ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ Σταδίου 24 105 64 Αθήνα Τηλ. 331 2253, 331 0022 Fax. 331 2033 Αθήνα, 29 Ιουνίου 1999 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Οι πολεµικές επιχειρήσεις στην Σερβία ανέτρεψαν µερικώς τις βάσεις επί των οποίων στηρίχθηκαν οι προβλέψεις για την ανάπτυξη, τον πληθωρισµό και το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών κατά το τρέχον έτος. Θεµελιακό στοιχείο για την εγκατάλειψη της αρχικής προβλέψεως είναι το πλήγµα που αναποτρέπτως δέχθηκε ο αλλοδαπός τουρισµός, αναγκαία προϋπόθεση υπάρξεως του οποίου είναι η διασφάλιση συνθηκών ασφαλούς διαµονής, πραγµατικών ή προσδοκωµένων, στον τόπο προορισµού. Με αναµενόµενη µείωση του ρυθµού αυξήσεως του αλλοδαπού τουρισµού κατά 7-10 ποσοστιαίες µονάδες η αύξηση του ΑΕΠ µειώνεται κατά 1 τουλάχιστον ποσοστιαία µονάδα και διαµορφώνεται στο 3,3% περίπου. Ο ρυθµός αυτός δεν είναι χαµηλός, ωστόσο, υστερεί σηµαντικώς του ρυθµού που θα επιτυγχάνετο (4-4,5%) µε πραγµατοποίηση της πολύ αισιόδοξης αλλά ρεαλιστικής προβλέψεως για την εξέλιξη του τουρισµού. Με βάση τα ανωτέρω, κύριοι προωθητικοί παράγοντες της οικονοµικής επεκτάσεως κατά το τρέχον έτος θα είναι οι επενδύσεις, δηµόσιες και ιδιωτικές, χωρίς να παραβλέπεται και η αυξηµένη συµµετοχή της ιδιωτικής καταναλώσεως. Για το 2000 οι προοπτικές επιταχύνσεως της οικονοµικής επεκτάσεως είναι ευνοϊκές. Οι επενδύσεις θα εξακολουθούν να διαδραµατίζουν ιθύνοντα ρόλο, αλλά η συµβολή του εξωτερικού τουρισµού, ως µεµονωµένου µεγέθους, θα είναι αναλογικώς µεγαλύτερη. Στην επιτάχυνση αυξήσεως του ΑΕΠ θετική θα είναι και η βελτίωση του εξωτερικού οικονοµικού περιβάλλοντος. Παρά την αύξηση της τιµής του πετρελαίου, καθώς και των τιµών των κηπευτικών, φαίνεται ότι η πορεία αποκλιµακώσεως του πληθωρισµού δεν πρόκειται να ανακοπεί. Η εκτιµώµενη σοβαρή αποκλιµάκωση του κόστους εργασίας ανά µονάδα προϊόντος, αλλά και η επί το αυστηρότερο άσκηση της νοµισµατικής πολιτικής, διαµορφώνουν αισιόδοξη προοπτική. Η ακαµψία του δοµικού δείκτη προκαλεί κάποια ανησυχία ενόψει της αναστροφής των τάσεων των τιµών των διεθνών εµπορευµάτων. Η σχετική ακαµψία του δοµικού δείκτη επιτρέπει να συναχθεί το συµπέρασµα ότι τα ποσοστά κέρδους των επιχειρήσεων δεν ακολουθούν 1
πορεία υπηρετούσα τον σκοπό της συγκλίσεως (αν η πρόβλεψη για την εξέλιξη του κόστους εργασίας ανά µονάδα προϊόντος αποδειχθεί ορθή). Εκτιµούµε ότι ο πληθωρισµός, που είναι και το βασικό κριτήριο εντάξεως της Ελλάδος στην ΟΝΕ το δηµοσιονοµικό έχει ήδη επιτευχθεί, ενώ το κριτήριο του επιτοκίου συναρτάται αµέσως µε το ύψος του πληθωρισµού δεν θα αποτελέσει εµπόδιο εντάξεως. Χωρίς να αµφισβητούµε την δυνατότητα τυπικής ικανοποιήσεως του κριτηρίου, δεδοµένου ότι η δηµοσιονοµική κατάσταση επιτρέπει οριακή επέµβαση στον πληθωρισµό, θεωρούµε ως την πλέον πιθανή εξέλιξη οι σχετικές αποφάσεις να ληφθούν µε ουσιαστικά κριτήρια. Έχει ήδη ευρύτερα συνειδητοποιηθεί, ότι η νοµισµατική σταθερότητα δεν µπορεί να γίνεται συνάρτηση της σταθεροποιητικής επιδόσεως κάποιων