Τ.Ε.Ι. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΟΣΤΟΥΣ. Διδάσκων Καθηγητής: Πέππας Γεώργιος

1 Τ.Ε.Ι. ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΟΣΤΟΥΣ Διδάσκων Καθηγητής: Πέππας Γεώργιος

2 Στόχοι Μαθήματος Εξοικείωση με τις κοστολογικές έννοιες και όρους και τον χειρισμό τους για τον υπολογισμό του κόστους παραγωγής στο πλαίσιο κυρίως βιομηχανικών επιχειρήσεων. Κατανόηση των χαρακτηριστικών της κοστολόγησης εξατομικευμένης παραγωγής και της κοστολόγησης συνεχούς παραγωγής Εξοικείωση με τον τρόπο οργάνωσης των κοστολογικών συστημάτων των επιχειρήσεων για τη συγκέντρωση κόστους και τη συσχέτισή του με τα προϊόντα Γνώση του τρόπου λειτουργίας της ομάδας 9 του Ε.Γ.Λ.Σ. Θεματικές ενότητες Εισαγωγή στη Κοστολόγηση Βασικές έννοιες κόστους και κοστολόγησης Πρωτογενή στοιχεία κοστολόγησης Παραδοσιακοί μέθοδοι κοστολόγησης Εξατομικευμένη Κοστολόγηση Κοστολόγηση συνεχούς παραγωγής Συμπαράγωγα και υποπαράγωγα Αρχές επιμερισμού και επανεπιμερισμού του κόστους Βασικές έννοιες: Οριακoύ κόστος Σημείου εξίσωσης συνολικών εσόδων και εξόδων Πρότυπου κόστους Εισαγωγή στην λογιστική κόστους Έννοια της λογιστικής Είναι μέσο παροχής οικονομικών πληροφοριών προς διάφορες ομάδες ενδιαφερομένων για την πορεία μιας επιχείρησης που στόχο έχει τη διευκόλυνση της λήψης οικονομικών αποφάσεων Λογιστικοί κλάδοι Χρηματοοικονομική Λογιστική Φορολογική Λογιστική Ελεγκτική Λογιστική Δημόσιου Τομέα Διεθνής Λογιστική Διοικητική Λογιστική Κοστολόγηση Χρηματοοικονομική Λογιστική Δραστηριότητες συλλογή κατάταξη καταγραφή

3 εμφάνιση Εργαλεία πληροφόρησης Δημοσιευμένες οικονομικές καταστάσεις Ενδιαφερόμενοι Τρίτοι Κράτος Μέτοχοι Διοικητική Λογιστική Δραστηριότητες συλλογή κατάταξη καταγραφή εμφάνιση Εργαλεία πληροφόρησης Εσωτερικές πληροφοριακές καταστάσεις (MIS) Ενδιαφερόμενοι Στελέχη της οικονομικής μονάδας Τομείς δραστηριοποίησης Κοστολόγηση Προγραμματισμός Έλεγχος Λήψη αποφάσεων Χρηματοοικονομική Λογιστική Διοικητική Λογιστική Αποδέκτες Κυρίως εκτός της επιχείρησης Εντός της επιχείρησης Αρχές και Πρότυπα Γενικά παραδεκτές λογιστικές αρχές Ευελιξία - ανάλογα με το στόχο Έμφαση Στο σύνολο της επιχείρησης Στα τμήματα και τις διαδικασίες της επιχείρησης Συχνότητα αναφορών Σε τακτικά χρονικά διαστήματα Ανάλογα με τις ανάγκες της επιχείρησης Υποχρεωτικότητα εφαρμογής Υποχρεωτική Προαιρετική Σχέση με άλλες επιστήμες Ορίζοντας Κυρίως με το εμπορικό και το φορολογικό δίκαιο Έμφαση στα ιστορικά - απολογιστικά στοιχεία Σημαντική ποικιλία (π.χ. χρηματοοικονομικά, επιχειρησιακή έρευνα, στατιστική κτλ.) Έμφαση στα μελλοντικά προϋπολογιστικά στοιχεία Σκοποί της Κοστολόγησης Κοστολόγηση προϊόντων και υπηρεσιών Τιμολόγηση Κοστολόγηση τμημάτων της επιχείρησης Αξιολόγηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων

