ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ - Α Ι ΑΚΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ

Κείµενο ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ - Α Ι ΑΚΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΙΣΧΙΝΟΥ, ΚΑΤΑ ΚΤΗΣΙΦΩΝΤΟΣ 110-111 Γέγραπται γάρ οὕτως ἐν τῇ ἀρᾷ, "εἴ τις τάδε" φησί "παραβαίνει ἤ πόλις ἤ ἰδιώτης ἤ ἔθνος, ἐναγής" φησίν "ἔστω τοῦ Ἀπόλλωνος καί τῆς Ἀρτέµιδος καί Λητοῦς καί Ἀθηνᾶς Προνοίας".καί ἐπεύχεται αὐτοῖς µήτε γῆν καρποὺς φέρειν, µήτε γυναίκας τέκνα τίκτειν γονεῦσιν ἐοικότα, ἀλλά τέρατα, µήτε βοσκήµατα κατὰ φύσιν γονάς ποιεῖσθαι, ἧτταν δέ αὐτοῖς εἶναι πολέµου καί δικῶν καί ἀγορῶν, καί ἐξώλεις εἶναί καί αὐτοὺς καί οἰκίας καί γένος τό ἐκείνων. "Καὶ µήποτε" φησιν "ὁσίως θύσειαν τῷ Απόλλωνι µηδὲ τῇ Ἀρτέµιδι µηδὲ τῇ Λητοῖ µηδ Ἀθηνᾶ Προνοία, µηδὲ δέξαιντο αὐτοῖς τὰ ἱερά." ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ἡ ἀρά = η κατάρα ὁ ἐναγής = ο επάρατος, ο καταραµένος. ὁ ἐξώλης = ο κατεστραµµένος, ο ολότελα χαµένος. Α. Να µεταφράσετε το κείµενο. Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (20 µονάδες) ΘΕΜΑ 1 Ο Να κλίνετε και στους δύο αριθµούς τα παρακάτω ονόµατα: τῇ ἀρᾷ, τίς, ἔθνος, γῆν, ἧτταν (5 µονάδες) ΘΕΜΑ 2 Ο Να κλίνετε την Προστακτική ίδιου χρόνου, στα παρακάτω ρήµατα: Γέγραπται, Θύσειαν, έξαιντο (5 µονάδες) 1

ΘΕΜΑ 3 Ο α. Να αναγνωρίσετε συντακτικά όλες τις γενικές του κει- µένου. (5 µονάδες) β. Να αναγνωρίσετε τον Υποθετικό λόγο στην α περίοδο του κειµένου. (5 µονάδες) 2

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1 ου ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ Α. Έχουν δηλαδή γραφτεί έτσι στην κατάρα: «Εάν κάποιος αυτά, ισχυρίζεται, «παραβαίνει ή πόλη ή απλός πολίτης ή έθνος, καταραµένος», λέει ας είναι του Απόλλωνα και της Αρτέµιδος και της Λητούς και της Αθηνάς Πρόνοιας». Και εύχεται εναντίον τους ούτε η γη να φέρει καρπούς ούτε οι γυναίκες να γεννούν παιδιά που να µοιάζουν στους γονείς τους αλλά τέρατα, ούτε τα ζώα να κάνουν γέννες φυσιολογικά, και να υπάρχει σ αυτούς ήττα στους πολέµους και στις δίκες και στις αγοραπωλησίες, και κατεστραµµένοι να είναι και αυτοί και τα σπίτια και η γενιά εκείνων. «Και µακάρι ποτέ», λέει, «να µη θυσιάζουν µε ιερότητα στον Απόλλωνα ούτε στην Αρτέµιδα ούτε στη Λητώ ούτε στην Αθηνά Πρόνοια, ούτε να γίνονται αποδεκτές οι ιερές θυσίες γι αυτούς. Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 Ο Ενικός Αριθµός Ονοµ. ἡ ἀρά τίς ἔθνος γῆ ἧτα Γεν. τῆς ἀρᾶς τινός,του ἔθνους γῆς ἥττης οτ. τῇ ἀρᾷ τινί, τῳ ἔθνει γη ἥττῃ Αιτ. τήν ἀράν τινά ἔθνος γῆν ἧτταν Κλητ. ὦ ἀρά - ἔθνος γῆ ἧττα Πληθυντικός Αριθµός Ονοµ. αἰ ἀραί τινές ἔθνη ἧτται Γεν. τῶν ἀρῶν τινῶν ἔθνῶν ἡττῶν οτ. ταῖς ἀραῖς τισί ἔθνεσι ἥτταις Αιτ. τάς ἀράς τινάς ἔθνη ἥττας Κλητ. ὦ ἀραί -- ἔθνη ἧτται ΘΕΜΑ 2 Ο Προστακτική -- -- -- γέγραψο θῦσον δέξαι γεγράφθω θυσάτω δεξάσθω -- -- -- γέγραφθε θύσατε δέξασθε γεγράφθων, - φθωσαν θυσάντων, -τωσαν δεξάσθων, -σθωσαν 3