χωρών, χωρίς ρητή αναφορά σε κάποιο ύψος πληθωρισµού, που κρίνεται βάσει της διεθνούς εµπειρίας ότι συνιστά νοµισµατική σταθερότητα. Αυτό σε καµιά περίπτωση δεν επιτρέπει εφησυχασµό, ούτε ασφαλώς απεµπόληση της αυξηµένης κοινωνικής ευθύνης των επιχειρήσεων απέναντι σ ένα εθνικό στόχο υψίστης σηµασίας. Οι εξωτερικές συναλλαγές της χώρας, οι οποίες κατά το παρελθόν έτος βελτιώθηκαν σηµαντικώς εξ αιτίας αποκλειστικώς της ασυνήθους αυξήσεως της εισροής τουριστικού συναλλάγµατος, θα εξακολουθήσουν να βελτιώνονται οριακώς κατά το τρέχον έτος. Κατά το προσεχές έτος η βελτίωση θα είναι σηµαντική, λόγω κυρίως ανακάµψεως της τουριστικής δραστηριότητος. Στα δηµοσιονοµικά πράγµατα, παρά την εµφανή βελτίωση της εικόνας τους, µπορεί κανείς να εκφράσει ποικίλες αντιρρήσεις. Η πορεία των δαπανών, που είναι και το κρίσιµο σηµείο, δεν ακολουθεί πορεία αντίστοιχη προς την πορεία των φορολογικών εσόδων. Η ροπή προς δηµόσια κατανάλωση παραµένει υψηλή. Περισσότερον, όµως, ανησυχητική είναι η τάση θεσµοθετήσεως αυξητικής δυναµικής στις δηµόσιες δαπάνες. Ο θεσµός της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως, όπως διαµορφώθηκε, και οι ενδείξεις που υπάρχουν για τάση δηµιουργίας οργανισµών υπό µορφή Α.Ε. προς δήθεν εκσυγχρονισµό και εύρρυθµη λειτουργία του δηµόσιου τοµέα, θα αποδειχθούν κερκόπορτα απ όπου θα εισβάλει ο ακαταµάχητος πορθητής της δηµοσιονοµικής πειθαρχίας. Καθ όσον αφορά στον τουρισµό, αναφέρονται τα ακόλουθα: Το 1998 υπήρξε για τον ελληνικό τουρισµό και τις επιπτώσεις στην πραγµατική οικονοµία και την εισροή συναλλάγµατος ένα εξαιρετικώς καλό έτος. Αν και δεν υπάρχουν ακόµη διαθέσιµα στοιχεία, εκτιµάται ότι το ποσοστό αφίξεων αλλοδαπών τουριστών υπερέβη το 12%, και συµπορεύθηκε µε σχετική βελτίωση των τιµών των ξενοδοχειακών υπηρεσιών. Όπως είναι γνωστό, το ξενοδοχειακό τµήµα του τοµέα του τουρισµού είναι αυτό που πλήττεται καιρίως σε δύσκολες περιόδους, λόγω και του εξαναγκασµού προσφοράς υπηρεσιών σε τιµές 2
ευτελίζουσες τη σχετική δραστηριότητα και σε µεγάλο βαθµό υποβαθµίζουσες την ποιότητα του προσφεροµένου προϊόντος. Πολύ εντυπωσιακή υπήρξε η αύξηση εισροής τουριστικού συναλλάγµατος που ανήλθε σε 5.186 εκατ. $ (επίσηµη καταγραφή) και αντιστοιχεί σε ετήσια ποσοστιαία αύξηση 37,5%. Σηµειωτέον, οι αντίστοιχες αυξήσεις τα έτη 1997 και 1996 ήταν 1,3% και (-)10%. Η αρχικώς διατυπωθείσα πρόβλεψη από το ΙΤΕΠ (Νοέµβριος 1998) για τις τουριστικές εξελίξεις το 1999 ήταν πολύ αισιόδοξες. Η αισιοδοξία αυτή είχε βασισθεί σε στάθµιση οικονοµικών και µη παραγόντων εν αναφορά πάντοτε µε τους ανταγωνιστικούς προορισµούς και οδήγησε στην πρόβλεψη ότι κατά το τρέχον έτος η αύξηση των αφίξεων θα ήταν πιθανότατα µεγαλύτερη του 12%. Οι ενδείξεις είχαν οδηγήσει πολλούς δραστηριοποιούµενους στον κλάδο σε ακόµη πιο αισιόδοξες προβλέψεις. Οι εξελίξεις στα Βαλκάνια έχουν ανατρέψει σε µεγάλο βαθµό τις βάσεις των προβλέψεων. (α) Ο οδικός τουρισµός έχει υποστεί πλήγµα, όπως και ο τουρισµός που είχε πηγή προελεύσεως τις χώρες που εµπλέκονται αµέσως ή