Aγαπητοί γονείς, θεωρία παραδείγματα ορθογραφία ασκήσεις

Aγαπητοί γονείς, Το βιβλίο αυτό βοηθά τους μαθητές να μάθουν και να κατανοήσουν πλήρως τα διάφορα γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα της γλώσσας. Το βιβλίο ακολουθεί μάθημα μάθημα το σχολικό βιβλίο. Κάθε μάθημα περιλαμβάνει: θεωρία με παρατηρήσεις και σημειώσεις στα πιο δύσκολα σημεία της ποικίλα παραδείγματα τι πρέπει να προσέχει ο μαθητής σχετικά με την ορθογραφία ασκήσεις των οποίων οι απαντήσεις βρίσκονται στο τέλος του βιβλίου. Νίκη Σάκκου

Περιεχόμενα 1. Eπιστροφή στα θρανία!... 7 2. To σχολείο ταξιδεύει στο χρόνο... 9 3. Δημοτικό Σχολείο Τρικάλων Ημαθίας... 20 4. Δεν είναι τρελοί οι δίδυμοι!... 40 5. Αγαπητό μου ημερολόγιο... 42 6. Η φίλη μας η Αργυρώ... 51 7. Tα παιδικά μου παιχνίδια... 61 8. Στη νέα μας γειτονιά... 76 9. Σπίτι με κήπον... 78 10. Γάτος από σπίτι ζητά νέα οικογένεια... 83 11. Oι ακροβάτες της θάλασσας... 91 12. Γη και θάλασσα... 93 13. Οι μικροί ταξιδιώτες ανεβαίνουν στο βουνό... 99 14. Πώς υιοθετήσαμε ένα κομμάτι γης... 107 15. Τα χαρτιά ανακυκλώνονται!... 116 16. Το τετράδιο ζωγραφικής... 119 17. H πόλη χάθηκε στο χιόνι... 124 18. H πόλη χάθηκε στο χιόνι (συνέχεια)... 129 19. Τόσο χιόνι δεν ξανάγινε!... 135 20. O χιονάνθρωπος και το κορίτσι... 140 21. Kάτω απ το χιόνι... 145 22. O εγωιστής Γίγαντας... 149 23. Αξέχαστα γενέθλια... 155 24. Μικρομαγειρέματα... 160 25. Φτιάχνουμε προσκλήσεις... 163 26. Από το ημερολόγιο του Ελτόν... 166 27. Το χαρούμενο λιβάδι... 170 28. Φτιάξε μου ένα σιδερένιο άνθρωπο... 179 29. Μηχανές του μέλλοντος... 186 30. Στο Αττικό Μετρό... 189 31. Tα ταξίδια του παππού μου... 199 32. Tα ταξίδια του παππού μου (συνέχεια)... 212 33. Μια αληθινή ιστορία... 217 34. Στο νησί του Αιόλου... 227 35. Το πιο γλυκό ψωμί... 230 36. Tο πιο γλυκό ψωμί (συνέχεια)... 241 37. Ψωμί... 243 38. Kαλή όρεξη!... 246

39. O Kαραγκιόζης φούρναρης... 248 40. Bοηθάμε να γίνει καλύτερος ο κόσμος μας... 254 41. Η πτήση των γερανών... 256 42. Ένα παιδί γράφει στο Θεό... 262 Απαντήσεις... 265

1 Eπιστροφή στα θρανία! H ÙÂÏÂ ΔÔ ÂÚˆÙËÌ ÙÈÎfi Όταν γράφουμε, στο τέλος των λέξεων ή των προτάσεων βάζουμε κάποια σημάδια που μας βοηθούν να διαβάσουμε το κείμενο και να καταλάβουμε καλύτερα το νόημά του. Τα σημάδια αυτά λέγονται σημεία στίξης και είναι τα εξής: η τελεία (.) τα αποσιωπητικά (...) το ερωτηματικό (;) τα εισαγωγικά () το κόμμα (,) η διπλή τελεία (:) το θαυμαστικό (!) η παύλα ( ) N ı Ì Û È fiùè Η τελεία (.) χρησιμοποιείται στο τέλος μιας πρότασης που έχει ολοκληρωμένο νόημα. Σ αυτό το σημείο σταματά για λίγο η φωνή μας. Μετά την τελεία αρχίζουμε με κεφαλαίο γράμμα. π.χ. Τηλεφώνησε η Ανθή. Είπε ότι θ αργήσει να γυρίσει. Το ερωτηματικό (;) χρησιμοποιείται στο τέλος μιας πρότασης με την οποία ρωτάμε κάτι. Μετά το ερωτηματικό αρχίζουμε με κεφαλαίο γράμμα αν το νόημα της πρότασης έχει ολοκληρωθεί. π.χ. Ήρθαν όλοι; Μπορούμε να ξεκινήσουμε; Αν το νόημα δεν έχει ολοκληρωθεί, συνεχίζουμε με μικρό γράμμα. π.χ. Ποιος έσπασε το τζάμι; ρώτησε αγριεμένη η μητέρα.

8 ø IKE A KH EI ΑΣKHΣEIΣ 1.1 Να ξαναγράψεις το παρακάτω κείμενο βάζοντας τελεία όπου πρέπει και διορθώνοντας τα γράμματα που πρέπει να γραφτούν κεφαλαία. /Û ÌÂÚ Í appleóëû ÚÎÂÙ ÓˆÚ ÙÔ appleúˆ Â appleôû ÂıÂ ÛÙË ÌËÙ Ú ÌÔ Ó ÙË ÔËı Ûˆ ÛÙ ÒÓÈ ÙÛÈ apple Á ÌÂ Ì ÛÙË Ï Î ÁÔÚ ÁÔÚ Û ÌÂ apple - Ù ÙÂ, ÓÙÔÌ ÙÂ, ÊÚÔ Ù Î È Ï ÓÈÎ ÛÙÂÚ appleâú Û ÌÂ Î È applefi ÙÔ ÛÔ - appleâú Ì ÚÎÂÙ Á Ú Û ÌÂ ÛÙÔ Ûapple ÙÈ ÎÔ ÏÒÓÙ ÚÎÂÙ ÙÛ ÓÙÂ 1.2 Να συμπληρώσεις τον παρακάτω διάλογο βάζοντας τελεία ή ερωτηματικό όπου πρέπει. Καλημέρα, Αποστόλη Τι κάνεις Καλημέρα, Χαρά Καλά είμαι Εσύ Κι εγώ πολύ καλά Πού ήσουν χθες Είχα βγει με τους γονείς μου Γιατί ρωτάς Ξέχασες ότι είχαμε κανονίσει να πάμε στο σπίτι του Πέτρου Όχι, δεν το ξέχασα Σε έπαιρνα τηλέφωνο να σου το πω, αλλά μάλλον είχες ήδη φύγει Καλά, δεν πειράζει Μπορούμε να το κανονίσουμε για σήμερα Τι λες Συμφωνώ 1.3 Να βάλεις στις παρακάτω προτάσεις τελεία ή ερωτηματικό όπου πρέπει. α) Το απόγευμα θα έρθω να παίξουμε. β) Το σπίτι μας είναι αρκετά μεγάλο γ) Πώς περάσατε το καλοκαίρι ρώτησε ο δάσκαλος δ) Πόσες μέρες θα λείψεις Θέλεις να κάνω κάτι για σένα ε) Σήμερα θα τακτοποιήσω το δωμάτιό μου στ) Αύριο θα πάμε θέατρο Θέλεις να έρθεις ζ) Η πατρίδα μας είναι από τις πιο όμορφες χώρες του κόσμου η) Ξέχασα να πάρω μαζί μου την ομπρέλα Λες να βρέξει

2 To σχολείο ταξιδεύει στο χρόνο H appleï appleúfiù ÛË È ÎÚÈÛË Ô ÛÈ ÛÙÈÎÒÓ applefi Ú Ì Ù ÚˆÙËÌ ÙÈÎ Ï ÍÂÈ Η απλή πρόταση Μια ομάδα λέξεων που μας δίνει ένα ολοκληρωμένο νόημα λέγεται απλή πρόταση. π.χ. Το μωρό κοιμάται. Ο σκύλος λέρωσε το αυτοκίνητο. Το δωμάτιό μου είναι μικρό. Tο υποκείμενο Το πρόσωπο, το ζώο ή το πράγμα που κάνει ή παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση λέγεται υποκείμενο. Για να βρούμε το υποκείμενο, κάνουμε την ερώτηση «ποιος;». π.χ. Ο πατέρας δουλεύει. Ποιος δουλεύει; Ο πατέρας. Η τηλεόραση χάλασε. Ποιος χάλασε; Η τηλεόραση. Το υποκείμενο μπαίνει πάντα σε ονομαστική πτώση. Tο ρήμα Η λέξη που φανερώνει τι κάνει, τι παθαίνει ή σε ποια κατάσταση βρίσκεται το υποκείμενο λέγεται ρήμα. Για να βρούμε το ρήμα, κάνουμε την ερώτηση «τι κάνει;».

