελέγχου, II. Αποτελόσουν το γενικό πλαίσιο βάσει του οποίου παρέχονται και προάγονται οι προστιθέμενης αξίας δραστηριότητες του Εσωτερικού Ελέγχου, III. Αποτελόσουν μέτρο αξιολόγησης της απόδοσης του Εσωτερικού Ελέγχου, IV. Προωθήσουν τη βελτίωση σε οργανωτικές διαδικασίες και λειτουργίες. Η πεποίθηση της Διοίκησης ότι τα Πρότυπα δεν προσθέτουν αξία στην επιχείρηση, η έλλειψη του απαραίτητου προσωπικού και χρόνου, η μη συμμόρφωση με το Πρότυπο 1300 (πρόγραμμα ποιοτικής διασφάλισης και βελτίωσης) σε πολλές επιχειρήσεις διεθνώς, αποτελούν εμπόδιο για την αποτελεσματική εργασία του εσωτερικού ελεγκτή (Τριανταφυλλίδης, 2006, σελ. 96-97). Τα Πρότυπα χωρίζονται σε τρία μέρη: > Πρότυπα Χαρακτηριστικών Ιδιοτήτων (Attribute Standards - Σειρά 1000), τα οποία περιγράφουν τα χαρακτηριστικά των οργανισμών και των προσώπων που ασκούν Εσωτερικό Έλεγχο. -54-
> Πρότυπα Απόδοσης (Performance Standards - Σειρά 2000), τα οποία περιγράφουν τη φύση των δραστηριοτήτων του Εσωτερικού Ελέγχου και παρέχουν κριτήρια βάσει των οποίων μπορεί να αξιολογηθεί η απόδοση του Εσωτερικού Ελέγχου. > Πρότυπα Εφαρμογής (Implementation Standards), τα οποία εξειδικεύουν τις δύο πρώτες κατηγορίες Προτύπων σε συγκεκριμένους τομείς δραστηριότητας (π.χ. Έλεγχος Συμμόρφωσης, Έλεγχος Απάτης κλπ.) (Τριανταφυλλίδης, 2006, σελ. 98-99). 2. Ο Κώδικας Δεοντολογίας του Διεθνούς Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών (ΙΙΑ). Ο Κώδικας Δεοντολογίας του Διεθνούς Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών (ΙΙΑ) εξειδικεύει τους κανόνες συμπεριφοράς τους, ως προσώπων και επαγγελματιών, όσον αφορά την Ακεραιότητα, Αντικειμενικότητα και Εμπιστευτικότητα που πρέπει να επιδεικνύουν (Πάσχας και συν., 2006, σελ. 129). Ενδεικτικό παράδειγμα της χρησιμότητας του Κώδικα είναι η κατοχύρωση σε αυτόν από το Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών, της ανεξαρτησίας, που θεωρείται η σφραγίδα του ελεγκτικού επαγγέλματος, κατοχυρώνεται όμως και από άλλους οργανισμούς, καθώς έχουν αναγνωρίσει τη σημαντικότητά της, τόσο από επαγγελματική, όσο και από ηθική άποψη και την έχουν κωδικοποιήσει και αυτοί σε κώδικες επαγγελματικής ηθικής 3. Η Πιστοποίηση των Εσωτερικών Ελεγκτών. Την κύρια υπευθυνότητα για την επαγγελματική επάρκεια και πιστοποίηση, έχουν τόσο η υπηρεσία εσωτερικού ελέγχου όσο και κάθε ένας εσωτερικός ελεγκτής, κάτι που ορίζεται και από τον Κώδικα Δεοντολογίας του Διεθνούς Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών (ΙΙΑ) (Πάσχας και συν., 2006, σελ. 130). 4. Η συνεχής επαγγελματική εκπαίδευσή τους. Οι εσωτερικοί ελεγκτές πρέπει να διατηρούν την τεχνική τους επάρκεια μέσω συνεχούς εκπαίδευσης και έχουν την προσωπική ευθύνη για τη συνέχιση της εκπαίδευσης τους προκειμένου να διατηρήσουν την επαγγελματική τους επάρκεια. Πρέπει να ενημερώνονται για τις -55-
βελτιώσεις και τις πρόσφατες εξελίξεις σε πρότυπα, στις διαδικασίες και στις τεχνικές του εσωτερικού ελέγχου. Η συνεχής εκπαίδευση μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ιδιότητάς του ως μέλους και της συμμετοχής του σε επαγγελματικούς συλλόγους, καθώς και μέσω της παρακολούθησης συνεδρίων, σεμιναρίων, μαθημάτων ανώτερης εκπαίδευσης καθώς και μέσω εσωτερικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων και συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα (Παπαστάθης, 2003, σελ. 55). Η Πιστοποίηση των εσωτερικών ελεγκτών και ειδικότερα η βασική το CIA (Certified Internal Auditor), αλλά και άλλες εξειδικευμένες πιστοποιήσεις, όπως το CFSA (Certified Financial Services Auditor), CCSA (Certification in Control Self Assessment), CGAP (Certified Government Auditing Professional), αποτελεί μια διαδικασία όπου μετά από διεθνείς εξετάσεις οι επαγγελματίες Εσωτερικοί Ελεγκτές που πληρούν παράλληλα και σειρά από συγκεκριμένες προϋποθέσεις, πέραν της επιτυχίας στις εξετάσεις, πιστοποιούν με διεθνή standards το επίπεδο των δεξιοτήτων. Για τη διατήρησή της όμως, απαραίτητη είναι η συνεχής εκπαίδευση με πρωτοβουλία των ιδίων τους (Πάσχας και συν., 2006, σελ. 133). 3,5 Το Πλαίσιο Επαγγελματικής Εφαρμογής (Professional Practice Framework, PPF) To Συμβούλιο Προτύπων Εσωτερικού Ελέγχου (Internal Auditing Standards Board, IASB) έχει εξουσιοδοτηθεί από το Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών (ΙΙΑ) των ΗΠΑ για τη διαμόρφωση επαγγελματικών προτύπων για τον εσωτερικό έλεγχο. Η πρωταρχική του ευθύνη είναι η παροχή οδηγιών και κατευθύνσεων στους επαγγελματίες εσωτερικούς ελεγκτές. Η Διεθνής Επιτροπή Δεοντολογίας (International Ethics Committee), παρακολουθεί για τυχόν αλλαγές που πρέπει να γίνουν στον Κώδικα Δεοντολογίας του Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών και εξετάζει παράπονα που - 56-
δημιουργούνται εναντίον των μελών του Ινστιτούτου. Το Πλαίσιο Επαγγελματικών Πρακτικών (Professional Practice Framework) αποτελείται από: α) Υποχρεωτικές Κατευθύνσεις. Ελεγκτικά Πρότυπα και Κώδικας Δεοντολογίας (Standards and Code o f Ethics) β) Προτεινόμενες αλλά μη Υποχρεωτικές οδηγίες (Practice Advisories) γ) Λοιπές μη υποχρεωτικές οδηγίες (Development and Practice Aids). To θεμέλιο του Πλαισίου Επαγγελματικών Πρακτικών είναι ο ορισμός του Εσωτερικού Ελέγχου. «Ο Εσωτερικός Έλεγχος είναι μία ανεξάρτητη, αντικειμενική, ασφαλής και συμβουλευτική δραστηριότητα, σχεδιασμένη να προσθέτει αξία και να βελτιώνει τις λειτουργίες του οργανισμού. Βοηθά έναν οργανισμό να επιτύχει τους αντικειμενικούς σκοπούς του, προσφέροντας μία συστηματική επιστημονική προσέγγιση για την αποτίμηση και βελτίωση της αποτελεσματικότητας της διαχείρισης κινδύνων, των συστημάτων ελέγχου και των διαδικασιών διοίκησης (εταιρικής διακυβέρνησης)». (Παππάς, 2010, σελ. 14-15). Πρακτικών. Ακολουθεί συνοπτικός πίνακας που περιγράφει το Πλαίσιο Επαγγελματικών -57-