ΘΕΜΑ 3 Ο α. τοῦ Ἀπόλλωνος, τῆς Ἀρτέµιδος, Λητοῦς, Ἀθηνᾶς Πρόνοιας γενικές Υποκειµενικές στο ἐναγής πολέµου, δικῶν, ἀγορῶν γενικές Αντικειµενικές στο ἧτταν ἐκείνων γενική κτητική στο γένος // Προσοχή: µαζί µε το άρθρο η γενική τό ἐκείνων λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισµός στο γένος β. Υποθ. = εἰ... παραβαίνει Απόδ. =... ἕστω Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το Πραγµατικό. 4

ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Κείµενο ΑΝ ΟΚΙ ΟΥ, ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ, 97-98 Ὁ δέ ὅρκος ἔστω ὅδε «κτενῶ καί λόγῳ καί ἔργῳ καί ψήφῳ καί τῇ ἐµαυτοῦ χειρί, ἂν δυνατὸς ὦ, ὃς ἂν καταλύσῃ τὴν δηµοκρατίαν τὴν Ἀθήνησι. καί ἐάν τις ἄρξῃ τιν ἀρχὴν καταλελυµένης τῆς δηµοκρατίας τὸ λοιπόν, καί ἐάν τις τυραννεῖν ἐπαναστῇ ἢ τὸν τύραννον συγκαταστήσῃ. καί ἐάν τις ἄλλος ἀποκτείνῃ, ὅσιον αὐτὸν νοµιῶ εἶναι καί πρὸς θεῶν καί δαιµόνων, ὡς πολέµιον κτείναντα τῶν Ἀθηναίων, καί τὰ κτήµατα τοῦ ἀποθανόντος πάντα ἀποδόµενος ἀποδώσω τὰ ἡµίσεα τῷ ἀποκτείναντι, καί οὐκ ἀποστερήσω οὐδέν. Ἐὰν δέ τις κτείνων τινὰ τούτων ἀποθάνῃ ἢ ἐπιχειρῶν, εὖ ποήσω αὐτὸν τὲ καί τους παῖδας τοὺς ἐκείνου καθάπερ Ἁρµόδιόν τε καί Ἀριστογείτονα καί τούς ἀπογόνους αὐτῶν. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ἀποδίδοµαι = πουλώ. εὖ ποιῶ = ευεργετώ, τιµώ. Α. Να µεταφράσετε το κείµενο. Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (20 µονάδες) ΘΕΜΑ 1 Ο Να αναγνωρίσετε γραµµατικά τις παρακάτω αντωνυµίες του κειµένου: ὅδε, ἐµαυτοῦ, τιν, τούτων, ἐκείνου (2.5 µονάδες) ΘΕΜΑ 2 Ο Να δώσεις σε όλα τα προσηγορικά γ κλίσης την ίδια πτώση στον άλλο αριθµό. (3 µονάδες) ΘΕΜΑ 3 Ο Να αντικαταστήσετε σε όλες τις εγκλίσεις ίδιου χρόνου τους παρακάτω τύπους: ἔστω, ἐπαναστῇ, ἀποκτείνῃ (4.5 µονάδες) 5

ΘΕΜΑ 4 Ο α. Στην τελευταία περίοδο του κειµένου να αναγνωρίσετε τον υποθετικό λόγο και να τον µετατρέψετε ώστε να δηλώνει το µη πραγµατικό. (6 µονάδες) β. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις: τῆς δηµοκρατίας, ὅσιον, ὡς κτείναντα, τῷ ἀποκτείναντι (4 µονάδες) 6

