Μεταφράσεις του Κ.Γ.Καρυωτάκη



Σχετικά έγγραφα
ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ

Μια νύχτα. Μπαίνω στ αμάξι με το κορίτσι μου και γέρνει γλυκά στο πλάϊ μου και το φεγγάρι λες και περπατάει ίσως θέλει κάπου να μας πάει

ΤΖΑΛΑΛΑΝΤΙΝ ΡΟΥΜΙ. Επιλεγμένα ποιήματα. Μέσα από την Αγάπη. γλυκαίνει καθετί πικρό. το χάλκινο γίνεται χρυσό

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις.

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΑΓΑΠΑΩ

ALBUM ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ 2010 ΦΥΣΑΕΙ

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ. στη Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ Λυκείου

Ευχαριστώ Ολόψυχα για την Δύναμη, την Γνώση, την Αφθονία, την Έμπνευση και την Αγάπη...

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: «Επι-σκέψεις στο εργαστήρι ενός ποιητή» Κώστας Καρυωτάκης- Μαρία Πολυδούρη

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ «Μόνο γιατί μ αγάπησες», Μαρία Πολυδούρη

Στην ζωή πρέπει να ξέρεις θα σε κάνουν να υποφέρεις. Μην λυγίσεις να σταθείς ψηλά! Εκεί που δεν θα μπορούν να σε φτάσουν.

ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ. Το κίνημα του ρομαντισμού κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα.

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES.

Τα παιδιά της Πρωτοβουλίας και η Δώρα Νιώπα γράφουν ένα παραμύθι - αντίδωρο

Ένα βήμα μπροστά στίχοι: Νίκος Φάρφας μουσική: Κωνσταντίνος Πολυχρονίου

Ιερά Μητρόπολις Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως Ευλογηµένο Καταφύγιο Άξιον Εστί Κατασκήνωση Αγοριών ηµοτικού

ΠΑΝΑΓΙΩΣΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΣΡΙΟΤ. Δέκα ποιήματα για τον πατέρα μου. Αλκιβιάδη

Φωνή: Θανούλη! Φανούλη! Μαριάννα! Φανούλης: Μας φωνάζει η μαμά! Ερχόμαστε!

ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ 1 28Η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940

Φερδινάνδο Πεσσόα. Ποιήματα

ΞΕΝΙΑ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ. Το Σκλαβί. ή πώς ένα κορίτσι με τρεις φίλους και έναν παπαγάλο ναυλώνει ένα καράβι για να βρει τον καλό της

«Ο Αϊούλαχλης και ο αετός»

ΕΚΦΡΑΖΟΝΤΑΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ Η ΑΓΑΠΗ

Η συγγραφέας μίλησε για το νέο της μυθιστόρημα με τίτλο "Πώς υφαίνεται ο χρόνος"

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 27 ΜΑΡΤΙΟΥ 2011 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Δ ι α γ ω ν ί ς μ α τ α π ρ ο ς ο μ ο ί ω ς η σ 1

Χρήστος Τερζίδης: Δεν υπάρχει το συναίσθημα της αυτοθυσίας αν μιλάμε για πραγματικά όνειρα

e- EΚΦΡΑΣΗ- ΕΚΘΕΣΗ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ για ΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ εξετάσεις Γ λυκείου ΕΠΑ.Λ.

Εικόνες: Δήμητρα Ψυχογυιού. Μετάφραση από το πρωτότυπο Μάνος Κοντολέων Κώστια Κοντολέων

Γιάννης Ρίτσος: Ανυπόταχτη Πολιτεία (Κ.Ν.Λ. Γ Λυκείου, σσ )

Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 1

«ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΜΑΣ»

Ο εγωιστής γίγαντας. Μεταγραφή : Γλυμίτσα Ευθυμία. Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης. «Αλέξανδρος Δελμούζος»

Γιώργης Παυλόπουλος. Τι είναι ποίηση...

w w w. p e r i e x o m e n a n e t. g r

ιονύσιος Σολωµός ( )

VAKXIKON.gr MEDIA GROUP Εκδόσεις Βακχικόν Ασκληπιού 17, Αθήνα τηλέφωνο: web site: ekdoseis.vakxikon.

Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη

ΖΕΦΗ ΔΑΡΑΚΗ ΤΟ ΧΑΜΕΝΟ ΠΟΙΗΜΑ. ποίηση

ΤΟ ΡΟΔΟ ΤΗΣ ΤΟΣΚΑΝΗΣ της Belinda Alexandra - Book review

Η δικη μου μαργαριτα 1

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΓΚΟΥΝΤΙΝΑΚΗΣ. Ένατος ΚΕΔΡΟΣ

ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β. Ερώτηση 1 α

Τα λουλούδια που δεν είχαν όνομα ''ΜΥΘΟΣ''

Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου]

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα. Εργασία Χριστίνας Λιγνού Α 1

ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ Η ΠΙΟ ΟΜΟΡΦΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

Παιχνίδια στην Ακροθαλασσιά

ΑΛΕΞΑΝΤΕΡ ΠΟΟΥΠ ΩΔΗ ΣΤΗΝ ΜΟΝΑΞΙΑ

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΜΙΛΤΟΣ ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ 1 ΠΟΙΗΜΑ από κάθε συλλογή του Η ΛΗΣΜΟΝΗΜΕΝΗ (1945)

Κώστας Λεµονίδης - Κάπως Αµήχανα

Εισαγωγή. Ειρήνη Σταματούδη, LL.M., Ph.D. Διευθύντρια Ο.Π.Ι.