Πίνακας 3.1: Πλαίσιο Επαγγελματικών Πρακτικών Περιεχόμενο Διαδικασία Έγκριση Απαιτούμενη Συμμόρφωση Αναπτύσσεται και επικαιροποιείται από το Διοικητικό Συμβούλιο 0 ορισμός ισχύει για του τους οργανισμούς και Ινστιτούτου τα πρόσωπα που Εσωτερικών εντάσσονται στις Ελεγκτών με τη επαγγελματικές βοήθεια της πρακτικές του Ορισμός Εσωτερικού Ελέγχου Επιτροπής Καθοδηγητικού Σχεδιασμού. Προσχέδια διανέμονται στα μέλη του Ινστιτούτου, σε Διοικητικό Συμβούλιο Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών Εσωτερικού Ελέγχου. 0 ορισμός λειτουργεί σαν ομπρέλα κάτω από την οποία διαμορφώνεται το επαγγελματίες και πλαίσιο των λοιπούς ελεγκτικών ενδιαφερομένους. Το προτύπων, του προσωπικό του κώδικα δεοντολογίας Ινστιτούτου απαντάει και των λοιπών σε ερωτήματα και κατευθύνσεων. παρέχει διευκρινίσεις. -58-
Αναπτύσσεται και επικαιροποιείται από το Διοικητικό Συμβούλιο του Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών με τη βοήθεια της Επιτροπής Δεοντολογίας. Κώδικας Προσχέδια διανέμονται Δεοντολογίας στα μέλη του Ινστιτούτου, σε επαγγελματίες και λοιπούς ενδιαφερομένους. Το προσωπικό του Ινστιτούτου απαντάει σε ερωτήματα και παρέχει διευκρινήσεις. Αναπτύσσεται και επικαιροποιείται από το Διοικητικό Συμβούλιο του Ινστιτούτου Διεθνή Πρότυπα για Εσωτερικών Ελεγκτών με την Επαγγελματική τη βοήθεια της Πρακτική του Επιτροπής Εσωτερικού Ελέγχου Δεοντολογίας. - Πρότυπα Προσχέδια διανέμονται Χαρακτη ριστικών στα μέλη του Ιδιοτήτων Ινστιτούτου, σε επαγγελματίες και λοιπούς ενδιαφερομένους. Το προσωπικό του Διοικητικό Συμβούλιο Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών Συμβούλιο Προτύπων Εσωτερικού Ελέγχου Εφαρμόζεται από τους εσωτερικούς ελεγκτές που παρέχουν ελεγκτικές υπηρεσίες. Επιπλέον αναφέρεται στα μέλη του Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών και στους πιστοποιημένους εσωτερικούς ελεγκτές. Περιγράφουν τα χαρακτηριστικά των οργανισμών και των προσώπων που ασκούν Εσωτερικό Έλεγχο. - 59-
Ινστιτούτου απαντάει σε ερωτήματα και παρέχει διευκρινήσεις. Αναπτύσσεται και επικαιροποιείται από το Διοικητικό Συμβούλιο του Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών με τη βοήθεια της Διεθνή Πρότυπα για Επιτροπής την Επαγγελματική Δεοντολογίας. Πρακτική του Προσχέδια διανέμονται Εσωτερικού Ελέγχου στα μέλη του - Πρότυπα Απόδοσης Ινστιτούτου, σε επαγγελματίες και λοιπούς ενδιαφερομένους. Το προσωπικό του Ινστιτούτου απαντάει σε ερωτήματα και παρέχει διευκρινήσεις. Συμβούλιο Προτύπων Εσωτερικού Ελέγχου Περιγράφουν τη φύση των δραστηριοτήτων του Εσωτερικού Ελέγχου και παρέχουν κριτήρια βάσει των οποίων μπορεί να αξιολογηθεί η απόδοση του Εσωτερικού Ελέγχου - 6 0 -
Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών. Προσχέδια διανέμονται στα μέλη του Διεθνή Πρότυπα για Ινστιτούτου, σε την Επαγγελματική επαγγελματίες και Πρακτική του λοιπούς ενδιαφερομένους. Εσωτερικού Ελέγχου Το - Πρότυπα προσωπικό του Εφαρμογής Ινστιτούτου απαντάει σε ερωτήματα και παρέχει διευκρινίσεις. Συμβούλιο Προτύπων Εσωτερικού Ελέγχου Εξειδικεύουν τις δύο πρώτες κατηγορίες Προτύπων σε συγκεκριμένους τομείς δραστηριότητας. Κατευθύνσεις - Οδηγίες Ελεγκτικής Πρακτικής Αναπτύσσεται και επικαιροποιείται από την Επιτροπή Επαγγελματικών Θεμάτων. Το προσωπικό του Επιτροπή Επαγγελματικών Θεμάτων Μη υποχρεωτικές, αλλά αντιπροσωπεύουν τις βέλτιστες πρακτικές από το Ινστιτούτο Εσωτερικών Ελεγκτών για την εφαρμογή των Διεθνών Προτύπων Εσωτερικού Ελέγχου Κατευθύνσεις - Πρακτικά Βοηθήματα Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών οδηγεί τους επαγγελματίες ελεγκτές σε τέτοιου είδους κατευθύνσεις πχ σεμινάρια, ημερίδες, συνέδρια, Δεν απαιτείται Δεν απαιτείται συμμόρφωση. Αποτελούν βοηθήματα για τους οργανισμούς και τα πρόσωπα που παρέχουν ελεγκτικές υπηρεσίες. ερευνητικές εργασίες. Πηγή: Παππάς Γ., 2010-61 -
3.6 Νομικό Πλαίσιο Τα τελευταία χρόνια ο εσωτερικός έλεγχος αποτελεί όλο και πιο συχνή πρακτική όλων των επιχειρήσεων. Έχει πάψει να είναι πλέον σήμερα μια δραστηριότητα που εξαρτάται από την προσωπικότητα του ελεγκτή, παρόλο που ο ρόλος αυτού είναι σημαντικός για τη λειτουργία και την αποτελεσματικότητα του εσωτερικού ελέγχου. Στην Ελλάδα, ο νόμος 5076/1931 είχε ως στόχο την ίδρυση οργανωμένου σώματος Ελεγκτών, οι εξαγγελίες του οποίου υλοποιήθηκαν το 1955 με το Ν. 3329/1955, οπότε και ιδρύθηκε το «Σώμα Ορκωτών Λογιστών» (ΣΟΛ). Στη χώρα μας τα καθ ύλη αρμόδια όργανα της Ελληνικής Κεφαλαιαγοράς (Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς & Διοικητικό Συμβούλιο Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών) απαιτούν από τις επιχειρήσεις που επιθυμούν την εισαγωγή των μετοχών τους στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών, να διαθέτουν αποτελεσματικό εσωτερικό έλεγχο. Πιο συγκεκριμένα η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς με τις αποφάσεις (Απόφαση 5/204/14.11.2000 ΦΕΚ 1487/Β/16.12.2000, ΦΕΚ 110Α/17.5.2002) υποχρέωσε τις εισηγμένες στο ΧΑΑ εταιρίες να έχουν ξεχωριστό τμήμα Εσωτερικού Ελέγχου (Παπαστάθης, 2003, σελ.79) Με το Π/ΤΕ 2577/9.3.2006 της Τράπεζα της Ελλάδος (Κοιιίοιιρίε εΐ ά\., 2009) προσαρμόστηκαν στις τρέχουσες συνθήκες οι αρχές λειτουργίας και τα κριτήρια αξιολόγησης της οργάνωσης και των Συστημάτων Εσωτερικού Ελέγχου (ΣΕΕ) των πιστωτικών και χρηματοδοτικών ιδρυμάτων, τόσο σε επίπεδο ιδρύματος όσο και σε επίπεδο ομίλου. Ωστόσο έγγραφα και αποφάσεις όπως οι παρακάτω ενδεικτικά, τροποποιούν ή συμπληρώνουν το ως άνω προαναφερθέν (αναρτήθηκε στο www.bankofgreece.gr,): 1) Απόφαση ΕΤΠΘ 231/4/13.10.2006: «Συμπλήρωση της Π9/ΤΕ 2577/2006, σχετικά με το πλαίσιο αρχών λειτουργίας και κριτηρίων αξιολόγησης της οργάνωσης και των Συστημάτων Εσωτερικού Ελέγχου των πιστωτικών και χρηματοδοτικών ιδρυμάτων και σχετικές αρμοδιότητες των διοικητικών τους οργάνων 2) Απόφαση ΕΤΠΘ 242/6/4.5.2007: «Τροποποίηση του Παραρτήματος 4 της Π6/ΤΕ 2577/9.3.2006, με το οποίο εξειδικεύονται οι βασικές αρχές και τα κριτήρια - 62-