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 2 ου ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ Α. Και ο όρκος ας είναι ο εξής Θα σκοτώσω και µε λόγο και µε πράξη και µε την ψήφο και µε το δικό µου χέρι, αν µπορέσω, (αυτόν) ο οποίος τυχόν καταλύσει τη δηµοκρατία στην Α- θήνα. Και αν κάποιος ασκήσει κάποια εξουσία στη συνέχεια, ενώ έχει καταλυθεί η δηµοκρατία, και αν κάποιος επαναστατήσει (για) να γίνει τύραννος, ή συλλειτουργήσει µε τον τύραννο, και αν κάποιος άλλος (τον) σκοτώσει, θα θεωρήσω ότι αυτός είναι άγιος και µπροστά στους θεούς και τους δαίµονες, επειδή (τάχα) σκότωσε εχθρό των Αθηναίων, και αφού πουλήσω όλη την περιουσία του πεθαµένου θα δώσω τα µισά σε αυτόν που τον σκότωσε και δε θα (του) στερήσω τίποτε. Εάν όµως κάποιος σκοτώνοντας ή επιχειρώντας (να σκοτώσει) κάποιον απ αυτούς πεθάνει, θα τον ευεργετήσω και τα παιδιά του όπως τον Αρµόδιο και τον Αριστογείτονα και τους απογόνούς τους. Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 Ο ὅδε: εικτική Αντωνυµία, ονοµαστική ενικού, αρσενικό γένος, της αντωνυµίας: ὅδε-ἥδε-τόδε ἐµαυτοῦ: Αυτοπαθητική Αντωνυµία α πρόσωπο γενική ενικού αρσενικό γένος της αντωνυµίας: ἐµαυτοῦ-σεαυτοῦ- ἑαυτοῦ τιν : Αόριστη Αντωνυµία, αιτιατική ενικού, θηλυκό γένος της αντωνυµίας :τίς τίς τι τούτων: εικτική Αντωνυµία γενική πληθυντικού αρσενικό γένος, της αντωνυµίας: οὗτος-αὕτη-τοῦτο ἐκείνου: εικτική Αντωνυµία, γενική ενικού, αρσενικό γένος, της αντωνυµίας: ἐκεῑνος-η-ο ΘΕΜΑ 2 Ο Ενικός Αριθµός τῇ χειρί δαίµονος τό κτῆµα τόν παῖδα Πληθυντικός Αριθµός ταῖς χερσί δαιµόνων τά κτήµατα τούς παῖδας 7

ΘΕΜΑ 3 Ο Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική ἐστί ᾖ εἴη ἔστω ἐπανέστη ἐπαναστῇ ἐπανασταίη ἐπαναστήτω ἀπέκτεινε ἀποκτείνῃ ἀποκτείναι ἀποκτεινάτω ΘΕΜΑ 4 Ο α. Υπόθ. = Ἐάν... ἀποθάνῃ Απόδ. = εὖ ποιήσω... Προσδοκώµενο ΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ Υπόθ =εἰ...ἀπέθανε( = ἀπέθνῃσκε) Απόδ =ἄν εὖ ἐποίησε (=ἐποίει) β. τῆς δηµοκρατίας: υποκείµενο στη µτχ: «καταλελυµένης» ὅσιον: κατηγορούµενο στο «αὐτὸν» (λόγω του εἴναι) ὡς κτείναντα: αιτιολογική µετοχή, συνηµένη στο «αὐτὸν», [υποκειµενικής αιτιολογίας, καθώς συνοδεύεται απο το «ὡς»] τῷ ἀποκτείναντι: επιθ. µετοχή, έµµεσο αντικείµενο στο «ἀποδώσω» 8

ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Κείµενο ΙΣΟΚΡΑΤΟΥΣ, ΠΕΡΙ ΑΝΤΙ ΟΣΕΩΣ 295-296 Χρὴ γάρ µηδὲ τοῦτο λανθάνειν ὑµᾶς, ὅτι πάντων τῶν δυναµένων λέγειν ἢ παιδεύειν ἡ πόλις ἡµῶν δοκεῖ γεγενῆσθαι διδάσκαλος, εἰκότως καί γάρ ἆθλα µέγιστα τιθεῖσαν αὐτὴν ὁρῶσιν τοῖς τὴν δύναµιν ταύτην ἔχουσιν καί γυµνάσια πλεῖστα καί παντοδαπώτατα παρέχουσαν τοῖς ἀγωνίζεσθαι προῃρηµένοις καί περὶ τὰ τοιαῦτα γυµνάζεσθαι βουλοµένοις, ἔτι δέ τὴν ἐµπειρίαν, ἥπερ µάλιστα ποιεῖ δύνασθαι λέγειν, ἐνθένδε πάντας λαµβάνοντας πρὸς δέ τούτοις καί τὴν τῆς φωνῆς κοινότητα καί µετριότητα καί τὴν ἄλλην εὐτραπελίαν καί φιλολογίαν οὐ µικρὸν ἡγοῦνται συµβαλέσθαι µέρος πρὸς τὴν τῶν λόγων παιδείαν. Ὥστ οὐκ ἀδίκως ὑπολαµβάνουσιν ἅπαντας τούς λέγειν ὄντας δεινούς τῆς πόλεως εἶναι µαθητάς. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ λανθάνω τινὰ = ξεφεύγω από την προσοχή κάποιου. τίθηµι ἆθλα = προκηρύσσω βραβεία. εὐτραπελία = ευφράδεια λόγου. Α. Να µεταφράσετε το κείµενο. Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (20 µονάδες) ΘΕΜΑ 1 Ο Να συµπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα: Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός µέγιστα πλεῖστα παντοδαπώτατα ἀδίκως µάλιστα δεινούς (4 µονάδες) 9

ΘΕΜΑ 2 Να γράψετε αυτό που σου ζητείται κάθε φορά: λανθάνειν = γ πληθ. Ευκτικής Αορίστου γεγενῆσθαι = β πληθ. Προστακτικής Ενεστώτα τιθεῖσαν = α ενικό Ευκτικής Μέλλοντα ὁρῶσιν = γ πληθ. Υποτακτικής Αορίστου παρέχουσαν = β ενικό Προστακτικής Αορίστου συµβαλέσθαι = α ενικό Ευκτικής ίδιου χρόνου (6 µονάδες) ΘΕΜΑ 3 Ο α. τοῖς ἔχουσιν - τοῖς προῃρηµένοις τούς ὄντας: Να αναπτύξετε σε δευτερεύουσες προτάσεις τις παραπάνω µετοχές. (6 µονάδες) β. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις λέξεις: τῶν δυναµένων, διδάσκαλος, παρέχουσαν, συµβαλέσθαι (4 µονάδες) 10

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 3 ου ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ Α. Γιατί δεν πρέπει να µας διαφεύγει αυτό, ότι δηλ. η πόλη µας εύλογα φαίνεται ότι έχει γίνει δάσκαλος όλων αυτών που µπορούν να µιλούν ή να εκπαιδεύουν. γιατί βλέπουν ότι αυτή παρουσιάζει πολύ µεγάλα βραβεία σε αυτούς που έχουν αυτή τη δύναµη και ότι παρέχει πάρα πολλές ασκήσεις και κάθε είδους σε αυτούς που έχουν επιλέξει να αγωνίζονται και θέλουν να ε- ξασκούνται σχετικά µε τέτοια, κι ακόµη την εµπειρία η οποία σε πολύ µεγάλο βαθµό κάνει (κάποιον) να µπορεί να µιλά, και εδώ ότι όλοι την αποκτούν. µαζί µ αυτά όµως θεωρούν ότι και η καθολικότητα της γλώσσας και η µετριοπάθεια και η άλλη ευφράδεια και η αγάπη για τα φιλολογικά θέµατα συµβάλλουν πολύ στην παιδεία των λόγων. Εποµένως δε θεωρούν άδικα ότι όλοι αυτοί που είναι ικανοί στο λόγο (στο να βγάζουν λόγους) είναι µαθητές της πόλης. Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 Ο Θετικός Συγκριτικός Υπερθετικός µεγάλα µείζονα( µείζω) µέγιστα πολλά πλέονα (πλέω) πλεῖστα παντοδαπά παντοδαπώτερα παντοδαπώτατα ἀδίκως ἀδικώτερον ἀδικώτατα µάλα µᾶλλον µάλιστα δεινούς δεινοτέρους δεινοτάτους ΘΕΜΑ 2 Ο λάθοιεν γίγνεσθε θήσοιµι ἴδωσιν παράσχες συµβαλοίµην 11