αντανακλαστικώς στα συντελούµενα στις χώρες της τέως Γιουγκοσλαβίας. (β) Ο αµερικανικής προελεύσεως τουρισµός έχει, επίσης, υποστεί πλήγµα, γεγονός που αποτυπώνεται βασικώς στην τουριστική δραστηριότητα της περιοχής Πρωτευούσης. Πρόκειται συνολικώς για πλήθος της τάξεως των 500 700.000 επισκεπτών, η απώλεια των οποίων δεν θα είναι περιστασιακή, δεδοµένου ότι θα βραδύνει η αποκατάσταση κατάλληλων συνθηκών για την οδική διέλευση από την περιοχή των πολεµικών επιχειρήσεων. Από το άλλο µέρος, η ηρεµία και ασφάλεια που παρέχει η χώρα για τον αλλοδαπό τουρίστα πιθανότατα δεν θα επηρεάσει τις αποφάσεις των υποψηφίων τουριστών της Ν. Ελλάδος, περιλαµβανοµένων των Ιονίων Νήσων. Υπάρχει, µάλιστα, πιθανότητα κάποιο ποσοστό που είχε αρχικώς προορισµό την Β. Ελλάδα να στραφεί προς άλλους ελληνικούς προορισµούς. Οι ανωτέρω σκέψεις και οι ενδείξεις από τις αφίξεις µέχρι και τον Μάιο, οδηγούν στην εκτίµηση, ότι οι αφίξεις αλλοδαπών τουριστών θα αυξηθεί πιθανώς κατά 5-7% περίπου, κατά µέσο όρο για όλη την χώρα, αλλά µε έντονη διαφοροποίηση µεταξύ των διαφόρων προορισµών. Οι προορισµοί Β. Ελλάδα και περιοχή Πρωτευούσης θα διατηρηθούν κατά πάσαν πιθανότητα στα ίδια µε τα περυσινά επίπεδα ή και µε µικρή µείωση, ενώ η Ν. Ελλάδα θα απολαύσει και κατά το τρέχον έτος πολύ υψηλούς ρυθµούς ανόδου, που σε ορισµένες περιοχές ενδέχεται να υπερβεί και το 15%. Πάντως, ως πιθανότερη εξέλιξη θεωρούµε µια αύξηση των αφίξεων πολύ κοντά στο 7%. Η εκτίµηση αυτή στηρίζεται στην παραδοχή ότι θα απολεσθούν οδικές αφίξεις 3
της τάξεως των 500-700.000 και θα συντελεσθεί κάποια µετατόπιση της ζητήσεως από Βορρά προς Νότο. 2. Ο Τουριστικός Τοµέας στην Ελληνική Οικονοµία Πρόσφατες έρευνες του ΙΤΕΠ, αλλά και ιεθνών Οργανισµών Μελετών θεµάτων του Τουρισµού (WTTC, WEFA) αποκαλύπτουν ότι το µέγεθος της τουριστικής οικονοµίας είναι πολύ µεγαλύτερο παρ όσον γενικώς πιστεύεται. Τούτο θέτει σοβαρά ζητήµατα προς αντιµετώπιση τόσο στο πεδίο της εκπροσωπήσεως των κλάδων παραγωγής και του ρόλου τους στους επίσηµους διαλόγους για θέµατα που αφορούν την οικονοµία και την κοινωνία όσο και στις αναπτυξιακές προτεραιότητες που αποτυπώνονται εκάστοτε στο πλέγµα των µέτρων οικονοµικής πολιτικής. υστυχώς, στη χώρας µας, όπως και σε πολλές άλλες χώρες, η επί δεκαετίες ασκηθείσα πολιτική οικονοµικής αναπτύξεως ήταν διαποτισµένη από παρωχηµένες περί εκβιοµηχανίσεως αντιλήψεις αντιλήψεις, οι οποίες δεν είχαν καλές σχέσεις µε την οικονοµική λογική. Πρόκειται για ένα είδος βιοµηχανικού φετιχισµού, ο οποίος αντανακλά µια αντίληψη (ίσως δε και ιδεολογική προκατάληψη) περί ιδιοτήτων αναπτύξεως της βιοµηχανίας, που κατά µαγικό τρόπο εξασφαλίζουν τις προϋποθέσεις για τη γενική οικονοµική ανάπτυξη. Οι πρώτες εκτιµήσεις του ΙΤΕΠ, αλλά και οι πρώτες εκτιµήσεις των δορυφορικών λογαριασµών, δίνουν µέγεθος της τουριστικής οικονοµίας για την Ελλάδα της τάξεως του 18-20%, ενώ για ορισµένες χώρες, όπως είναι η Ισπανία, το ποσοστό είναι αρκετά υψηλότερο του 20%. Για ορισµένες, σχετικά µικρές περιοχές και νησιά, που τελούν υπό