ΠΔΡΙΛΗΦΗ Αληηθείκελν ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε ζπγθξηηηθή κειέηε ησλ αδεηψλ δηεπθνιχλζεσλ ηνπ Γεκνζίνπ κε ηηο αληίζηνηρεο ηνπ Ηδησηηθνχ Σνκέα θαη ρσξψλ ηεο Δ.Δ. Ζ κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε πεξηιακβάλεη ηελ αλάιπζε ησλ άξζξσλ ηνπ Τπαιιειηθνχ Κψδηθα θαη άιισλ δηαηάμεσλ πνπ ξπζκίδνπλ ηηο ππφ κειέηε άδεηεο ζην Γεκφζην Σνκέα, ηελ αλάιπζε ησλ ζρεηηθψλ ξπζκίζεσλ πνπ ηζρχνπλ γηα ηνπο ηδησηηθνχο ππαιιήινπο θαη ηελ κειέηε ησλ αδεηψλ δηεπθφιπλζεο ζε θξάηε κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (Δ.Δ.). Απνηέιεζκα ηεο κειέηεο είλαη ε ζχγθξηζε ησλ αδεηψλ δηεπθφιπλζεο αθελφο κεηαμχ Γεκφζηνπ θαη Ηδησηηθνχ Σνκέα ηεο ρψξαο καο, αθεηέξνπ αλάκεζα ζηελ Διιάδα θαη ζηελ Δ.Δ. Ζ εξγαζία ρσξίδεηαη ζε ηέζζεξα θεθάιαηα. ην πξψην θεθάιαην αλαιχνληαη νη άδεηεο δηεπθνιχλζεσλ πνπ ηζρχνπλ ζηνλ ειιεληθφ Γεκφζην Σνκέα. Πεξηερφκελν ηνπ δεχηεξνπ θεθαιαίνπ είλαη νη άδεηεο δηεπθνιχλζεσλ ηνπ ειιεληθνχ Ηδησηηθνχ Σνκέα ελψ ην ηξίην θεθάιαην αλαθέξεηαη ζηα ζρεηηθά κε ην ζέκα απηφ ηζρχνληα ζηνλ Ηδησηηθφ Σνκέα ησλ ρσξψλ ηεο Δ.Δ. ην ηειεπηαίν θεθάιαην παξαηίζεληαη ηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε κειέηε ησλ ζρεηηθψλ δηαηάμεσλ θαη ηε ζχγθξηζή ηνπο κε αληίζηνηρεο ηνπ Ηδησηηθνχ Σνκέα ή άιισλ ρσξψλ ηεο Δ.Δ. Δπίζεο δηαηππψλνληαη πξνηάζεηο βειηίσζεο ζρεηηθά κε νξηζκέλεο παξεθθιίζεηο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε ζχγθξηζε απηή θαζψο θαη κε θάπνηεο ειιείςεηο πνπ εκθαλίδνπλ κεξηθέο απφ ηηο ηζρχνπζεο ξπζκίζεηο. Σν βαζηθφ ζπκπέξαζκα ηεο εξγαζίαο είλαη φηη ζε γεληθέο γξακκέο νη άδεηεο δηεπθνιχλζεσλ πνπ θαηνρπξψλνληαη ζηνλ Γεκφζην ηνκέα εκθαλίδνπλ ζαθή πιενλεθηήκαηα έλαληη ηνπ Ηδησηηθνχ, ελψ φπνπ ηζρχεη ην αληίζηξνθν πξνηείλεηαη ε πηνζέηεζε απφ ην Γεκφζην ησλ ξπζκίζεσλ εθείλσλ πνπ ηζρχνπλ κφλν ζηνλ Ηδησηηθφ Σνκέα. Δπηπξφζζεηα ε λνκνζεζία γηα ηηο ελ ιφγσ άδεηεο ζε νξηζκέλεο ρψξεο ηεο Δ.Δ. ππεξηεξεί ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο έλαληη ηεο 1
ειιεληθήο, δηαπίζησζε πνπ ζπλεγνξεί ζηελ πηνζέηεζε παξφκνησλ ξπζκίζεσλ θαη ζηε ρψξα καο. ΛΔΞΔΙ ΚΛΔΙΓΙΑ Άδεηεο δηεπθνιχλζεσλ, Δηδηθέο άδεηεο, Άδεηεο άλεπ απνδνρψλ, Άδεηα κεηξφηεηαο, Άδεηα Παηξφηεηαο, Άδεηα θχεζεο θαη ινρείαο, Άδεηα πηνζεζίαο, Άδεηεο νηθνγελεηαθψλ ππνρξεψζεσλ, Άδεηα αλαηξνθήο, Μεησκέλν σξάξην εξγαζίαο, Γνληθέο άδεηεο, πκθηιίσζε νηθνγελεηαθήο θαη επαγγεικαηηθήο δσήο. 2
SUMMARY Object of this paper is the comparative study of Special Leaves granted to the employees of the Greek Public and Private Sector and those granted to the employees of the Private Sector in some European Union countries. The methodology includes the study and analysis of the articles of the Greek Public Employees Code and other regulations concerning Special Leaves in Public and Private Sector and those in chosen Member States of the European Union (E.U.). The outcome of the study includes the comparison of Special Leaves between Greek Public and Private Sector as well as those of the E.U. The paper is separated in four chapters. In the first chapter Special Leaves in Public Sector are analysed. The second chapter deals with Special Leaves in Private Sector, and the third chapter contains the same Leaves of the countries of the E.U. Additionaly, in the last chapter, the conclusions which came out of the study of these regulations and the comparison with Private Sector or other countries of the E.U. are quoted. Finally, proposals for the improvement of the existing situation regarding some cases are suggested. The conclusion of this paper is that Special Leaves which are granted to the employees of Greek Public Sector have in general clear advantages in comparison with those of Private Sector, while in case the opposite takes place the adoption of such regulations from Private Sector is proposed. Furthermore the legislation concerning these Leaves in specific areas of Private Sector in some E.U. countries, is considered better than those of the Greek one, and this points to the adoption of similar regulations in our country. KEY WORDS Special Leaves, Prenatal Leave, Postnatal Leave, Adoption Leave, Parental Leave, Maternity Leave, Paternity Leave, Unpaid Leave, Family Leave, Part time work, Reconciliation of Work and Family life, Childrearing Leave 3