4 Κοστολόγηση λειτουργιών της επιχείρησης Μήπως θα ήταν καλύτερα να αγοράζω από τρίτους? Μήπως αφορά μόνο τους κερδοσκοπικούς οργανισμούς? Δημόσιο (π.χ. Νοσοκομεία, Πανεπιστήμια) Υποστήριξη του προγραμματισμού και του ελέγχου και της λήψης αποφάσεων Κόστος και Έξοδο Κόστος είναι η διάθεση ή η επένδυση αγοραστικής δύναμης για την απόκτηση υλικών ή άυλων αγαθών και υπηρεσιών με σκοπό τη χρησιμοποίησή τους για την πραγματοποίηση εσόδων από πωλήσεις Δηλαδή... Έξοδο είναι το κόστος που βαρύνει τα έσοδα της χρήσης (Ελληνικό Γενικό Λογιστικό Σχέδιο) Αγορά παγίου? Όταν το αγοράζω πάει στο Ενεργητικό Η χρησιμοποίησή του (απόσβεση) είναι κόστος Το κόστος αυτό γίνεται έξοδο όταν τα προϊόντα που παρήχθησαν πουλήθηκαν Αγορά υπηρεσιών? Όταν τις αγοράζω αυτόματα τις αναλώνω Η αξία τους είναι κόστος Αυτόματη μετατροπή κόστους σε έξοδο Φορέας Κόστους - Κέντρο Κόστους Ως φορείς κόστους θεωρούνται τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που κοστολογούνται Ως κέντρα κόστους θεωρούνται συνήθως τα τμήματα (λειτουργίες) της επιχείρησης στις οποίες γίνεται συγκέντρωση του κόστους

5 Διάφορες μορφές του κόστους Μεταβλητό και σταθερό κόστος Μεταβλητό κόστος Σταθερό ανά μονάδα προϊόντος, μεταβλητό στο σύνολο Σταθερό κόστος Σταθερό στο σύνολο, μεταβλητό ανά μονάδα

6 Ημιμεταβλητό κόστος Το σταθερό μέρος ενός ημιμεταβλητού κόστους (semi-variable cost) αντιστοιχεί συνήθως στο ελάχιστο τίμημα με το οποίο μπορεί να αποκτηθεί μια υπηρεσία ή ένα αγαθό, έστω και εάν δεν χρησιμοποιηθεί καθόλου. Το μεταβλητό μέρος αντιστοιχεί στη χρήση που γίνεται Διακρίσεις του κόστους Ανάλογα με τη μονάδα μέτρησης: ανά μονάδα (μέσο κόστος) / συνολικό Ανάλογα με την αιτία ύπαρξης: άμεσο / έμμεσο (σε σχέση πάντα με κάποιο φορέα) Ανάλογα με τη συσχέτιση με βάση τις μεταβολές στον όγκο παραγωγής: μεταβλητό, σταθερό, ημιμεταβλητό Ανάλογα με τη χρονικό διάστημα που αφορά: ιστορικό / προϋπολογιστικό Ανάλογα με τις λειτουργίες της επιχείρησης: παραγωγής/ διοίκησης / πωλήσεων Ανάλογα με τη σχετικότητά του για τη λήψη μιας απόφασης σχετικό / μη σχετικό Ανάλογα με την ελεγξιμότητά του ελεγχόμενο και μη ελεγχόμενο Παράδειγμα Μια επιχείρηση παράγει τα δύο προϊόντα Α και Β Μεταβλητό κόστος παραγωγής:

7 Α = 82 και Β = 100 Σταθερό κόστος 500.000 Ζητείται: Κόστος παραγωγής για 10.000 μονάδες Α ή Κόστος παραγωγής για 12.000 μονάδες Β Απάντηση Προϊόν Α Μεταβλητό κόστος: (10.000 x 82) = 820.000 Σταθερό κόστος: 500.000 Συνολικό κόστος παραγωγής: 1.320.000 Προϊόν Β Μεταβλητό κόστος: (12.000 x 100) = 1.200.000 Σταθερό κόστος: 500.000 Συνολικό κόστος παραγωγής: 1.700.000 Και τα δύο μαζί??? 820.000+1.200.000 +500.000 = 2.520.000 Κόστος προϊόντος και περιόδου Ισολογισμός Κατάσταση Αποτελεσμάτων Χρήσης Αγορές πρώτων υλών Απόθεμα πρώτων υλών Έσοδα από πωλήσεις Αποθεματοποιήσιμα κόστη Λοιπά άμεσα κόστη παραγωγής Έμμεσο κόστος παραγωγής Παραγωγή σε Εξέλιξη Απόθεμα ετοίμων προϊόντων Με την πώληση Κόστος πωληθέντων (έξοδο) Μείον Ίσον μικτό αποτέλεσμα Μείον Κόστος προϊόντος Έξοδα πωλήσεων Έξοδα διοίκησης Χρηματοοικονομικά έξοδα Κόστος περιόδου Ίσον λειτουργικό αποτέλεσμα