Εμείς τα παιδιά θέλουμε να γνωρίζουμε την τέχνη και τον πολιτισμό του τόπου μας και όλου του κόσμου.

ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ

Naoki HigasHida. Γιατί χοροπηδώ. Ένα αγόρι σπάει τη σιωπή του αυτισμού. david MiTCHELL. Εισαγωγή:

Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Ποίημα στους φίλους. Επιλεγμένα ποιήματα.

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER

μαθημα δεύτερο: Βασικοί ορισμοί και κανόνεσ 9 MAΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ: Το συναισθηματικό μας υπόβαθρο 16

Τράντα Βασιλική Β εξάμηνο Ειδικής Αγωγής

Ουίλλιαµ Σαίξπηρ: «Σονέτο XVIII» (Ν.Ε.Λ. Β Λυκείου, Α5, σσ )

Για αυτό τον μήνα έχουμε συνέντευξη από μία αγαπημένη και πολυγραφότατη συγγραφέα που την αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία της!

Αγγελική Δαρλάση. Το παλιόπαιδο. Εικονογράφηση Ίρις Σαμαρτζή

Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος :11

Τέλλου Άγρα: «Αµάξι στη βροχή» (Κ.Ν.Λ. Β Λυκείου, σ. 270)

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

Τηλ./Fax: , Τηλ: Λεωφόρος Μαραθώνος &Χρυσοστόµου Σµύρνης 3,

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα

«Βασιλιάς των Ξωτικών» ( Erlkonig ) Κατηγορία: Lied Στίχοι: Goethe Μουσική: Schubert

Στέφανος Λίβος: «Η συγγραφή δεν είναι καθημερινή ανάγκη για μένα. Η έκφραση όμως είναι!»

Κ. Γ. Καρυωτάκη: «Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων» (Κ.Ν.Λ. Β Λυκείου, σσ )

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ. Όσο μπορείς, Κ. Π. Καβάφη ( Παράλληλο κείμενο: Τριαντάφυλλα στο παράθυρο, Α. Εμπειρίκου)

Νικηφόρου Βρεττάκου: «ύο µητέρες νοµίζουν πως είναι µόνες στον κόσµο» (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σ )

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΝΤΕΧΝΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Το στίγμα της γενιάς του 30 στην ποίηση. Τάσος Λειβαδίτης

ΠΟΙΟΝ ΑΓΑΠΑΣ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ ΑΥΤΗ ΤΗ ΦΟΡΑ;

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ «ΤΑ ΑΝΤΙΚΛΕΙΔΙΑ» Ἡ Ποίηση εἶναι μιά πόρτα ἀνοιχτή. Πολλοί κοιτάζουν μέσα χωρίς να βλέπουν

«Το κορίτσι με τα πορτοκάλια»

Αρχαίο Θέατρο και Δημοκρατία

Η ζωή είναι αλλού. < <Ηλέκτρα>> Το διαδίκτυο είναι γλυκό. Προκαλεί όμως εθισμό. Γι αυτό πρέπει τα παιδιά. Να το χρησιμοποιούν σωστά

Tα έργα ζωγραφικής που συνοδεύουν την έκδοση είναι της Ευδοκίας Σταυρακούκα. Copyright: E. Σταυρακούκα, Eκδόσεις ZHTH, Θεσσαλονίκη, 2013

(Κ.Ν.Λ. Β Λυκείου, σσ )

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. Α1. Η επίδραση του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού είναι πρόδηλη στο έργο του

ΓΙΟΡΤΗ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ ΤΡΑΓΟΥ ΙΑ

Νεωτερική παιδική ποίηση

"Καλησπέρα σας ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

Αναστασία Μπούτρου. Εργασία για το βιβλίο «Παπούτσια με φτερά»

ΕΚΕΙΝΗ ΕΝΑ ΤΡΑΓΟΥ Ι ΓΙΑ ΤΟΝ Γ

Απόστολος Θηβαίος - Παιδικές Ζωγραφιές

1ο Γενικό Λύκειο Αλιάρτου Τετράμηνο ΜΑΡΙΑ ΖΥΓΟΓΙΑΝΝΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΝΕΟΦΩΤΙΣΤΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΤΣΩΤΣΗ ΜΠΛΕΡΙΝΑ ΜΑΡΚΑH

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ Τ.Ε.Ε. Κατά την απονομή των βραβείων Νόμπελ Λογοτεχνίας στον ποιητή το Γιάννης Μακρυγιάννης

Ένα και δυο: τη μοίρα μας δεν θα την πει κανένας Ένα και δυο: τη μοίρα του ήλιου θα την πούμ εμείς.