ΤΝΣΔΣΜΗΜΔΝΟΙ ΣΙΣΛΟΙ Α.Μ.Δ.Α. Άηνκα Με Δηδηθέο Αλάγθεο Γ.Δ.Κ. Γηθαζηήξην Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ Γ.. Γηνηθεηηθφ πκβνχιην Δ.Γ...Δ. Δζληθή Γεληθή πιινγηθή χκβαζε Δξγαζίαο Δ.Δ. Δπξσπατθή Έλσζε Δ.Κ.Γ.Γ. Δζληθφ Κέληξν Γεκφζηαο Γηνίθεζεο Δ..Γ.Α. Δζληθά ρέδηα Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε Δ..Γ.Γ. Δζληθή ρνιή Γεκφζηαο Γηνίθεζεο Δ..Τ. Δζληθφ χζηεκα Τγείαο Η/Τ Ζιεθηξνληθφο Τπνινγηζηήο Μ.Κ.Ο. Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο Ν.Α. Ννκαξρηαθή Απηνδηνίθεζε Ο.Α.Δ.Γ. Οξγαληζκφο Απαζρφιεζεο Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ Ο.Ο..Α. Οξγαληζκφο Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο Ο.Σ.Α. Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο Π.Η.Σ. Πηζαλή Ζκεξνκελία Σνθεηνχ Τ.Κ. Τπαιιειηθφο Κψδηθαο ΤΠ.Δ.Γ.Γ.Α. Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο H.R.Μ. Human Resources Management 4
ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 1 SUMMARY... 3 ΤΝΣΔΣΜΖΜΔΝΟΗ ΣΗΣΛΟΗ... 4 ΔΗΑΓΧΓΖ... 9 ΚΔΦΑΛΑΙΟ Ι : ΟΙ ΑΓΔΙΔ ΓΙΔΤΚΟΛΤΝΔΧΝ ΣΟ ΓΗΜΟΙΟ ΣΟΜΔΑ... 12 1.ΔΗΓΗΚΔ ΑΓΔΗΔ... 13 1.1. Άδεηα γάκνπ θαη ζαλάηνπ ζπγγελνχο... 13 1.2. Άδεηα γηα ηελ άζθεζε ηνπ εθινγηθνχ δηθαηψκαηνο... 14 1.3. Άδεηα γηα ζπκκεηνρή ζε δίθε... 15 1.4. Άδεηα γηα ηαθηηθέο κεηαγγίζεηο αίκαηνο... 15 1.5. Άδεηα ζε ππαιιήινπο κε πνζνζηφ αλαπεξίαο... 16 1.6. Άιιεο εηδηθέο άδεηεο... 16 1.6.1. πλδηθαιηζηηθέο άδεηεο... 17 1.6.2. Άδεηα ζε ππαιιήινπο πνπ κεηέρνπλ ζε απνζηνιέο Μ.Κ.Ο.... 20 1.6.3. Μεραλνγξαθηθή άδεηα... 21 1.6.4. Δζηκηθέο άδεηεο... 22 1.6.5. Αηκνδνηηθέο άδεηεο... 23 1.6.6. Άδεηεο γηα ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ησλ αηξεηψλ νξγάλσλ ηεο Ννκαξρηαθήο Απηνδηνίθεζεο ή ησλ ΟΣΑ πνπ είλαη ππάιιεινη... 24 1.6.7 Άδεηεο γηα δηδαζθαιία ζε εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα... 25 2. ΑΓΔΗΔ ΑΝΔΤ ΑΠΟΓΟΥΧΝ... 26 2.1. Άδεηα γηα θάιπςε πξνζσπηθψλ αλαγθψλ... 26 2.2. Άδεηα γηα ζνβαξνχο ηδησηηθνχο ιφγνπο... 27 2.3. Άδεηα ιφγσ ππεξέηεζεο ζπδχγνπ ζην εμσηεξηθφ... 27 2.4. Άδεηα ιφγσ απνδνρήο ζέζεο ζηελ Δ.Δ.... 28 5
3. ΑΓΔΗΔ ΜΖΣΡΟΣΖΣΑ... 30 3.1. Άδεηεο θχεζεο θαη ινρείαο... 30 3.2. Αλάγθε εηδηθήο ζεξαπείαο ιφγσ εγθπκνζχλεο... 32 3.3. Άδεηα ιφγσ πηνζεζίαο... 32 3.4. Άδεηα γηα εμεηάζεηο πξνγελλεηηθνχ ειέγρνπ... 33 4. ΑΓΔΗΔ ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΑΚΧΝ ΤΠΟΥΡΔΧΔΧΝ... 34 4.1. Άδεηα αλαηξνθήο... 34 4.2. Μείσζε σξαξίνπ εξγαζίαο... 35 4.3. Άδεηα γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο ζρνιηθήο επίδνζεο ησλ ηέθλσλ... 37 4.4. Τηνζεζία θαη γνληθέο άδεηεο... 38 4.5. Σέθλα κε αλαπεξίεο θαη γνληθέο άδεηεο... 39 4.6. Άδεηα απνπζίαο γηα αζζέλεηα εμαξηψκελσλ κειψλ... 39 5. Ο ΝΔΟ ΤΠΑΛΛΖΛΗΚΟ ΚΧΓΗΚΑ... 40 6
ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΙΙ : ΟΙ ΑΓΔΙΔ ΓΙΔΤΚΟΛΤΝΔΧΝ ΣΟΝ ΙΓΙΧΣΙΚΟ ΣΟΜΔΑ... 42 1.ΔΗΓΗΚΔ ΑΓΔΗΔ... 43 1.1. Άδεηα γάκνπ, γέλλεζεο ηέθλνπ θαη ζαλάηνπ ζπγγελνχο... 43 1.2. Άδεηα γηα ηελ άζθεζε ηνπ εθινγηθνχ δηθαηψκαηνο... 43 1.3. Άδεηα γηα ηαθηηθέο κεηαγγίζεηο... 44 1.4. Άδεηα ζε ππαιιήινπο κε πνζνζηφ αλαπεξίαο... 44 1.5. Άιιεο εηδηθέο άδεηεο... 45 2. ΑΓΔΗΔ ΜΖΣΡΟΣΖΣΑ... 46 2.1. Άδεηεο θχεζεο θαη ινρείαο... 47 2.2. Αλάγθε εηδηθήο ζεξαπείαο ιφγσ εγθπκνζχλεο... 49 2.3. Άδεηα ιφγσ πηνζεζίαο... 49 2.4. Άδεηα γηα εμεηάζεηο πξνγελλεηηθνχ ειέγρνπ... 49 2.5. Άδεηα παηξφηεηαο... 50 3. ΑΓΔΗΔ ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΑΚΧΝ ΤΠΟΥΡΔΧΔΧΝ... 51 3.1. Άδεηα αλαηξνθήο... 51 3.2. Μείσζε σξαξίνπ εξγαζίαο... 53 3.3. Άδεηα γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο ζρνιηθήο επίδνζεο ησλ ηέθλσλ... 54 3.4. Τηνζεζία θαη γνληθέο άδεηεο... 55 3.5. Σέθλα κε αλαπεξίεο θαη γνληθέο άδεηεο... 55 3.6. Άδεηα απνπζίαο γηα αζζέλεηα εμαξηψκελσλ κειψλ... 55 3.7. Μνλνγνλετθή άδεηα... 57 7
ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ : ΟΙ ΑΓΔΙΔ ΓΙΔΤΚΟΛΤΝΔΧΝ ΣΙ ΥΧΡΔ ΣΗ ΔΤΡΧΠΑΨΚΗ ΔΝΧΗ... 58 1. Αγγιία... 61 2. Απζηξία... 64 3. Βέιγην... 64 4. Γαιιία... 65 5. Γεξκαλία... 67 6. Γαλία... 68 7. Ηξιαλδία... 69 8. Ηζπαλία... 72 9. Ηηαιία... 73 10. Λνπμεκβνχξγν... 74 11. Μάιηα... 76 12. Ννξβεγία... 77 13. Οιιαλδία... 78 14. Οπγγαξία... 79 15. νπεδία... 80 16. Σζερία... 83 17. Φηλιαλδία... 83 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΙV : ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΠΡΟΣΑΔΙ... 86 Βηβιηνγξαθία... 94 Παξάξηεκα... 100 8