10 ø IKE A KH EI π.χ. Ο Σωτήρης διαβάζει. Τι κάνει ο Σωτήρης; Διαβάζει. Το μωρό κλαίει. Τι κάνει το μωρό; Κλαίει. Το ρήμα συμφωνεί πάντα με το υποκείμενο ως προς το πρόσωπο και τον αριθμό. Tο αντικείμενο Η λέξη που φανερώνει πού πηγαίνει η ενέργεια του υποκειμένου λέγεται αντικείμενο. Για να βρούμε το αντικείμενο, κάνουμε την ερώτηση «τι;». π.χ. Ο Λεωνίδας λύνει τις ασκήσεις του. Τι λύνει ο Λεωνίδας; Τις ασκήσεις του. Ο κηπουρός κλαδεύει τα λουλούδια. Τι κλαδεύει ο κηπουρός; Τα λουλούδια. Το αντικείμενο βρίσκεται συνήθως σε αιτιατική πτώση, αλλά καμιά φορά και σε γενική. π.χ. Ο Νίκος μοιάζει του πατέρα του. N ı Ì Û È fiùè Η απλή πρόταση έχει ένα ρήμα και ένα υποκείμενο. Γράφουμε πάντα με κεφαλαίο το πρώτο γράμμα κάθε πρότασης. Βάζουμε πάντα τελεία στο τέλος μιας πρότασης.

TO à π Δ π À π Δ Ãƒ 11 ΑΣKHΣEIΣ 2.1 Να συμπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων με το κατάλληλο υποκείμενο από τις λέξεις της διπλανής στήλης. α) H ÌËÙ Ú μαγειρεύει. β)... είναι πολύ γρήγορος. γ)... είναι ξύλινο. δ)... κλείνουν τον Ιούνιο. ε)... θα πάνε εκδρομή. στ)... κάηκε. 2.2 Να συμπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων με το κατάλληλο ρήμα από αυτά της διπλανής στήλης. α) Ο κάμπος appleú Û ÓÈÛÂ. β) Ο γεωργός... τις ελιές. γ) Ο Παντελής... τηλεόραση. δ) Ο σκύλος... ζωηρός. ε) Η Βάλια... τα χέρια της. στ) Τα λουλούδια... την άνοιξη. Ë Ï Ìapple Ù Û ÔÏÂ Ë ÌËÙ Ú Ô ÚËÁfiÚË ÙÔ ÎÚ ÙÈ ÔÈ Ì ıëù Ï appleâè appleú Û ÓÈÛ ÎÏ Â ÂÈ Óı Ô Ó Â Ó È appleï ÓÂÈ 2.3 Να υπογραμμίσεις το αντικείμενο των παρακάτω προτάσεων. α) Η δασκάλα διδάσκει μουσική. β) Ο παππούς διαβάζει εφημερίδα. γ) Ο Νίκος τρώει ψάρια. δ) Ο γιατρός εξέτασε τον ασθενή. ε) Η Αμαλία είπε ψέματα. στ) Ο δυνατός αέρας προκάλεσε καταστροφές. 2.4 Να σχηματίσεις προτάσεις βάζοντας τις παρακάτω λέξεις στη σωστή σειρά. α) είναι, O, καλός, σήμερα, καιρός O Î ÈÚfi Â Ó È Î Ïfi Û ÌÂÚ. β) γεμάτος, είναι, κήπος, O, τριανταφυλλιές... γ) ωραίο, H, νησί, μεγάλο, είναι, και, Κρήτη...

12 ø IKE A KH EI δ) άσπρα, έχει, γιαγιά, μαλλιά, H... ε) το, φτιάχνουν, Oι, δρόμο, εργάτες... στ) δεν, H, σχολείο, Ράνια, στο, πήγε... 2.5 Να ξαναγράψεις τις παρακάτω προτάσεις αρχίζοντας με κεφαλαίο γράμμα και βάζοντας τελεία όπου πρέπει. ÚÈÔ ı apple Ì ÛÙÔ ˆÚÈfi Â Ì ÛÙ ΠÏÂÛÌ ÓÔÈ Û Ó Á ÌÔ ı Ê ÁÔ Ì appleôï ÓˆÚ ÙÔ appleúˆ Ë ÁÈ ÁÈ ı ÚıÂÈ Ì Ì Ô ÂÚÊfi ÌÔ ı Ì ÓÂÈ ÛÙËÓ ı Ó ÁÈ Ù Ô Ï ÂÈ ÂÏapple ˆ Ó appleâú ÛÔ ÌÂ Î Ï A ÚÈÔ... Διάκριση ουσιαστικών από ρήματα Οι λέξεις που φανερώνουν πρόσωπα, ζώα, πράγματα, ενέργεια, κατάσταση ή ιδιότητα λέγονται ουσιαστικά. π.χ. πρόσωπα μητέρα, παππούς, παιδί ζώα κατσίκα, ταύρος, ελάφι πράγματα καρέκλα, πίνακας, μολύβι ενέργεια γράψιμο, πλέξιμο, κλάδεμα κατάσταση χαρά, αγωνία, ειρήνη ιδιότητα δικαιοσύνη, φιλία, πονηριά Τα ουσιαστικά που φανερώνουν ένα ορισμένο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα λέγονται κύρια ονόματα, ενώ τα ουσιαστικά που φανερώνουν όλα τα πρόσωπα, τα ζώα ή τα πράγματα του ίδιου είδους λέγονται κοινά ουσιαστικά.

TO à π Δ π À π Δ Ãƒ 13 π.χ. Κύρια ονόματα Κοινά ουσιαστικά Βασιλική σχολείο Θεσσαλονίκη αγόρι Γαλλία γάτα Τετάρτη ψαράς Όλυμπος χώρα Δεκέμβριος μαθητής Κύρια ονόματα είναι τα εξής: α) τα ονόματα των ανθρώπων π.χ. Σωτήρης, Ελένη κ.ά. β) τα ονόματα των ζώων π.χ. Κανέλος, Τιτίκα κ.ά. γ) τα ονόματα των ημερών π.χ. Τετάρτη, Σάββατο κ.ά. δ) τα ονόματα των μηνών π.χ. Απρίλιος, Ιούνιος κ.ά. ε) τα ονόματα των γιορτών π.χ. Χριστούγεννα, Πάσχα κ.ά. στ) τα ονόματα των χωρών, πόλεων, ποταμών, λιμνών, βουνών, νησιών π.χ. Σουηδία, Παρίσι, Πηνειός, Βόλβη, Όλυμπος, Ρόδος κ.ά. N ı Ì Û È fiùè Τα κύρια ονόματα γράφονται με κεφαλαίο το αρχικό γράμμα. Οι εποχές δεν είναι κύρια ονόματα. Οι λέξεις που φανερώνουν ότι ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα κάνει ή παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση λέγονται ρήματα. π.χ. Ο Αποστόλης γράφει ένα γράμμα. Το σπίτι καταστράφηκε από το σεισμό. Η Αγγελική λούζεται.