αξιολόγησης της οργανωτικής δομής του Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου, σχετικά με την πρόληψη της χρησιμοποίησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τη νομιμοποίηση των εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας» 3) Απόφαση ΕΤΠΘ 257/4/22.2.2008: «Τροποποίηση του Παραρτήματος 4 της Π6/ΤΕ 2577/9.3.2006, όπως ισχύει» Η Τράπεζα της Ελλάδος, με την Π/ΤΕ 2438/6.8.1998, κάνει λόγο για την ανεξαρτησία του Εσωτερικού Ελέγχου και τη σύσταση «Επιτροπής Ελέγχου» στα Πιστωτικά Ιδρύματα. Οι παραπάνω αποφάσεις συνέβαλαν σημαντικά στην αναγνώριση της ανάγκης ίδρυσης και λειτουργίας της υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου, η οποία συμβάλει καθοριστικά στην ανάπτυξη των εταιριών, καθώς και στην αναβάθμιση του επαγγέλματος του Εσωτερικού Ελεγκτή (Παπαστάθης, 2003, σελ. 80). Σε επίπεδο επαγγελματικής οργάνωσης, στην Ελλάδα με την απόφαση του Πρωτοδικείου Αθηνών 1477/7.6.85., ιδρύθηκε και λειτουργεί το «Ελληνικό Ινστιτούτο Ελεγκτών», το οποίο αποτελεί συλλογικό επαγγελματικό όργανο των Εσωτερικών Ελεγκτών. Το Ινστιτούτο αποτελείται από επταμελές διοικητικό Συμβούλιο και έχει ως μέλη του, εσωτερικούς ελεγκτές πτυχιούχους ανωτάτων σχολών, διακεκριμένους για τις γνώσεις, το ήθος και την τιμιότητα τους (Παπαστάθης, 2003, σελ.80). Η νομοθεσία σαφώς και συμβάλλει στην ένταξη του επαγγέλματος του εσωτερικού ελεγκτή στη σφαίρα των επαγγελμάτων με αναγνωρισμένο κύρος, δεν αρκεί όμως μόνο η νομική του οριοθέτηση και κατοχύρωση, αλλά θα πρέπει να συνδυασθεί με την υποβοήθησή του από τη διοίκηση των εκάστοτε επιχειρήσεων. 3.7 Η αναγκαιότητα του εσωτερικού ελέγχου Οι ανθρώπινες αδυναμίες (κλοπές, απάτες) που ενυπάρχουν σε κάθε επιχείρηση όπου μετέχει ο ανθρώπινος παράγοντας οδηγούν αναπόφευκτα στην αναγκαιότητα ύπαρξης του Εσωτερικού Ελέγχου. Δεδομένου ότι η εκάστοτε διοίκηση κάποιου οργανισμού δεν έχει από μόνη της την άμεση και αξιόπιστη πληροφόρηση που απαιτείται - 63-
για τη διαπίστωση λειτουργίας των ασφαλιστικών δικλείδων που έχει θέσει σε όλους τους τομείς της για τη διαχείριση των επιχειρηματικών κινδύνων της με άριστο τρόπο, αυτό το κενό έρχεται να καλύψει ο Εσωτερικός Έλεγχος με τη συμβουλευτική και κατασταλτική του λειτουργία. Ο Εσωτερικός Έλεγχος λοιπόν, αποσκοπεί στην εφαρμογή των αρχών εταιρικής διακυβέρνησης, ως μεθόδου διακρίβωσης της διαφάνειας και του αποτελεσματικού τρόπου λειτουργίας του οργανισμού, προσδίδοντας έτσι αξία σε αυτόν, θωρακίζοντας παράλληλα τα συμφέροντα των εργαζομένων, των πελατών, των μετόχων και εν γένει της επιχείρησης. Η διασφάλιση της διαφάνειας, η προστασία των επενδυτών και κατ επέκταση η εύρυθμη λειτουργία της κεφαλαιαγοράς συνδέονται άμεσα με την πλήρη και έγκαιρη αποκάλυψη καθώς και τον έλεγχο ουσιωδών πληροφοριών που σχετίζονται με την εταιρία. Ειδική μνεία αξίζει να γίνει για τη σημασία της ύπαρξης ποιοτικού εσωτερικού ελέγχου με κατάλληλα συστήματα για τον εξωτερικό ανεξάρτητο Ορκωτό Λογιστή, καθώς αυτά θα καθορίσουν το πρότυπο και τη διαδικασία του εξωτερικού ελέγχου, απαραίτητα για την έκφραση της γνώμης πάνω στην ειλικρίνεια και αξιοπιστία των Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων. Στη σύγχρονη εποχή, η γιγάντωση των επιχειρήσεων, καθιστά την επίβλεψη των χιλιάδων εργαζομένων εξαιρετικά δύσκολη. Απαιτούνται μοντέρνες μέθοδοι διοίκησης και χρήσης σύγχρονης ηλεκτρονικής τεχνολογίας, για την αξιοπιστία όμως των οικονομικών και τεχνικών πληροφοριών και στοιχείων, απαιτείται υιοθέτηση και εφαρμογή κατάλληλου συστήματος ελέγχου, ειδικές διαδικασίες και συνεχής αξιολόγηση και έλεγχος αυτών (Τσακλάγκανος, 1997, σελ. 93). Η λύση λοιπόν στις ολοένα αυξανόμενες συνθήκες αβεβαιότητας και πολυπλοκότητας, δε θα μπορούσε να είναι η αποφυγή ανάληψης επιχειρηματικών κινδύνων ή η προσπάθεια μείωσης της ανθρώπινης παρεμβολής, αλλά ο καθορισμός των κινδύνων, η ανάπτυξη αποτελεσματικών συστημάτων διαχείρισής τους, αποτελεσματικών συστημάτων εσωτερικού ελέγχου. - 64-
3.8 Σύστημα εσωτερικού ελέγχου - Έννοια και περιεχόμενο Το σύστημα εσωτερικού έλεγχου αναφέρεται σε ένα οργανωμένο πλέγμα λειτουργιών και διαδικασιών, σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα ελέγχων που καθιερώνει η διοίκηση, και αποσκοπεί στην αποτελεσματική λειτουργία της επιχείρησης. Το σύστημα του εσωτερικού ελέγχου είναι το πλάνο της επιχείρησης και όλες οι μέθοδοι και διαδικασίες που ακολουθεί η διοίκηση για να διασφαλίσει την όσο το δυνατόν, πιο αποδοτική συνεργασία με τη διεύθυνση της επιχείρησης, τη διασφάλιση του κεφαλαίου, την πρόληψη και τον εντοπισμό της απάτης και του λάθους, την ακρίβεια και ολοκλήρωση των λογιστικών αρχείων, και την έγκαιρη προετοιμασία όλων των χρήσιμων οικονομικών πληροφοριών. Σύμφωνα με τους Cook & Winde (1976), το σύστημα εσωτερικού ελέγχου προσομοιάζει το νευρικό σύστημα του ανθρώπου, αφού διακλαδίζεται και απλώνεται στον οργανισμό, και μεταφέρει εντολές και αντιδράσεις από και προς τη διοίκηση. Συνδέεται δε άμεσα με την οργανωτική δομή και τους γενικούς κανόνες λειτουργίας της επιχείρησης (Τσακλάγκανος, 1997, σελ. 101). Η αναγκαιότητα ύπαρξης ενός συστήματος εσωτερικού ελέγχου, η πληρότητα, το μέγεθος και η έκταση αυτού σε μια επιχείρηση καθορίζεται από τις δραστηριότητες, τη πολυπλοκότητα του αντικειμένου εκμετάλλευσης και των συναλλαγών, την εκπαίδευση και την εξειδίκευση του προσωπικού, καθώς και από μια σειρά άλλων παραγόντων. Οι αντικειμενικοί σκοποί ενός συστήματος εσωτερικού έλεγχου είναι: 1. Να αποτελεί το εργαλείο της διοίκησης για την υλοποίηση των επιλεγμένων στρατηγικών στόχων, όπως επίσης να παρέχει τη δυνατότητα εκτίμησης και μέτρησης του αποτελέσματος και τη σύγκριση αυτού με τους αρχικούς στόχους της. 2. Να παρέχει τη δυνατότητα αξιοποίησης και σωστής διαχείρισης των διαθεσίμων οικονομικών πόρων, τη σωστή διαχείριση των παραγωγικών μέσων και του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και τη διαφύλαξη των περιουσιακών στοιχείων. Παράλληλα αποβλέπει στην καλύτερη εξυπηρέτηση με τους συναλλασσόμενους. - 65-