ΔΙΑΓΧΓΗ ε επξσπατθφ επίπεδν νη άδεηεο δηεπθνιχλζεσλ έρνπλ ηεζεί ζην επίθεληξν ηεο πξνζνρήο θαζψο ζεσξνχληαη φηη κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ ζεκαληηθά ζηελ ελίζρπζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο, ηεο απνδνηηθφηεηαο θαη ηεο παξαγσγηθφηεηάο ησλ ππαιιήισλ, ιακβάλνληαο ππφςε ηηο αλάγθεο πνπ έρνπλ ζε δεδνκέλε ζηηγκή, θαη απφ ηηο ξπζκίζεηο απηέο λα απνθνκίζνπλ φθεινο φρη κφλν νη ππάιιεινη αιιά θαη ε ππεξεζία θαη ην θνηλσληθφ ζχλνιν ελ γέλεη. ηηο ζπλεδξηάζεηο ηνπ H.R.M. 1 ηεο Δ.Δ. νη άδεηεο απηέο απνθαινχληαη «diversities» 2, δειαδή παξεθθιίζεηο απφ ηνλ θαλφλα πνπ ηζρχεη γηα ην ζχλνιν ησλ ππαιιήισλ. ηηο άδεηεο δηεπθνιχλζεσλ αλήθνπλ νη εηδηθέο άδεηεο, νη άδεηεο ρσξίο απνδνρέο, νη άδεηεο κεηξφηεηαο θαη νη άδεηεο νηθνγελεηαθψλ ππνρξεψζεσλ (γνληθέο θ.ι.π.). Οη άδεηεο απηέο είλαη ζεκειηψδνπο ζεκαζίαο θαζψο αθελφο δηεπθνιχλνπλ ηνλ ππάιιειν, ζηα πιαίζηα ηνπ ζεβαζκνχ ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο θαη ηεο ελδπλάκσζεο ηεο ηζφηεηαο, αθεηέξνπ ιακβάλνπλ ππφςε ηηο αλάγθεο ηεο ππεξεζίαο. Δπηπιένλ νη άδεηεο δηεπθνιχλζεσλ απνθηνχλ ηδηαίηεξε βαξχηεηα, φρη κφλν γηα ηε ρψξα καο αιιά θαη γηα φια ηα θξάηε κέιε πνπ ελζσκαηψλνπλ ην θνηλνηηθφ δίθαην ζην ζεζκηθφ ηνπο πιαίζην θαη πινπνηνχλ ηηο πνιηηηθέο ηεο Έλσζεο, θαζψο δηεπθνιχλνπλ ηε ζπκθηιίσζε ηεο νηθνγελεηαθήο θαη επαγγεικαηηθήο δσήο θαη ζπκβάιινπλ ζηελ επαλέληαμε ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο κεηά απφ έλα δηάζηεκα δηαθνπήο ηεο θαξηέξαο ηνπο, απμάλνληαο έηζη ηα πνζνζηά απαζρφιεζεο ησλ ηειεπηαίσλ. 1 Human Resources Management : Οκάδα εξγαζίαο ε νπνία απνηειείηαη απφ αλσηέξνπο ππαιιήινπο, εθπξνζψπνπο θαηά θαλφλα δηνηθεηηθψλ ππεξεζηψλ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δ.Δ. θαη επηιακβάλεηαη ζεκάησλ ππαιιειηθψλ πνπ πξνηείλνληαη απφ ηελ πξνεδξεχνπζα ρψξα θαη ζπδεηνχληαη ζε 2-3 ζπλεδξηάζεηο θάζε πξνεδξίαο. 2 ηελ έλλνηα ησλ diversities πεξηιακβάλνληαη θαη άιια ζέκαηα πνπ πξέπεη λα αληηκεησπίδνληαη κε ηδηαηηεξφηεηα φπσο π.ρ. νη ππνρξεσηηθέο κεηαηάμεηο ζε παξακεζφξηεο πεξηνρέο, ε δηεπθφιπλζε ζπλππεξέηεζεο ζπδχγσλ, νη κεηαηάμεηο ππαιιήισλ γηα ηελ ελίζρπζε ηεο απνθέληξσζεο θ.ι.π. ηελ παξνχζα εξγαζία σζηφζν ε πξνζνρή εζηηάδεηαη κφλν ζηηο άδεηεο. 9
Ζ δηαθνπή ηεο ζηαδηνδξνκία ησλ γπλαηθψλ ζρεηίδεηαη κε ηα «γεγνλφηα ηνπ θχθινπ δσήο 3», φπσο είλαη ν γάκνο θαη ε κεηξφηεηα. ηελ Διιάδα, αληίζεηα κε άιιεο επξσπατθέο ρψξεο, νη γπλαίθεο πνπ εξγάδνληαη δηαηεξνχλ ηελ απαζρφιεζή ηνπο κέρξη έλα ζπγθεθξηκέλν ζεκείν ηεο δσήο ηνπο, φπσο είλαη ν γάκνο ή ε γέλλεζε ηνπ πξψηνπ ηνπο παηδηνχ, αιιά ζηε ζπλέρεηα ζηακαηνχλ ρσξίο λα επαλέξρνληαη αξγφηεξα ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί φηαλ ζειήζνπλ λα επαλέιζνπλ ζην εξγαηηθφ δπλακηθφ κεηά απφ έλα δηάζηεκα απνπζίαο ζπλαληνχλ ζεκαληηθά εκπφδηα ιφγσ ησλ απμεκέλσλ νηθνγελεηαθψλ ππνρξεψζεψλ ηνπο. Ζ αζπκβαηφηεηα ηεο νηθνγελεηαθήο δσήο κε ηηο επαγγεικαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηεο γπλαίθαο απνηειεί έλαλ απφ ηνπο θπξηφηεξνπο παξάγνληεο πξνζδηνξηζκνχ ηεο απφθαζεο γηα δηαθνπή ή ζπλέρηζε ηεο εξγαζίαο θαη απμάλεη ην θφζηνο επαλέληαμήο ηεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο 4. χκθσλα κε ζρεηηθή έξεπλα 5, ε δπζθνιία ζπκθηιίσζεο ηεο νηθνγελεηαθήο θαη εξγαζηαθήο δσήο απνηειεί ην βαζηθφηεξν ιφγν δηαθνπήο ηεο εξγαζίαο γηα ηηο γπλαίθεο. πγθεθξηκέλα γηα ηε δηαθνπή ηεο πξψηεο εξγαζίαο νη ιφγνη πνπ ζπληζηνχλ ηε ζπγθεθξηκέλε ζπκθηιίσζε (γάκνο, νηθνγέλεηα, θξνληίδα παηδηψλ, δνπιεηέο ζπηηηνχ) αλάγθαζαλ ην 51,8% ησλ εμεηαδφκελσλ γπλαηθψλ λα δηαθφςεη ηελ εξγαζία 6. Δπηπιένλ ε κεηξφηεηα επηδξά ζηε δηαθνπή ζηαδηνδξνκίαο ησλ γπλαηθψλ θαζψο ην πνζνζηφ ησλ γπλαηθψλ πνπ εξγάδνληαη κεηψλεηαη κε ηελ αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ παηδηψλ 7. Γηα ην ιφγν απηφ νη πξνζπάζεηεο ησλ αξκφδησλ θνξέσλ λα κεηψζνπλ ην θφζηνο επαλέληαμεο ησλ γπλαηθψλ πξνθεηκέλνπ απηέο λα επαλέξρνληαη ζηελ εξγαζία ηνπο κεηά ην γάκν ή ηε κεηξφηεηα, εζηηάδνπλ ζηε ζπκθηιίσζε ηεο 3 «Ζ αζπκβαηφηεηα ηεο νηθνγελεηαθήο θαη επαγγεικαηηθήο δσήο ησλ γπλαηθψλ», πκεσλίδνπ Υ. (1994), Γίλε, Σεχρνο 7 4 Άιιεο κεηαβιεηέο πνπ επεξεάδνπλ ηελ απφθαζε ησλ γπλαηθψλ λα ζηακαηήζνπλ ηελ εξγαζία ηνπο είλαη ην κνξθσηηθφ επίπεδν ησλ γπλαηθψλ, ην εηζφδεκα ηνπ λνηθνθπξηνχ, ην επθαηξηαθφ θφζηνο θαζψο θαη νη ζηάζεηο ησλ γπλαηθψλ αιιά θαη ησλ ζπδχγσλ ηνπο γηα ηνπο ξφινπο ησλ δχν θχιισλ, πκεσλίδνπ Υ. (1994). 5 «Δπηζπκεηφ θαη πξαγκαηηθφ κέγεζνο νηθνγέλεηαο. Γεγνλφηα ηνπ θχθινπ δσήο. Μηα δηαρξνληθή πξνζέγγηζε : 1983-1997», πκεσλίδνπ Υ, Καβνπξηάξεο Δ, Καλδειψξνπ Δ, Μαγδαιελφο Μ, Μεηζφπνπινο Γ, Σζαραιίδεο Γ, Βεδπξγηάλλε Κ, Δζληθφ Κέληξν Κνηλσληθψλ Δξεπλψλ (ΔΚΚΔ), εηξά Γεκνγξαθηθψλ Μειεηψλ, Αζήλα 2000 6 Βιέπε Πίλαθα 1 Παξαξηήκαηνο 7 Βιέπε Πίλαθα 2 Παξαξηήκαηνο 10