14 ø IKE A KH EI ΑΣKHΣEIΣ 2.6 Να συμπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων με το κατάλληλο ουσιαστικό ή ρήμα από το διπλανό πλαίσιο. α) Ο ÈÒÚÁÔ είναι πολύ ζωηρός. β) Η Καίτη... με τη γάτα. γ) Ο... θα χαλάσει αύριο. δ) Στο κέντρο του κτήματος υπάρχει ένα.... ε) Η κομμώτρια... την Πόπη. στ) Όσο οι μαθητές... την άσκηση, η... έγραφε στον.... ζ) Ο Θανάσης και ο... είναι.... 2.7 Να βρεις τα ουσιαστικά του παρακάτω κειμένου και να τα γράψεις στη σωστή στήλη. ÚÛÈ Ô Ù ÚÔ ÂappleÈÛÎ ÊÙËÎÂ Ì Ì ÙÔ ÁÔÓ ÙÔ ÙË ÚÔ. ŒÌÂÈÓ Ó Î Ì ÚÂ Î È apple Ú Û Ó apple ÚÔ. ÔÏ ÌappleËÛ Ó ÛÙ ÓÂÚ ÙÔ ÈÁ Ô, Ì - Â Ó ÎÔ ÏÈ, Ê Á Ó Û apple Ú ÏÈ Î Ù ÂÚÓÔ ÏÂ Î È Î Ó Ó fiïù ÛÙËÓ ÎÂÓÙÚÈÎ appleï ÙÂ, fiappleô Â Ó Î È ÙÔ Á ÏÌ ÙÔ ƒô Ë. ÎÂ Ú ÛÎÂÙ È Âapple ÛË ÙÔ ËÌ Ú Â Ô ÙË ÚÌÔ appleôïë, ÙË appleúˆùâ Ô Û ÙˆÓ ÎÏ ˆÓ. ªÂ ÙÔ appleïô Ô ÙË ÁÚ ÌÌ apple Á Ó Î È ÛÙËÓ T ÓÔ. Κύρια ονόματα Ù ÚÔ apple Ó Î, Ï Ó Ó, ÈÒÚÁÔ, Î ÈÚfi, ªÈ ÏË, apple ÂÈ, ÙÂÓ ÂÈ, appleëá È, Í ÚÊÈ, ÛÎ Ï Κοινά ουσιαστικά ÁÔÓ 2.8 Να γράψεις τα ρήματα του κειμένου της άσκησης 2.7. ÂappleÈÛÎ ÊÙËÎÂ,...

TO à π Δ π À π Δ Ãƒ 15 2.9 Να γράψεις 5 κύρια ονόματα και 5 κοινά ουσιαστικά. Κύρια ονόματα Κοινά ουσιαστικά K ÙÈ ı Ï ÛÛ 2.10 Να γράψεις τις λέξεις από το διπλανό πλαίσιο στη σωστή στήλη. ÚÔÏfiÈ, ÙÚ Ô ÌÂ, applefi È, ÁfiÚÈ, ÊÂÈ, ÎÔ Ù Ï, appleï ÓÂÛ È, ÚÓ, ÔÚÂ Ô Ó, ÙÚ ÁÔ ÂÈ, ÚÙÈ, Ú ÔÓÙ È, Ú ÎÂ, appleôù ÌÔ, ÚÂÈ ÂÙ È, ÊÙÈ Í Ó, ÊÔ ıëîâ, ÈÒÚ Á Ουσιαστικά ÚÔÏfiÈ Ρήματα ÙÚ Ô Ì Ερωτηματικές λέξεις Όταν θέλουμε να διατυπώσουμε ερωτήσεις, γράφουμε πάντα κεφαλαίο το αρχικό γράμμα και βάζουμε ερωτηματικό στο τέλος κάθε ερώτησης. Οι πιο συνηθισμένες ερωτηματικές λέξεις είναι οι εξής: ποιος, πόσος, πόσο, πώς, πού, πότε, τι, γιατί κ.ά. π.χ. Ποιος χτύπησε την πόρτα; Πόση ώρα περιμένετε;

16 ø IKE A KH EI Πόσο κοστίζει αυτό το παντελόνι; Πώς είσαι; Πού θα πάτε απόψε; Πότε θα πάρεις άδεια; Τι ώρα είναι; Γιατί άργησες να έρθεις; N ı Ì Û È fiùè Η μονοσύλλαβη λέξη τι δεν τονίζεται ποτέ. Η ερωτηματική αντωνυμία ποιος δεν τονίζεται γιατί είναι μονοσύλλαβη. Οι μονοσύλλαβες λέξεις που και πως άλλοτε παίρνουν τόνο και άλλοτε δεν παίρνουν. Πότε παίρνουν τόνο; α) Το που και το πως παίρνουν τόνο όταν ρωτάμε. π.χ. Πού είναι τα παιδιά; Πώς πήγες μέχρι εκεί; β) Μερικές φορές, όμως, παίρνουν τόνο χωρίς να φαίνεται ξεκάθαρα ότι ρωτάμε. π.χ. Θέλω να μου πεις πού είναι τα παιδιά. Θέλω να μου πεις πώς πήγες μέχρι εκεί. (Στα παραπάνω παραδείγματα είναι σαν να ρωτάμε: Πού είναι τα παιδιά; Πώς πήγες μέχρι εκεί;) γ) Επίσης, παίρνουν τόνο στις φράσεις πού και πού, πώς και πώς. π.χ. Πού και πού το ρίχνω λιγάκι έξω. Πώς και πώς την περίμενα αυτή τη μέρα. Πότε δεν παίρνουν τόνο; α) Όταν μέσα σε μια πρόταση το που μπορεί ν αντικατασταθεί από την αναφορική αντωνυμία ο οποίος, η οποία, το οποίο, δεν παίρνει τόνο. π.χ. Δείξε μου το φόρεμα που αγόρασες. Δείξε μου το φόρεμα το οποίο αγόρασες.

TO à π Δ π À π Δ Ãƒ 17 β) Όταν μέσα σε μια πρόταση το πως μπορεί ν αντικατασταθεί από το σύνδεσμο ότι, δεν παίρνει τόνο. π.χ. Μου είπαν πως με ζήτησες. Μου είπαν ότι με ζήτησες. Á  Τι προσέχω στην ορθογραφία Î Ï Ì ÓÍ Ô Η ερωτηματική αντωνυμία ποιος, ποια, ποιο γράφεται με οι. π.χ. Ποιος ήρθε; Δεν πρέπει να μπερδεύουμε την αντωνυμία ποια με το επίρρημα πια. Το πια μπαίνει πάντα ύστερα από ρήματα. π.χ. Ποια είναι η φίλη σου; Φτάνει πια. Δεν πρέπει να μπερδεύουμε την αντωνυμία ποιο με το επίρρημα πιο. Το πιο μπαίνει μπροστά από επίθετα και επιρρήματα. π.χ. Πες μου ποιο σου αρέσει πιο πολύ. ΑΣKHΣEIΣ 2.11 Να συμπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων με την κατάλληλη ερωτηματική λέξη από το διπλανό πλαίσιο. α) ÔÈ είναι η καλύτερή σου φίλη; β)... είναι το αγαπημένο σου χρώμα; γ)... παιδιά έχεις καλέσει στη γιορτή σου; δ)... δεν τηλεφώνησες πριν έρθεις; ε)... θα επιστρέψει ο Γιώργος; στ)... γράψατε στο διαγώνισμα; ζ)... ήσουν χθες βράδυ; η)... κάνει η μπλούζα που αγόρασες; applefiùâ, applefiû, appleôèô, applefiûô, appleô, appleôè, ÁÈ Ù, appleò

18 ø IKE A KH EI 2.12 Να γράψεις την κατάλληλη ερώτηση για κάθε απάντηση. α) TÈ ı ÏÂÈ ; Θέλω να σου μιλήσω για κάτι. β)... Με λένε Δημήτρη. γ)... Ο Γρηγόρης θα επιστρέψει την Τετάρτη. δ)... Θα φύγουμε σε μισή ώρα. ε)... Ο Στέλιος είναι στο σχολείο. στ)... Αργήσαμε γιατί χάσαμε το λεωφορείο. ζ)... Η μητέρα φωνάζει τον Τάσο. 2.13 Να συμπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων με την κατάλληλη ερωτηματική λέξη από το διπλανό πλαίσιο. α) ÔÈÔ φαγητό σου αρέσει περισσότερο; β)... μένεις; γ)... ορόφους έχει η πολυκατοικία που μένεις; δ)... θέλεις να γίνεις όταν μεγαλώσεις; ε)... χτίστηκε το σχολείο σας; στ)... δε διάβασες τα μαθήματά σου; ζ)... σου φάνηκε το καινούριο αυτοκίνητο του Τάκη; η) Σε... τάξη πηγαίνεις; applefiûô, applefiùâ, appleò, appleô, appleôè, ÙÈ, ÁÈ Ù, appleôèô 2.14 Να βάλεις τόνο στο που και στο πως στις παρακάτω προτάσεις, όπου πρέπει. α) Ò είναι το φαγητό; β) Που είναι ο Νικόλας; Μου είπε πως θα πάει στο γυμναστήριο. γ) Που να σου τα λέω τι έπαθα. δ) Απορώ πως το διάβασες τόσο γρήγορα. ε) Δεν ξέρω που είναι το βιβλίο που μου είχες δώσει. στ) Κάνει που και που καμιά δουλειά.