3. Να διέπεται από κανόνες επιχειρηματικής και επιχειρησιακής συμπεριφοράς που παρέχουν τα εχέγγυα και τις προϋποθέσεις εκείνες, ώστε ο επιχειρηματικός κίνδυνος να είναι διαχειρίσιμος κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο, διασφαλίζοντας παράλληλα την ευρωστία και τη βιωσιμότητα του φορέα. 4. Να κατανέμει τις αρμοδιότητες και τις υποχρεώσεις, με κατάλληλο τρόπο, μεταξύ των τμημάτων και των εργαζομένων σε αυτά. Επίσης, η μεταξύ τους ρύθμιση των σχέσεων να συμβάλλει αποτελεσματικά στην καλή συνεργασία τους. 5. Να γνωμοδοτεί εάν οι κάθε είδους αποφάσεις ή εξουσιοδοτήσεις είναι γνωστές σε όλα τα στελέχη, κατανοητές και αν εφαρμόζονται από όλη την πυραμίδα της ιεραρχίας σύμφωνα με τις εντολές που έχουν θεσπιστεί από το φορέα. 6. Τέλος, ως σύστημα, να αποβλέπει στη θέσπιση συγκεκριμένων δικλίδων ασφαλείας ελέγχου, στο ίδιο το σύστημα, προκειμένου να συνδράμει στον συντονισμό και την αρμονική συνύπαρξη μεταξύ των λειτουργιών του. Ένα Σύστημα Εσωτερικού Ελέγχου περιλαμβάνει ένα σύνολο συστημάτων, τα οποία είναι απαραίτητα για να λειτουργήσει αποτελεσματικά μια επιχείρηση. Τέτοια συστήματα - υποσυστήματα αναφέρονται ενδεικτικά (Σαμοθράκης, 2002): > το γενικό Οργανόγραμμα της επιχείρησης, η τρέχουσα στελέχωσή του, καθώς και η διάκριση των λειτουργιών σε πρωτεύουσες και δευτερεύουσες > η αποτύπωση της επιχειρησιακής στρατηγικής και πολιτικής βασιζόμενη σε προγραμματισμό δράσης > το οργανωτικό πλαίσιο περιγραφής καθηκόντων και διαδικασιών > το Ολοκληρωμένο Διοικητικό Πληροφοριακό Σύστημα (Management Information System, M.I.S.), το οποίο θα πρέπει να είναι αξιόπιστο και να συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της επιχείρησης > το αξιόπιστο μηχανογραφικό σύστημα που θα παρέχει σωστή πληροφόρηση > το σύστημα ISO ώστε να διασφαλίζεται η ποιότητα των προϊόντων και υπηρεσιών - 6 6 -
> οι κανόνες λειτουργίας της επιχείρησης π.χ. κανονισμό ολοκληρωμένου κύκλου παραγωγικής διαδικασίας, εγχειρίδια διαδικασιών κλπ) > η πολιτική αγορών και προμηθειών που θα ακολουθήσει η επιχείρηση σε όλες τις λειτουργίες της > η πολιτική πωλήσεων και τιμολόγησης σε όλα τα επίπεδα πελατών > η διαχείριση χαρτοφυλακίου ομολόγων, μετοχών > η διαχείριση ιδίων και ξένων κεφαλαίων > η πολιτική διαχείρισης προσωπικού π.χ. πρόσληψης, μισθοδοσίας, αξιολόγησης, εκπαίδευσης > το σύστημα εξουσιοδότησης > ο Εσωτερικός Έλεγχος 3.9 Βασικές αργές Υπάρχει μια σειρά βασικών αρχών του συστήματος εσωτερικού ελέγχου, οι οποίες θα πρέπει να ακολουθούνται με συνέπεια ώστε οι εσωτερικοί ελεγκτές, να αποκτήσουν τις κατάλληλες εκείνες γνώσεις και ικανότητες, για την καλύτεροι αξιολόγηση των λειτουργιών και των διαδικασιών αυτού. Ως βασικές αρχές ενός Σ.Ε.Ε., ενδεικτικά μπορούν να αναφερθούν (Παππάς Γ., 2010, σελ. 23-24): 1. Το Οργανόγραμμα της Εταιρείας, στο οποίο, υπό τη μορφή πυραμίδας, παρουσιάζεται με σαφήνεια η διάρθρωση της διοικητικής πυραμίδας, οι αλληλεξαρτήσεις και οι αρμοδιότητες των Υπηρεσιών (επίπεδα εξουσίας και ευθυνών) 2. Η Αποκέντρωση της Διοίκησης. Η διοίκηση θα πρέπει να μεριμνά ώστε να δίνονται όσο το δυνατόν περισσότερες αρμοδιότητες σε όλα τα ιεραρχικά επίπεδα, σε κάθε τμήμα να ασκούνται όσο το δυνατόν περισσότερες εξουσίες και το τμήμα να είναι υπεύθυνο για τα αποτελέσματα των δραστηριοτήτων του. - 6 7 -
3. Ο σαφής διαχωρισμός των καθηκόντων και των ευθυνών. Κάθε όργανο της επιχείρησης πρέπει να γνωρίζει με σαφήνεια τα καθήκοντά του και τα δικαιώματά του. Κανένα τμήμα ή άτομο δεν πρέπει να έχει την αποκλειστική εξουσία για οποιαδήποτε συναλλαγή. Ένας υπάλληλος να μη διενεργεί και να ελέγχει όλες τις φάσεις μιας εργασίας (four eyes principle). 4. Η σαφής περιγραφή των αρμοδιοτήτων των στελεχών της οικονομικής μονάδας. 5. Το Επαρκές και Αποδοτικό Προσωπικό (Κατάλληλη Στελέχωση). Η κατάλληλη στελέχωση από εξειδικευμένο προσωπικό είναι ένα από τα πρωταρχικά και απαραίτητα στοιχεία μιας σύγχρονης επιχείρησης. 6. Η δημιουργία Συστήματος υπογραφών: Έγκρισης, Εκταμίευσης, Λογιστικής θεώρησης, έτσι ώστε να διασφαλίζονται οι συναλλαγές και τα συμφέροντα του οργανισμού. 7. Ο καθορισμός ορίων εξουσιοδοτήσεων εγκρίσεως δαπανών. 8. Η περιγραφή του συστήματος Εκπροσώπησης και Δέσμευσης της επιχείρησης έναντι τρίτων. Για εκπροσώπηση και συναλλαγές της εταιρείας με τρίτους, προϋπόθεση είναι να υπάρχουν εξουσιοδοτήσεις συνήθως από το διοικητικό συμβούλιο. 9. Η λεπτομερειακή περιγραφή διαδικασιών και ελέγχων των βασικών λειτουργιών που αφορούν το εσωτερικό πλαίσιο στο οποίο πρέπει να κινείται η οικονομική μονάδα. 10. Η ανάπτυξη αξιόπιστων συστημάτων παροχής πληροφοριών. 11. Η καθιέρωση συγκεκριμένων πολιτικών. Λέγοντας συγκεκριμένες ή καθορισμένες πολιτικές εννοούμε τους κανόνες που καθοδηγούν ή περιορίζουν πράξεις ή - 6 8 -
συμπεριφορές στην επιχείρηση. Οι καθορισμένες αυτές πολιτικές πρέπει να υπηρετούν την επίτευξη των στόχων της επιχείρησης, να είναι ευκρινώς καταγεγραμμένες, ώστε να μεταφέρονται στα στελέχη και τους υπαλλήλους της επιχείρησης, να μην έρχονται σε αντίθεση με τους νόμους, να διαφυλάσσουν τα περιουσιακά στοιχεία της επιχείρησης και να τροποποιούνται όταν αυτό απαιτείται. 