νηθνγέλεηαο θαη ηεο εξγαζίαο θαη πεξηιακβάλνπλ κέηξα φπσο είλαη νη άδεηεο δηεπθνιχλζεσλ (γνληθέο, κεηξφηεηαο θ.ι.π) 8. Ζ ζπκθηιίσζε ηεο νηθνγελεηαθήο θαη επαγγεικαηηθήο δσήο απνηειεί ζηξαηεγηθφ ζηφρν ηεο Δ.Δ. 9 θαζψο κέζα απφ απηή πξνσζείηαη ε ηζφηεηα ησλ θχισλ θαη εληζρχεηαη ε αγνξά εξγαζίαο ησλ γπλαηθψλ. Οη άδεηεο δηεπθνιχλζεσλ απνηεινχλ έλαλ απφ ηνπο βαζηθνχο ππιψλεο ηεο ζπκθηιίσζεο νηθνγελεηαθήο θαη επαγγεικαηηθήο δσήο, ε νπνία ζπγθαηαιέγεηαη ζηα Δζληθά ρέδηα Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε (ΔΓΑ) 10. Ζ εθηίκεζε ηεο θαηάζηαζεο πνπ επηθξαηεί ζηελ Διιάδα ζρεηηθά κε ηηο άδεηεο δηεπθνιχλζεσλ, ηφζν ζην Γεκφζην φζν θαη ζηνλ Ηδησηηθφ ηνκέα, θαη ε ζχγθξηζε κε ηελ αληίζηνηρε θαηάζηαζε ζε άιιεο ρψξεο ηεο Δ.Δ. ζα ζπλδξάκεη ζηελ απνηίκεζε ηνπ βαζκνχ πινπνίεζεο ησλ πνιηηηθψλ γηα ηελ ηζφηεηα θαη ηελ απαζρφιεζε αιιά θαη ζηνλ εληνπηζκφ ηπρφλ πξνβιεκάησλ πνπ επηδέρνληαη δηφξζσζε. θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη λα επηζεκαλζνχλ νη πηζαλέο αδπλακίεο ησλ ζρεηηθψλ, κε ηηο άδεηεο δηεπθνιχλζεσλ, ξπζκίζεσλ ζηελ Διιάδα, κε ζηφρν ηελ βειηίσζή ηνπο, ηελ θαηάξγεζε ή αληηθαηάζηαζή ηνπο απφ άιιεο πνπ δελ έρνπλ εθαξκνγή θαη νη νπνίεο δελ έρνπλ επηζεκαλζεί απφ ηελ Διιεληθή Γεκφζηα Γηνίθεζε, είηε εθαξκφδνληαη εθηφο απηήο, πιελ φκσο θξίλεηαη ζθφπηκν λα πεξηιεθζνχλ. 8 Άιια κέηξα γηα ηε ζπκθηιίσζε νηθνγελεηαθήο θαη επαγγεικαηηθήο δσήο είλαη νη δνκέο ζηήξημεο (νινήκεξα λεπηαγσγεία θαη δεκνηηθά, Κέληξα Γεκηνπξγηθήο Απαζρφιεζεο Παηδηψλ θ.ι.π.), ε κεξηθή απαζρφιεζε θαζψο θαη πξνγξάκκαηα πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ επηκφξθσζε θαη ηελ θαηάξηηζε ησλ γπλαηθψλ. 9 Reconciliation of work and family life and collective bargaining in the European Union, http://www.eiro.eurofound.ie, European Industrial Relations Observatory Online 10 Δζληθφ ρέδην Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε 2004 11
ΚΔΦΑΛΑΙΟ Ι : ΟΙ ΑΓΔΙΔ ΓΙΔΤΚΟΛΤΝΔΧΝ ΣΟ ΓΗΜΟΙΟ ΣΟΜΔΑ ηελ ελφηεηα ηνπ Τ.Κ. (Νφκνο 2683/1999), ε νπνία αλαθέξεηαη ζηα Γηθαηψκαηα θαη Θεκειηψδε Γηθαηψκαηα ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ, πεξηιακβάλεηαη μερσξηζηφ θεθάιαην πνπ πξνβιέπεη ηηο άδεηεο δηεπθνιχλζεσλ. ηελ θαηεγνξία ησλ αδεηψλ απηψλ αλήθνπλ νη εηδηθέο άδεηεο (άξζξν 50), νη άδεηεο ρσξίο απνδνρέο (άξζξν 51), νη άδεηεο κεηξφηεηαο (άξζξν 52), νη άδεηεο γηα ηηο δηεπθνιχλζεηο ππαιιήισλ κε νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο (άξζξν 53) θαζψο θαη φζεο άιιεο νξίδνληαη απφ άιιεο δηαηάμεηο., ελψ δελ πεξηιακβάλνληαη θαηά θαλφλα νη θαλνληθέο, νη αλαξξσηηθέο θαη νη εθπαηδεπηηθέο άδεηεο. Ζ ρνξήγεζε ησλ αδεηψλ δηεπθνιχλζεσλ, φπσο δειψλεη ν φξνο, είλαη πξνο φθεινο πξσηίζησο ηνπ ππαιιήινπ θαζψο ζηνρεχνπλ ζηε δηεπθφιπλζή ηνπ. Οη άδεηεο απηέο ζέβνληαη ηηο αλάγθεο πνπ έρεη ν ππάιιεινο ζε δεδνκέλε ρξνληθή ζηηγκή, ιακβάλνπλ ππφςε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο θάπνηαο θαηάζηαζεο πνπ ελδερνκέλσο λα πξνθχςεη θαη δηεπθνιχλνπλ ηνλ ππάιιειν, κε απνηέιεζκα λα ζπκβάιινπλ ζηε βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο, ηεο απνδνηηθφηεηαο θαη ηεο παξαγσγηθφηεηάο ηνπ θαη θαηά επέθηαζε σθεινχλ θαη ηελ ίδηα ηελ ππεξεζία θαη ην θνηλσληθφ ζχλνιν ελ γέλεη. ην θεθάιαην απηφ παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά ηα άξζξα ηνπ Γεκνζηνυπαιιειηθνχ Κψδηθα πνπ πξνβιέπνπλ ηηο άδεηεο δηεπθνιχλζεσλ θαζψο επίζεο θαη άιιεο ξπζκίζεηο πνπ ηζρχνπλ ζπκπιεξσκαηηθά. 12
