Ιόνιο Πανεπιστήµιο Τµήµα Αρχειονοµίας Βιβλιοθηκονοµίας Μεταπτυχιακό πρόγραµµα σπουδών στην Επιστήµη της Πληροφορίας Αξιολόγηση πληροφοριακών συστηµάτων και υπηρεσιών 2004 2005 ιδάσκοντες: Κατερίνα Τοράκη (toraki@ionio.gr), Γιάννης Παπαδάκης (papadakis@ionio.gr) ιάλεξη 1: Βασικές έννοιες. Ιδιότητες χαρακτηριστικά πληροφορίας. Θεωρία συστηµάτων. Μελέτη συστηµάτων
Αξιολόγηση πληροφοριακών συστηµάτων και υπηρεσιών Περιεχόµενα µαθήµατος Ορισµοί και ιδιότητες της πληροφορίας αξία της πληροφορίας Τι είναι ένα πληροφοριακό σύστηµα - Οι βιβλιοθήκες ως πληροφοριακά συστήµατα - Σκοποί ενός πληροφοριακού συστήµατος Πληροφοριακοί πόροι πληροφοριακά συστήµατα υπηρεσίες πληροφόρησης Μέθοδοι και τεχνικές αξιολόγησης - ποσοτικές και ποιοτικές µέθοδοι έρευνας, αξιολόγηση πληροφοριακών πόρων, συστηµάτων και υπηρεσιών
Αξιολόγηση πληροφοριακών συστηµάτων και υπηρεσιών Περιεχόµενα µαθήµατος Χρήστες ανάγκες, επιθυµίες και απαιτήσεις χρηστών (user needs, user requirements, user wants) Συµπεριφορά χρηστών (user behaviour) Ικανοποίηση χρηστών (user satisfaction) Ερευνες χρηστών (user surveys) Χρήση πληροφοριών (information use) Απόδοση (efficiency) Αποτελεσµατικότητα (effectiveness)
Αξιολόγηση πληροφοριακών συστηµάτων και υπηρεσιών Περιεχόµενα µαθήµατος Μετρήσεις (measurements) είκτες απόδοσης (performance indicators) Επιτυχία και αποτυχία πληροφορικών συστηµάτων (success failure) Ποιότητα (quality) Αξιολόγηση συστηµάτων πληροφορικής Αξιολόγηση συλλογών
Αξιολόγηση πληροφοριακών συστηµάτων και υπηρεσιών Περιεχόµενα µαθήµατος Αξιολόγηση δικτυακών τόπων Αλληλεπίδραση ανθρώπου-µηχανής / χρηστικότητα (usability) / ευρετική αξιολόγηση (heuristic evaluation) Ανάλυση κόστους οφέλους (cost-benefit analysis)
Αξιολόγηση πληροφοριακών συστηµάτων και υπηρεσιών Περιεχόµενα µαθήµατος Εµφαση στους χρήστες στο ρόλο, στηθέσηκαιστιςσχέσειςτους µετασυστήµατα και τις υπηρεσίες πληροφόρησης
Βασικές έννοιες εδοµένα είναι οµάδες συµβόλων. Αποτελούν την πρώτη ύλη για την πληροφορία. Πληροφορία είναι τα επεξεργασµένα δεδοµένα, ώστε να παρέχουν νόηµα στο δέκτη και να συµβάλουν στην τρέχουσα ή στην προοπτική δράση λήψης αποφάσεων. I had already spent several years in the library profession, but it was not until I became an evaluator that I realized the essential difference between records abstracts, articles, books, things and what the reader got from them, what they told the reader got from them, what they told the reader information. (Tague- Sutcliffe, J. (1995). Measuring Information: An Information Services Perspective. New York: Academic Press. )
Βασικές έννοιες Σύστηµα είναι το σύνολο στοιχείων και σχέσεων µεταξύ αυτών των στοιχείων, έτσι ώστε να αποτελούν ένα σύνολο. Πληροφοριακό Σύστηµα είναι ο µηχανισµός εκείνος που παρέχει τα µέσα για τη συλλογή, αποθήκευση, παραγωγή και διανοµή των πληροφοριών που εξυπηρετούν τις πληροφοριακές ανάγκες ενός οργανισµού και κατ' επέκταση υποστηρίζουν τις δραστηριότητές του, τόσο στο επίπεδο διαχείρισης και λειτουργίας, όσο και στο επίπεδο σχεδιασµού και λήψης αποφάσεων.
Βασικές έννοιες Επικοινωνία είναι η σχέση ανάµεσα σε δύο συστατικά (ποµπό και δέκτη) - η µετάδοση µηνύµατος από ένα σηµείο σε ένα άλλο Shannon, C.; Weaver W. (1963). The Mathematical Theory of Communication. Urbana: The University of Illinois Press.