8 Ανάλυση του συνολικού κόστους μιας βιομηχανικής επιχείρησης Έκθεση κόστους παραγωγής Κόστος παραχθέντων και κόστος πωληθέντων Kόστος Παραγωγής Πρώτες ύλες Άμεση εργασία Ειδικό ή Άμεσο βιομηχανικό κόστος Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα (ΓΒΕ) Έμμεσα υλικά Έμμεση εργασία Λοιπά κόστη παραγωγής Στοιχεία Κόστους Παραγωγής Πρώτες ύλες Είναι όλα τα κύρια υλικά τα οποία ενσωματώνονται στο παραγόμενο προϊόν Αποτελούν τμήμα του άμεσου κόστους διότι επιβαρύνουν απευθείας το παραγόμενο προϊόν Άμεση εργασία Είναι η εργασία την οποία προσφέρουν οι εργαζόμενοι οι οποίοι ασχολούνται άμεσα με την επεξεργασία των πρώτων υλών Άμεσο Βιομηχανικό Κόστος Άμεσο βιομηχανικό κόστος είναι το κόστος το οποίο αφορά αποκλειστικά ένα συγκεκριμένο φορέα κόστους

9 Το ενοίκιο μιας μηχανής που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενός συγκεκριμένου μόνο προϊόντος, Τα έξοδα που αφορούν τη συντήρηση ενός τέτοιου μηχανήματος Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα Γενικά βιομηχανικά έξοδα είναι όλα τα έξοδα που δημιουργούνται από την έναρξη της παραγωγής μέχρι του σημείου όπου τα προϊόντα είναι έτοιμα να μπουν στην αποθήκη των ετοίμων προϊόντων Τα ενοίκια και τα ασφάλιστρα που πληρώνονται για το εργοστάσιο Αποσβέσεις Η έμμεση εργασία Τα διάφορα αναλώσιμα υλικά Παράδειγμα Βιομηχανική επιχείρηση παράγει ένα προϊόν Αναλώσεις υλικών 400.000 (70% ά ύλες) Εργατικά 250.000 (80% άμεση εργασία) Λοιπά ΓΒΕ 150.000 Έξοδα πωλήσεων 380.000 Έξοδα διοίκησης 420.000 Ζητείται: α) Κόστος παραχθέντων, και β) Συνολικό κόστος λειτουργίας επιχείρησης Απάντηση Ερώτημα α Α ύλες: 280.000 (70% x 400.000) Άμεση Ε: 200.000 (80% x 250.000) ΓΒΕ: 320.000 Έμμεσα υλικά 120.000 (30% x 400.000) Έμμεση εργασία 50.000 (20% x 250.000) Λοιπά ΓΒΕ 150.000 (δίνεται) Ερώτημα β Κόστος παραχθέντων 800.000 Έξοδα πωλήσεων: 380.000 Έξοδα διοίκησης: 420.000 Κόστος παραχθέντων 800.000 Κόστος λειτουργίας: 1.600.000

10 Κατηγοριοποιήσεις κόστους παραγωγής Κόστος χρησιμοποιούμενων πρώτων υλών Έναρξη Περιόδου Διάρκεια Περιόδου Αρχικό Απόθεμα πρώτων υλών (1) Εξαγωγές (αναλώσεις στην παραγωγή) (3) Διάρκεια Περιόδου Κόστος χρησιμοποιημένων πρώτων υλών (1) + (2) - (4) = (3) Τέλος Περιόδου Εισαγωγές (Αγορές πρώτων υλών) (2) Τελικό Απόθεμα πρώτων υλών (4)

11 Κόστος παραχθέντων Έναρξη Περιόδου Διάρκεια Περιόδου Αρχικό Απόθεμα Ημικατεργασμένων (1) Έτοιμα Προϊόντα προς αποθήκη ετοίμων (3) Διάρκεια Περιόδου Κόστος παραχθέντων (1) + (2) - (4) = (3) Πρώτες ύλες Τέλος Περιόδου (από αποθήκη πρώτων υλών) Άμεση εργασία Γ.Β.Ε. (2) Τελικό Απόθεμα Ημικατεργασμένων (4) Υπολογισμός κόστους παραχθέντων Αρχικό απόθεμα ημικατεργασμένων + Αναλώσεις πρώτων υλών + Άμεση εργασία + ΓΒΕ - Τελικό απόθεμα ημικατεργασμένων = Κόστος παραχθέντων Κόστος πωληθέντων Έναρξη Περιόδου Διάρκεια Περιόδου Αρχικό Απόθεμα Ετοίμων (1) Εξαγωγές (πωλούμενα προϊόντα) (3) Διάρκεια Περιόδου Κόστος πωληθέντων (1) + (2) - (4) = (3) Τέλος Περιόδου Εισαγωγές (ολοκληρωμένες μονάδες από την παραγωγή) (2) Τελικό Απόθεμα Ετοίμων (4)

