ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2013 2014 ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΑΞΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Κείμενο: Ξενοφῶντος, Ἑλληνικά, Βιβλίο 2. Κεφάλαιο 4. 18 23 Κλεόκριτος δὲ ὁ τῶν μυστῶν κῆρυξ, μάλ εὔφωνος ὤν, κατασιωπησάμενος ἔλεξεν «Ἄνδρες πολῖται, τὶ ἡμᾶς ἐξελαύνετε; τὶ ἀποκτεῖναι βούλεσθε; Ἡμεῖς γὰρ ὑμᾶς κακὸν μὲν οὐδὲν πώποτε ἐποιήσαμεν, μετεσχήκαμεν δὲ ὑμῖν καὶ ἱερῶν τῶν σεμνοτάτων καὶ θυσιῶν καὶ ἑορτῶν τῶν καλλίστων καὶ συγχορευταὶ καὶ συμφοιτηταὶ γεγενήμεθα καὶ συστρατιῶται, καὶ πολλὰ μεθ ὑμῶν κεκινδυνεύκαμεν καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλατταν ὑπὲρ τῆς κοινῆς ἀμφοτέρων ἡμῶν σωτηρίας τε καὶ ἐλευθερίας. Πρὸς θεῶν πατρῴων καὶ μητρῴων καὶ συγγενείας καὶ κηδεστίας καὶ ἑταιρίας, πάντων γὰρ τούτων πολλοὶ κοινωνοῦμεν ἀλλήλοις, αἰδούμενοι καὶ θεοὺς καὶ ἀνθρώπους παύσασθε ἁμαρτάνοντες εἰς τὴν πατρίδα, καὶ μὴ πείθεσθε τοῖς ἀνοσιωτάτοις τριάκοντα, οἳ ἰδίων κερδέων ἕνεκα ὀλίγου δεῖν πλείους ἀπεκτόνασιν Ἀθηναίων ἐν ὀκτὼ μησὶν ἢ πάντες Πελοποννήσιοι δέκα ἔτη πολεμοῦντες. Ἐξὸν δ ἡμῖν ἐν εἰρήνῃ πολιτεύεσθαι, οὗτοι τὸν πάντων αἴσχιστόν τε καὶ χαλεπώτατον καὶ ἀνοσιώτατον καὶ ἔχθιστον καὶ θεοῖς καὶ ἀνθρώποις πόλεμον ἡμῖν πρὸς ἀλλήλους παρέχουσιν. Ἀλλ εὖ γε μέντοι ἐπίστασθε ὅτι καὶ τῶν νῦν ὑφ ἡμῶν ἀποθανόντων οὐ μόνον ὑμεῖς ἀλλὰ καὶ ἡμεῖς ἔστιν οὓς πολλὰ κατεδακρύσαμεν. Παρατηρήσεις: 1. Να μεταφράσετε το απόσπασμα: «Ἄνδρες πολῖται δέκα ἔτη πολεμοῦντες». Μονάδες: 30 2.α. Ποιοι είναι οι δεσμοί που ενώνουν τους Έλληνες μεταξύ τους, σύμφωνα με τον Κλεόκριτο; 2.β. Πώς χαρακτηρίζει ο Κλέοκριτος τον εμφύλιο πόλεμο; Ποια εκφραστικά μέσα χρησιμοποιεί;
2.γ. Ποια είναι τα κύρια γνωρίσματα και οι αρχές του υπεύθυνου πολίτη σύμφωνα με τον Θουκυδίδη; 3. αξιόπιστος, αναίδεια, παυσίπονο, παρέλαση, πανεπιστήμιο: Mε ποιες λέξεις του κειμένου είναι ετυμολογικά συγγενείς οι παραπάνω λέξεις; 4.α. Να γράψετε ο,τι ζητείται: ὁ κῆρυξ: τη δοτική του ενικού 4.β. Μονάδες: 5 κακόν: την αιτιατική του ενικού στο συγκριτικό βαθμό στο αρσενικό γένος ὑμῖν: τη γενική του ενικού στο ίδιο πρόσωπο συστρατιῶται: την κλητική του ενικού ἀλλήλοις: την αιτιατική του πληθυντικού στο θηλυκό γένος τὴν πατρίδα: τη δοτική του πληθυντικού οἵ: την αιτιατική του ενικού στο θηλυκό γένος πλείους: τον ίδιο τύπο στο θετικό βαθμό μησίν: τη δοτική του ενικού ἔτη: τη γενική του πληθυντικού Να γράψετε ο,τι ζητείται: ἔλεξεν: το β ενικό της προστακτικής αορίστου β ἀποκτεῖναι: το β πληθυντικό της οριστικής μέλλοντα βούλεσθε: το γ ενικό της υποτακτικής ενεστώτα ἐποιήσαμεν: το απαρέμφατο του ενεστώτα μετεσχήκαμεν: το α ενικό της υποτακτικής αορίστου β γεγενήμεθα: το β ενικό της προστακτικής αορίστου β αἰδούμενοι: το α πληθυντικό της ευκτικής ενεστώτα παύσασθε: το β ενικό της προστακτικής του ίδιου χρόνου (αορίστου) ἁμαρτάνοντες: το απαρέμφατο παρακειμένου πείθεσθε: το β ενικό της οριστικής υπερσυντελίκου