12. Η θέσπιση Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου. 3.10 Αποτελεσματικότατα του εσωτερικού ελέγχου Ποικίλες είναι οι παράμετροι από τις οποίες εξαρτάται η αποτελεσματικότητα του Εσωτερικού Ελέγχου και οι οποίες θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη από την επιχείρηση. Η σημαντικότερη από αυτές είναι η ανεξαρτησία του Εσωτερικού Ελέγχου. Ανεξαρτησία, σημαίνει, ότι οι εσωτερικοί ελεγκτές μπορούν να μιλούν με όλο το προσωπικό, να έχουν ελεύθερη πρόσβαση σε όλες τις δραστηριότητες της επιχείρησης, αρχεία, περιουσιακά στοιχεία. Είναι ανεξάρτητοι, επειδή διεξάγουν τον έλεγχο και εκτελούν την εργασία τους απαλλαγμένοι από οποιεσδήποτε παρεμβάσεις, έχοντας βέβαια στο πλευρό τους, την πλήρη κάλυψη και υποστήριξη της Διοίκησης. Η ανεξαρτησία του Εσωτερικού Ελέγχου ενισχύεται και εξασφαλίζεται από το γεγονός, ότι ο έλεγχος αυτός υπάγεται και αναφέρεται στο ανώτατο επίπεδο Διοίκησης. Ο Διευθυντής του Εσωτερικού Ελέγχου αναφέρεται, με εισηγήσεις και εκθέσεις, στο Διοικητικό Συμβούλιο και συμμετέχει σε συνεδριάσεις με θέματα που συσχετίζονται με τον έλεγχο, την οργάνωση και τις οικονομικές αναφορές. Η άμεση επικοινωνία του Εσωτερικού Ελέγχου με τη Διοίκηση φανερώνει τη σπουδαιότητα του ελεγκτικού έργου και προσδίδει κύρος, αντικειμενικότητα και αποτελεσματικότητα στο έργο αυτό. Λέγοντας αντικειμενικότητα εννοούμε, ότι η κρίση των Εσωτερικών Ελεγκτών δεν καθοδηγείται από άλλους. Οι Εσωτερικοί Ελεγκτές δεν αναλαμβάνουν λειτουργικά καθήκοντα. Τα αποτελέσματα του ελέγχου επισκοπούνται, - 69-
πριν υποβληθεί οποιαδήποτε έκθεση, ώστε να υπάρχει η λογική εξασφάλιση ότι η εργασία εκτελέστηκε αντικειμενικά. Ο Εσωτερικός Έλεγχος δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως μέσο αστυνόμευσης αλλά ως συμβουλευτικό, προσφέροντας υπηρεσίες υψηλών προδιαγραφών. Οι υπηρεσίες αυτές θα πρέπει να βασίζονται στην ανεξαρτησία, στην αντικειμενικότητα, στην επικοινωνία και στην στήριξη από τη Διοίκηση της επιχείρησης (Παππάς Γ., 2010, σελ.25). 3.11 Περιορισμοί του συστήματος εσωτερικού ελέγχου Ένας βασικός στόχος του συστήματος εσωτερικού ελέγχου είναι να λειτουργεί έτσι ώστε να διασφαλίζει την επίτευξη των αντικειμενικών στόχων μιας οικονομικής μονάδας. Η έννοια της διασφάλισης ενέχει και το στοιχείο της κοστολογικής ευαισθησίας, της αντίληψης δηλαδή ότι το κόστος του εσωτερικού ελέγχου μιας επιχείρησης δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το όφελος για την επιχείρηση από τη χρησιμοποίηση του συστήματος. Η ανάγκη εξισορρόπησης του κόστους και του οφέλους προϋποθέτει ευθυκρισία από την πλευρά της διοίκησης. Η αποτελεσματικότητα κάθε συστήματος εσωτερικού ελέγχου επηρεάζεται από συγκεκριμένους εγγενείς περιορισμούς κάθε οικονομικής μονάδας, όπως είναι η παραβίαση των κανόνων του συστήματος εσωτερικού έλεγχου από την ίδια τη διοίκηση ή με εντολή της, η λανθασμένη χρησιμοποίηση του συστήματος εσωτερικού ελέγχου από το προσωπικό και οι συμπαιγνίες διαφόρων στελεχών ή ακόμη και λειτουργικών μονάδων της επιχείρησης. Σε σχέση με τα λογιστικά συστήματα εσωτερικού ελέγχου θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι ελεγκτές πρέπει να γνωρίζουν ότι τα συστήματα αυτά υπόκεινται σε εγγενείς περιορισμούς. Η παρανόηση των λογιστικών εγχειριδίων και εγκυκλίων οδηγιών, η αμέλεια και η κόπωση του ασκούντος το λογιστικό ελεγκτικό έργο μπορεί να περιορίσουν σημαντικά την αποτελεσματικότητα του λογιστικού ελέγχου. Τα καθ ύλη αρμόδια στελέχη είναι εκείνα που συχνά γίνονται η αιτία να πληγεί η αποτελεσματικότητα ενός λογιστικού ελέγχου, καθώς ηθελημένα και πολλές φορές δόλια -70-
παραβιάζουν τους κανόνες του συστήματος. Ένας δεύτερος περιορισμός των λογιστικών ελέγχων προέρχεται από το δυναμικό και διαρκώς εξελισσόμενο επιχειρησιακό περιβάλλον. Τέλος, οι λογιστικοί έλεγχοι είναι δυνατόν να μην καλύπτουν μερικές έκτακτου χαρακτήρα συναλλαγές ή γεγονότα όπως είναι για παράδειγμα η χορήγηση δικαιωμάτων προαίρεσης στο προσωπικό (Σημειώσεις ελεγκτικής, σελ. 101). 3.12 Κοινωνική διάσταση του συστήματος εσωτερικού ελέγχου Είναι κοινά αποδεκτό πως οι διάφορες κοινωνικές ομάδες και κοινωνικές συνθήκες που υπάρχουν και λαμβάνουν μέρος αντίστοιχα στο ευρύτερο περιβάλλον αλληλοεπηρεάζονται και αλληλεπιδρούν με μια επιχείρηση, από τα πρώτα κιόλας στάδια της δημιουργίας της. Η επιχείρηση για να πετύχει την αποστολή της και να αναπτυχθεί θα πρέπει να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της έναντι των άλλων φορέων. Με άλλα λόγια, θα πρέπει να είναι συνεπής στις υποχρεώσεις προς τις τράπεζες για την αποπληρωμή κάθε μορφής χρηματοδότησης, προς τους προμηθευτές της, προς το Κράτος για την απόδοση των φόρων, καθώς και να καλύπτει τις απαιτήσεις του κοινωνικού συνόλου όπως των εργαζομένων, των επενδυτών κ.τ.λ. Το μέσο για την κάλυψη των παραπάνω απαιτήσεων και υποχρεώσεων είναι ο έλεγχος που παρέχει η Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου, η οποία συμβάλλει στο να αποκαλύπτει, να προλαμβάνει και να επισημαίνει έγκαιρα κλοπές, υπεξαιρέσεις, ατασθαλίες, διοικητικές αδυναμίες, πριν η επιχείρηση φτάσει στα στάδια της πτώχευσης. Αυτό θα ήταν μοιραίο για το κοινωνικό σύνολο και ειδικότερα για τους εργαζόμενους, μιας και θα χάσουν τη δουλειά τους, με επακόλουθο την αύξηση της ανεργίας, τη μείωση του εισοδήματος και τη κοινωνική αναταραχή. Από την άλλη μεριά, οι διάφοροι φορείς, όπως οι τράπεζες, οι πιστωτές, θα χάσουν οριστικά τις απαιτήσεις τους. Σύμφωνα με τα παραπάνω, ο Εσωτερικός Έλεγχος δεν ενδιαφέρει αποκλειστικά μόνο τη Διοίκηση, αλλά με γνώμονα τη σωστή και αντικειμενική πληροφόρηση που παράσχει, και τα ορθά διοικητικά μέτρα που λαμβάνει, λειτουργεί προς το συμφέρον και άλλων ομάδων και ιδιαιτέρα προς το συμφέρον των εργαζομένων (Παππάς Γ. 2010, σελ. 25). -71 -