Λένα Μαντά: «Την πιο σκληρή κριτική στην μητέρα μου, την άσκησα όταν έγινα εγώ μάνα»

Ξεκίνησα τεχνοκράτισσα... Να υπολογίζω νούμερα και αριθμούς... Τα πάντα να είναι λογική και υπολογισμοί... Αυτά συνήθως φέρνουν και απαισιοδοξία.

Transcript:

Εισαγωγή Οι συγκριτικές αναγνώσεις των κειμένων μας δίνουν τη δυνατότητα να ερευνήσουμε τον τρόπο πρόσληψης της παράδοσης και την επαναφορά μοτίβων και τάσεων που δεν πέρασαν στη λήθη. Ο Κ.Γ.Καρυωτάκης είναι ένας ποιητής που μας δίνει τη δυνατότητα να συγκρίνουμε την ποίησή του με το έργο άλλων λογοτεχνών χωρίς να περιοριζόμαστε στην ελληνική λογοτεχνική παράδοση. Οι αναγνώσεις του, η σχέση του με την ξένη λογοτεχνία και οι επιδράσεις που δέχθηκε από λογοτεχνικά ρεύματα αποδεικνύουν ότι ο Καρυωτάκης είναι ένας συγγραφέας με πολλές όψεις και με εκλεκτικές συγγένειες με συγγραφείς σημαντικούς στην παγκόσμια λογοτεχνία. Ρομαντικά και συμβολιστικά στοιχεία στην ποίησή του μας κάνουν να καταλάβουμε ότι δεν είχαν ξεπεραστεί και έπρεπε να αντιμετωπιστούν ξανά με διαφορετικούς όρους για να προετοιμάσουν τον μοντερνισμό και την ρήξη με την παράδοση. Ο Κ.Γ.Καρυωτάκης υπήρξε συστηματικός αναγνώστης, μετέφρασε ποιήματα ξένων λογοτεχνών και διαμόρφωσε τη δική του γενεαλογία. Ο Κώστας Στεργιόπουλος στη διατριβή του αναζήτησε τις επιδράσεις που δέχθηκε ο ποιητής από την ελληνική και την ξένη παράδοση και αποδεικνύει την προσήλωση του ποιητή στην ξένη λογοτεχνία. 1 Η Λίζυ Τσιριμώκου εύστοχα διαπίστωσε και ερμήνευσε τις συγγένειες του Καρυωτάκη με τον Μπωντλαίρ, συγγένειες που αποκαλύπτονται εκλεκτικές καθώς το έργο τους διαλέγεται συνεχώς και μας δίνει τη δυνατότητα να σκεφτούμε για τον λυρισμό στην ακμή του καπιταλισμού. 2 Η Ιωάννα Ναούμ διερεύνησε τη σχέση του κλαυσίγελου με την θνητότητα, της ειρωνείας με την παράδοση του ρομαντισμού και ανάμεσα στους λογοτέχνες που μπροστά στη θλίψη και στο θάνατο μειδίασαν ανήκει και ο Καρυωτάκης. 3 Η συγκριτική ανάγνωση που επιχειρούμε είναι ανάμεσα στο έργο του Κ.Γ.Καρυωτάκη και του H.Heine. Μια ανάγνωση που θα ξεπεράσει τον σχολιασμό των μεταφράσεων ποιημάτων του H.Heine από τον Καρυωτάκη και θα προσπαθήσει να αποδείξει ότι η σχέση ανάμεσα στους δυο ποιητές είναι περισσότερο ισχυρή. Ο H.Heine ζει και καταθέτει το ποιητικό του έργο στα χρόνια του ρομαντισμού, ενός ρεύματος που είναι δύσκολο να ορίσουμε αλλά είμαστε σε θέση να συμφωνήσουμε με τον Berlin όταν είπε ότι «σημειώθηκε ένα ρήγμα στην ευρωπαική συνείδηση». 4 Η πίστη στον ορθό λόγο αμφισβητήθηκε, η ατομικότητα αναζήτησε τρόπο έκφρασης, συναισθήματα και φαντασία εκδηλώθηκαν. Η ποίηση του H.Heine συνδέεται με τη ρομαντική ειρωνεία και αποκαλύπτει ένα διαφορετικό τρόπο θέασης του κόσμου και των πραγμάτων. Ζητήματα όπως πεισιθάνατοι έρωτες, θλίψη, κοινωνική πραγματικότητα, ειρωνεία, κλαυσίγελως απασχολούν και τους δύο συγγραφείς και συνδέουν δυο ποιητές που ανήκουν σε διαφορετικούς αιώνες, αλλά με την ποίησή τους στήνουν γέφυρες και αποκαλύπτεται η ευαισθησία τους σε δύσκολες εποχές. 1 Κ.Στεργιόπουλος, Οι επιδράσεις στο έργο του Καρυωτάκη, Σοκόλης, Αθήνα 2005(2 η έκδοση). 2 Λ.Τσιριμώκου, «Ποιητική Αλχημεία: Μπωντλαίρ-Καρυωτάκης», στο Καρυωτάκης και Καρυωτακισμός, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, Αθήνα 1998. 3 Ι. Ναούμ, Μειδίαμα αλγεινόν (1860-1930). Η ποιητική του κλαυσίγελου και ίχνη της ρομαντικής γενεαλογίας της, Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2007. 4 I. Berlin, Οι ρίζες του Ρομαντισμού, μτφρ. Γ. Παπαδημητρίου, Scripta, Αθήνα 2000, σ. 36.