TO à π Δ π À π Δ Ãƒ 19 ζ) Που το έμαθες πως άλλαξα σπίτι; η) Πως το είπες αυτό που αγόρασες; 2.15 Να συμπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων με το ποια ή πια. α) ÔÈ μέρα θα γυρίσει ο Πέτρος; β)... μαθήτρια είπε ότι δε θέλει... να διαβάζει; γ) Σταμάτα...! Δεν αντέχω άλλο. δ) Πες μου... βιβλία έχεις διαβάσει. ε)... είναι η καλύτερή σου φίλη; στ) Μην γκρινιάζεις.... Θα γίνει αυτό που θέλεις εσύ. 2.16 Να συμπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων με το ποιο ή πιο. α) ÔÈÔ είναι αυτό το παιδί; β) Να κάνεις... καθαρά γράμματα. γ) Ο Τάσος είναι... ψηλός από τον Παντελή. δ)... φαγητό σου αρέσει... πολύ; ε) Θέλεις... πολύ ή... λίγο νερό; στ) Ξέρετε... ζώο τρέχει... γρήγορα; ζ)... φρούτο είναι το μεγαλύτερο; η) Ο παππούς μου φαίνεται... νέος απ ό,τι είναι.

3 Δημοτικό Σχολείο Τρικάλων Ημαθίας 1η παράγραφος 2η παράγραφος apple Ú ÁÚ ÊÔ ΔÔ ÔÚÈÛÙÈÎfi ÚıÚÔ Δ Ô ÛÈ ÛÙÈÎ (Á ÓË, ÚÈıÌÔ, Ë ÔÓÔÌ ÛÙÈÎ appleùòûë) ÏÊ ËÙÈÎ ÛÂÈÚ ΔÔÓÈÛÌfi Η παράγραφος Το δωμάτιό μου Το σπίτι μου είναι αρκετά μεγάλο και ευρύχωρο. Έχει τέσσερα δωμάτια και μεγάλα μπαλκόνια. Το αγαπημένο μου μέρος μέσα στο σπίτι είναι το δωμάτιό μου. Το δωμάτιό μου είναι πολύ ζεστό και φωτεινό. Εκτός από το κρεβάτι και το γραφείο, υπάρχει η ντουλάπα και μια μικρή βιβλιοθήκη. Στους τοίχους έχω κολλήσει αφίσες της αγαπημένης μου ομάδας. Εκεί περνώ τον περισσότερο χρόνο μου: κοιμάμαι, διαβάζω τα μαθήματά μου, βλέπω τηλεόραση, παίζω με τα παιχνίδια μου και τους φίλους μου. Το παραπάνω κείμενο αποτελείται από δύο παραγράφους. Η παράγραφος είναι ένα κομμάτι του κειμένου που ξεχωρίζει γιατί μιλάει για ένα πράγμα. Κάθε παράγραφος μπορεί να αποτελείται από μία, δύο ή και περισσότερες προτάσεις. Όλες οι προτάσεις της παραγράφου συνδέονται μεταξύ τους νοηματικά και συμπληρώνουν η μία το νόημα της άλλης, αφού αναφέρονται στο ίδιο πράγμα. π.χ. 1η παράγραφος: Γενική εικόνα του σπιτιού. 2η παράγραφος: Περιγραφή του δωματίου. N ı Ì Û È fiùè Όταν θέλουμε να μιλήσουμε για κάτι διαφορετικό, όταν δηλαδή αλλάζει το νόημα του κειμένου, αλλάζουμε παράγραφο.

ª Δπ à π Δƒπ ø ª π 21 Για να αλλάξουμε παράγραφο, αρχίζουμε να γράφουμε σε ξεχωριστή σειρά, και μάλιστα λίγο πιο μέσα, αφήνοντας ένα μικρό κενό στην αρχή της νέας παραγράφου. Το σύμβολο της παραγράφου είναι. ΑΣKHΣEIΣ 3.1 Αφού διαβάσεις το παρακάτω κείμενο, να απαντήσεις στις ερωτήσεις: α) Σε πόσες παραγράφους είναι χωρισμένο το κείμενο; β) Σε τι αναφέρεται κάθε παράγραφος; ıâ Ì Ú appleâúóò ÚÎÂÙ ÒÚ ÌÂ È ÊÔÚ appleúfiûˆapple, fiappleˆ ÔÈ ÁÔÓ ÌÔ, Ë ÂÚÊ ÌÔ Î È ÔÈ Û ÌÌ ıëù ÌÔ. ŒÓ applefi Ù Ù appleúfiûˆapple Â Ó È Î È Ë ÛÎ Ï ÌÔ. TË ÛÎ Ï ÌÔ ÙË Ï Ó ٠ÏÏ. Ó È Ó Î È appleôï Û Ìapple ıëùèî. Œ ÂÈ Ì ÎÚÈ Î ÛÙ Ó Ì ÏÏÈ Î È ÊÔÚ ÂÈ Á ÏÈ. Ó È Ó ÙË Î È ÂÓ Â Ó È appleô- Ï ËÏ ÏÏ Ô ÙÂ Î È ÎÔÓÙ. Ó È appleôï  ÁÂÓÈÎ Ì fiïô Î È apple ÓÙ - ÌÔÁÂÏ ÛÙ. Î Ú Ù ÏÏ Â Ó È appleôï Î Ï ÛÎ Ï. ª ÂÍËÁ ٠apple ÓÙ Ì ÙÚfiappleÔ appleïfi Î È Î Ù ÓÔËÙfi, ÈÔÚıÒÓÂÈ Ù Ï ıë Ì Î È Ì Û Ì Ô Ï ÂÈ ÁÈ appleôïï appleú ÁÌ Ù. ÚÎÂÙ ÊÔÚ Ì Ï ÂÈ ÛÙ ÁÈ Ó ÁÂÏ ÛÔ ÌÂ Î È ÙÛÈ ÙÔ Ì ıëì Á ÓÂÙ È appleèô  ÚÈÛÙÔ. ŸÙ Ó fiìˆ Î ÓÔ ÌÂ Ê Û Ú, ı ÌÒÓÂÈ appleô- Ï Î È ÊˆÓ ÂÈ Ó Ù. ŸÏ Ù apple È È ÙËÓ Á appleô Ó appleôï, Ó Î È ÚÎÂÙ ÊÔÚ Ì ÂÈ appleôïï ÂÚÁ Û Â ÁÈ ÙÔ Ûapple ÙÈ. α)...... β)................ 3.2 Να χωρίσεις το παρακάτω κείμενο σε παραγράφους.