ΘΕΜΑ 3 Ο α. τούτοις οἵ ἔχουσι τούτοις οἵ προῄρηνται τούτους οἵ εἰσί β. τῶν δυναµένων = επιθετική µετοχή, γενική αντικειµενική στο «διδάσκαλος» διδάσκαλος = κατηγορούµενο στο «ἡ πόλις» (από το «γεγενῆσθαι») παρέχουσαν = κατηγορηµατική µετοχή, συνηµµένη στο «αὐτὴν» από το «ὁρῶσιν» συµβαλέσθαι = ειδικό απαρέµφατο, αντικείµενο στο «ἡγοῦνται» 12

Κείµενο ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ [ΠΡΟΣ ΕΞΑΣΚΗΣΗ] ΙΣΟΚΡΑΤΟΥΣ, ΠΕΡΙ ΕΙΡΗΝΗΣ 31-33 Εἰς τοῦτο γάρ τινές ἀνοίας ἐληλύθασιν ὥσθ ὑπειλήφασι τὴν µέν ἀδικίαν ἐπονείδιστον µέν εἶναι, κερδαλέαν δέ καί πρὸς τὸν βίον τὸν καθ ἡµέραν συµφέρουσαν, τὴν δέ δικαιοσύνην εὐδόκιµον µέν, ἀλυσιτελῆ δέ καί µᾶλλον δυναµένην τοὺς ἄλλους ὠφελεῖν ἢ τοὺς ἔχοντας αὐτήν, κακῶς εἰδότες ὡς οὔτε πρὸς χρηµατισµὸν οὔτε πρὸς δόξαν οὔτε πρὸς ἃ δεῖ πράττειν οὔθ ὅλως πρὸς εὐδαιµονίαν οὐδὲν ἂν συµβάλοιτο τηλικαύτην δύναµιν ὅσηνπερ ἀρετὴ καί τὰ µέρη ταύτης. Τοῖς γάρ ἀγαθοῖς οἷς ἔχοµεν ἐν τῇ ψυχῇ, τούτοις κτώµεθα καί τάς ἄλλας ὠφελείας, ὧν δεόµενοι τυγχάνοµεν ὥσθ οἱ τῆς αὑτῶν διανοίας ἀµελοῦντες λελήθασι σφᾶς αὐτοὺς ἅµα τοῦ τε φρονεῖν ἄµεινον καί τοῦ πράττειν βέλτιον ὀλιγωροῦντες. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ὑπολαµβάνω = θεωρώ, νοµίζω λανθάνω ἐµαυτὸν + κατ. µτχ = δεν αντιλαµβάνοµαι, µου διαφεύγει κάτι εὖ πράττω = ευτυχώ Α. Να µεταφράσετε το κείµενο. Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (20 µονάδες) ΘΕΜΑ 1 Ο Να γράψεις την ίδια πτώση στον άλλο αριθµό Ενικός Αριθµός ἀνοίας κερδαλέαν εὐδόκιµον ἀλυσιτελῆ Πληθυντικός Αριθµός εἰδότες ὠφελείας σφᾶς αὐτούς ὀλιγωροῦντες (4 µονάδες) 13

ΘΕΜΑ 2 Ο Να συµπληρώσετε αυτό που σας ζητείται κάθε φορά: ὑπειλήφασι = β ενικό πρόσωπο Προστακτικής Παρακειµένου ίδιας φωνής συµφέρουσαν = β πληθυντικό πρόσωπο Ευκτικής Μέλλοντα ίδιας φωνής εἰδότες = γ ενικό πρόσωπο Υποτακτικής Ενεστώτα κτώµεθα = β ενικό πρόσωπο Ευκτικής και Προστακτικής Ενεστώτα δεόµενοι = όλη την Προστακτική Ενεστώτα ἀµελοῦντες = β πληθ. πρόσωπο Υποτακτικής και Προστακτικής Αορίστου ὀλιγωροῦντες= γ πληθ. πρόσωπο Υποτακτικής και Αορίστου (6 µονάδες) ΘΕΜΑ 3 Ο α. Να αναγνωρίσετε Συντακτικά: οἷς, ὧν, αὑτῶν, σφᾶς, αὐτοὺς, βέλτιον: (5 µονάδες) β....ὑπειλήφασι... : Να αναγνωρίσετε πλήρως τη δευτερεύουσα πρόταση που εµπεριέχει το παραπάνω ρήµα (5 µονάδες) 14