διάφορα καθεστώτα αυτονοµίας, τα ποσοστά φθάνουν µέχρι και 60%. Σηµειώνεται ότι οι 20 χώρες µε τα υψηλότερα ποσοστά τουριστικής οικονοµίας δίνουν αστάθµητο µέσο όρο ίσο µε 17% για το τουριστικό εισόδηµα και 16,6% για την απασχόληση. Για την Ελλάδα, το ΙΤΕΠ εκτιµά ότι η απασχόληση στην τουριστική οικονοµία είναι της τάξεως των 700.000 ατόµων, το δε αποκτώµενο συνάλλαγµα της τάξεως των 8-9 δισ. δολαρίων. Το θεµελιώδες συµπέρασµα της µελέτης από κοινωνική άποψη είναι ότι η ανάπτυξη του τουριστικού τοµέα αποτελεί τη µόνη εφικτή διέξοδο στο σοβαρό ζήτηµα της ανεργίας. Με σχετικώς συντηρητική εκτίµηση των αναπτυξιακών δυνατοτήτων του τουριστικού τοµέα η αύξηση της απασχολήσεως µπορεί να φθάσει τα 50.000 άτοµα σε ετήσια βάση, παρέχοντας θέσεις απασχολήσεως στη µεγάλη κατηγορία ανέργων γυναίκες και νέοι δεδοµένων και των µικρών απαιτήσεων σε τεχνολογικές γνώσεις. Πρέπει να γίνει ευρύτερα αντιληπτό ότι ο τουρισµός έχει πάρει οριστικά τη σκυτάλη ως πρωταγωνιστής στην αναπτυξιακή διαδικασία. Αυτό επιτάσσει ριζική αλλαγή πορείας για την οικονοµική πολιτική. Οι κρατικώς κατανεµόµενοι πόροι, η γενικότερη φροντίδα της πολιτείας 4
για τα οικονοµικά δρώµενα, αλλά και ορισµένες θεσµικές δοµές, πρέπει να προσαρµοσθούν στις ανάγκες της κοινωνίας που πηγάζουν από τη δεσπόζουσα θέση του τουρισµού στην οικονοµία. 3. Κατηγοριοποίηση των Ξενοδοχειακών Καταλυµάτων της Ελλάδας µε Βάση τα Αστέρια 3.1. Η Αναγκαιότητα Νέας Κατάταξης Ύστερα από τις άκαρπες προσπάθειες του Παγκόσµιου Οργανισµού Τυποποίησης (ISO) να καθιερώσει διεθνή πρότυπα κατάταξης των ξενοδοχειακών µονάδων και τις ατελέσφορες συζητήσεις επί µία 20ετία του ΕΟΤ µε τους εµπλεκόµενους φορείς, επανήλθε στο προσκήνιο η υπόθεση της κατάταξης των ξενοδοχειακών καταλυµάτων της χώρας µας µε βάση τα αστέρια. Η αντικειµενική κατάταξη των ξενοδοχείων σύµφωνα µε τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά θα συµβάλει στην προστασία του καταναλωτή τουριστικών υπηρεσιών και στην εξασφάλιση συνθηκών υγιούς ανταγωνισµού. Το εγχείρηµα αυτό προσκρούει σε σηµαντικές δυσχέρειες, αφού κάθε κατάλυµα διαθέτει µοναδικά χαρακτηριστικά, που προσδιορίζονται από τη θέση του, τις κτιριακές εγκαταστάσεις του, την ποιότητα της κατασκευής και το επίπεδο των παρεχοµένων υπηρεσιών και τα οποία αποτιµώνται πολύ διαφορετικά από περιοχή σε περιοχή. Η πρόσφατη ενέργεια του ΕΟΤ να αναθέσει στην εταιρεία Howarth τη µελέτη για την κατάταξη των ξενοδοχείων µε βάση την κλίµακα 5 αστέρων κρίνεται θετική από τους ενδιαφερόµενους φορείς, µε την προϋπόθεση ότι η εφαρµογή του νέου συστήµατος κατάταξης δεν θα υποσκάψει την ανταγωνιστικότητα των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων της χώρας µας. Ένα τέτοιο ενδεχόµενο δεν πρέπει να θεωρείται απίθανο, αφού από την πλειοψηφία των ξενοδοχειακών καταλυµάτων της χώρας πρέπει να αναληφθούν σηµαντικές επενδύσεις εκσυγχρονισµού και να παρέχονται νέες υπηρεσίες που αυξάνουν τις λειτουργικές δαπάνες της µονάδας. Το 90% των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων που λειτουργούν νόµιµα στη χώρα µας διαθέτουν λιγότερες από 100 κλίνες, ελάχιστες διαθέτουν τα ίδια κεφάλαια για τον εκσυγχρονισµό τους, πολλές είναι υπερχρεωµένες στις τράπεζες και τα κεφάλαια που διατίθενται για επενδύσεις εκσυγχρονισµού µέσα από τον αναπτυξιακό νόµο είναι ανεπαρκή. Από την άλλη πλευρά, είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο έντονος διεθνής ανταγωνισµός που υφίσταται το παραδοσιακό µεσογειακό προϊόν των παραθεριστικών καταλυµάτων δεν επιτρέπει την µετακύληση του επιπλέον κόστους λειτουργίας στον τελικό καταναλωτή. 5
3.2. Βασικές Αρχές του Προταθέντος Συστήµατος Οι αρχές πάνω στις οποίες στηρίχτηκε το σχέδιο της Howarth, είναι οι ακόλουθες: α) Επιχειρήθηκε η καταγραφή του συνόλου των υπηρεσιών που είναι γνωστές µέχρι σήµερα και θα µπορούσε να παρέχει στους πελάτες του ένα ιδανικό ξενοδοχείο. β) Ποσοτικοποιήθηκε το ειδικό βάρος της κάθε υπηρεσίας, ανάλογα µε την εισφορά που εικάζεται ότι έχει στην ποιοτική υπόσταση της ξενοδοχειακής µονάδας. γ) Για να απλοποιηθεί η διαδικασία κατάταξης, σε κάθε υπηρεσία που παρέχεται από µια συγκεκριµένη µονάδα, αντιστοιχεί ένας δεδοµένος αριθµός βαθµών, ανεξάρτητα από την ποιοτική στάθµη της ίδιας της υπηρεσίας. δ) Για κάθε αριθµό αστεριών, τίθεται ένα ελάχιστο «κατώφλι» συνολικής βαθµολογίας. Το όριο αυτό εκτιµήθηκε µε βάση τις στοιχειώδεις υπηρεσίες, που, κατά την γνώµη της Howarth, πρέπει να παρέχει κάθε ξενοδοχείο συγκεκριµένης κατηγορίας. ε) εν υπάρχουν υπηρεσίες που πρέπει να παρέχονται υποχρεωτικά πέρα απ αυτές που προβλέπει η κείµενη νοµοθεσία. Η µόνη υποχρέωση της µονάδας είναι να καλύπτει το ελάχιστο όριο βαθµολογίας που προβλέπεται για τον επιθυµητό αριθµό αστεριών. 3.3. Αξιολόγηση του Προτεινοµένου Συστήµατος - Συµπεράσµατα Παρόλο που το σχέδιο για την κατάταξη των ξενοδοχείων γίνεται, καταρχάς, αποδεκτό ως βάση συζήτησης από τους ενδιαφερόµενους φορείς, εντούτοις, από την εφαρµογή του ανακύπτει σωρεία προβληµάτων, τα σηµαντικότερα από τα οποία µπορούν να συνοψισθούν στα εξής: - Το δικαίωµα στις πολλαπλές επενδυτικές επιλογές είναι πολύ πιθανό να ενθαρρύνει µεγάλο αριθµό µικροµεσαίων ξενοδοχειακών επιχειρήσεων να υιοθετήσουν την παροχή υπηρεσιών που δεν απαιτούν υψηλά κεφάλαια αρχικής επένδυσης, όπως για παράδειγµα πρόσληψη πρόσθετου προσωπικού. Κάτι τέτοιο θα διαβρώσει την ανταγωνιστικότητα του ελληνικού τουρισµού και θα οδηγήσει σε αντιπαραθέσεις µεταξύ ξενοδόχων και συνδικαλιστικών οργάνων των εργαζοµένων, που θεωρούν ως δεδοµένη πλέον τη σύνθεση και τον αριθµό του προσωπικού, αφού θα συνδέεται µε τον αριθµό των αστεριών της µονάδας. - Το προτεινόµενο σύστηµα κατάταξης είναι προσαρµοσµένο στο πρότυπο του µαζικού τουρισµού και δεν λαµβάνει υπόψη του τις µελλοντικές ανακατατάξεις στο χώρο της τουριστικής βιοµηχανίας. - εν επιβραβεύει αντίθετα τιµωρεί την υιοθέτηση ευέλικτων µορφών απασχόλησης και δεν προάγει την απασχόληση εξειδικευµένου προσωπικού µε σύµβαση έργου. 6