12 Υπολογισμός κόστους πωληθέντων Αρχικό απόθεμα προϊόντων + Κόστος παραγωγής - Τελικό απόθεμα προϊόντων = Κόστος πωληθέντων Ροή κίνησης Αποθέματα πρώτων υλών Α.Α Αγορές ΤΑ α υλών Αναλώσεις Αποθέματα ετοίμων Α.Α Εισαγωγές Πωλούμενες μονάδες Κόστος πωληθέντων Λογιστική Kόστους Παραγωγή σε εξέλιξη Α. Α ημι. Α ύλες Α. Εργασία Γ.Β.Ε ΤΑ ημι Έτοιμα προϊόντα Κόστος παραχθέντων ΤΑ ετοίμων 44 Ροή του κόστους Λογιστική Kόστους Πρώτες ύλες Αρχικό απόθεμα Πλέον: Αγορές = Διαθέσιμες πρώτες ύλες για παραγωγή Μείον: Αναλωθείσες πρώτες ύλες = Τελικό απόθεμα Παραγωγή σε Εξέλιξη Αρχικό απόθεμα Πλέον: Πρώτες ύλες Άμεση εργασία Καταλογισμένα ΓΒΕ = Κόστος παραγωγής περιόδου Μείον: Κόστος παραχθέντων = Τελικό απόθεμα Έτοιμα προϊόντα Αρχικό απόθεμα Πλέον: Κόστος παραχθέντων = Κόστος προϊόντων προς πώληση Μείον: Κόστος πωληθέντων = Τελικό απόθεμα 46

13 Κόστος παραγωγής vs. κόστος πωληθέντων (προϊόντα) Το κόστος παραγωγής των μενόντων αποθεματοποιείται και παρουσιάζεται στον Ισολογισμό Το κόστος πωληθέντων είναι έξοδο (το κόστος των προϊόντων που πωλήθηκαν) και εμφανίζεται στην ΚΑΧ Κόστος παραγωγής vs. κόστος πωληθέντων (υπηρεσίες) Οι υπηρεσίες από τη φύση τους δεν αποθεματοποιούνται Το κόστος παροχής των υπηρεσιών (εφόσον παρέχονται αυτόματα με τη δημιουργία τους) είναι έξοδο και εμφανίζεται στην ΚΑΧ Είδη αποθεμάτων Παραγωγική επιχείρηση Αποθέματα πρώτων υλών Αποθέματα ημικατεργασμένων προϊόντων Αποθέματα ετοίμων προϊόντων Εμπορική επιχείρηση Αποθέματα εμπορευμάτων Παραδειγματική Ροή κίνησης Λογιστική Kόστους Κόστος βιομηχανοποίησης Αποθέματα πρώτων υλών Α.Α 18.000 Αγορές 45.000 ΤΑ 9.500 Αναλώσεις 53.500 Αποθέματα ετοίμων Παραγωγή σε εξέλιξη Α. Α 22.500 Α ύλες 53.500 Α. Ε 215.000 Γ.Β.Ε 220.000 ΤΑ 177.000 Έτοιμα προϊόντα 334.000 Α.Α 10.500 330.000 Κόστος Κόστος πωληθέντων παραχθέντων 334.000 ΤΑ 14.500 51

14 Τελικά αποθέματα Πρώτες ύλες ΑΑ + Αγορές Αναλώσεις = Τελικό απόθεμα 18.000 + 45.000-53.500 = 9.500 Ημικατεργασμένα ΑΑ + (ΑΥ+ΑΕ+ΓΒΕ) Κόστος παραχθέντων = Τελικό απόθεμα 22.500 + (53.500+215.000+220.000-334.000) = 177.000 Έτοιμα προϊόντα ΑΑ + Κόστος παραχθέντων Κόστος πωληθέντων = Τελικό απόθεμα 10.500 + 334.000 330.000 = 14.500 Έκθεση κόστους παραγωγής «Βιομηχανική Αρτιότητα Α.Ε» Έκθεση κόστους παραχθέντων προϊόντων Ιανουάριος 2010 Πρώτες ύλες: Αρχικό απόθεμα 18.000 Συν: Αγορές 45.000 Κόστος διαθέσιμων πρώτων υλών: 63.000 Μείον: Τελικό Απόθεμα 9.500 Κόστος χρησιμοποιημένων πρώτων υλών 53.500 Άμεση εργασία 215.000 Γ.Β.Ε. 220.000 Συνολικό κόστος βιομηχανοποίησης 488.500 Ημικατεργασμένα: Αρχικό απόθεμα 22.500 Μείον: Τελικό απόθεμα 177.000 Κόστος Παραχθέντων 334.000 Λογιστική Kόστους Κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης «Βιομηχανική Αρτιότητα Α.Ε» Κατάσταση Αποτελεσμάτων Χρήσης Ιανουάριος 2010 2002 Πωλήσεις 550.000 Κόστος πωληθέντων 330.000 Μικτό κέρδος 220.000 Έξοδα πωλήσεων 80.000 Έξοδα διοίκησης 40.000 120.000 Κέρδη χρήσης προ φόρων 100.000 Αρχικό απόθεμα ετοίμων: 10.500 + Κόστος παραχθέντων: 334.000 Σύνολο διαθέσιμων προϊόντων: 344.500 -Τελικό απόθεμα ετοίμων: 14.500 54