Μεταφράσεις του Κ.Γ.Καρυωτάκη Στις δυο τελευταίες του συλλογές που εξέδωσε ο Κώστας Καρυωτάκης περιλαμβάνει και ποιήματα που δεν έγραψε ο ίδιος αλλά μετέφρασε. Μπορούμε να αναφέρουμε ενδεικτικά Mistral, Despax, Verlaine, Toulet, Moréas, Carco, Villon, Baudelaire. Έχουμε όμως και τρεις μεταφράσεις ποιημάτων του H.Heine. Ένα ποίημα βρίσκεται στα Νηπενθή και δύο στα Ελεγεία και Σάτιρες. Είναι ποιήματα σύντομα, θεματοποιούν τον έρωτα, την άνοιξη, τη νοσταλγία, τη μελαγχολία, την προσπάθεια του ατόμου να κατανοήσει τις ανθρώπινες σχέσεις και να γνωρίσει τον εαυτό του. Στα Νηπενθή βρίσκουμε: Τώρα ανοιξιάτικο Τώρα ανοιξιάτικο καθώς ανάβρυσες απ την καρδιά μου, πέτα, τραγούδι μου, στο φως, πέτα τριγύρω και μακριά μου. Ως τη χαρά της εξοχής την ηχηρή χαρά σου φέρε, κι ένα τριαντάφυλλο αν ιδείς, πες του από μέρους μου το χαίρε. 5 Στα Ελεγεία και Σάτιρες μεταφράζει, όπως αναφέραμε ήδη, δύο ποιήματα: Sag, wo ist dein schönes liebchen «Πες, η αγάπη τι έχει γίνει, στα τραγούδια σου που υμνούσες, της καρδιάς η φλόγα εκείνη, που σ εθέρμαινε κι εζούσες;» Είναι η φλόγα στάχτη κρύα, είναι τάφος η καρδιά μου, κι είναι οι στίχοι σαν υδρία με την τέφρα του έρωτά μου. 6 Sie liebten sich beide Αγάπαγαν ο ένας τον άλλονε, μα δίχως γι αυτό να μιλήσουν. 5 Κ.Γ. Καρυωτάκης, Ποιήματα και πεζά, επιμ. Γ.Π.Σαββίδης, Εστία, Αθήνα 2008, σ.55. 6 Κ.Γ. Καρυωτάκης, Ποιήματα και πεζά, επιμ. Γ.Π.Σαββίδης, Εστία, Αθήνα 2008, σ.118.

Με μίσος αλλάζανε βλέμματα, κι από έρωτα θέλαν να σβήσουν. Εχώρισαν έπειτα, φύγανε, μες στ όνειρο μόνο ειδωθήκαν. Πεθάνανε πια και δεν έμαθαν: εμίσησαν ή αγαπηθήκαν; 7 Είναι γνωστό ότι οι μεταφραστικές επιλογές των συγγραφέων αποκαλύπτουν τον δικό τους τρόπο πρόσληψης ενός έργου και μ αυτό τον τρόπο μπορούμε να ερμηνεύσουμε τις επιλογές του Καρυωτάκη. Τα ποιήματα αυτά δεν χαρακτηρίζονται από εξάρσεις, είναι χαμηλόφωνα, δηλώνουν τη μελαγχολία και την απογοήτευση και θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι δεν είναι τυχαίο που οι δυο τελευταίες μεταφράσεις ανήκουν στα Ελεγεία και Σάτιρες. Είναι ποιήματα που αποκαλύπτουν μια έντονη απογοήτευση και νοσταλγία και ταιριάζουν με την τελευταία συλλογή του Καρυωτάκη, στην οποία εκδηλώνεται η συντριβή της ποιητικής φωνής. Εκτός όμως από τις τρεις μεταφράσεις ποιημάτων του Χάινε υπάρχουν και άλλα τεκμήρια της σχέσης των δύο ποιητών. Όπως υποστηρίζει η Ιωάννα Ναούμ, «η παρουσία του πρώτου[h.heine] είναι μετρήσιμη κατ αρχάς από τα μεταφράσματα του Καρυωτάκη στη συλλογή Νηπενθή (1921): «Τώρα ανοιξιάτικο» στη συλλογή Ελεγεία και σάτιρες (1927): «Sag, wo ist dein schönes liebchen» και «Sie liebten sich beide», αλλά και από λιγότερο προφανή ίχνη της, όπως λ.χ. ο τίτλος της πρώτης ενότητας των Ελεγείων και σατίρων, «Πληγωμένοι Θεοί» που αποτελεί αναφορά στους Εξόριστους Θεούς του Heine, και ακόμη περισσότερο ίσως από την επιμονή του μοτίβου της άνοιξης στο σύνολο της καρυωτακικής ποίησης, από το πρώιμο ομώνυμο ποίημα («Έφτασ η ώρια Άνοιξη-το λέν τα χελιδόνια») μέχρι τον πεζόμορφο ποιητικό «Κήπο της Αχαριστίας» 8. 7 Κ.Γ. Καρυωτάκης, Ποιήματα και πεζά, επιμ. Γ.Π.Σαββίδης, Εστία, Αθήνα 2008, σ.119. 8 Ι. Ναούμ, Μειδίαμα αλγεινόν (1860-1930). Η ποιητική του κλαυσίγελου και ίχνη της ρομαντικής γενεαλογίας της, Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2007, σ. 183.