- Προβλέπει την αυτόµατη και άκαµπτη υιοθέτηση των προδιαγραφών που θεσπίστηκαν µε το ΦΕΚ 557 Β του 1987. - Μια ξενοδοχειακή µονάδα χάνει όλους τους βαθµούς, που αντιστοιχούν σε µια υπηρεσία, όταν ικανοποιεί µερικώς κάποιο από τα κριτήρια, πράγµα που θεωρείται άδικο και δεν λαµβάνει υπόψη την διαφορετικότητα και την ποικιλία στις προτιµήσεις των καταναλωτών. - εν λαµβάνονται υπόψη η θέση και τα αρχιτεκτονικά στοιχεία της ξενοδοχειακής µονάδας. - Το βασικότερο µειονέκτηµα του νέου συστήµατος είναι ότι δεν λαµβάνεται πουθενά υπόψη η ποιοτική στάθµη των ιδίων των υπηρεσιών, ενώ θα έπρεπε να προβλέπει ελάχιστες προδιαγραφές και ποιοτικές διαβαθµίσεις για κάθε παρεχόµενη υπηρεσία ανά κατηγορία ξενοδοχείου. Για να θεωρηθεί επιτυχηµένο το νέο σύστηµα κατάταξης, πρέπει να αποτελέσει εφαλτήριο για τον εκσυγχρονισµό της πλειονότητας του υφισταµένου ξενοδοχειακού δυναµικού της χώρας. Για το λόγο αυτό, η εφαρµογή του πρέπει να συνδυαστεί µε ισχυρά κίνητρα εκσυγχρονισµού και µε µέτρα που θα περιορίσουν στο ελάχιστο φαινόµενα «βαθµοθηρίας», τα οποία θα αυξήσουν υπέρµετρα το λειτουργικό κόστος των µονάδων και θα υποσκάψουν την ανταγωνιστικότητα του ελληνικού τουρισµού στο µέλλον. Με την ευκαιρία των Ολυµπιακών Αγώνων του 2004 και τη δυνατότητα που παρέχουν οι χρηµατοδοτικοί πόροι του Γ ΚΠΣ, ο κλάδος ζητά να αυξηθεί η επιδότηση των επενδύσεων εκσυγχρονισµού σε ποσοστό 40%, ώστε το σύνολο των ξενοδοχειακών µονάδων της χώρας να µπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της νέας χιλιετίας. 4. Ολυµπιακοί Αγώνες 2004: Μια Εκτίµηση της Αναγκαίας Πρόσθετης Ξενοδοχειακής Υποδοµής Οι Ολυµπιακοί Αγώνες είναι το µεγαλύτερο αθλητικό γεγονός στον κόσµο και από τουριστικής πλευράς αποτελεί πρόκληση για τη χώρα υποδοχής. Η εµπειρία των πόλεων που οργάνωσαν Ολυµπιάδες στο παρελθόν έχει δείξει ότι οι Αγώνες δίνουν µία ώθηση στις αφίξεις αλλοδαπών τουριστών, τόσο κατά το χρόνο τέλεσης τους, όσο και για µία σχετικώς µακρά χρονική περίοδο πριν και, ιδίως, µετά τους Αγώνες. Τα οφέλη για την οικονοµία και το διεθνές κύρος της περιοχής είναι ευδιάκριτα, µε την προϋπόθεση ότι η αυξηµένη τουριστική κίνηση αξιοποιείται µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο µέσα από ένα καλά οργανωµένο διαχειριστικό σχέδιο. Η ανάληψη των Ολυµπιακών Αγώνων από την Αθήνα το 2004 θα έχει σηµαντικές επιπτώσεις στο σύνολο της οικονοµικής δραστηριότητας αφού θα επιταχυνθεί ο ρυθµός αύξησης 7
του ΑΕΠ, θα δηµιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και θα προβληθεί η χώρα µας σε όλο τον κόσµο. Εκτιµάται ότι οι Ολυµπιακοί Αγώνες θα προσθέσουν 0,8% στον ετήσιο ρυθµό αύξησης του ΑΕΠ από το 1998 έως το 2011 και θα αυξήσουν την απασχόληση κατά 32.000 άτοµα ετησίως. Στην αύξηση της οικονοµικής δραστηριότητας θα συµβάλουν οι επενδύσεις στις κατασκευές των αθλητικών έργων, που ανέρχονται σε 217 δισ. δρχ. σε τιµές 1999, καθώς και οι επενδύσεις, που σχετίζονται έµµεσα µε τους αγώνες και διευκολύνουν την απρόσκοπτη διεξαγωγή τους. Επίσης, προς την ίδια κατεύθυνση συµβάλουν οι δαπάνες για την οργάνωση των αγώνων το διάστηµα 1998-2004, οι οποίες, σύµφωνα µε τον