1. ΔΙΓΙΚΔ ΑΓΔΙΔ ε φηη αθνξά ηηο εηδηθέο άδεηεο, απηέο πξνβιέπνληαη ζην άξζξν 50 ηνπ Τ.Κ. Ζ εηδηθή άδεηα απνηειεί έθθξαζε ησλ αξρψλ ηνπ άξζξνπ 1 1 ηνπ Τ.Κ. 11 θαη ηδίσο ηεο αξρήο ηεο θνηλσληθήο αιιειεγγχεο. Ζ άδεηα απνπζίαο θαηά ην άξζξν 50 είλαη «εηδηθή» ζε ζρέζε κε ηελ θαλνληθή άδεηα πνπ είλαη «γεληθή», δηφηη δελ αθνξά πάληνηε φινπο ηνπο ππαιιήινπο, αιιά θαηά πεξίπησζε 12. Ζ άδεηα απνπζίαο ηνπ άξζξνπ 50 αθνξά φινπο φηαλ βξεζνχλ ζε θάπνηα αλάγθε γηα λα αζθήζνπλ θάπνην απφ ηα δηθαηψκαηα απηά. 1.1. Άδεηα γάκνπ θαη ζαλάηνπ ζπγγελνύο Με ηηο δηαηάμεηο ηεο 1 εδάθην α ηνπ άξζξνπ 50 ξπζκίδεηαη γηα πξψηε θνξά ην δηθαίσκα άδεηαο απνπζίαο ησλ ππαιιήισλ κε απνδνρέο πέληε εξγαζίκσλ εκεξψλ ζε πεξίπησζε γάκνπ θαη ηξηψλ εξγαζίκσλ εκεξψλ ζε πεξίπησζε ζαλάηνπ ζπδχγνπ ηνπο ή θαη ζπγγελνχο έσο θαη β' βαζκνχ 13. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ηελ άδεηα γάκνπ δηθαηνχηαη ν ππάιιεινο θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ πνιηηηθνχ αιιά θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ ζξεζθεπηηθνχ γάκνπ (φρη αζξνηζηηθά), αλεμάξηεηα φκσο αλ πξφθεηηαη γηα πξψην, δεχηεξν ή ηξίην γάκν. 11 «θνπφο ηνπ παξφληνο Κψδηθα είλαη ε θαζηέξσζε εληαίσλ θαη νκνηφκνξθσλ θαλφλσλ πνπ δηέπνπλ ηελ πξφζιεςε θαη ηελ ππεξεζηαθή θαηάζηαζε ησλ πνιηηηθψλ δηνηθεηηθψλ ππαιιήισλ, ζχκθσλα κε ηηο αξρέο ηεο αμηνθξαηίαο θαη ηεο θνηλσληθήο αιιειεγγχεο θαη ηε δηαζθάιηζε ηεο κέγηζηεο δπλαηήο απφδνζεο θαηά ηελ εξγαζία ηνπο.» 12 ηηο ζπλεδξηάζεηο ηνπ Human Resources Management ηεο E.E. θαηά ηε δηάξθεηα ηεο Αγγιηθήο Πξνεδξίαο ραξαθηεξίζηεθαλ σο diversities, δειαδή σο παξεθθιίζεηο απφ ηνλ θαλφλα πνπ ηζρχεη γηα φινπο ηνπο ππαιιήινπο. Diversity Research Project, UK Presidency of the EU 2005, European Public Administration network, Cabinet Office. 13 Ζ ζπγγέλεηα β βαζκνχ αλαθέξεηαη ζηνπο γνλείο, ζηα ηέθλα, ζηα αδέιθηα, ζηα εγγφληα θαη ζηνπο παππνχδεο φπσο δηεπθξηλίδεηαη ζηε ζρεηηθή εγθχθιην ηνπ ΤΠΔΓΓΑ γηα ηηο άδεηεο ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ θαηά ην Γεκνζηνυπαιιειηθφ Κψδηθα (Ν.2683/1999) (Αξ. Πξση. ΓΗΓΑΓ/Φ.53/319/8667, 26-04-1999). Δπίζεο ε ελ ιφγσ άδεηα αθνξά θαη ηνπο ζπγγελείο εμ αγρηζηείαο. «Δξκελεία Τπαιιειηθνχ Κψδηθα», Α.Η. Σάρνο Η.Λ. πκεσλίδεο, 2 ε έθδνζε, Δθδφζεηο άθθνπια, Αζήλα-Θεζζαινλίθε 2004 13
1.2. Άδεηα γηα ηελ άζθεζε ηνπ εθινγηθνύ δηθαηώκαηνο ην εδάθην β ηεο 1 ηνπ άξζξνπ 50, αλαθέξεηαη φηη νη ππάιιεινη δηθαηνχληαη θαηφπηλ ηεθκεξησκέλεο αίηεζεο εηδηθή άδεηα κε απνδνρέο δηάξθεηαο κηαο έσο ηξηψλ εκεξψλ, θαηά πεξίπησζε γηα ηελ άζθεζε ηνπ εθινγηθνχ δηθαηψκαηνο. Ζ άζθεζε ηνπ εθινγηθνχ δηθαηψκαηνο αθνξά φιεο ηηο εθινγηθέο δηαδηθαζίεο, δειαδή ηηο βνπιεπηηθέο, ηηο λνκαξρηαθέο, ηηο θνηλνηηθέο θαη δεκνηηθέο εθινγέο θαζψο επίζεο θαη ηηο Δπξσεθινγέο. Με ηελ εθάζηνηε πξνθήξπμε ησλ εθινγψλ νξίδεηαη θαη ε ρνξήγεζε ζηνπο ππαιιήινπο άδεηαο γηα ηε κεηάβαζε ηνπο ζηνλ ηφπν πνπ ζα αζθήζνπλ ην εθινγηθφ ηνπο δηθαίσκα. Ο αξηζκφο ησλ εκεξψλ αδείαο απνπζίαο, πνπ ρνξεγείηαη γηα ηνλ αλσηέξσ ζθνπφ θαη πνπ θαιχπηεη ηνλ απνιχησο αλαγθαίν ρξφλν γηα ηε κεηάβαζε ησλ ππαιιήισλ ζηνλ ηφπν άζθεζεο ηνπ εθινγηθνχ ηνπο δηθαηψκαηνο θαη ηελ επηζηξνθή ηνπο απφ απηφλ δηαθνξνπνηείηαη αλάινγα κε ηηο εκέξεο εβδνκαδηαίαο εξγαζίαο θαη κε ηελ απφζηαζε ηνπ ηφπνπ ζηνλ νπνίν πξφθεηηαη λα αζθήζνπλ ην εθινγηθφ ηνπο δηθαίσκα. πγθεθξηκέλα 14 γηα ηνπο κηζζσηνχο γηα ηνπο νπνίνπο εθαξκφδεηαη θαζεζηψο εμαήκεξεο εβδνκαδηαίαο εξγαζίαο ηζρχεη φηη φζνη κεηαθηλεζνχλ ζε απφζηαζε 100-200ρικ ζα ιάβνπλ κία εξγάζηκε εκέξα άδεηα, φζνη κεηαθηλεζνχλ ζε απφζηαζε 201-400 ρικ ζα ιάβνπλ δχν εξγάζηκεο εκέξεο άδεηα, ελψ φζνη κεηαθηλεζνχλ απφ 401 ρικ θαη άλσ δηθαηνχληαη ηξεηο εξγάζηκεο εκέξεο άδεηα, εθφζνλ θηλεζνχλ εμ νινθιήξνπ νδηθψο, κε βάζε ππεχζπλε δήισζή ηνπο. Γηα φζνπο κεηαθηλνχληαη ζε λεζηά ν αξηζκφο ησλ εκεξψλ άδεηαο πνπ ζα ιάβνπλ ζα εμεηάδεηαη θαηά πεξίπησζε, αλάινγα κε ηελ απφζηαζε θαη ηηο εηδηθέο ζπλζήθεο κεηαθίλεζεο, σζηφζν ε άδεηα ζηηο πεξηπηψζεηο απηέο δελ κπνξεί λα ππεξβαίλεη ηηο ηξεηο εξγάζηκεο εκέξεο. Γηα ηνπο δε κηζζσηνχο γηα ηνπο νπνίνπο εθαξκφδεηαη θαζεζηψο πελζήκεξεο εβδνκαδηαίαο εξγαζίαο ρνξεγείηαη κία εξγάζηκε εκέξα άδεηα 14 Έγγξαθν ΤΠΔΓΓΑ, «Υνξήγεζε αδεηψλ ζηνπο ππαιιήινπο γηα ηελ άζθεζε ηνπ εθινγηθνχ ηνπο δηθαηψκαηνο», Αξ. Πξσηνθφιινπ: ΓΗΓΑΓ/Φ.53/741/νηθ.2526, 06/02/2004 14