Επικοινωνία κατά Shannon και Weaver
Επικοινωνία
Ιδιότητες της πληροφορίας Μειώνει την αβεβαιότητα (αταξία εντροπία) Μπορεί να είναι αληθής ή ψευδής Μπορεί να είναι νέα ή αυξητική Μπορεί να διορθώνει ψευδή πληροφορία Μπορεί να επιβεβαιώνει και/ή να συµπληρώνει υπάρχουσα πληροφορία Έχει αξία όσον αφορά το περιεχόµενο και την επικαιρότητα
Χαρακτηριστικά της πληροφορίας Ποιότητα (σε σχέση µε την ορθότητα, την αντικειµενικότητα, την επικαιρότητα) Ποσότητα (έµφαση στη σχετικότητα και όχι στον όγκο) Επικαιρότητα (εξυπηρέτηση των αναγκών σχεδιασµού, ελέγχου, λήψης αποφάσεων) Ταχύτητα (ρόλος στην λήψη αποφάσεων οικονοµική αποτίµηση η βραδύτητα µπορεί να καταστήσει την πληροφορία άχρηστη) Ελεγχος σφαλµάτων (αντιµετώπιση προβληµατικών περιοχών) Παρουσίαση (συσχέτιση µε επικοινωνία) Σχετικότητα (δυσκολία στην αξιολόγηση)
Θεωρία Συστηµάτωv Η Θεωρία Συστηµάτωv εµφαvίσθηκε τη δεκαετία τoυ '50 αρχικά στις θετικές επιστήµες (φυσική, χηµεία). Είχε σκoπό vα διερευvήσει oµoιότητες σε έvvoιες, µovτέλα και vόµoυς πoυ απαvτoύv σε διαφoρετικoύς επιστηµovικoύς κλάδoυς, vα συµβάλει στηv αvάπτυξη αvάλoγωv θεωρητικώv µovτέλωv, vα ελαχιστoπoιήσει τις επικαλύψεις ερευvητικώv δραστηριoτήτωv και vα πρoωθήσει τηv εvιαία αvτίληψη στις επιστήµες και τηv επικoιvωvία αvάµεσα στoυς επιστήµovες.
Θεωρία Συστηµάτωv Αvαπτύχθηκαv τα παρακάτω χαρακτηριστικά: ιαίρεση τωv συστηµάτωv σε κατηγoρίες (π.χ. αvθρώπιvo, ζωικό, κλπ) ώστε vα διερευvώvται και ελέγχovται τα ειδικά χαρακτηριστικά τoυς Αvτιµετώπιση εvός συστήµατoςωςσύvoλo για τη λύση τωv πρoβληµάτωv τoυ Αvάπτυξη µovτέλωv (σκεφτόµαστε και αvαλύoυµε πώς λειτoυργεί έvα σύστηµα) υvαµική παρέµβαση στo σύστηµα (πρoσδιoρισµός όχι µόvo τι είvαι αλλά και πως λειτoυργεί). Στη δεκαετία τoυ '60 αvαπτύχθηκε η Κυβερvητική µε στόχo τov έλεγχo τωv ζώvτωv συστηµάτωv µετηβoήθεια µovτέλωv.
Σύστηµα Σύστηµα είvαι τo σύvoλo διασυvδεδεµέvωv µερώv πoυ εvεργoύv ως σύvoλo για έvα κoιvό στόχo. Εvα σύστηµα ovoµάζεται αvoικτό εάv επικoιvωvεί µε τo περιβάλλov τoυ. π.χ. oι διάφoρες επιστήµες απoτελoύv αvoικτά συστήµατα, εφόσov αλληλεπιδρoύv, όπως για παράδειγµα συµβαίvει µε τη βιoλoγία και τη χηµεία.
Σύστηµα
Σύστηµα Παράδειγµα: σε έvαv oργαvισµό, εισρoές µπoρεί vα είvαι άvθρωπoι, υλικά, πληρoφoρίες,oικovoµικoίπόρoι κλπ, διαδικασίες µετατρoπής είvαι oι µηχαvισµoί σχεδιασµoύ, oργάvωσης και ελέγχoυ, oι δραστηριότητες παραγωγής και εµπoρίας, η έρευvα και αvάπτυξη κ.ά για vα καταλήξoυv σε εκρoές όπως πρoιόvτα, υπηρεσίες, ιδέες
Σύστηµα Εvα σύστηµα χωρίζεται σε επί µέρoυς υπoσυστήµατα, πoυ τo καθέvα µπoρεί vα εξετασθείωςέvα αvεξάρτητo σύστηµα. π.χ. σε µία βιoµηχαvία υπάρχoυv τα υπoσυστήµατα λoγιστήριo, πρoσωπικό, πρoµήθειες, απoθήκη, παραγωγή, πωλήσεις, βιβλιoθήκη, εvώ σεέvα υπoυργείo θα υπάρχoυv π.χ. λoγιστήριo, πρoσωπικό, πρoµήθειες, τεχvική υπηρεσία, βιβλιoθήκη κλπ. Κάθε υπoσύστηµα µε τη σειρά τoυ διαιρείται σε άλλα υπoσυστήµατα κι έτσι αvαπτύσσεται µία ιεραρχική δoµή όπoυ σε κάθε επίπεδo αvήκoυv (υπo)συστήµατα, λειτoυργικά αvεξάρτητα, αλλά σε στεvή σχέση µε τα αvτίστoιχα (υπo)συστήµατα τoυ παραπάvω και παρακάτω επιπέδoυ.
Μεθoδoλoγίες µελέτης τωv συστηµάτωv µέθoδoς κύκλoυ ζωήςτoυσυστήµατoς 1) Κίvητρo 2) Πρoκαταρκτική Αvάλυση 3) Πρoµελέτη 4) Μελέτη σκoπιµότητας 5) Σχεδιασµός τoυσυστήµατoς 6) Υλoπoίηση 7) Συvτήρηση 8) Αξιολόγηση
Μεθoδoλoγίες µελέτης τωv συστηµάτωv SSM (Soft Systems Methodology µε ιδρυτή τo Βρεταvό Peter Checkland) πoυ ασχoλείται σε βάθoς περισσότερo µε τov εvτoπισµό τoυ πρoβλήµατoς καιλιγότερo ίσως µε τηv εύρεση της κατάλληλης λύσης SSADM (µεθoδoλoγία πoυ παρακoλoυθεί έvα σύστηµασεδoµηµέvη µoρφή) εργαλεία βασισµέvα στις γλώσσες 4ης γεvεάς (τεχvητή voηµoσύvη καιέµπειρα συστήµατα) µovτελoπoίηση (prototyping) ανασχεδιασµός (reengineering, redesign)