22 ø IKE A KH EI Î Ú ÙÛ, Ë ÁÂÈÙfiÓÈÛÛ Ì, Ì ÓÂÈ ÌfiÓË ÙË. T apple È È ÙË Ô Ó apple - ÓÙÚ ÙÂ Î È Ô Ó Ì ÎÚÈ. TËÓ appleâú ÛÌ ÓË ÚÈ Î appleôê ÛÈÛÂ Ó ÙÔ ÂappleÈ- ÛÎÂÊÙÂ. Ú ÈÎ apple Á ÛÙÔ ÁÈÔ ÙË. Œ ˆÛ ٠ÒÚ ÛÙ ÂÁÁfiÓÈ ÙË Î È apple È- ÍÂ Ì ÙÔ. TÔ ÌÂÛËÌ ÚÈ Ê Á Ó fiïôè Ì ÛÙËÓ Ï. ªÂÙ ÙÔ Ê ÁËÙfi Ê Á ÁÈ Ó apple ÂÈ Î È ÛÙËÓ ÎfiÚË ÙË. ŒÊÙ Û ÂΠΠ٠ÙÔ appleôáâ Ì Ù ÎÈ. ÂÁÁÔÓ ÙË Ë Ã ÚÔ Ï ÚËΠappleôï appleô ÙËÓ Â Â Î È ÎfiÌ appleâúèûûfiùâúô ÁÈ ÙË Î Ù appleô ÙË appleïâíâ Ë ÁÈ ÁÈ ÙË. ÚÁ ÙÔ Ú Ë Î Ú ÙÛ Á ÚÈÛ Ûapple ÙÈ ÙË. Ù Ó appleôï  ÚÈÛÙËÌ ÓË ÁÈ Ù Â Â appleâú ÛÂÈ appleôï ˆÚ ÎÔÓÙ ÛÙ apple È È Î È Ù ÂÁÁfiÓÈ ÙË. 3.3 Να γράψεις 2-4 παραγράφους με θέμα: «Το αγαπημένο μου ζωάκι».

ª Δπ Ã π Δƒπ ø ª π 23 Tο οριστικό άρθρο Οι μονοσύλλαβες λέξεις ο, η, το, οι, τα που μπαίνουν μπροστά από τα ουσιαστικά για να δείξουν το γένος τους λέγονται οριστικά άρθρα. Τα οριστικά άρθρα δηλώνουν ένα ορισμένο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα ή κάτι άλλο γνωστό. π.χ. Ο δρόμος είναι στενός. Η αδερφή μου έχει μακριά μαλλιά. Το πάρκο είναι καταπράσινο. Τα άρθρα δε μένουν πάντα ίδια σε όλες τις πτώσεις. Αλλάζουν και παρουσιάζονται με διάφορες μορφές. Κλίση οριστικού άρθρου Πτώσεις Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Ονομαστική ο η το οι οι τα Γενική του της του των των των Αιτιατική το(ν) τη(ν) το τους τις τα Tα άρθρα δεν έχουν κλητική. Á Â Τι προσέχω στην ορθογραφία Î Ï Ì ÓÍ Ô Το άρθρο η χρησιμοποιείται στην ονομαστική του ενικού μόνο για τα θηλυκά, ενώ το άρθρο οι χρησιμοποιείται στην ονομαστική του πληθυντικού και για τα αρσενικά και για τα θηλυκά. π.χ. η τσάντα, οι τσάντες, οι δρόμοι Δηλαδή βάζουμε η όταν αναφερόμαστε σε ένα αντικείμενο και οι όταν α- ναφερόμαστε σε πολλά. Το άρθρο της χρησιμοποιείται στη γενική του ενικού για τα θηλυκά, ενώ το άρθρο τις χρησιμοποιείται στην αιτιατική του πληθυντικού για τα θηλυκά. π.χ. της παραλίας, τις παραλίες

24 ø IKE A KH EI Το άρθρο τον χρησιμοποιείται στην αιτιατική του ενικού για τα αρσενικά, ενώ το άρθρο των χρησιμοποιείται στη γενική του πληθυντικού και στα τρία γένη. π.χ. τον άνθρωπο, των ανθρώπων, των γυναικών, των σχολείων Τα άρθρα τον και την διατηρούν το τελικό -ν όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από κ, π, τ, ξ, ψ, μπ, ντ, γκ, τσ, τζ. π.χ. τον άνδρα, την αίθουσα τον κήπο, την μπάλα αλλά το χρόνο, τη ζυγαριά ΑΣKHΣEIΣ 3.4 Να συμπληρώσεις τα παρακάτω κενά με το κατάλληλο οριστικό άρθρο. α) Ô βοσκός δ)... Λεωνίδας β)... σαλόνι ε)... Κλειώ γ)... θεία στ)... άλογο 3.5 Να συμπληρώσεις τα παρακάτω κενά με τον κατάλληλο τύπο του οριστικού άρθρου. α) ÙÔ δέντρου ε)... ειδήσεων β)... πεταλούδας στ)... ποταμούς γ)... κύκνοι ζ)... γράμματα δ)... άλογα η)... καραβιών 3.6 Να γράψεις τις παρακάτω προτάσεις στον άλλο αριθμό. α) Ταΐζω τη γάτα. T Ô ÌÂ ÙÈ Á ÙÂ. β) Το σπίτι είναι μεγάλο.... γ) Τα παιδιά δε διαβάζουν, αλλά παίζουν.... δ) Τα ψάρια που αγόρασαν δεν είναι φρέσκα....

ª Δπ Ã π Δƒπ ø ª π 25 ε) Η γραμμή του τηλεφώνου είναι κομμένη.... στ) Οι γείτονες είναι ενοχλητικοί.... 3.7 Να συμπληρώσεις τα κενά του παρακάτω κειμένου με τον κατάλληλο τύπο του οριστικού άρθρου. To appleúôëáô ÌÂÓÔ ÙÔÎ ÚÈ ÎÔ apple Á ÌÂ ÛÙÔ ˆÚÈfi. ÂÎÈÓ Û ÌÂ ÓˆÚ... appleúˆ ÁÈ Ó appleôï ÛÔ ÌÂ... È ÚÔÌ.... Î ÈÚfi Ù Ó appleôï Î Ïfi. ŸÙ Ó ÊÙ Û ÌÂ, Ì appleô ÙËÎÂ... ÁÈ ÁÈ,... ÔappleÔ appleâúó ÂÈ... Î ÈÚfi ÙË ÊÚÔ- ÓÙ ÔÓÙ... ÎfiÙÂ,... Á ÙÂ ÏÏ Î È... Ï - ÓÈÎ... Î appleô.... apple appleappleô Û ÔÏÂ Ù È Û ÓÂ Ò ÌÂ... ˆÚ ÊÈ ÙÔ, ÂÓÒ... appleôáâ Ì Ù apple ÂÈ ÌÂ... Û Á ˆÚÈ ÓÔ ÙÔ ÚÙÈ ÛÙÔ Î ÊÂÓÂ Ô. 3.8 Να συμπληρώσεις τα παρακάτω κενά με το άρθρο το(ν) ή των. α) ÙˆÓ πλοίων ε)... τσαγκάρη β)... ξιφία στ)... γιατρών γ)... πόλεων ζ)... πιλότο δ)... γεωργό 3.9 Να συμπληρώσεις τα παρακάτω κενά με το άρθρο η ή οι. α) ÔÈ κούκλες ε)... οδός β)... επιβάτες στ)... βουτιές γ)... κλωστή ζ)... παρέα δ)... κατευθύνσεις 3.10 Να συμπληρώσεις τα παρακάτω κενά με το άρθρο της ή τις. α) ÙÈ μέρες ε)... συμβουλές β)... μέλισσας στ)... μαθήτριας γ)... εξόδου ζ)... χελώνες δ)... εξόδους

26 ø IKE A KH EI Τα ουσιαστικά (γένη, αριθμοί, η ονομαστική πτώση) Τα γένη των ουσιαστικών Τα γένη των ουσιαστικών είναι τρία: το αρσενικό, το θηλυκό και το ουδέτερο. Το γένος ενός ουσιαστικού μπορούμε να το ξεχωρίσουμε από το άρθρο. Όσα ουσιαστικά παίρνουν μπροστά τους το άρθρο ο λέγονται αρσενικά, όσα ουσιαστικά παίρνουν μπροστά τους το άρθρο η λέγονται θηλυκά και όσα ουσιαστικά παίρνουν μπροστά τους το άρθρο το λέγονται ουδέτερα. π.χ. Ο ήλιος λάμπει. Ο σκύλος γαβγίζει. Ο οδηγός του αυτοκινήτου είναι απρόσεκτος. αρσενικά Η σκάλα είναι ξύλινη. Η Τάνια είναι φίλη μου. Η γάτα έκανε ζημιά. θηλυκά Το σπίτι είναι πέτρινο. Το νερό πάγωσε γρήγορα. Το έργο δε μου άρεσε. ουδέτερα ΑΣKHΣEIΣ 3.11 Να συμπληρώσεις τα παρακάτω κενά με το κατάλληλο άρθρο. α) Ë Μαρία στ)... φύλακας β)... θρανίο ζ)... παραμύθι γ)... μπλούζα η)... χρόνος δ)... πίνακας θ)... φωτογραφία ε)... λίμνη 3.12 Να βρεις τα ουσιαστικά του παρακάτω κειμένου και να τα γράψεις στη σωστή στήλη. TÔ Û ÔÏÂ Ô ÌÔ Â Ó È ÚÎÂÙ ÌÂÁ ÏÔ. Œ ÂÈ ÙÚÂÈ ÔÚfiÊÔ Î È Î ıô ÛÂ.