15 Βασικές έννοιες κοστολόγησης Ορισμός της Κοστολόγησης Είναι το σύνολο των συστηματικών εργασιών που αποβλέπουν στο να συγκεντρώσουν, να κατατάξουν, να καταγράψουν και να επιμερίσουν κατάλληλα τις δαπάνες, έτσι ώστε να προσδιοριστεί το κόστος των υπηρεσιών, των διαδικασιών, κτλ. μιας επιχείρησης Συστατικά ενός συστήματος κοστολόγησης Κοστολογικά αντικείμενα - φορείς κόστους Εσωτερικές σχέσεις Σαφείς και αντικειμενικές αρχές κοστολόγησης που ακολουθούνται με συνέπεια Άμεσοι καταλογισμοί - κλείδες μερισμού - υποθέσεις Στοιχεία εισόδου Πρωτογενής συλλογή στοιχείων Σύνδεση με πληροφορικά συστήματα της επιχείρησης Συχνότητα συλλογής στοιχείων και εξαγωγής κοστολογικών πληροφοριών Προϋποθέσεις ενός αποδοτικού συστήματος κοστολόγησης Ένα σύστημα κοστολόγησης είναι αποδοτικό, εάν: Είναι συμβατό με τη δομή της επιχείρησης Ικανοποιεί τις ανάγκες της διοίκησης σε κοστολογικές πληροφορίες: Είναι επαρκώς αναλυτικό - λεπτομερειακό Βασίζεται στην αρχή του κόστους - οφέλους Είναι φιλικό προς αυτούς που το τροφοδοτούν και το χειρίζονται Βασικές αρχές κοστολόγησης Το κόστος πρέπει να σχετίζεται όσο το δυνατόν περισσότερο με τις αιτίες που το δημιουργούν Μια δαπάνη θα πρέπει να καταλογίζεται μόνο αφού έχει συμβεί Εξαίρεση: περιοδική εξομάλυνση του κόστους Καταλογισμός μέσω συντελεστών καταλογισμού και περιοδική τακτοποίηση των αποκλίσεων Όλα τα κόστη ανεξάρτητα από το μέγεθος τους πρέπει να λαμβάνονται υπόψη Το έκτακτο ή μη κανονικό κόστος δεν πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στη κοστολόγηση Ένα παρελθόν κόστος δεν πρέπει να επιβαρύνει ποτέ μία μελλοντική περίοδο Μέθοδοι κοστολόγησης H μέθοδος κοστολόγησης ακολουθεί τη μορφή της παραγωγής διαδικασίας της επιχείρησης. Κοστολόγηση εξατομικευμένης παραγωγής Η επιχείρηση εκτελεί παραγγελίες