εθφζνλ κεηαθηλεζνχλ ζε απφζηαζε 200-400ρικ, δχν εξγάζηκεο εκέξεο άδεηα φηαλ ε απφζηαζε είλαη άλσ ησλ 401 ρικ θαη εθφζνλ θηλεζνχλ εμ νινθιήξνπ νδηθψο, ελψ φζνη κεηαθηλνχληαη ζε λεζηά, ν αξηζκφο ησλ εκεξψλ αδείαο πνπ ζα ιάβνπλ ζα εμεηάδεηαη θαηά πεξίπησζε, αιιά θαη πάιη ε άδεηα δελ κπνξεί λα ππεξβαίλεη ηηο ηξεηο εξγάζηκεο εκέξεο. 1.3. Άδεηα γηα ζπκκεηνρή ζε δίθε ην εδάθην β ηεο 1 ηνπ άξζξνπ 50, πξνβιέπεηαη φηη νη ππάιιεινη δηθαηνχληαη θαηφπηλ ηεθκεξησκέλεο αίηεζεο εηδηθή άδεηα κε απνδνρέο γηα ηε ζπκκεηνρή ζε δίθε ελψπηνλ νπνηνπδήπνηε δηθαζηεξίνπ. Ζ ζπκκεηνρή ζε δίθε λνείηαη κε φιεο ηηο ηδηφηεηεο: ηνπ ελάγνληα ή ελαγφκελνπ, ηνπ κελπηή ή κελπζέληνο, ηνπ κάξηπξα ή πξαγκαηνγλψκνλα θαη θπζηθά ηνπ ελφξθνπ. Ζ ρνξήγεζε ηεο ελ ιφγσ άδεηαο πξνυπνζέηεη ηελ ππνβνιή ηεθκεξησκέλεο αίηεζεο, δειαδή ηελ πξνζθφκηζε ησλ ζρεηηθψλ επίζεκσλ δεκνζίσλ εγγξάθσλ (ηελ θιήζε ηνπ Γηθαζηεξίνπ ή ηε βεβαίσζε ηεο πξνζέιεπζεο ηνπ ππαιιήινπ απφ ηε Γξακκαηεία ηνπ Γηθαζηεξίνπ). Ζ εηδηθή άδεηα ρνξεγείηαη επίζεο θαη γηα πεηζαξρηθέο ππνζέζεηο. Όπσο πξνβιέπεη ην άξζξν 137 4 ηνπ Ν2683/1999 ε ππεξεζία ηνπ δησθφκελνπ ππνρξενχηαη λα ηνπ ρνξεγεί αλάινγε άδεηα γηα λα πξνζέιζεη ελψπηνλ ζπιινγηθνχ πεηζαξρηθνχ νξγάλνπ θαηά ηελ θξίζε ηεο ππφζεζήο ηνπ. 1.4. Άδεηα γηα ηαθηηθέο κεηαγγίζεηο αίκαηνο ηελ 2 ηνπ άξζξνπ 50 ηνπ Τ.Κ. αλαθέξεηαη πσο νη ππάιιεινη πνπ πάζρνπλ ή έρνπλ ηέθλα πνπ πάζρνπλ απφ λφζεκα, ην νπνίν απαηηεί ηαθηηθέο κεηαγγίζεηο αίκαηνο ή ρξήδεη πεξηνδηθήο λνζειείαο, δηθαηνχληαη άδεηα κε απνδνρέο έσο 22 εξγάζηκεο εκέξεο ην ρξφλν 15. Με βάζε ηε γλσκνδφηεζε 19/2003 ηνπ Ννκηθνχ πκβνπιίνπ ηνπ Κξάηνπο ε άδεηα απηή ζα πξέπεη λα ρνξεγείηαη (ρσξίο λα απαηηείηαη πιένλ ε έθδνζε ηνπ πξνβιεπφκελνπ πξνεδξηθνχ δηαηάγκαηνο γηα ηνλ θαζνξηζκφ ησλ λνζεκάησλ φπσο αλαθεξφηαλ ζηνλ Τ.Κ.) ζηνπο δηθαηνχρνπο κε ηελ πξνυπφζεζε φηη ππάξρεη γλσκάηεπζε 15 Ζ άδεηα απηή ήηαλ 11 εξγάζηκεο εκέξεο πξηλ ην Ν2683/1999 15
πξσηνβάζκηαο πγεηνλνκηθήο επηηξνπήο θαη πξνζδηνξίδεηαη ην ρξνληθφ δηάζηεκα γηα ην νπνίν απαηηείηαη ε λνζειεία απηή 16. Ζ αλσηέξσ άδεηα ρνξεγείηαη ζηνλ έλα γνλέα φηαλ αθνξά πεξηνδηθή λνζειεία ηέθλνπ. Αλ θαη νη δχν γνλείο είλαη δεκφζηνη ππάιιεινη, απνθαζίδνπλ κε θνηλή ζπκθσλία θάζε θνξά πνηνο απφ ηνπο δχν ζα θάλεη ρξήζε ηεο άδεηαο θαη γηα πφζν ρξνληθφ δηάζηεκα, πνπ πάλησο ε ζπλνιηθή δηάξθεηα ηεο δελ κπνξεί λα ππεξβεί ηηο 22 εξγάζηκεο εκέξεο εηεζίσο θαη γηα ηνπο δχν γνλείο. Ζ 2 ηνπ άξζξνπ 50 αθνξά ππαιιήινπο ή ηέθλα ηνπο ελψ δελ πξνβιέπεη κέξηκλα γηα ηνπο γνλείο ησλ ππαιιήισλ θαη πνιχ πεξηζζφηεξν γηα ζχδπγν ππαιιήινπ, γεγνλφο πνπ κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί σο παξάιεηςε. 1.5. Άδεηα ζε ππαιιήινπο κε πνζνζηό αλαπεξίαο Καηά ηελ 3 ηνπ άξζξνπ 50, ππάιιεινη κε πνζνζηφ αλαπεξίαο 50% θαη άλσ δηθαηνχληαη απφ ηελ ππεξεζία θάζε εκεξνινγηαθφ έηνο άδεηα κε απνδνρέο έμη εξγαζίκσλ εκεξψλ επηπιένλ ηεο θαλνληθήο ηνπο άδεηαο. Δπηπιένλ νη ππάιιεινη ηνπ Γεκνζίνπ, Ν.Π.Γ.Γ. ή Ο.Σ.Α. πνπ είλαη ηπθινί ή παξαπιεγηθνί-ηεηξαπιεγηθνί, δηθαηνχληαη κεησκέλν σξάξην εξγαζίαο θαηά 1 ψξα ηελ εκέξα κε απνδνρέο 17. 1.6. Άιιεο εηδηθέο άδεηεο ηελ 4 ηνπ άξζξνπ 50 ηνπ Ν2683/99 νξίδεηαη φηη εηδηθέο δηαηάμεηο πνπ πξνβιέπνπλ θαη άιιεο πεξηπηψζεηο εηδηθψλ άδεηψλ απνπζίαο κε απνδνρέο, ζπλερίδνπλ λα ηζρχνπλ. ηηο εηδηθέο άδεηεο πεξηιακβάλνληαη εθηφο απφ εθείλεο πνπ αλαθέξνληαη ζην ελ ιφγσ άξζξν θαη νη ζπλδηθαιηζηηθέο, νη άδεηεο πνπ ρνξεγνχληαη ζε ππαιιήινπο πνπ κεηέρνπλ ζε απνζηνιέο Μ.Κ.Ο., νη κεραλνγξαθηθέο, νη εζηκηθέο, νη αηκνδνηηθέο, νη άδεηεο γηα ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ησλ αηξεηψλ νξγάλσλ ησλ ΟΣΑ ή ηεο Ν.Α. πνπ είλαη ππάιιεινη θαζψο επίζεο θαη νη άδεηεο γηα δηδαζθαιία ζε εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα. 16 Έγγξαθν ΤΠΔΓΓΑ, «Υνξήγεζε εηδηθήο άδεηαο ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 50 παξ. 2 ηνπ Τ.Κ. (ηαθηηθέο κεηαγγίζεηο αίκαηνο ή πεξηνδηθή λνζειεία)», Αξηζκφο πξσηνθφιινπ: ΓΗΓΑΓ/Φ.53/712/21870, 7-11-2003 17 άξζξν 16 5 ηνπ Ν2527/1997 16