ª Δπ à π Δƒπ ø ª π 27 T ÁÚ ÊÂ ÙˆÓ ÛÎ ÏˆÓ Ú ÛÎÔÓÙ È ÛÙÔ ÈÛfiÁÂÈÔ. Ù ÍË ÌÔ Â Ó È ÌÈÎÚ ÏÏ ÊˆÙÂÈÓ. T ıú Ó Î È Ô apple Ó Î Â Ó È appleú ÛÈÓ, ÂÓÒ ÛÙÔÓ ÙÔ Ô Ô - Ì ÎÚÂÌ ÛÂÈ ÙÈ ˆÁÚ ÊÈ appleô ÊÙÈ Í Ì Ì ÙÔ ÛÎ Ïfi Ì. Ó ÎÔÈÙ ÍÂÈ Î - Ó applefi ÙÔ apple Ú ı ÚÔ, ı ÂÈ ÙËÓ Ï. ÎÂ Ì Â ÔÓÙ È Ù apple È È ÙËÓ ÒÚ ÙÔ È Ï ÌÌ ÙÔ Î È apple Ô Ó, ÙÚ Ô Ó Î ıôóù È ÛÙ appleâ Ô ÏÈ. Αρσενικά Θηλυκά Ουδέτερα...... Û ÔÏ Ô...................................................... 3.13 Να γράψεις 5 ουσιαστικά για κάθε στήλη. Αρσενικά Θηλυκά Ουδέτερα ÛÎ ÏÔ ÎÔÚ Ï appleôù ÚÈ............................................. 3.14 Να γράψεις τα ουσιαστικά από το διπλανό πλαίσιο στη σωστή στήλη μαζί με το άρθρο τους. Αρσενικά Θηλυκά Ουδέτερα... Ë ÈÙÚ Ó......................................................... È ÚÔÌÔ, ÙÚ apple È, ÎÏÂÈ, ÈÙÚ Ó, Î appleô, Î appleófi, ÊÏfiÁ, appleôúùôêfiïè, Î Ì, ÎÚÔÁÈ ÏÈ, Î Ê, ÛÂÏ, Ê ÚÌ ÎÔ, Ô ËÁfi, apple ÙÚ

28 ø IKE A KH EI Oι αριθμοί των ουσιαστικών Τα ουσιαστικά έχουν δύο αριθμούς: τον ενικό και τον πληθυντικό. Όταν μιλάμε για ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα, χρησιμοποιούμε τον ενικό αριθμό, ενώ όταν μιλάμε για πολλά πρόσωπα, ζώα ή πράγματα, χρησιμοποιούμε τον πληθυντικό αριθμό. π.χ. Ο κύκλος είναι μικρός. Η αδελφή μου αρρώστησε. Το καναρίνι κελαηδά. ενικός αριθμός Οι αγρότες καλλιεργούν τα χωράφια. Οι χώρες είναι γειτονικές. Τα παπούτσια μου είναι καινούρια. πληθυντικός αριθμός N ı Ì Û È fiùè Τα κύρια ονόματα δεν έχουν πληθυντικό αριθμό. π.χ. Περικλής, Χαρίκλεια, Αφρική. Á Â Τι προσέχω στην ορθογραφία Î Ï Ì ÓÍ Ô Δεν πρέπει να μπερδεύουμε τα άρθρα η και οι. Το η το χρησιμοποιούμε στον ενικό αριθμό και μόνο για τα ουσιαστικά θηλυκού γένους, ενώ το οι το χρησιμοποιούμε στον πληθυντικό αριθμό για ουσιαστικά αρσενικού και θηλυκού γένους. π.χ. η ζώνη οι ζώνες η αυλή οι αυλές αλλά και οι εργάτες οι σκύλοι

ª Δπ Ã π Δƒπ ø ª π 29 ΑΣKHΣEIΣ 3.15 Να γράψεις τα παρακάτω ουσιαστικά στον ενικό αριθμό. α) οι πόλεις Ë applefiïë β) οι φοιτητές... γ) οι γυναίκες... δ) τα λάθη... ε) οι βαρκάρηδες... στ) τα καταστήματα... ζ) οι τιμές... η) τα δελφίνια... 3.16 Να γράψεις τα παρακάτω ουσιαστικά στον πληθυντικό αριθμό. α) η μέλισσα ÔÈ Ì ÏÈÛÛÂ β) το ψάρι... γ) ο ταμίας... δ) το κύμα... ε) η τάξη... στ) ο πολίτης... ζ) η κόρη... η) το έθνος... 3.17 Να μεταφέρεις τις παρακάτω προτάσεις στον άλλο αριθμό. Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός α) Ο εργάτης δουλεύει. È ÂÚÁ ÙÂ Ô ÏÂ Ô Ó. β)... Τα βουνά είναι ψηλά. γ) Το μάθημα άρχισε.... δ) Ο σταυρός είναι χρυσός.... ε)... Οι πύλες έκλεισαν. στ)... Οι μητέρες φροντίζουν τα μωρά. ζ)... Τα λουλούδια μαράθηκαν. η) Ο καφές είναι πικρός.... 3.18 Να συμπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων με το άρθρο η ή οι. α) κούκλα μου είναι καινούρια. β)... πινακίδες της τροχαίας βοηθούν στην οδήγηση.

30 ø IKE A KH EI γ)... εικόνες που έχει αυτή... σελίδα είναι υπέροχες. δ)... πόρτα και... κουρτίνες κουνήθηκαν από τον αέρα. ε)... ρίζες και... κορυφή είναι τα άκρα κάθε δέντρου. στ)... μουσική και... στίχοι του τραγουδιού αυτού είναι πασίγνωστοι. ζ)... μουσικοί που έχει αυτή... ορχήστρα είναι πολύ καλοί. H ονομαστική πτώση Οι διάφορες μορφές που παίρνει το ουσιαστικό όταν κλίνεται λέγονται πτώσεις. Οι πτώσεις των ουσιαστικών είναι τέσσερις: η ονομαστική, η γενική, η αιτιατική και η κλητική. Για να βρεις τα ουσιαστικά που είναι σε ονομαστική πτώση, απάντησε στην ερώτηση «ποιος; ποια; ποιοι; ποιες;». π.χ. Ποιος φωνάζει; Ο πατέρας. Ποια μαγειρεύει; Η μητέρα. Ποιες είναι οι κοπέλες; Οι φίλες μου. Τα άρθρα της ονομαστικής Γένος Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός αρσενικό ο επιβάτης οι επιβάτες θηλυκό η κουρτίνα οι κουρτίνες ουδέτερο το θρανίο τα θρανία Á Â Τι προσέχω στην ορθογραφία Î Ï Ì ÓÍ Ô Αρσενικά Τα ουσιαστικά σε -ας σχηματίζουν την ονομαστική του πληθυντικού σε -ες. π.χ. ο πίνακας οι πίνακες αλλά ο συγγραφέας οι συγγραφείς Τα ουσιαστικά σε -ης σχηματίζουν την ονομαστική του πληθυντικού σε -ες. π.χ. ο εργάτης οι εργάτες Τα ουσιαστικά σε -ος σχηματίζουν την ονομαστική του πληθυντικού σε -οι. π.χ. ο πελαργός οι πελαργοί