Χαμογελάμε, δε γελάμε πια. Ειρωνεία και αποδοχή της θλίψης. Μια προσπάθεια ορισμού της ειρωνείας προκαλεί δυσκολίες και απασχόλησε τους στοχαστές για τον τρόπο με τον οποίο θα την αντιμετώπιζαν. Στα χρόνια του ρομαντισμού η έννοια της ειρωνείας αποκτά μεγάλη σημασία και χαρακτηρίζει το έργο σημαντικών προσώπων της λογοτεχνίας και φιλοσοφίας. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε τον F. Schlegel και τον Hoffmann. Ειρωνεία ρητορική και φιλοσοφική, λεκτική και υπαρξιακή, μια συνείδηση της αντίφασης που κυριαρχεί στο λόγο και στη ζωή, προσπάθεια κατανόησης της αινιγματικότητας, αποδοχή της αυθαιρεσίας σημαίνοντος και σημαινόμενου, προσπάθεια συμβίωσης με την απορία και αγωνία για αυτογνωσία και αυτοπροσδιορισμό. Το έργο του Καρυωτάκη και του Η.Heine συνδέεται με τη ρομαντική ειρωνεία, την κατανόηση του καλλιτέχνη ότι δεν μπορεί να παρουσιάσει τον κόσμο με το έργο του γιατί είναι αδύνατο και γι αυτό το λόγο διατηρεί αποστάσεις και μια ειρωνική αντιμετώπιση προς τον ίδιο του τον εαυτό. Η θλίψη, η απόγνωση, η μοναξιά, βασικά ανθρώπινα συναισθήματα, τα οποία μπορούμε να πούμε ότι κυριαρχούν στο έργο των δύο συγγραφέων, αντιμετωπίζονται με ιδιαίτερο τρόπο. Γίνεται η προσπάθεια να χαμηλώσουν τους τόνους, η τραγικότητα να πάρει άλλες διαστάσεις και οι άμυνες να εκδηλωθούν. Την ίδια στιγμή γνωρίζουν οι ποιητικές φωνές-ακριβώς λόγω της ειρωνείας της ζωής- ότι δεν είναι πάντα εφικτό και κυριαρχεί η ματαιότητα. Φανερώνεται το χαμόγελο που είναι ακριβώς αυτή η αποδοχή της θλίψης και της θέσης μέσα σ έναν κόσμο αινιγματικό, που οι λύσεις και οι απαντήσεις δε δίνονται. Οι άνθρωποι σαν μαριονέτες βιώνουν τις καταστάσεις και μαθαίνουν να τις αποδέχονται χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν ασκούν την κριτική τους και αγωνίζονται για την αλλαγή. Η ποίηση του Κ.Γ.Καρυωτάκη είναι γνωστή για τη μελαγχολική διάθεση, για τη νοσταλγία, για την απόγνωση και για την επιθυμία του θανάτου. Μια πτυχή που έχει ενδιαφέρον είναι η ειρωνική αντιμετώπιση της ζωής, το χαμόγελο μπροστά στη θλίψη, όχι μόνο η κριτική στα κακώς κείμενα που θα μας απασχολήσει παρακάτω ειδικά με την ενότητα Σάτιρες από τα Ελεγεία και Σάτιρες, αλλά η σχέση του γέλιου με τα δάκρυα, η κλαυσιγελική στάση που αποκαλύπτει μια γοητευτική όψη του Καρυωτάκη και στήνει γέφυρες με την ποίηση του H. Heine. Ο Γερμανός ποιητής είναι γνωστός στις γραμματολογίες για το χαμηλόφωνο της ποίησής του και τον ιδιαίτερο τρόπο που αντιμετώπιζε τον πόνο και την απόρριψη. Ήταν ένας ρομαντικός ποιητής, ωστόσο δε δίστασε να μιλήσει για τις αντιφάσεις της ζωής με έναν παιγνιώδη τρόπο: II Πάνω στο ήσυχο ακρογιάλι γέρνει η νύχτα τρυφερά. Ψίθυρος σαν ν ανεβαίνει μέσ απ τα βαθιά νερά: «Κοίτα τον! Ανόητος να ναι, ή να ν τάχα ερωτευμένος; Εύθυμος φαίνεται τόσο