προϋπολογισµό των Ολυµπιακών Αγώνων, θα ανέλθουν στα 380 δισ. δρχ. Τέλος, τη σηµαντικότερη συµβολή στην αύξηση της οικονοµικής δραστηριότητας θα έχουν οι χρηµατικές εισροές από τους επιπλέον τουρίστες που θα επισκεφθούν τη χώρα µας λόγω των αγώνων, οι οποίες εκτιµάται ότι θα ανέλθουν σε 2,3 τρισ. δρχ. για την περίοδο 1998-2011 ή κατά µέσο όρο σε 161 δισ. δρχ. ετησίως, σε τιµές 1999. Η επιπλέον αύξηση των αφίξεων αλλοδαπών τουριστών λόγω των αγώνων εκτιµάται ότι µπορεί να ικανοποιηθεί από τη φυσιολογική αύξηση της προσφοράς καταλυµάτων, χωρίς να απαιτείται ιδιαίτερη ενίσχυση της προσφοράς. Εκείνο που θα χρειασθεί λόγω των αγώνων είναι η αναβάθµιση των ήδη υπαρχόντων καταλυµάτων. Προβλέπεται ότι οι Ολυµπιακοί Αγώνες θα προκαλέσουν επιπλέον αύξηση των αλλοδαπών ύψους 440 χιλ. ετησίως για την περίοδο 1998-2011 ή 6 εκατ. για όλη την περίοδο. Η ζήτηση αιχµής, δηλ. τον Αύγουστο του 2004, για την περιοχή της Αττικής εκτιµάται ότι θα ανέλθει σε 1,9 εκατ. διανυκτερεύσεις τις 17 ηµέρες των αγώνων. Τα ξενοδοχειακά καταλύµατα της ευρύτερης περιοχής της Αττικής, µαζί µε τα προσωρινά καταλύµατα, όπως κατασκηνώσεις, φοιτητικές εστίες, κρουαζιερόπλοια, διαµερίσµατα και σπίτια ιδιωτών, ανεβάζουν τον αριθµό των προσφεροµένων διανυκτερεύσεων σε 2,6 εκατ., υπερκαλύπτοντας τη ζήτηση. Ως προς τη µακροχρόνια αύξηση της ζήτησης καταλυµάτων προβλέπεται ότι στο τέλος του2011 η προσφορά κλινών στην Αττική θα ανέρχεται στις 100 χιλ., ενώ η ζήτηση θα κυµαίνεται στα ίδια περίπου επίπεδα, περίπου 103 χιλ. Για το σύνολο της χώρας, οι ανάγκες σε κλίνες θα ανέρχονται σε 858 χιλ., ενώ οι διαθέσιµες κλίνες σε 834 χιλ. Κατά τη διάρκεια των αγώνων, πάντως, το σηµαντικότερο είναι να υπάρξει σωστός συντονισµός των εµπλεκοµένων φορέων, ώστε να αποφευχθούν, κατά το δυνατόν, προβλήµατα στη φιλοξενία των αλλοδαπών τουριστών. Τέλος, είναι γεγονός αναµφισβήτητο ότι η διοργάνωση αθλητικών γεγονότων, όπως οι Ολυµπιακοί Αγώνες, δεν έχουν µόνο οικονοµικά οφέλη. Με την ευκαιρία τέτοιων διοργανώσεων επιτυγχάνονται εθνικοί και πολιτιστικοί σκοποί µε παγκόσµια εµβέλεια, µε 8
ιδιαίτερα θετικές επιπτώσεις στις διοργανώτριες χώρες, οι οποίες, όµως, είναι πολύ δύσκολο να ποσοτικοποιηθούν. 5. Οι ορυφορικοί Λογαριασµοί για τον Τουρισµό Ένα Νέο Εργαλείο για την Μέτρηση της Οικονοµικής Συνεισφοράς του Τουρισµού Το µέγεθος του τοµέα του τουρισµού έχει πλέον υπερβεί κατά πολύ το µέγεθος του κλάδου της µεταποίησης τόσο ως προς την προστιθέµενη αξία όσο και προς την απασχόληση εργατικού δυναµικού και επιπλέον διαθέτει διαρκές συγκριτικό πλεονέκτηµα στη διεθνή αγορά λόγω των µοναδικών στοιχείων τουριστικής αξίας, που τον χαρακτηρίζουν. Καθίσταται επιτακτική η ανάγκη για τη δηµιουργία κατάλληλων εργαλείων και τεχνικής υποδοµής για τη µελέτη της σχετικής του σπουδαιότητας στην ελληνική οικονοµία. Την ανάγκη αυτή έχουν επισηµάνει και διεθνείς οργανισµοί, όπως ο OECD και ο WTO, και προχώρησαν στην ανάπτυξη και κατάρτιση ενός συµπληρωµατικού συστήµατος οικονοµικών και δορυφορικών λογαριασµών για τον τουρισµό, ώστε