5.α. Να συνδέσετε κατάλληλα τις λέξεις της στήλης Α με αυτές των στηλών Β και Γ : Η λέξη: είναι: συμπληρώνει/προσδιορίζει Α Β Γ 1. εὔφωνος α) άμεσο αντικείμενο i. ἐξελαύνετε 2. ἡμᾶς β) σύστοιχο αντικείμενο ii. μετεσχήκαμεν 3. τῶν σεμνοτάτων γ) αντικείμενο iii. κῆρυξ 4. θυσιῶν δ) κατηγορούμενο iv. κεκινδυνεύκαμεν 5. πολλά ε) επιθετικός προσδιορισμός v. ἱερῶν 5.β. «Ἀλλ εὖ γε μέντοι ἐπίστασθε ὅτι καὶ τῶν νῦν ὑφ ἡμῶν ἀποθανόντων οὐ μόνον ὑμεῖς ἀλλὰ καὶ ἡμεῖς ἔστιν οὓς πολλὰ κατεδακρύσαμεν»: Να εντοπίσετε τη δευτερεύουσα πρόταση που υπάρχει στην περίοδο (Μονάδες: 1), να εντοπίσετε το είδος της (Μονάδες: 1), να σχολιάσετε την εισαγωγή (Μονάδες: 1), την εκφορά (Μονάδες: 1) και τη συντακτική της λειτουργία(μονάδες: 1). Μονάδες: 5
Απαντήσεις: 1. «Συμπoλίτες, γιατί μας εξορίζετε; Γιατί θέλετε να μας σκοτώσετε; Εμείς ποτέ δεν σας κάναμε κανένα κακό, αλλά αντίθετα μαζί σας έχουμε πάρει μέρος στα ιερότερα μυστήρια και σε θυσίες και στις λαμπρότερες τελετές, μαζί επίσης, έχουμε χορέψει και έχουμε 2.α. σπουδάσει και έχουμε πολεμήσει και μαζί έχουμε κινδυνέψει πολλές φορές, και στη στεριά και στη θάλασσα, για τη σωτηρία και την ελευθερία όλων μας. Στʹ όνομα των θεών που προστατεύουν την οικογένεια, στʹ όνομα των συγγενικών δεσμών και του συμπεθεριού και της φιλίας, γιατί με όλα αυτά πολλοί συνδεόμαστε μεταξύ μας, ντραπείτε θεους κι ανθρώπους και σταματήστε να κάνετε κακό στην πατρίδα και μην ακούτε τους απαίσιους Τριάντα τυράννους, που για το προσωπικό τους κέρδος κοντεύουν να έχουν σκοτώσει μέσα σʹ οχτώ μήνες πιο πολλούς Αθηναίους απʹ όσους σκότωσαν ό λοι οι Πελοποννήσιοι μαζί σε δέκα χρόνια πολέμου. Οι δεσμοί που ενώνουν τους Έλληνες μεταξύ τους είναι, καταρχάς, θρησκευτικοί («μετεσχήκαμεν ιερων»). Ο κήρυκας υπογραμμίζει τη συμμετοχή όλων των Αθηναίων στις θρησκευτικές εκδηλώσεις της πόλης ιδίως στις κοινές θυσίες και τις λαμπρές γιορτές, με προεξάρχουσα εκείνη των Παναθήναιων. Οι θρησκευτικοί και οι λατρευτικοί δεσμοί ήταν στην αρχαιότητα ισχυρότατοι συνεκτικοί παράγοντες. Στη συνέχεια αναφέρεται στους πολιτιστικούς δεσμούς των πολιτών της Αθήνας όπως ήταν η κοινή συμμετοχή τους στους χορούς (διθυραμβικούς, δραματικούς κ.