16 Κοστολόγηση συνεχούς παραγωγής Η επιχείρηση παράγει ένα τυποποιημένο προϊόν, η παραγωγή του οποίου συνήθως γίνεται σε φάσεις Πρωτογενή στοιχεία κοστολόγησης Πρώτες Ύλες Πρώτες ύλες είναι όλα τα κύρια υλικά τα οποία ενσωματώνονται στο παραγόμενο προϊόν. Αποτελούν τμήμα του άμεσου κόστους διότι επιβαρύνουν απευθείας το παραγόμενο προϊόν. Πρώτες ύλες θεωρούνται: Τα υλικά που αγοράζονται ειδικά για την παραγωγή των προϊόντων της επιχείρησης και τα οποία αποθηκεύονται στην αποθήκη πρώτων υλών για να εξαχθούν από αυτήν όταν πρέπει να χρησιμοποιηθούν. Τα προϊόντα που έχουν ήδη παραχθεί αλλά ξαναχρησιμοποιούνται για την παραγωγή άλλων προϊόντων και τα οποία παραλαμβάνονται από την αποθήκη ετοίμων προϊόντων. Αποτίμηση α υλών Ποια είναι η αξία των πρώτων υλών που αναλώνονται? Διαφορετικές τιμές αγορές Καρτέλα αποθήκης Αίτηση χορήγησης υλικών Παραλαβή Χορήγηση Υπόλοιπο Ημερομηνία Ποσότητες Τιμή μονάδας Αξία ( ) Ποσότητες Τιμή μονάδας Αξία ( ) Ποσότητες Αξία ( ) Παράδειγμα (υλικό Χ) Εισαγωγή: 12/2/02 100 μονάδες, 10/μονάδα Εισαγωγή: 14/2/02 70 μονάδες, 12/μονάδα Εξαγωγή: 15/2/02 80 μονάδες,??? Μέθοδοι αποτίμησης FIFO (First In, First out) Μέθοδος σειράς εξάντλησης των αποθεμάτων Αυτό που μπαίνει πρώτα βγαίνει και πρώτα Οι 80 μονάδες είναι από την εισαγωγή της 12/2, δηλαδή 10 ανά μονάδα. Άρα: = 80 x 10 = 800 Μέσος σταθμικός όρος

17 Σταθμίζονται οι τιμές αγοράς με τις ποσότητες και υπολογίζεται ένας μέσος όρος. Ήτοι: 100 x 10 + 70 x 12 = 10,82 100 + 70 Οι 80 μονάδες είναι: 80 x 10,82 = 865,6 Μέθοδος της τιμής αντικατάστασης Χρησιμοποίηση της τρέχουσας τιμής αγοράς Μέθοδος της πρότυπης τιμής Χρησιμοποίηση μιας προκαθορισμένης τιμής αγοράς και χορηγήσεων Λογιστικές εγγραφές Εισαγωγή υλικών στην αποθήκη: Αποθέματα ή Πρώτες Ύλες Προμηθευτές ή Ταμείο ή Λογ/σμοί πληρωτέοι Χορηγήσεις α υλών: Παραγωγή σε εξέλιξη Αποθέματα ή Πρώτες ύλες Χορηγήσεις λοιπών υλικών: Γενικά Βιομηχανικά έξοδα Αποθέματα Άμεση Εργασία Άμεση εργασία είναι η εργασία την οποία προσφέρουν οι εργαζόμενοι οι οποίοι ασχολούνται άμεσα με την επεξεργασία των πρώτων υλών Φύλλα ανάλυσης χρόνου (Αναφέρεται σε εργαζόμενο) Συμπληρώνεται από τον Εργαζόμενο ή τον προϊστάμενο Ημερήσια ή εβδομαδιαία Κάρτας εργασίας (Αναφέρεται σε εργασία) Μέθοδοι κοστολόγησης H μέθοδος κοστολόγησης ακολουθεί τη μορφή της παραγωγής διαδικασίας της επιχείρησης Κοστολόγηση εξατομικευμένης παραγωγής Η επιχείρηση εκτελεί παραγγελίες

18 Κοστολόγηση συνεχούς παραγωγής Η επιχείρηση παράγει ένα τυποποιημένο προϊόν, η παραγωγή του οποίου συνήθως γίνεται σε φάσεις Κοστολόγηση εξατομικευμένης παραγωγής Χαρακτηριστικά Κόστος ανά μονάδα προϊόντος Συνολικό κόστος παραγγελίας προς αριθμό προϊόντων Φύλλο υπολογισμού κόστους παραγγελίας Πληροφορίες: Α/Α παραγγελίας (έναρξη - λήξη) Πελάτης Ποσότητα παραγγελίας Στοιχεία κόστους: Άμεσα υλικά Άμεση εργασία ΓΒΕ Πρόβλημα!!! Ποια είναι τα ΓΒΕ που σχετίζονται με μια παραγγελία? Διαφορά χρονισμού εξόδων Δεν έχουν έρθει τα παραστατικά Εκτέλεση πολλών παραγγελιών μαζί Έχουν έρθει τα παραστατικά Ακόμα και εάν υπολογίσω τα ΓΒΕ μιας περιόδου πως θα συσχετιστούν με τα προϊόντα? Λύση: Καταλογισμός ΓΒΕ Καταλογισμός ΓΒΕ Συντελεστές καταλογισμού ΓΒΕ = Προϋπολογισμένα ΓΒΕ (για μια περίοδο) / Προϋπολογισμένο μέγεθος βάσης καταλογισμού Η βάση καταλογισμού επιλέγεται από την επιχείρηση π.χ. Ώρες Άμεσης Εργασίας Ώρες λειτουργίας μηχανημάτων