ª Δπ Ã π Δƒπ ø ª π 31 Τα ουσιαστικά σε -ές και -ούς σχηματίζουν την ονομαστική του πληθυντικού σε -έδες και -ούδες. π.χ. ο καναπές οι καναπέδες ο παππούς οι παππούδες Θηλυκά Τα ουσιαστικά σε -α σχηματίζουν την ονομαστική του πληθυντικού σε -ες. π.χ. η γλώσσα οι γλώσσες Τα ουσιαστικά σε -η σχηματίζουν την ονομαστική του πληθυντικού σε -ες. π.χ. η γραμμή οι γραμμές αλλά η τάξη οι τάξεις Τα ουσιαστικά σε -ού σχηματίζουν την ονομαστική του πληθυντικού σε - ούδες. π.χ. η αλεπού οι αλεπούδες Τα ουσιαστικά σε -ω γράφονται με ω. π.χ. η ηχώ, η Καλυψώ, η Μάρω Τα ουσιαστικά σε -ος σχηματίζουν την ονομαστική του πληθυντικού σε -οι. π.χ. η είσοδος οι είσοδοι Ουδέτερα Τα ουσιαστικά σε -ο σχηματίζουν την ονομαστική του πληθυντικού σε -α. π.χ. το βιβλίο τα βιβλία Τα ουσιαστικά σε -ι σχηματίζουν την ονομαστική του πληθυντικού σε -ια. π.χ. το παιχνίδι τα παιχνίδια Εξαιρούνται: το βράδυ τα βράδια το δάκρυ τα δάκρυα το δόρυ τα δόρατα το δίχτυ τα δίχτυα το οξύ τα οξέα το στάχυ τα στάχυα

32 ø IKE A KH EI Τα ουσιαστικά σε -ος σχηματίζουν την ονομαστική του πληθυντικού σε -η. π.χ. το άνθος τα άνθη το έδαφος τα εδάφη Τα ουσιαστικά σε -μα σχηματίζουν την ονομαστική του πληθυντικού σε -ματα. π.χ. το βήμα τα βήματα Τα ουσιαστικά σε -ημα γράφονται με η. π.χ. το μηχάνημα, το πρόβλημα αλλά το ίδρυμα, το μήνυμα Τα ουσιαστικά σε -σιμο σχηματίζουν την ονομαστική του πληθυντικού σε -σιματα. π.χ. το δέσιμο τα δεσίματα Τα ουσιαστικά σε -ας, -ος και -ως σχηματίζουν την ονομαστική του πληθυντικού σε -τα. π.χ. το κρέας τα κρέατα το γεγονός τα γεγονότα το φως τα φώτα Τα ουσιαστικά σε -ον, -αν και -εν σχηματίζουν την ονομαστική του πληθυντικού σε -οντα, -αντα, -εντα. π.χ. το προϊόν τα προϊόντα το σύμπαν τα σύμπαντα το φωνήεν τα φωνήεντα

ª Δπ à π Δƒπ ø ª π 33 ΑΣKHΣEIΣ 3.19 Να γράψεις τα παρακάτω ουσιαστικά στην ονομαστική πτώση στον αριθμό που βρίσκονται. α) τον άνθρωπο Ô ÓıÚˆappleÔ β) της φωλιάς... γ) των υπουργών... δ) των αεροπλάνων... ε) τη γλώσσα... στ) της βρύσης... ζ) του χελιδονιού... η) του εργάτη... 3.20 Να μεταφέρεις τα παρακάτω ουσιαστικά στον άλλο αριθμό. Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός α) ÙÔ ÌÔÏ È τα μολύβια β) η απάντηση... γ)... οι ηθοποιοί δ)... οι σταγόνες ε) ο μπαμπάς... στ) το χρώμα... ζ)... οι εκπομπές 3.21 Να υπογραμμίσεις τα ουσιαστικά του παρακάτω κειμένου και να τα ξαναγράψεις στην ίδια πτώση στον άλλο αριθμό. ÂÚÊ ÌÔ apple Á ıâ Ì Ì ÙÔ Ê ÏÔ ÙË ÂÎ ÚÔÌ. È ÚÔÌ Ù Ó Ì Û applefi Ô Ó Î È ÏfiÊÔ Î È Ô ÚfiÌÔ Ù Ó ÁÂÌ ÙÔ ÛÙÚÔÊ, ÓË- ÊfiÚÂ Î È Î ÙËÊfiÚÂ. Ú ÈÎ fiï Ù Ó Î Ï. ÛÙÂÚ applefi Ï ÁÔ fiìˆ, ÙÛÈ fiappleˆ apple Á ÈÓ ÙÔ ÙÔÎ ÓËÙÔ, ÔÈ ÂappleÈ ÙÂ Ú ÈÛ Ó Ó Ï ÔÓÙ È. TÔ - appleè Û appleôóôî Ê ÏÔ Î È ÂÓ ÏÂapple Ó ÙËÓ ÒÚ Ó ÛÙ Ì Ù ÛÔ Ó. È ÂÚÊ,..... 3.22 Να γράψεις τα ουσιαστικά του κειμένου της άσκησης 3.21 που βρίσκονται σε ονομαστική. H ÂÚÊ,...

34 ø IKE A KH EI 3.23 Να συμπληρώσεις τα κενά των παρακάτω προτάσεων με το κατάλληλο ουσιαστικό από το διπλανό πλαίσιο. α) ÚËÁfiÚË δεν είναι φίλος μου. β)... είναι υπάλληλος σε κάποια τράπεζα. γ)... αυτό χτίστηκε το 18ο αιώνα. δ)... κινδυνεύουν από τους ανέμους. ε)... του δεν είναι δύσκολη ούτε κουραστική. στ)... του προβλήματος δε βρέθηκε. ζ)... προϊόντων συνηθίζονταν πολύ στην αρχαιότητα. η)... απολαμβάνουν τις ελληνικές νοστιμιές. ÔÈ ÚÎÂ, Ô ÚËÁfiÚË, ÔÈ ÙÔ Ú ÛÙÂ, ÙÔ ÌÔÓ ÛÙ ÚÈ, Ô ıâ Ô, ÔÈ ÓÙ ÏÏ Á, Ë Ô ÏÂÈ, Ë Ï ÛË 3.24 Να γράψεις τα ουσιαστικά από το διπλανό πλαίσιο στη σωστή στήλη αλλά στην ονομαστική του ενικού. Αρσενικά Θηλυκά o ÈÎ ÛÙ Ë ËÌÈ.............................. ÔÈ ËÌÈ, ÔÈ ÈÎ ÛÙ, ÔÈ appleëá, ÔÈ ÛËÌ Â, ÔÈ Ì Ó Ë Â, ÔÈ Î ÏÙÛÂ, ÔÈ Ó appleù ÚÂ, ÔÈ ÛÙÈÁÌ, ÔÈ Ó ÙÂ, ÔÈ ÛÙ ÛÂÈ, ÔÈ Á Á ÓÙÂ, ÔÈ ıïëù Αλφαβητική σειρά Στα λεξικά, στις εγκυκλοπαίδειες, στις ατζέντες, στους καταλόγους κ.α. οι λέξεις ή τα ονόματα δε γράφονται τυχαία αλλά κατ αλφαβητική σειρά, δηλαδή σύμφωνα με τη σειρά των γραμμάτων του ελληνικού αλφάβητου. Πρώτα γράφονται οι λέξεις που αρχίζουν από άλφα, μετά αυτές που αρχίζουν από βήτα κ.λπ. π.χ. αρχίζω, βόδι, γάτα, δάσος Οι λέξεις που αρχίζουν από το ίδιο γράμμα γράφονται πάλι κατ αλφαβητική σειρά. Αυτή τη φορά όμως λαμβάνουμε υπόψη το δεύτερο γράμμα των λέξεων. π.χ. κάτω, κεράσι, κλήμα, κότα, κύμα

ª Δπ à π Δƒπ ø ª π 35 Εάν και το δεύτερο γράμμα των λέξεων είναι ίδιο, τότε κοιτάζουμε το τρίτο γράμμα, το τέταρτο κ.λπ. π.χ. γαβγίζω, γάζα, γάλα, γάμος, γάτα ΑΣKHΣEIΣ 3.25 Να βάλεις τις λέξεις από το διπλανό πλαίσιο σε αλφαβητική σειρά............. 3.26 Να βάλεις τις λέξεις από το διπλανό πλαίσιο σε αλφαβητική σειρά με βάση το δεύτερο γράμμα τους............. Á ÚÈ, Ì Ó Ë, Î ÈÚfi, ÓÔÈÍË, ı ÂÏÏ, Í ÏÊË, ˆÚÈfi, ÛfiÈ, ÁÎÚÂÌfi, apple appleappleô, Ê ÁËÙfi appleëá È, apple ÚÔÛ ÛÙË, appleâ fi ÚÔÌÔ, appleôóôî Ê ÏÔ, apple ÓËÁ ÚÈ, appleïëá, appleúôëáô ÌÂÓÔ, apple Ûˆ, appleˆïëù, appleùòûë 3.27 Να βάλεις τις λέξεις από το διπλανό πλαίσιο στη σωστή ομάδα και κατ αλφαβητική σειρά. Γ............... Σ............... ÛÎ ÊÙÔÌ È, Ê Ï Î, Á ÏÈÔ, ÏÈ, ÁÏ Îfi, ÛappleÈÙfiÁ ÙÔ, Êfi Ô, Ï, Û Î, Ú Ì, ÊÈÏ, ÁfiÓ ÙÔ, ÛˆÚfi, ÊÙˆ fi, ÁˆÓ, ÙÂÓ ÔÌ È, Ê ÛfiÏÈ, ÛÂÏ, Á ÙÔÓ, ÚÈ Φ Χ..............................