λπ.), στα εκπαιδευτήρια της Αθήνας (γραμματοδιδασκαλεία, σχολεία, γυμναστήρια κ.λπ.) και στις στρατιωτικές δραστηριότητες («γεγενήμεθα συγχορευταί...»). Όλα αυτά είναι στοιχεία και δεσμοί μιας κοινωνίας ε λεύθερης, πολιτισμένης και δημοκρατικής. Τέλος επισημαίνει τους κοινούς κινδύνους, που είχαν διατρέξει όλοι μαζί οι Αθηναίοι στους διάφορους κατά καιρούς πολέμους και αγώνες, τόσο κατά ξηρά όσο και κατά θάλασσα, υπέρ της σωτηρίας και της ελευθερίας της πατρίδας. Και αυτές τις κοινές προσπάθειες και τους κοινούς αγώνες κανείς δεν μπορεί να ξεχάσει και να αγνοήσει. Ειδικότερα, ο κοινός κίνδυνος για έναν μεγάλο σκοπό σφυρηλατεί άρρηκτη ενότητα και ομοψυχία μεταξύ των πολιτών. («γεγενήμεθα συστρατιῶται, κεκινδυνεύκαμεν... ὑπέρ τῆς σωτηρίας καί ἐλευθερίας»).
2.β. Οι ενέργειες, γενικά, των τυράννων δεν οδήγησαν πουθενά αλλού παρά στον εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος προκάλεσε πολλά δεινά και αφαίρεσε από τους Αθηναίους τη δυνατότητα να συμβιώσουν ειρηνικά. Για τον χαρακτηρισμό αυτού του πολέμου ο Κλεόκριτος χρησιμοποιεί επίθετα σε Υπερθετικό βαθμό (αἴσχιστον, ἀνοσιώτατον, ἔχθιστoν), ώστε να δείξει την έκταση και τον βαθμό των αρνητικών 2.γ. συνεπειών που έχει και των δεινών που επιφέρει. Ακόμη, χρησιμοποιεί ιστορικό Ενεστώτα (παρέχoυσιν), παρόλο που ο εμφύλιος πόλεμος αποτελεί πλέον παρελθόν, γιατί επιθυμεί να κάνει τους ολιγαρχικούς να συνειδητοποιήσουν ότι, αν εξακολουθήσουν να παρέχουν υποστήριξη στους Τριάκοντα, ο εμφύλιος πόλεμος θα ξαναφουντώσει και θα είναι μια μόνιμη κατάσταση, της οποίας οι ολέθριες συνέπειες θα υφίστανται καθημερινά, καθώς δε θα υπάρχει πλέον η δυνατότητα για ειρηνική συμβίωση. Η απάντηση βρίσκεται στη σελίδα 22 του σχολικού βιβλίου: «Και ο πολίτης έχει χρέος συγγενείς και φίλους» 3. αξιόπιστος < πείθεσθε 4.α. αναίδεια < αἰδούμενοι παυσίπονο < παύσασθε παρέλαση < ἐξελαύνετε πανεπιστήμιο < ἐπίστασθε τῷ κήρυκι κακίονα, κακίω σοῦ, σου συστρατιῶτα ἀλλήλας ταῖς πατρίσι(ν) ἥν πολλούς μηνί ἐτῶν
4.β. 5.α. 5.β. εἰπέ ἀποκτενεῖτε βούληται ποιεῖν μετάσχω γενοῦ αἰδοίμεθα παῦσον ἠμαρτηκέναι ἐπέπεισο 1 δ iii 2 γ i 3 ε v 4 α ii 5 β iv ὅτι καὶ τῶν νῦν ὑφ ἡμῶν ἀποθανόντων οὐ μόνον ὑμεῖς ἀλλὰ καὶ ἡ μεῖς ἔστιν οὓς πολλὰ κατεδακρύσαμεν: Δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση. Εισάγεται με τον ειδικό σύνδεσμο «ὅτι», γιατί εκφράζει αντικειμενική γνώμη. Εκφέρεται με οριστική (κατεδακρύσαμεν), γιατί δηλώνει το πραγματικό. Συντακτικά λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος «ἐπίστασθε».