19 Προϋπολογισμός ΓΒΕ Λογιστική Kόστους ΤΜΗΜΑ Α ΤΜΗΜΑ Β ΣΥΝΟΛΟ Μεταβλητές δαπάνες Έμμεσα υλικά 2.500 1.700 4.200 Φωτισμός 12.000 7.000 19.000 Συντήρηση μηχανημάτων 3.450 850 4.300 Σταθερές δαπάνες Ενοίκιο 8.000 12.000 20.000 Ασφάλιστρα 5.400 5.400 10.800 Αποσβέσεις 2.000 5.000 7.000 Σύνολο 33.350 31.950 65.300 Ώρες Άμεσης Εργασίας 2.000 750 2.750 Συντελεστής καταλογισμού /ΩΑΕ 23,75 85 Παράδειγμα Τα παρακάτω στοιχεία αφορούν την εταιρία ΕΠΙΠΛΑ ΑΕ για την περίοδο Ιανουαρίου Μαρτίου 2010 ΓΒΕ 100.000 Παραχθείσες μονάδες 50.000 Κόστος άμεσων υλικών 200.000 Κόστος άμεσης εργασίας 250.000 Ώρες άμεσης εργασίας 150.000 Ώρες λειτουργίας μηχανημάτων 20.000 Ζητείται Να υπολογίσετε το συντελεστή καταλογισμού των Γ.Β.Ε. για την ΕΠΙΠΛΑ ΑΕ χρησιμοποιώντας τις παρακάτω βάσεις: α) Μονάδες παραγωγής, β) Κόστος άμεσων υλικών, γ) Κόστος άμεσης εργασίας, δ) Ώρες άμεσης εργασίας, ε) Ώρες λειτουργίας μηχανημάτων. Ποιο είναι το συνολικό κόστος ενός προϊόντος Α που απαιτεί ΑΥ αξίας 10, ΑΕ αξία 5, 5 ΩΑΕ και 1 ΩΛΜ? Λύση παραδείγματος Α) Μονάδες παραγωγής: 100.000 / 50.000 μονάδες = 2 ανά μονάδα Άρα Α.Υ. 10 Α.Ε. 5 ΓΒΕ (καταλογισμένα) 2 Συνολικό κόστος 17

20 Β) Κόστος πρώτων υλών: 100.000/ 200.000 = 50,0% του κόστους των πρώτων υλών Άρα Α.Υ. 10 Α.Ε. 5 ΓΒΕ (καταλογισμένα) 5 (50% x 10) Συνολικό κόστος 20 Γ) Κόστος άμεσης εργασίας: 100.000 / 250.000 = 40,0% του κόστους άμεσης εργασίας Άρα Α.Υ. 10 Α.Ε. 5 ΓΒΕ (καταλογισμένα) 2 (40% x 5) Συνολικό κόστος 17 Δ) Ώρες άμεσης εργασίας: 100.000 / 150.000 ω.α.ε.= 0,67 ανά ω.α.ε. Άρα Α.Υ. 10 Α.Ε. 5 ΓΒΕ (καταλογισμένα) 3,35 (5 ΩΑΕ x 0,67) Συνολικό κόστος 18,35 Ε) Ώρες λειτουργίας μηχανημάτων: 100.000 / 20.000 ω.λ.μ. = 5,00 ανά ω.λ.μ. Άρα Α.Υ. 10 Α.Ε. 5 ΓΒΕ (καταλογισμένα) 5 (1 ΩΛΜ x 5) Συνολικό κόστος 20 Προϋπολογισμένο Μέγεθος Βάσης Θεωρητική δυναμικότητα Αποτελεί τη μέγιστη δυναμικότητα της διαδικασίας όταν δεν υπάρχουν απώλειες και η διαδικασία χρησιμοποιηθεί πλήρως. Κανονική δυναμικότητα Αποτελεί τη διαφορά μεταξύ της θεωρητικής δυναμικότητας και προγραμματισμένων και αναπόφευκτων διακοπών στη διενέργεια της παραγωγικής διαδικασίας για επανεκκινήσεις μηχανών, κτλ. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα ενός συντελεστής καταλογισμού ΓΒΕ Παραμένει σταθερός για μεγάλες χρονικές περιόδους Επιτρέπει ευκολία στη διαχείριση Αναγκαία η τακτοποίηση των αποκλίσεων περιοδικά