36 ø IKE A KH EI 3.28 Να βάλεις τις λέξεις της διπλανής στήλης σε αλφαβητική σειρά............. ÚÔappleÔ Ï, Úfi ÚÎ, ÚÔÓ ÊÚÈ, ÚÔÎfiÎ ÏÔ, ÚfiÙÔappleÔ, ÚfiÛÔ apple Τονισμός Σε κάθε λέξη που έχει δύο ή περισσότερες συλλαβές υπάρχει μια συλλαβή που προφέρεται πιο δυνατά από τις άλλες. Η συλλαβή αυτή παίρνει ένα σημαδάκι που λέγεται τόνος ( ). π.χ. πάνω, κορίτσι, παράθυρο, κοιμούνται Ποιες λέξεις τονίζονται; Κάθε λέξη που έχει δύο ή περισσότερες συλλαβές παίρνει τόνο. π.χ. δείχνω, θάλασσα, φωτογραφία Καμιά πολυσύλλαβη λέξη δεν τονίζεται πιο πάνω από την προπαραλήγουσα. (Προπαραλήγουσα λέγεται η τρίτη από το τέλος συλλαβή.) π.χ. παράθυρο, ερώτηση, παρατήρηση ΣΗΜΕΙΩΣΗ Οι λέξεις που τονίζονται στην προπαραλήγουσα παίρνουν δύο τόνους όταν συνοδεύονται από τους αδύνατους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας (μου, σου, του, της, μας, σας κτλ.). π.χ. Πήγαινε στο δωμάτιο. (Η λέξη δωμάτιο παίρνει έναν τόνο.) Πήγαινε στο δωμάτιό σου. (Η λέξη δωμάτιό παίρνει δύο τόνους, γιατί συνοδεύεται από την αντωνυμία σου.) Ποιες λέξεις δεν τονίζονται; Οι μονοσύλλαβες λέξεις δεν τονίζονται. π.χ. και, τι, το, θα, για, φως

ª Δπ Ã π Δƒπ ø ª π 37 Εξαιρούνται και τονίζονται: α) οι μονοσύλλαβες λέξεις που και πως, όταν ρωτάμε, αλλά και στις φράσεις πού και πού, πώς και πώς. π.χ. Πού είναι το παιδί; Δεν ξέρω πού είναι το παιδί. Πώς περάσατε στη γιορτή; Δε μας είπαν πώς πέρασαν στη γιορτή. Πηγαίνω πού και πού στο θέατρο. Περιμένω πώς και πώς τις διακοπές των Χριστουγέννων. β) ο διαζευκτικός σύνδεσμος ή. π.χ. Θα μείνουμε ή θα φύγουμε; Προτιμάς το βουνό ή τη θάλασσα; Θεωρούνται μονοσύλλαβες και δεν τονίζονται οι λέξεις που έχουν δύο φωνήεντα τα οποία προφέρονται σε μια συλλαβή. π.χ. μια, πια, πιο, ποιος, γιος Οι λέξεις που γράφονται ολόκληρες με κεφαλαία γράμματα δεν τονίζονται. π.χ. ΑΘΗΝΑ, ΟΧΙ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ Πού μπαίνει ο τόνος; Ο τόνος μπαίνει πάντοτε πάνω από τα φωνήεντα, ποτέ πάνω από τα σύμφωνα. π.χ. άλογο, μέρα, νησί, όνειρο Όταν το πρώτο γράμμα μιας λέξης είναι κεφαλαίο, ο τόνος μπαίνει αριστερά και πάνω από το κεφαλαίο γράμμα. π.χ. Όλγα, Έλενα, Άρτα Στους διφθόγγους ο τόνος μπαίνει πάνω από το πρώτο φωνήεν. π.χ. νεράιδα, κορόιδο, κελάηδησαν Στους καταχρηστικούς διφθόγγους ο τόνος μπαίνει πάνω από το δεύτερο φωνήεν. π.χ. δουλειά, πιάνο, μοιάζουν

38 ø IKE A KH EI Στους συνδυασμούς αυ και ευ ο τόνος μπαίνει πάνω από το δεύτερο φωνήεν. π.χ. αύριο, εύκολα, αναπαύονται Στα δίψηφα φωνήεντα ο τόνος μπαίνει πάνω από το δεύτερο φωνήεν. π.χ. είναι, τούρτα, αίθουσα, οίκος ΑΣKHΣEIΣ 3.29 Να τονίσεις σωστά τις παρακάτω λέξεις. α) νθρωποι στ) φτιαχνω β) οικογενεια ζ) Αρης γ) τουλιπα η) γειτονια δ) γιατι θ) παιδιατρος ε) ποιημα 3.30 Να γράψεις δίπλα σε κάθε λέξη Σ, αν είναι σωστά τονισμένη, και Λ, αν είναι λάθος. α) θεία ( ) στ) παίχτες (...) β) θάυμα (...) ζ) γαίδαρος (...) γ) σβούρα (...) η) ζωγραφιά (...) δ) ΆΓΓΕΛΟΣ (...) θ) Όλυμπος (...) ε) ποιά (...) 3.31 Να τονίσεις τις λέξεις που πρέπει στις παρακάτω προτάσεις. α) Η Λι να μοι ζει του μπαμπά της. β) Πως πέρασες χθες με τον Κυριακο; γ) Πες του να ερθει γρήγορα μέσα. δ) Η μητέρα θα πάει αυριο στην εκκλησια. ε) Ο γιος της νιωθει μοναξια. στ) Σε ποιον μιλάει η γιαγια; ζ) Ο Πέτρος κλαδευει τις τριανταφυλλιες. η) Η Aρτεμη η η Τόνια να περάσει έξω.

ª Δπ à π Δƒπ ø ª π 39 3.32 Να βάλεις τόνους στο παρακάτω κείμενο. ÓÙˆÓË ÂÈÓ È Î ÏÂÛÌÂÓÔ ÛÙË ÁÈÔÚÙË ÙË ÏÏË, Ôappleˆ Î È ÔÏÔÈ ÔÈ Ì ıë- Ù ÙË Ù ÍË. appleô ÙÔ appleúˆè  ÂÈ ÁÂÈ ÛÙ Ì Á È ÁÈ Ó ÙË ÁÔÚ ÛÂÈ ˆÚÔ, ÏÏ ÎÔÌË ÂÓ Â ÂÈ ÚÂÈ ÙÈappleÔÙ Î ÏÔ. TÂÏÈÎ ı ÙË apple ÚÂÈ ÂÓ È ÏÈÔ. ÙË ÁÈÔÚÙË ı apple ÂÈ Ì È Ì ÙÔ ÊÈÏÔ ÙÔ ÙÔÓ ÏÔ. appleâú ÛÂÈ Ó ÙÔÓ apple ÚÂÈ appleô ÙÔ ÛappleÈÙÈ ÙÔ Î Ù ÙÈ Ô Ùˆ.  ı ÌÂÈÓÔ Ó Ì ÚÈ ÚÁ. ÏψÛÙ ÚÈÔ ÔÏ Ù apple È È Â Ô Ó Ì ıëì Î È appleúâappleâè Ó Í appleóëûô Ó ÓˆÚÈ ÁÈ ÙÔ Û ÔÏÂÈÔ.