3.13 Επιτροπή εσωτερικού ελέγχου Η Επιτροπή Εσωτερικού Ελέγχου εκλέγεται από το Διοικητικό Συμβούλιο και απαρτίζεται από ένα Μη Εκτελεστικό και Ανεξάρτητο Μέλος αυτού (αρθρ. 7 του Ν. 3016/2002). Η θητεία της Επιτροπής παρακολουθεί τη θητεία των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, ενώ ο Πρόεδρός της (σε περίπτωση που τα μέλη είναι περισσότερα του ενός) διορίζεται από το Διοικητικό Συμβούλιο ενώ τα μέλη της είναι ανεξάρτητα από τη διοίκηση της επιχείρησης. Η Επιτροπή Εσωτερικού Ελέγχου συνεδριάζει τουλάχιστον τέσσερις φορές το χρόνο, ενώ είναι δυνατή η σύγκλησή της κατόπιν σχετικού αιτήματος της Διεύθυνσης Εσωτερικού Ελέγχου ή των εξωτερικών ελεγκτών. Η Επιτροπή Εσωτερικού Ελέγχου, μέσω του Προέδρου της, αναφέρεται στο Διοικητικό Συμβούλιο και διαπιστώνει τη νόμιμη, αποτελεσματική και ανεπηρέαστη διεξαγωγή εσωτερικών και εξωτερικών ελέγχων στην Εταιρία και εξασφαλίζει την επικοινωνία μεταξύ ελεγκτικών οργάνων και Διοικητικού Συμβουλίου. Τα πρακτικά της επιτροπής διανέμονται στα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου και αποτελούν θέμα ημερήσιας διάταξης της επόμενης συνεδρίασης. Η επιτροπή ελέγχου οφείλει να: 1) Έχει καταστατικό, το οποίο διαμορφώνεται σύμφωνα με τον ρόλο της στην εταιρική διακυβέρνηση, και περιγράφει τα καθήκοντα και της υποχρεώσεις της. 2) Επιβλέπει την ανεξαρτησία των εξωτερικών ελεγκτών. 3) Αναφέρει στους άμεσα ή έμμεσα συμμετέχοντες (μετόχους, stakeholders) στην επιχείρηση. Οι αναφορές πρέπει να περιλαμβάνουν μια επιστολή από τον πρόεδρο της επιτροπής ελέγχου που να περιγράφει τις υποχρεώσεις της και τις δραστηριότητές της. 4) Επιμελείται τη συμμόρφωση με τους κώδικες συμπεριφοράς και τις νομοθετικές και κανονιστικές απαιτήσεις. 5) Έχει επαρκείς πόρους. 6) Επιβλέπει τις διαδικασίες αναφορών (reporting). 7) Επιβλέπει τις περιπτώσεις που η ανώτατη διοίκηση αναζητά μια δεύτερη γνώμη σε σοβαρά λογιστικά ζητήματα. -72-
Η σύσταση Επιτροπής Ελέγχου είναι μία από τις προϋποθέσεις για την εισαγωγή εταιριών σε πολλά χρηματιστήρια του κόσμου. Η Επιτροπή Ελέγχου που αποτελείται από μη εκτελεστικά διοικητικά στελέχη, συμβάλλει στην ανεξαρτησία των ελεγκτών. Ειδικότερα επιλέγει τους εξωτερικούς ελεγκτές και τον διευθυντή εσωτερικού ελέγχου. Μία ισχυρή Επιτροπή Ελέγχου αποτρέπει τους ελεγκτές από συμβιβασμούς της ανεξαρτησίας τους και της αντικειμενικότητάς τους. Οι βασικές αρμοδιότητες της Επιτροπής Εσωτερικού Ελέγχου είναι οι ακόλουθες: Εξετάζει, σε συνεργασία με την οικονομική διεύθυνση και τους ορκωτούς ελεγκτές, τα ετήσια προγράμματα διενέργειας ελέγχων. Εξετάζει θέματα διορισμού, θητείας ή αποχώρησης των ορκωτών ελεγκτών της Εταιρίας. Εξετάζει σε συνεργασία με την γενική διεύθυνση και την οικονομική διεύθυνση: ο Τις εκθέσεις εσωτερικού ελέγχου που χαρακτηρίζονται από την ίδια, τη γενική διεύθυνση ή την οικονομική διεύθυνση ως σημαντικές, ο Την επάρκεια σε ανθρώπινο δυναμικό και εξοπλισμό των υπηρεσιών εσωτερικού ελέγχου και την επιβαλλόμενη διάρθρωσή τους. Εξετάζει σε συνεργασία με τη οικονομική διεύθυνση και τους ελεγκτές: ο Την καταλληλότητα των συστημάτων εσωτερικού ελέγχου της Εταιρίας, συμπεριλαμβανομένων και των ελέγχων των ηλεκτρονικών συστημάτων πληροφορικής και ασφάλειας. ο Το περιεχόμενο των εκθέσεων των ορκωτών ελεγκτών, που αφορούν οικονομικές καταστάσεις της Εταιρίας και τις απαντήσεις των αρμόδιων υπηρεσιών. Ενημερώνεται από την γενική διεύθυνση, την οικονομική διεύθυνση και τους ελεγκτές, σχετικά με σημαντικούς κινδύνους ή ανοίγματα και κρίνει, τα μέτρα που ελήφθησαν ή πρέπει να ληφθούν, ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος για την Εταιρία. Εξετάζει σε συνεργασία με την γενική διεύθυνση και τους ελεγκτές, τις ετήσιες οικονομικές καταστάσεις, τα σχετικά προσαρτήματα και τις εξαμηνιαίες καταστάσεις, όταν δε κρίνει απαραίτητο και τις τριμηνιαίες καταστάσεις, πριν την υποβολή τους στο Διοικητικό Συμβούλιο και διαπιστώνει: - 73-
ο ο ο ο ο ο Οποιεσδήποτε αλλαγές στον τρόπο σύνταξης, Τομείς που απαιτούν ιδιαίτερες αποφάσεις κρίσης, Σημαντικές αναπροσαρμογές που προκύπτουν από τον έλεγχο, Τήρηση των λογιστικών αρχών και πρακτικών. Τήρηση των νόμων, των αποφάσεων και των κανόνων του Χρηματιστηρίου Αθηνών Α.Ε. Τήρηση των αποφάσεων και των κανόνων της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Ν.Π.6.6. (αναρτήθηκε στο www.gmf-sa.gr) -74-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΕΛΕΓΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ Καθιερώνεται ο εσωτερικός έλεγχος με σκοπό: > τον έλεγχο των διοικητικών οργάνων του Ταμείου > την αξιολόγηση του βαθμού εφαρμογής και αποτελεσματικότητας των διαδικασιών που έχουν καθιερωθεί > την αξιολόγηση του βαθμού αποτελεσματικής χρησιμοποίησης των διαθεσίμων πόρων και μέσων > τη διενέργεια γενικών και δειγματοληπτικών κατασταλτικών ελέγχων σε όλες τις λειτουργίες και συναλλαγές του Ταμείου. 4.1 Έλεγχος εισροών και εκροών ταμείου Οι εισροές και οι εκροές αποτελούν τους άξονες πάνω στους οποίους στηρίζεται η επίτευξη της αποστολής του Ταμείου. Στη σωστή παρακολούθηση και τον έλεγχο των εισροών και των εκροών στηρίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό και η εξασφάλιση της βιωσιμότητάς του. 4.1.1 Μείωση λειτουργικών δαπανών Καταβάλλεται προσπάθεια για τη μείωση των λειτουργικών δαπανών του Ταμείου. Για την καλύτερη οργάνωση των υπηρεσιών του Ταμείου απομακρύνθηκαν τα αρχεία που καταλάμβαναν ζωτικούς χώρους στο κτίριο που λειτουργούν οι διοικητικές υπηρεσίες. Η -75-
απελευθέρωση των χώρων έδωσε τη δυνατότητα για μια πιο ορθολογική χωροταξική κατανομή των υπηρεσιών, συμβάλλοντας στην αποτελεσματικότερη και αποδοτικότερη εργασία των υπαλλήλων. 4.1.2 Αναπροσαρμογή διατάξεων Είχε εγκριθεί από το Δ.Σ. σχέδιο νόμου για την αναπροσαρμογή ορισμένων διατάξεων προκειμένου να εναρμονισθούν με τη διαρκώς εξελισσόμενη συνταξιοδοτική νομοθεσία που ισχύει για το Δημόσιο και να προσαρμοστούν στις σημερινές συνθήκες και απαιτήσεις της βιωσιμότητας του Ταμείου. Επιπλέον, επανεξετάζονται στο σύνολό τους οι προς τροποποίηση διατάξεις προκειμένου να προσαρμοστούν και να διασφαλίζουν την ανταποδοτικότητα καταθέσεωνμερισμάτων, την εναρμόνιση των διατάξεων με τη νέα συνταξιοδοτική νομοθεσία, την αναδιατύπωση απαρχαιωμένων διατάξεων που αίρουν προβλήματα ερμηνείας και οδηγούν σε μακροχρόνιες δικαστικές εμπλοκές. 4.1.3 Συνέργειες με άλλους συγγενείς οργανισμούς και φορείς Παγιώθηκε η συνεργασία με διάφορες υπηρεσίες του Υπουργείου Οικονομικών (Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων, Υπηρεσία Εκτύπωσης Εντύπων και Αξιών Δημοσίου κλπ). Ήδη ξεκίνησε η λήψη ηλεκτρονικών πληροφοριών στα πλαίσια της διαλειτουργικότητας μεταξύ των δημόσιων υπηρεσιών. Τα αποτελέσματα είναι σημαντικά και θα βοηθήσουν το Ταμείο κυρίως στον έλεγχο των κρατήσεων και των πόρων. Διερευνάται ακόμη η ανάθεση της πληρωμής των μερισμάτων από το Γ.Λ.Κ. Με την καθιέρωση της πληρωμής των μερισμάτων από το Γ.Λ.Κ. θα προκόψουν κοινωνικά και οικονομικά οφέλη, τα αποτελέσματα των οποίων θα εισπράξουν οι μερισματούχοι του Ταμείου, όπως η ενιαία ενημέρωση με κοινό ενημερωτικό σημείωμα, η ενιαία βεβαίωση ετησίων αποδοχών για την υποβολή της φορολογικής δήλωσης Γ.Λ.Κ.- Μ.Τ.Σ, η -76-