να παρέχεται η δυνατότητα ακριβέστερης και πιο αξιόπιστης µέτρησης της οικονοµικής συνεισφοράς του τουρισµού. Μέσα στο κεντρικό Σύστηµα Εθνικών Λογαριασµών, ο «Τουρισµός» αποτελείται από ένα σύµπλεγµα βιοµηχανιών (κλάδων) µε σύνθετη λειτουργία, χωρίς να µπορεί να προσδιοριστεί ως µια ξεχωριστή και µόνη δραστηριότητα. Η µέτρηση της τουριστικής δαπάνης προσκρούει σε µεγάλες δυσχέρειες, αφού το χαρακτηριστικό γνώρισµα για τον τουρισµό, σε αντίθεση µε τη βιοµηχανία, δεν είναι τα προϊόντα αλλά ο αγοραστής. εν υπάρχει διάκριση της παραγωγής σε προϊόντα που παράγονται µόνο για τους τουρίστες και σε προϊόντα που παράγονται για µη τουρίστες. Οι ορυφορικοί Λογαριασµοί Τουρισµού (Tourism Satellite Accounts TSA) αποτελούν ένα ολοκληρωµένο σύστηµα, µε βάση το οποίο µπορεί να γίνει ο προσδιορισµός της συνεισφοράς του τουρισµού στην οικονοµική ανάπτυξη της χώρας. Έτσι, λοιπόν, οι ορυφορικοί Λογαριασµοί Τουρισµού µας επιτρέπουν να απαντήσουµε σε ερωτήµατα όπως: Πόσο σηµαντική είναι η ζήτηση του τουρισµού για τα παραγόµενα προϊόντα µιας χώρας και ποια είναι τα κύρια προϊόντα που αγοράζονται από επισκέπτες. Ποιες βιοµηχανίες επωφελούνται από τον τουρισµό. Πόση προστιθέµενη αξία άµεσα και έµµεσα δηµιουργείται από την ικανοποίηση της ζήτησης του τουρισµού. Πόσο πολύ εξαρτάται η απασχόληση από τον τουρισµό. Πόσους φόρους συγκεντρώνει η Κυβέρνηση από τον τουρισµό. Πόσο σηµαντικός είναι ο τουρισµός σε µια συγκεκριµένη χώρα. 9
Με την ανάπτυξη των ορυφορικών Λογαριασµών Τουρισµού αποσαφηνίζονται οι έννοιες «τουρισµός» και «τουρίστας» και, επίσης, διευκρινίζεται ότι ως στατιστική µονάδα πρέπει να διακρίνουµε χωριστά το συναλλασσόµενο και τις συναλλαγές. Ακολούθως, προσδιορίζεται τι πρέπει να περιλαµβάνουν και τι όχι οι στατιστικές τουρισµού. Γίνεται ταξινόµηση των τουριστών µε βάση το κριτήριο προορισµού των µόνιµων και µη µόνιµων κατοίκων, καθορίζονται τα βασικά στοιχεία των στατιστικών τουρισµού και διακρίνεται η δαπάνη των τουριστών στις συνήθεις δαπάνες τουριστών και στις ειδικές δαπάνες τουριστών. Ωστόσο, η κατάρτιση ενός πληροφοριακού συστήµατος που περιλαµβάνει το σύνολο των στατιστικών στοιχείων και πληροφοριών που αναφέρονται στις επιµέρους δραστηριότητες για τον τοµέα τουρισµού απαιτεί σωστή οργάνωση και χρήση της χρήσιµης πληροφορίας, όπου η παραγωγή και η διάθεση αυτής πρέπει να είναι έγκαιρη, έγκυρη, αναλυτική και εύκολα προσπελάσιµη, εξασφαλίζοντας κατάλληλα πρωτογενή στατιστικά δεδοµένα. Οι ορυφορικοί Λογαριασµοί Τουρισµού (TSA), σε συνδυασµό µε τις τεχνικές εισροών εκροών, αποτελούν ένα εργαλείο πολυ-πληροφοριακού συστήµατος, το οποίο συλλέγει, τακτοποιεί και αλληλοσυσχετίζει στατιστικές, περιγράφοντας όλα τα σηµαντικά στατιστικά δεδοµένα προσφοράς και χρήσεων. Με τη βοήθεια των λογαριασµών αυτών θα µπορεί να καταγραφεί µε µεγαλύτερη ακρίβεια και αξιοπιστία το µέγεθος και η συµβολή του τουριστικού τοµέα και θα διευκολύνεται η χάραξη καταλληλότερης και αποτελεσµατικότερης τουριστικής πολιτικής από την κυβέρνηση και τους ενδιαφερόµενους φορείς. 10