1.6.1. πλδηθαιηζηηθέο άδεηεο Ζ ζπλδηθαιηζηηθή δξάζε πξνζηαηεχεηαη ζηα πιαίζηα ηεο ζπλδηθαιηζηηθήο ειεπζεξίαο (άξζξν 23 1 ηνπ πληάγκαηνο 18 ). Σν άξζξν 23 1 ππνρξεψλεη ηελ πνιηηεία λα ιάβεη ηα «πξνζήθνληα κέηξα» γηα ηε δηαζθάιηζε θαη αλεκπφδηζηε άζθεζε ηεο ζπλδηθαιηζηηθήο ειεπζεξίαο. ηα «πξνζήθνληα κέηξα» δελ αλήθνπλ κφλν λνκνζεηηθέο απαγνξεχζεηο θαηά ησλ πξνζβνιψλ ηεο ζπλδηθαιηζηηθήο ειεπζεξίαο αιιά θαη λνκνζεηηθέο επηηαγέο πξνο παξνρή δηεπθνιχλζεσλ γηα ηελ αθψιπηε άζθεζή ηεο 19. Οη ζπλδηθαιηζηηθέο άδεηεο ξπζκίδνληαη κε ην άξζξν 17 1 ηνπ Ν1264/1982 20, ην νπνίν ηζρχεη ηφζν γηα ην Γεκφζην φζν θαη γηα ηνλ Ηδησηηθφ Σνκέα. Οη δηεπθνιχλζεηο πνπ επηβάιιεη ν Ν1264/1982 αληαπνθξίλνληαη ζην πλεχκα ηνπ άξζξνπ 23 1 ηνπ πληάγκαηνο. Σν ελ ιφγσ άξζξν ζεζπίδεη ηελ ππνρξέσζε ηνπ εξγνδφηε λα δηεπθνιχλεη ηα κέιε ησλ δηνηθεηηθψλ ζπκβνπιίσλ, ησλ ειεγθηηθψλ επηηξνπψλ θαη ηνπο αληηπξνζψπνπο ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ θαηά ηελ άζθεζε ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ ηνπο θαζεθφλησλ. Ο φξνο «δηεπθνιχλεη» ζεκαίλεη φηη ν εξγνδφηεο φρη κφλν πξέπεη λα παξαιείπεη πξάμεηο πνπ παξαθσιχνπλ ηε ζπλδηθαιηζηηθή δξάζε ησλ παξαπάλσ ζπλδηθαιηζηηθψλ ζηειερψλ (ππνρξέσζε πξνο παξάιεηςε) αιιά επηπιένλ πξέπεη λα ελεξγεί πξάμεηο πνπ θαζηζηνχλ δπλαηή ηε ζπλδηθαιηζηηθή δξάζε (ππνρξέσζε πξνο πξάμε). Απφ ηε γεληθή απηή δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 17 1 πξνθχπηεη ε ππνρξέσζε ηνπ εξγνδφηε λα αζθεί ην δηεπζπληηθφ δηθαίσκα αιιά θαη ηελ αμίσζε γηα παξνρή εξγαζίαο θαηά ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα δηεπθνιχλεηαη ν κηζζσηφο ζηελ εθηέιεζε ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ ηνπ θαζεθφλησλ 21. 18 «Σν θξάηνο νθείιεη λα ιακβάλεη ηα πξνζήθνληα κέηξα γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο ζπλδηθαιηζηηθήο ειεπζεξίαο θαη ηελ αλεκπφδηζηε άζθεζε ησλ ζπλαθψλ κε απηή δηθαησκάησλ ελαληίνλ θάζε πξνζβνιήο ηνπο» 19 «πιινγηθφ Δξγαηηθφ Γίθαην», Γ. Λεβέληεο, Αζήλα 1996, Δθδφζεηο Γειηίνπ Δξγαηηθήο Ννκνζεζίαο, ζει. 307-313 20 έηζη φπσο απηφ ηξνπνπνηήζεθε κε ην Ν 2224/94 21 «πιινγηθφ Δξγαηηθφ Γίθαην», Γ. Λεβέληεο, Αζήλα 1996, Δθδφζεηο Γειηίνπ Δξγαηηθήο Ννκνζεζίαο, ζει. 307-313 17
Ζ εθπιήξσζε ησλ εηδηθψλ θαζεθφλησλ πνπ αλαιακβάλνπλ ηα κέιε ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπκβνπιίνπ ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ απαηηεί ρξφλν. Ο εθηφο ηνπ σξαξίνπ ρξφλνο δελ επαξθεί γηα ηελ εθπιήξσζε ησλ θαζεθφλησλ απηψλ. Άιισζηε ε δηάζεζε ηνπ εθηφο σξαξίνπ ρξφλνπ πνιιέο θνξέο δελ πξνζθέξεηαη γηα ηελ εθπιήξσζε ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ θαζεθφλησλ (π.ρ. επηθνηλσλία κε δεκφζηεο ππεξεζίεο, ζπκκεηνρή ζε ζπλέδξηα) θαη νπσζδήπνηε εμνπζελψλεη ην άηνκν. Γηα ην ιφγν απηφ ε παξαρψξεζε ζηα ζπλδηθαιηζηηθά ζηειέρε ρξφλνπ απφ ην σξάξην εξγαζίαο ζεσξείηαη κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο δηεπθνιχλζεηο ηεο ζπλδηθαιηζηηθήο δξάζεο 22. Οη εκέξεο ζπλδηθαιηζηηθήο άδεηαο ηνπ άξζξνπ 17 ηνπ Ν1264/82 λννχληαη σο πιήξεηο εξγάζηκεο εκέξεο, ρσξίο λα ιακβάλνληαη ππφςε νη κε εξγάζηκεο εκέξεο ή νη αξγίεο πνπ ηπρφλ παξεκβάιινληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπλδηθαιηζηηθήο άδεηαο. Σα ζπλδηθαιηζηηθή ζηειέρε δηθαηνχληαη λα ιάβνπλ ζπλδηθαιηζηηθή άδεηα εθφζνλ θαηέρνπλ λφκηκα ηε ζέζε ηνπο, έρνπλ δειαδή λφκηκα εθιεγεί ή δηνξηζζεί, αιιά θαη φζνη αλαπιεξψλνπλ λφκηκα, ζχκθσλα δειαδή κε ην θαηαζηαηηθφ, ηα ζπλδηθαιηζηηθά ζηειέρε πνπ θσιχνληαη ή αδπλαηνχλ λα αζθήζνπλ ηα θαζήθνληά ηνπο. Ζ εκέξα ηεο άδεηαο απνπζίαο επηιέγεηαη απφ ην ζπλδηθαιηζηή πνπ ηε δηθαηνχηαη. Πξέπεη φκσο λα πξνεηδνπνηείηαη έγθαηξα ν εξγνδφηεο ψζηε λα θξνληίδεη γηα ηελ αληηθαηάζηαζή ηνπ ζηελ εξγαζία. Σν άξζξν 17 ηνπ Ν1264/82 δελ πξνβιέπεη πξνεηδνπνίεζε ηνπ εξγνδφηε, ε ππνρξέσζε φκσο απηή πξνθχπηεη απφ ηελ θαιή πίζηε. Δθφζνλ πξνθχςεη αλάγθε άκεζεο άδεηαο απνπζίαο ρσξίο πξνεηδνπνίεζε, ηφηε ζα θξηζεί απφ ηηο ζπλζήθεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο πεξίπησζεο (π.ρ. ηελ επαγγεικαηηθή εηδηθφηεηα ηνπ ζπλδηθαιηζηή, ηε δπλαηφηεηα αληηθαηάζηαζήο ηνπ, ηηο επηπηψζεηο ηεο απνπζίαο ηνπ ζηελ επηρείξεζε, ην επείγνλ ηεο ζπλδηθαιηζηηθήο απαζρνιήζεσο θ.ι.π) αλ ην δηθαίσκα γηα ζπλδηθαιηζηηθή άδεηα αζθείηαη λφκηκα ή θαηαρξεζηηθά. Δθφζνλ ζπληξέρνπλ νη πξνυπνζέζεηο ηνπ λφκνπ, ε ρνξήγεζε ηεο άδεηαο απφ ηνλ εξγνδφηε είλαη ππνρξεσηηθή. Σν ζπλδηθαιηζηηθφ ζηέιερνο δελ έρεη 22 «πιινγηθφ Δξγαηηθφ Γίθαην», Γ. Λεβέληεο, Αζήλα 1996, Δθδφζεηο Γειηίνπ Δξγαηηθήο Ννκνζεζίαο, ζει. 307-313 18