και μαζί τόσο θλιμμένος!» Μα η σελήνη γελώντας στη νυχτιά μεσοστρατίς: «Είν κι ανόητος, κι αγαπάει, κι είν συνάμα και ποιητής»(μτφρ. Μαρία Υψηλάντη) Είναι στεγνά τα μάτια μας Είναι στεγνά τα μάτια μας, δεν κλαίμε. Χαμογελάμε, δε γελάμε πια. Το μυστικό μας δε θα το προδώσει καμιά θωριά κρυφή, καμιά ματιά! Με το βουβό του πόνο είναι κρυμμένο στο ματωμένο της ψυχής βυθό, οι πικραμένες μας καρδιές το ξέρουν, μα είναι το στόμα νεκρικά κλειστό.(μτφρ. Πέτρος Ι. Ραΐσης) Στα Νηπενθή βρίσκουμε: Οι στίχοι μου Δικά μου οι στίχοι, απ το αίμα μου παιδιά. Μιλούνε, μα τα λόγια σαν κομμάτια τα δίνω από την ίδια μου την καρδιά, σαν δάκρυα τους τα δίνω από τα μάτια. Πηγαίνουν με χαμόγελο πικρό, αφού τη ζωήν αντιστορίζω τόσο. Ήλιο και μέρα και ήλιο τους φορώ, ζώνη ναν τα χουν όταν θα νυχτώσω. Τον ουρανό ορίζουνε, τη γη. Όμως ρωτιούνται ακόμα σαν τι λείπει και πλήττουνε και λιώνουν πάντα οι γιοι μητέρα που γνωρίσανε τη Λύπη. Το γέλιο του απαλότερου σκοπού, το πάθος μάταια χύνω του φλαούτου είμαι γι αυτούς ανίδεος ρήγας που έχασε την αγάπη του λαού του. Και ρεύουνε και σβήνουν και ποτέ δεν παύουνε σιγά-σιγά να κλαίνε.

Αλλού κοιτώντας διάβαινε, Θνητέ Λήθη, το πλοίο σου φέρε μου να πλένε. 9 Στην ενότητα Σάτιρες υπάρχει το ποίημα Δικαίωσις: Τότε λοιπόν αδέσποτο θ αφήσω να βουίζει το Τραγούδι απάνωθέ μου. Τα χάχανα του κόσμου, και του ανέμου το σφύριγμα, θα του κρατούν το ίσο. Θα ξαπλωθώ, τα μάτια μου θα κλείσω, και ο ίδιος θα γελώ καθώς ποτέ μου. «Καληνύχτα, το φως χαιρέτισέ μου» θα πω στον τελευταίο που θ αντικρίσω Όταν αργά θα παίρνουμε το δρόμο, η παρουσία μου κάπως θα βαραίνει -πρώτη φορά- σε τεσσάρων τον ώμο. Ύστερα και του βίου μου την προσπάθεια αμείβοντας, το φτυάρι θα με ραίνει ωραία-ωραία με χώμα και με αγκάθια. 10 Τα τέσσερα αυτά ποιήματα είναι ενδεικτικά, καθώς το έργο των δυο ποιητών χαρακτηρίζεται από την ειρωνική στάση απέναντι στη θλίψη. Μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι στον H.Heine η ερωτική απόρριψη, η μελαγχολία και η ματαιότητα μπορούν να συνοδεύονται από μια ευθυμία(«εύθυμος φαίνεται τόσο/και μαζί τόσο θλιμμένος!»), η οποία όμως δεν είναι φαινομενική, δηλαδή δεν μπορούμε να κάνουμε λόγο για υποκριτική συμπεριφορά αλλά για μια άμυνα του ατόμου μπροστά στον πόνο που γίνεται χαρακτηριστικό της συμπεριφοράς του (Είναι στεγνά τα μάτια μας, δεν κλαίμε./χαμογελάμε, δε γελάμε πια.). Στον Καρυωτάκη το πεπερασμένο της ζωής, η θνητότητα, η δυσκολία προσαρμογής αντιμετωπίζονται με χαμόγελο και γέλιο. Η μελαγχολία και η πεισιθάνατη διάθεση δεν αποφεύγονται, ίσως μόνο περιορίζονται και αντιμετωπίζονται με έναν διαφορετικό τρόπο. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι υπάρχει έντονο το στοιχείο της αυτοαναφορικότητας σ αυτά τα ποιήματα. Οι φωνές των ποιημάτων είναι ποιητές, καλλιτεχνικές μορφές που χαρακτηρίζονται από μελαγχολία και κομμάτι της ποίησής του είναι αυτή ακριβώς η δυσκολία ένταξης και η προσπάθεια αποδοχής( Δικά μου οι στίχοι, απ το αίμα μου παιδιά./μιλούνε, μα τα λόγια σαν κομμάτια). Είναι ποιητές που χρησιμοποιούν την ειρωνεία, αποστασιοποιούνται και γίνονται θεατές του ίδιου τους του εαυτού, το θέαμα δεν είναι ευχάριστο, όμως είναι ικανό να τους προκαλέσει χαμόγελο και ίσως τη δυνατότητα 9 Κ.Γ. Καρυωτάκης, Ποιήματα και πεζά, επιμ. Γ.Π.Σαββίδης, Εστία, Αθήνα 2008, σ.19. 10 Κ.Γ. Καρυωτάκης, Ποιήματα και πεζά, επιμ. Γ.Π.Σαββίδης, Εστία, Αθήνα 2008, σ.115.