χρησιμοποίηση της ίδιας διαδικασίας για την αναζήτηση των χρεών από τους συνδικαιούχους θανόντων, η μείωση του κόστους για έντυπα, ταχυδρομικά τέλη κλπ. 4.1.4 Ποιοτική και αποτελεσματική εξυπηρέτηση των μελών Για την καλύτερη εξυπηρέτηση των μελών αναδιοργανώθηκε ο χώρος και εγκαταστάθηκαν συστήματα προτεραιότητας, ενώ υπήρξε ειδική μέριμνα για τα άτομα με ειδικές ανάγκες (Α.Μ.Ε.Α.). Ακόμα, για την αποσυμφόρηση των γκισέ του Ταμείου ξεκίνησε η χρήση των εναλλακτικών τραπεζικών δικτύων (Internet Banking) για τις πληρωμές που διενεργούνται. 4.1.5 Επάνδρωση νομικής υπηρεσίας Στον οργανισμό του Ταμείου υφίσταται νομική υπηρεσία, η επάνδρωση της οποίας γίνεται από αμειβόμενο δικηγόρο. Πιο συγκεκριμένα, το Μετοχικό Ταμείο Στρατού έπραξε τα εξής (αναρτήθηκε στο: www.aneaed.gr): > αμφισβητήθηκαν εξαρχής προηγηθείσες ενυπόγραφες συμφωνίες και περιορίσθηκε κατά 1εκ. η αμοιβή της ΓΤΕ και της ROTHSCHILD > έγινε αποδέσμευση του λογαριασμού της εταιρείας «ΕΜΠΕΔΟΣ» ύψους 930.000 υπέρ του ΜΤΣ πριν κηρύξει πτώχευση η «ΕΜΠΕΔΟΣ» (η εταιρεία είχε αναλάβει την αξιοποίηση του Σαρογλείου Μεγάρου, η οποία τελικά δεν έγινε λόγω μή αποχώρησης των δικαστηρίων) > έγινε άμεση αξιοποίηση μέσα από δημόσιο διαγωνισμό του κτιρίου επί της οδού Πανεπιστημίου 31, που είχε εγκαταλείψει πρόωρα (προ της λήξεως της μισθώσεως) άνευ συνεπειών η American Express και επετεύχθη υπερδιπλασιασμός του ετησίου μισθώματος και 1,5 εκ. «αέρα» > περιορίσθηκε το υποκατάστημα της ΓΤΕ στο ΜΤΣ (Κολοκοτρώνη 12) στο 1/3 της προηγούμενης επιφάνειας με το αυτό και πρότερο μίσθωμα, αξιοποιήθηκε μέρος του απελευθερωθέντος ισογείου για την υποδοχή και εξυπηρέτηση των -77-
μετοχομερισματούχων, ενώ ο υπόλοιπος χώρος (ημιυπόγειο κατάστημα) ενοικιάστηκε αυξάνοντας τα έσοδα του ΜΤΣ κατά 2500 / μήνα > υποχρεώθηκε η ΓΤΕ, κατόπιν δημοσίου διαγωνισμού, να καταβάλλει για πρώτη φορά μίσθωμα ύψους 2500 /μήνα για το υποκατάστημά της στο ΝΙΜΤΣ > πουλήθηκαν 100.000 μετοχές της ΓΤΕ σε τιμή 3 περίπου άνω της τιμής κτήσεως (με κέρδος περίπου 300.000 ) > η ΓΤΕ ανέλαβε τα έξοδα αποστολής ( περίπου 15000 /έτος) των βεβαιώσεων πληρωμής των μερισμάτων με αντιπαροχή την επισύναψη διαφημιστικού φυλλαδίου της. > χάρη στην έγκυρη κινητοποίηση της νομικής υπηρεσίας, επετεύχθη προ της πτωχεύσεως της εταιρείας HABITAT που είχε μισθώσει το επί της οδού Κολοκοτρώνη κτίριο: να αποδοθούν τα οφειλόμενα ενοίκια να καταπέσουν υπέρ του ΜΤΣ εγγυητική επιστολή της ALPHA BANK - ύψους 3.100.000 - και άλλης αμερικανικής τράπεζας - ύψους 1.000.000 > ταχεία αποδέσμευση του υπόψη κτιρίου και παραχώρηση, διά δημοσίου διαγωνισμού, της εκμετάλλευσής του με μίσθωμα 1.200.000 /έτος, αρκετά υψηλότερο του προηγουμένου > μέριμνα για την έγκαιρη και ταχεία μεταφορά όλων των χρηματικών διαθεσίμων στην Τράπεζα Ελλάδος, η οποία εξασφάλιζε πολύ υψηλότερη των εμπορικών τραπεζών απόδοση. > ενημερώθηκαν τουλάχιστον δυο φορές οι μετοχομερισματούχοι για την πορεία των οικονομικών του ΜΤΣ (ενημέρωση στο Πολεμικό Μουσείο και αποστολή επιστολών σε όλους τους μερισματούχους) > ενέργειες για τον εντοπισμό όσων συνέχισαν να λαμβάνουν μέρισμα ενώ έπρεπε να είχε διακοπεί η καταβολή, για αυτό εκτός των λοιπών ενεργειών - προς Ληξιαρχεία, Εφορίες κλπ. > ενημερώθηκαν γραπτώς και προφορικώς οι αρμόδιοι φορείς (Υ.ΕΘ.Α, Γ.Ε.Σ., ΕΛ.ΑΣ) καθώς και η Ε.Α.Α.Σ. και οι Συνδικαλιστικές Οργανώσεις του προσωπικού της ΕΛ.ΑΣ. για την βιωσιμότητα του Ταμείου -78-
> δεν ενεπλάκη το ΜΤΣ σε αγορά ακίνητης περιουσίας σε τιμή άνω της εκτιμώμενης από τους Ορκωτούς Εκτιμητές. -79-
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Την τελευταία πενταετία το Ταμείο αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα ρευστότητας, τα οποία οφείλονται σε αρκετούς εξωγενείς παράγοντες. Ένας από αυτούς είναι το γεγονός ότι κατά τα τελευταία έτη ο αριθμός των νέων μερισματούχων παρουσίασε αλματώδη αύξηση, λόγω του μεγάλου αριθμού αποστρατειών, με αποτέλεσμα τη σημαντική υποχρεωτική διόγκωση του ύψους του μερίσματος που καταβάλλει το Ταμείο. Στη συνέχεια, στο παρακάτω σχεδιάγραμμα παρατηρούμε την πορεία των εσόδων του Μετοχικού Ταμείου Στρατού για την περίοδο 2000 έως 2010, όπου και διακρίνεται μεγάλη μείωση των εσόδων του κυρίως από το 2009 και μετά. Σχεδιάγραμμα 5.1: Πορεία των εσόδων του Μετοχικού Ταμείου Στρατού (περίοδος 2000-2010) -80-
Για το λόγο ότι το Μετοχικό Ταμείο Στρατού αντιμετωπίζει σημαντικές δυσκολίες, έχουν προταθεί ορισμένα μέτρα για την επίλυση των προβλημάτων αυτών, όπως η αναθεώρηση ορισμένων διατάξεων. Επιπλέον, παρατηρείται μεγάλος αριθμός εκκρεμουσών αιτήσεων με βασική αιτία το δικαίωμα θεμελίωσης του ΒΟΕΑ από τα 18 έτη που λειτουργεί από το έτος 2001. Ωστόσο, το Μετοχικό Ταμείο Στρατού, πέρα από διάφορα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, προκειμένου να εξυπηρετηθεί η βιωσιμότητά του, οφείλει να εφαρμόζει διάφορες ελεγκτικές διαδικασίες. Αξίζει να αναφέρουμε ότι πράγματι εφαρμόζεται εσωτερικός έλεγχος και πιο συγκεκριμένα έλεγχος εισροών και εκροών, όπως αναλύσαμε στο κεφάλαιο 4 της παρούσας μελέτης. -81 -