θαηαξρήλ ππνρξέσζε λα εμεγεί ζηνλ εξγνδφηε ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο δεηά ηε ζπλδηθαιηζηηθή άδεηα. Γελ γίλεηαη φκσο λφκηκε άζθεζε ηνπ δηθαηψκαηνο φηαλ ε άδεηα ρξεζηκνπνηείηαη γηα άιινπο κε ζπλδηθαιηζηηθνχο ζθνπνχο (π.ρ. πξνζθνξά εξγαζίαο ζε άιιν εξγνδφηε) 23. Ο ρξφλνο απνπζίαο ιφγσ ζπλδηθαιηζηηθήο άδεηαο ζεσξείηαη ρξφλνο πξαγκαηηθήο ππεξεζίαο κε φια ηα δηθαηψκαηα πνπ απνξξένπλ απφ απηή. Ζ ζπλδηθαιηζηηθή άδεηα δελ κπνξεί λα έρεη δπζκελείο ζπλέπεηεο ζηα δηθαηψκαηα ηνπ κηζζσηνχ απφ ηε εξγαζηαθή θαη αζθαιηζηηθή ηνπ ζρέζε. Ζ δηάξθεηα ηεο ζπλδηθαιηζηηθήο άδεηαο θιηκαθψλεηαη αλάινγα κε ηε ζπνπδαηφηεηα ηεο ζπλδηθαιηζηηθήο νξγάλσζεο θαη ηε ζπγθεθξηκέλε ζέζε πνπ θαηέρεη ην ζπλδηθαιηζηηθφ ζηέιερνο. Γηα ηηο ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ ηζρχνπλ νη ξπζκίζεηο ηνπ άξζξνπ 6 ηνπ Ν2224/94 θαη ηνπ άξζξνπ 14 ηνπ Ν 2085/92. πγθεθξηκέλα ηα κέιε ηεο Γηνηθήζεσο ηεο πην αληηπξνζσπεπηηθήο ηξηηνβάζκηαο νξγάλσζεο ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ θαζψο θαη ν Πξφεδξνο θαη ν Γεληθφο Γξακκαηέαο ησλ νκνζπνλδηψλ ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ ιακβάλνπλ ηηο ζπλδηθαιηζηηθέο άδεηεο πνπ πξνβιέπεη ην άξζξν 6 3 ηνπ Ν 2224/94. Σα κέιε ηεο Γηνηθήζεσο ηεο πην αληηπξνζσπεπηηθήο ηξηηνβάζκηαο ζπλδηθαιηζηηθήο νξγάλσζεο δηθαηνχληαη άδεηα απνπζίαο γηα φζν ρξφλν δηαξθεί ε ζεηεία ηνπο. Ο Πξφεδξνο ησλ εξγαηηθψλ θέληξσλ θαη νκνζπνλδηψλ δηθαηνχηαη άδεηα 15 εκεξψλ ην κήλα, εθφζνλ νη ππαγφκελεο ζην εξγαηηθφ θέληξν ή ζηελ νκνζπνλδία πξσηνβάζκηεο ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο έρνπλ κέρξη 1500 κέιε αλ νη πξσηνβάζκηεο ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο έρνπλ κέιε απφ 1501-10.000, ηφηε ν Πξφεδξνο ηνπ εξγαηηθνχ θέληξνπ ή ηεο νκνζπνλδίαο δηθαηνχηαη άδεηα φζν ρξφλν δηαξθεί ε ζεηεία ηνπ. Σέινο ν Πξφεδξνο θαη ν Γεληθφο Γξακκαηέαο ησλ εξγαηηθψλ θέληξσλ θαη νκνζπνλδηψλ δηθαηνχληαη άδεηα φζν ρξφλν δηαξθεί ε ζεηεία ηνπο εθφζνλ νη ππαγφκελεο ζην εξγαηηθφ θέληξν ή ζηελ νκνζπνλδία πξσηνβάζκηεο ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο έρνπλ πεξηζζφηεξα απφ 10.000 κέιε. Οη παξαπάλσ άδεηεο είλαη ακεηβφκελεο. Γηα ηα ινηπά κέιε ηνπ Γ.. ησλ δεπηεξνβάζκησλ νξγαλψζεσλ ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ (φζα δελ θαιχπηνληαη απφ ηηο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 6 ηνπ 23 «πιινγηθφ Δξγαηηθφ Γίθαην», Γ. Λεβέληεο, Αζήλα 1996, Δθδφζεηο Γειηίνπ Δξγαηηθήο Ννκνζεζίαο, ζει. 307-313 19
Ν2224/94) θαζψο θαη γηα ηα κέιε ησλ πξσηνβάζκησλ νξγαλψζεσλ ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ ηζρχνπλ νη ζπλδηθαιηζηηθέο άδεηεο πνπ ζεζπίδνληαη κε ην άξζξν 14 ηνπ Ν2085/92. πγθεθξηκέλα γηα ηνλ Πξφεδξν θαη ηνλ Γεληθφ Γξακκαηέα ησλ δεπηεξνβάζκησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ πξνβιέπεηαη άδεηα 6 εκέξεο θαηά κήλα θαη 3 εκέξεο γηα ηα ινηπά κέιε ηνπ Γ.., εθφζνλ νη ππαγφκελεο ζε απηέο πξσηνβάζκηεο ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο έρνπλ ζπλνιηθά άλσ ησλ 30.000 κειψλ, 4 θαη 2 εκέξεο θαηά κήλα αληίζηνηρα αλ έρνπλ άλσ ησλ 10.000 κειψλ, 2 θαη 1 εκέξα θαηά κήλα αληίζηνηρα αλ έρνπλ άλσ ησλ 2.000 κειψλ, 1 εκέξα θαηά κήλα γηα ηνλ Πξφεδξν, Αληηπξφεδξν, Γεληθφ Γξακκαηέα θαη Σακία αλ έρνπλ άλσ ησλ 500 κειψλ θαη 1 εκέξα θαηά δίκελν αλ έρνπλ κέρξη 500 κέιε. Γηα ηνλ Πξφεδξν, Αληηπξφεδξν θαη Γεληθφ Γξακκαηέα πξσηνβάζκησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ, 2 εκέξεο θαηά κήλα εθφζνλ έρνπλ άλσ ησλ 500 κειψλ θαη 1 εκέξα θαηά δίκελν, αλ έρνπλ κέρξη 500 κέιε. ηηο παξαπάλσ πεξηπηψζεηο επηηξέπεηαη θαη ε ρνξήγεζε άδεηαο ρσξίο απνδνρέο κέρξη ηνπ ηεηξαπιάζηνπ ηνπ θαηά πεξίπησζε νξίνπ πνπ αλαθέξνληαη ζε απηέο. Δπηπιένλ ζηα κέιε ησλ δηνηθήζεσλ ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ πέξαλ ησλ πξνεγνχκελσλ αδεηψλ ρνξεγείηαη άδεηα πξνζσξηλήο απνπζίαο κε απνδνρέο πνπ δελ κπνξεί λα ππεξβεί θαηά έηνο ηηο πέληε εκέξεο, πξνθεηκέλνπ λα ζπκκεηέρνπλ ζε ζπλδηθαιηζηηθά ζπλέδξηα πνπ νξγαλψλνληαη ζην εζσηεξηθφ ή ζην εμσηεξηθφ 24. 1.6.2. Άδεηα ζε ππαιιήινπο πνπ κεηέρνπλ ζε απνζηνιέο Μ.Κ.Ο. χκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 14 ηνπ Ν2731/1999, ππάιιεινη ηνπ Γεκνζίνπ πνπ κεηέρνπλ εζεινληηθά ζε απνζηνιέο Με Κπβεξλεηηθψλ Οξγαλψζεσλ (Μ.Κ.Ο.) γηα ηελ παξνρή βνήζεηαο επηηξέπεηαη λα ιάβνπλ άδεηα κε απνδνρέο δηάξθεηαο κέρξη δχν έηε πνπ κπνξεί λα αλαλεσζεί. Ζ άδεηα απηή ρνξεγείηαη κε θνηλή απφθαζε ησλ Τπνπξγψλ Δζσηεξηθψλ, Δμσηεξηθψλ θαη ηνπ αξκφδηνπ Τπνπξγνχ χζηεξα απφ εηζήγεζε ηεο νηθείαο Μ.Κ.Ο. Ο ρξφλνο αδείαο 24 Πεξηιακβάλεηαη θαη ν ρξφλνο κεηάβαζεο θαη επηζηξνθήο 20