να μάθουν να ζουν μ αυτό. Ο Muecke λέει χαρακτηριστικά: «ο μόνος πιθανός δρόμος που έχει ν ακολουθήσει ένας πραγματικός καλλιτέχνης είναι να μείνει έξω από το έργο του και συγχρόνως να περιλάβει σ αυτό την επίγνωση της ειρωνικής θέσης.» 11 Ο άνθρωπος προσπαθεί να κατανοήσει το ρόλο του στον κόσμο, νιώθει ότι είναι παλιάτσος για την ικανοποίηση των άλλων-ίσως και του ίδιου του εαυτού- και θλίβεται με αυτή του την εικόνα. Η συντριβή του προκαλεί γέλιο στους άλλους, την ίδια στιγμή όμως και απόδειξη της ανθρώπινης μοναξιάς και ακύρωσης. Ο Καρυωτάκης λέει: Κι είμαι ένας κλόουν τραγικός, που οι άνθρωποι θα δούνε, να παίζει, να συντρίβεται με την οπλή του αλόγου. 12 11 D.C. Muecke, Ειρωνεία, μτφρ. Κ.Πύρζας, Ερμής, Αθήνα 1974, στη σειρά Η γλώσσα της κριτικής, σ. 35. 12 Κ.Γ. Καρυωτάκης, Ποιήματα και πεζά, επιμ. Γ.Π.Σαββίδης, Εστία, Αθήνα 2008, σ.75.

H.Heine-Κ.Γ. Καρυωτάκης: Ποιητές του καιρού τους. Η μελαγχολία του Heine και του Καρυωτάκη δεν τους οδήγησε στην απομόνωση, γνώριζαν την πολιτική κατάσταση που επικρατούσε, έδειχναν ενδιαφέρον και με το έργο τους σχολίασαν όσα θεωρούσαν ότι έπρεπε να δεχθούν κριτική. Ο G.Lukác s θεωρεί ότι ο Heine υπήρξε ένας ποιητής που εντάσσεται στον ρομαντισμό, όμως δε διστάζει να τον ξεπεράσει. 13 Ο G.Lukác s μάλιστα υποστηρίζει ότι «ελάχιστοι σύγχρονοί του παρακολούθησαν την άνοδο του εργατικού επαναστατικού κινήματος με τόση κατανόηση και συμπάθεια όση έδειξε αυτός». 14 Ο Καρυωτάκης ανήκει στην ποιητική γενιά που γνώρισε πολέμους, απογοητεύσεις, ματαιώσεις, δυσκολίες, κατάρρευση ιδανικών, πολιτικά συστήματα αυστηρά, καταστάσεις που οδηγούν στην ακύρωση και μελαγχολία. Έχει επισημανθεί το σαρκαστικό του ύφος και έχει τονιστεί ο ρεαλιστικός τρόπος που αντιμετωπίζει τα κοινωνικά αδιέξοδα. Ειρωνεύεται τους δημόσιους υπαλλήλους, την Ελλάδα της δεκαετίας του 20, τον συντηρητισμό, τη διαφθορά, τον ίδιο του τον εαυτό. Σύμφωνα με τον Τίτο Πατρίκιο και οι γλωσσικές του επιλογές, δηλαδή ο καθαρευουσιανισμός του, εντάσσονται σ αυτή την προσπάθεια ειρωνικής αντιμετώπισης των πραγμάτων. 15 Ο Σαββίδης εξετάζει σατιρικά ποιήματα του Καρυωτάκη και τονίζει και άλλες όψεις του ποιητή. Ο Παπακώστας στη μελέτη του ο Πολιτικός Καρυωτάκης ενδιαφέρεται για την πολιτική διάσταση της ποίησής του και εξετάζει εμβληματικά του ποιήματα όπως Ο Μιχαλιός, όπου ασκείται κριτική στο θεσμό του στρατού, ή Στο άγαλμα της Ελευθερίας που φωτίζει τον κόσμο, Εις Ανδρέαν Κάλβον κ.α. Μας δίνεται η δυνατότητα να δούμε ποιήματα δύο μελαγχολικών και μοναχικών ποιητών, οι οποίοι δυναμικά ενδιαφέρθηκαν για θέματα της πολιτικής και της κοινωνίας και δε δίστασαν μπροστά στο φόβο που επέβαλαν οι εξουσιαστικοί μηχανισμοί της εποχής. Στίχοι του Heine όπως: Προς καθησυχασμόν Και όταν ο Πατέρας της Πατρίδας πάει περίπατο, όλοι του βγάζουνε το καπέλο με σέβας ύπατο Η Γερμανία, παιδικό δωμάτιο ταχτοποιημένο πάντα, δεν είναι δα Ρωμαίων φονιάδων μπάντα!(μτφρ. Σπύρος Καρυδάκης) Για πού; Για πού τώρα λοιπόν; Τα πόδια θέλουν στη Γερμανία να με φέρουν πάλι μα η λογική μου μοιάζει να μου λέει 13 Γ. Λούκατς, Σολτζενίτσιν Χάϊνε, Πρωτοποριακοί, αισθητικά δοκίμια, Διογένης, Αθήνα 1971, σ. 155. 14 Γ. Λούκατς, Σολτζενίτσιν Χάϊνε, Πρωτοποριακοί, αισθητικά δοκίμια, Διογένης, Αθήνα 1971, σ. 174. 15 Τ. Πατρίκιος, «Κώστας Καρυωτάκης», στο Σάτιρα και Πολιτική στη Νεώτερη Ελλλά. Από τον Σολωμό ως τον Σεφέρη, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας[Ίδρυμα Σχολής Μωραΐτη], Αθήνα 1979, σ. 257.