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ Είναι γνωστό ότι το Μ.Τ.Σ. έχει σημαντικά προβλήματα ρευστότητας με αποτέλεσμα τη δυσχέρεια καταβολής των προβλεπομένων παροχών (μέρισμα-β.ε.α.), την αύξηση των χρεών του και την απειλή της βιωσιμότητάς του. Το Μ.Τ.Σ. για την επιβίωσή του απαιτείται, κυρίως, η κατανόηση και η συναίνεση των μετοχομερισματούχων. Το πρόβλημα της ρευστότητας του Μ.Τ.Σ. οφείλεται κυρίως στην, επί δεκαετίες εις βάρος του Μ.Τ.Σ., κατανομή των κοινωνικών πόρων η οποία επέτρεπε στα άλλα Ταμεία να παρέχουν πολύ υψηλότερα μερίσματα του χορηγουμένου από το Μ.Τ.Σ. και επιτρέπει τώρα τη συνέχιση της παροχής του μερίσματος αυτών, ενώ οδήγησε το Μ.Τ.Σ. στην εκποίηση σημαντικής περιουσίας, στην εξ αυτής μείωση των ετησίων εσόδων και στην απειλή διακοπής του μερίσματος. Οφείλεται, επίσης, στη συνεχόμενη δυσμενή εξέλιξη του δείκτη μετόχων/μερισματούχων λόγω των αθρόων αποστρατειών των τελευταίων ετών. Πέρα των ανωτέρω, στη δυσμενή εξέλιξη των οικονομικών του Ταμείου συνέβαλλαν και η ασκηθείσα από την Πολιτεία κοινωνική πολιτική, η παρακράτηση και μη επιστροφή επιβληθέντων φόρων της τάξεως των 8 εκ., τα διαφυγόντα κέρδη από τη μη επιστροφή, από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, του Σαρογλείου Μεγάρου, από την αξιοποίηση του οποίου αναμένονταν διπλάσια ετήσια έσοδα (αναρτήθηκε στο: www.aneaed.gr) Ωστόσο, οι προοπτικές εξέλιξης για το Μετοχικό Ταμείο Στρατού μπορούν να γίνουν μόνο υπό τις παρακάτω προϋποθέσεις - λύσεις των προβλημάτων του: -82-
> συνένωση των Μετοχικών Ταμείων των τριών Κλάδων με τα ακόλουθα πλεονεκτήματα: άρση της κατανομής των κοινωνικών πόρων εις βάρος του Μ.Τ.Σ. μείωση του κόστους λειτουργίας με την συνένωση των υπηρεσιών αυτών απελευθέρωση ακινήτων στο κέντρο των Αθηνών από την αξιοποίηση των οποίων θα αυξηθούν σημαντικά τα ετήσια έσοδα επισημαίνεται ότι στην προτεινόμενη συνένωση το Μ.Τ.Σ. συμβάλλει με υπερδιπλάσια ακίνητη περιουσία και υπερτριπλάσια ετήσια έσοδα εξ αυτής. > συμμετοχή της Πολιτείας με διατήρηση των υφισταμένων κοινωνικών πόρων ή αντικατάσταση αυτών με εργοδοτική εισφορά, όπως συμβαίνει με άλλα Ταμεία. Υπόψη ότι η συνεισφορά της Πολιτείας επιστρέφει τελικά στο Δημόσιο κατά το μείζον αν όχι στο ακέραιο καθόσον το μέρισμα φορολογείται, κατά κανόνα, με κλίμακα 20-40%. > αύξηση της εισφοράς των εν ενεργεία μετόχων κατά 1-2% > μείωση του χορηγουμένου μερίσματος κατά 5-10% μέχρι να καταστεί πλεονασματικός ο ετήσιος προϋπολογισμός του Μ.Τ.Σ. > μείωση ή κατάργηση των υπέρ τρίτων εισφορών που επιβάλλονται στο χορηγούμενο μέρισμα > ουδεμία περαιτέρω εκποίηση ή άλλου είδους δέσμευση της περιουσίας του Ταμείου (αναρτήθηκε στο: www.aneaed.gr). - 83-
ΕΠΙΛΟΓΟΣ Το γεγονός ότι το Μετοχικό Ταμείο Στρατού έχει σημαντικά προβλήματα ρευστότητας έχει ως αποτέλεσμα την απειλή της βιωσιμότητάς του. Για το λόγο αυτό, πέρα από τα διάφορα διαρθρωτικά μέτρα που προτείνονται, ο ρόλος του εσωτερικού ελέγχου για την εξυγίανση του Μετοχικού Ταμείου Στρατού κρίνεται ιδιαίτερα σημαντικός. Η ύπαρξη του Εσωτερικού Ελέγχου κρίνεται αναγκαία εξαιτίας των ανθρώπινων αδυναμιών (πχ. κλοπές, απάτες) που ενυπάρχουν σε κάθε επιχείρηση, καθώς έρχεται να καλύψει με τη συμβουλευτική και κατασταλτική του λειτουργία το κενό που προκύπτει από το γεγονός ότι η εκάστοτε διοίκηση κάποιου οργανισμού δεν έχει από μόνη της την άμεση και αξιόπιστη πληροφόρηση που απαιτείται για τη διαπίστωση λειτουργίας των ασφαλιστικών δικλείδων που έχει θέσει σε όλους τους τομείς της για τη διαχείριση των επιχειρηματικών κινδύνων της με άριστο τρόπο. Ο Εσωτερικός Έλεγχος, λοιπόν, αποσκοπεί στην εφαρμογή των αρχών εταιρικής διακυβέρνησης, ως μεθόδου διακρίβωσης της διαφάνειας και του αποτελεσματικού τρόπου λειτουργίας του οργανισμού, θωρακίζοντας, με τον τρόπο αυτό, τα συμφέροντα των εργαζομένων, των πελατών, των μετόχων και γενικά της επιχείρησης. -84-
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ Δήμου, Ν. (2000). Ελεγκτική I Βασικές Αρχές Γενικής και Τραπεζικής Ελεγκτικής. Αθήνα. Σημειώσεις ελεγκτικής. Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Κρήτης. Καζαντζή, I. X. (2006). Ελεγκτική & Εσωτερικός Έλεγχος. Μια συστηματική προσέγγιση Εννοιών, Αρχών και Προτύπων. Εκδόσεις Business Plus ΑΕ, Πειραιάς. Κάντζου, Κ. (1995). Ελεγκτική Θεωρία και Πρακτική. Εκδόσεις Σταμούλη. Αθήνα. Καρακώστα, Ε. (2010). Τα πληροφοριακά συστήματα ως εργαλείο άσκησης εσωτερικού ελέγχου. Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στη Στρατηγική Διοικητική Δογιστική και Χρηματοοικονομική Διοίκηση. Θεσσαλονίκη. Παδούβας, Κ. (2011). Σε έξαρση η κατασυκοφάντηση. Εφημερίδα: Εθνική Ηχώ. Αρ. Φύλλου 574. Παππάς, Γ. (2010). Ο σύγχρονος εσωτερικός έλεγχος και η διαχείριση των κινδύνων (Enterprise Risk M anagem ent - E R M ) Ο κλάδος των τραπεζών. Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα στις Νέες Αρχές Διοίκησης Επιχειρήσεων (MBA). Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων. Πανεπιστήμιο Πατρών. Παπαστάθης, Π. (2003). Ο Σύγχρονος Εσωτερικός Έλεγχος στις Επιχειρήσεις - Οργανισμούς και η πρακτική εφαρμογή του. Εκδόσεις ΟΠΑΠ. Αθήνα. Πάσχας, Γ. & Τριανταφυλλίδης, Κ. (2006). Εσωτερικός Έλεγχος - Επένδυση στο μέλλον. Ημερίδα του Ελληνικού Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών, Αθήνα. Σαμοθράκης, Γ. (2002). Ο Εσωτερικός Έλεγχος ως εργαλείο της διοίκησης. Ναυτεμπορική. Τσακλαγκάνος, Α. (1997). Ελεγκτική. Θεσσαλονίκη. Φλιτούρης, Αθ. (2007). Ελεγκτική. Σημειώσεις μαθήματος «Ελεγκτική». ΤΕΙ Σερρών. Θεσσαλονίκη. - 85-
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ Abdulrahman, A.M., Al-Twaijry, J. A. & Gwilliam, D. R. (2004). An examination of the relationship between internal and external audit in the Saudi Arabian corporate sector. M anagerial A uditing Journal. Vol.19. No. 7. ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ (Οι παρακάτω ιστοσελίδες παρέμεναν ενεργές έως τις 31/10/2011) www.lib.teiher.gr www.hiia.gr www.bankofgreece.gr www.gmf-sa.gr www.mts-mod.gr www.aneaed.gr www.ipathessaloniki.gr www.mtpy.gr -86-