με νόημα κουνώντας το κεφάλι: «Τώρα πια ο πόλεμος έχει τελειώσει, όμως οι νόμοι του δεν έχουν πάψει και λεν ότι για να σε τουφεκίσουν αρκούν αυτά που κάποτε είχες γράψει».(μτφρ. Μαρία Υψηλάντη) Γνωστό ποίημα του Καρυωτάκη και σχολιασμένο από τον Παπακώστα είναι το ποίημα Η Πεδιάς και το Νεκροταφείον, που αναφέρεται στην παράνομη εκτέλεση δυο αξιωματικών όταν ήταν στην εξουσία ο δικτάτορας Πάγκαλος: Η Πεδιάς και το Νεκροταφείον (Πίναξ ημιτελής) Έχει πια δύσει ο ήλιος του χειμώνα, και γρήγορα, σα θέατρο, σκοτεινιάζει, ή σα να πέφτει πέπλο σε μια εικόνα. Άλλο δε βρίσκει ο άνεμος, ταράζει μόνο τ αγκάθια στην πεδιάδα όλη, μόνο κάποιο χαρτί σ όλη τη φύση. Μα το χαριτωμένο περιβόλι αίμα και δάκρυα το χουνε ποτίσει. Αδιάκοπα τα δέντρα ξεκινούνε, κι οι πέτρινοι σταυροί σκίζουν σα χέρια τον ουρανό που σύννεφα περνούνε, τον ουρανό που είναι χωρίς αστέρια. (Ωραίο, φρικτό και απέριττο τοπίον! Ελαιογραφία μεγάλου διδασκάλου. Αλλά του λείπει μια σειρά ερειπίων κι η επίσημος αγχόνη του Παγκάλου.) 16 Ο Καρυωτάκης σ αυτό το ποίημα, όπως υποστηρίζει ο Παπακώστας, στηρίζεται στις αντιθέσεις(ωραίο/φρικτό, μεγάλου διδασκάλου/παγκάλου) 17 και μ αυτό τον τρόπο ειρωνεύεται την πολιτική του Πάγκαλου και του συστήματος που είχε κυριαρχήσει. Εγκλήματα διαπράττονται, οι άνθρωποι νιώθουν απογοήτευση και ο ασκείται τέτοια πίεση ώστε να εξηγούνται τάσεις φυγής. Το ποίημα αυτό δε σχετίζεται ρητά με την ποίηση Heine, όμως μας δίνει τη δυνατότητα να δούμε με ποιον τρόπο αντιμετωπίζουν την καταπίεση και την εξουσία δύο ποιητές γνωστοί για την ευαισθησία τους. Δεν αδιαφορούν για την 16 Κ.Γ. Καρυωτάκης, Ποιήματα και πεζά, επιμ. Γ.Π.Σαββίδης, Εστία, Αθήνα 2008, σ.110. 17 Γ. Παπακώστας, Ο πολιτικός Καρυωτάκης, Εστία, Αθήνα 1992, σ. 60.

κοινωνική πραγματικότητα, τη θεματοποιούν στην ποίηση τους και αποκαλύπτουν τις άλλες τους όψεις. Η ειρωνεία είναι ένα όπλο ενάντια στην καταπίεση, το οποίο αν και δεν είναι άμεσο, η δύναμή του και η δραστικότητά του φαίνονται στο χρόνο.