21 Επικαιροποιείται όταν υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις στον τρόπο διαμόρφωσης των ΓΒΕ και τον όγκο της βάσης επιμερισμού Δυνατότητα εφαρμογής τμηματικών συντελεστών καταλογισμού ΓΒΕ ή συνολικού συντελεστή καταλογισμού ΓΒΕ Ξεχωριστός συντελεστής ανά τμήμα Λογιστική Kόστους Προϋπολογισμός ΓΒΕ ΤΜΗΜΑ Α Μεταβλητές δαπάνες Έμμεσα υλικά Φωτισμός Συντήρηση μηχανημάτων Σταθερές δαπάνες Ενοίκιο Ασφάλιστρα Αποσβέσεις Σύνολο Ώρες Άμεσης Εργασίας ΤΜΗΜΑ Β ΣΥΝΟΛΟ 2.500 12.000 3.450 1.700 7.000 850 4.200 19.000 4.300 8.000 5.400 2.000 33.350 2.000 12.000 5.400 5.000 31.950 750 20.000 10.800 7.000 65.300 2.750 Τμήμα Α, Συντελεστής = 33.350 / 2.000 = 16,68 /ΩΑΕ Τμήμα Β, Συντελεστής = 31.950/ 750 = 42,60/ΩΑΕ Συνολικός Συντελεστής = 65.300 / 2.750 = 23,75 /ΩΑΕ 94 Αναλυτικότερα Προϊόν α: 1 ωαε στο Τμήμα Α και 3 ωαε στο Β Προϊόν β: 3 ωαε στο Τμήμα Α και 1 ωαε στο Β Καταλογισμένα ΓΒΕ με βάση το συνολικό συντελεστή α = 4 x 23,75 = 95 β = 4 x23,75 = 95 Προϊόν α: 1 ωαε στο Τμήμα Α και 3 ωαε στο Β Προϊόν β: 3 ωαε στο Τμήμα Α και 1 ωαε στο Β Καταλογισμένα ΓΒΕ με βάση τους τμηματικούς συντελεστές α = 1 x 16,68 + 3 x 42,60 = 16,68 + 127,8 = 144,48 β = 3 x 16,68 + 1 x 42,60 = 50,04 + 42,60 = 92,64 Πλεονεκτήματα συντελεστή καταλογισμού ΓΒΕ Άμεσος υπολογισμός συνολικού κόστους παραγγελίας με την ολοκλήρωσή της Αποφυγή αλλοιώσεων στο κόστος λόγω απότομων βραχυχρόνιων αλλαγών: Στην απασχόληση του προσωπικού Στον όγκο παραγωγής

22 Παράδειγμα Η βιομηχανική επιχείρηση ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Α.Ε παράγει μόνο το προϊόν Α. Τα στοιχεία κόστους που σχετίζονται με το προϊόν Α είναι τα εξής: Πρώτες Ύλες 2,00 / μονάδα προϊόντος Άμεση εργασία 2 ΩΑΕ / μονάδα προϊόντος Ωρομίσθιο 2,50 /ΩΑΕ Προϋπολογισμένα Μηνιαία Σταθερά ΓΒΕ 700,00 Προϋπολογισμένα Μεταβλητά ΓΒΕ ανά μονάδα προϊόντος 1,00 /μονάδα Προϋπολογισμένος μηνιαίος όγκος παραγωγής 200 μονάδες Κατά τη διάρκεια του μήνα Ιανουαρίου παρήγαγε και πούλησε 190 μονάδες του προϊόντος Α. Στο τέλος του μήνα διαπιστώθηκε ότι τα πραγματικά συνολικά ΓΒΕ είχαν ανέλθει σε 850,00. Ζητείται: Να υπολογίσετε το συντελεστή καταλογισμού συνολικών ΓΒΕ. Τα ΓΒΕ καταλογίζονται ανά μονάδα προϊόντος. Να υπολογίσετε το συνολικό κόστος παραγωγής μιας μονάδας προϊόντος. Να υπολογίσετε τα καταλογισμένα ΓΒΕ. (Διαφοροποιούνται από τα πραγματικά?) Λύση παραδείγματος Συντελεστής καταλογισμού = Συνολικό προϋπολογισμένο κόστος / Προϋπολογισμένες μονάδες παραγωγής Ήτοι: 700 / 200 μονάδες + 1/μονάδα = 4,50 /μονάδα Πότε το ξέρω? 1/1 ή 31/1 Συντελεστής καταλογισμού = Συνολικό προϋπολογισμένο κόστος / Προϋπολογισμένες ΩΑΕ ( 700 + 200) / 400 ΩΑΕ = 2,25 /ΩΑΕ Πότε το ξέρω? 1/1 ή 31/1 Κόστος παραγωγής μιας μονάδας προϊόντος Α.Υ. 2 Α.Ε. 5 (2 ΩΑΕ x 2,5/ΩΑΕ) ΓΒΕ (καταλογισμένα) 4,5 (2,25 x 2ΩΑΕ) Συνολικό κόστος 11,50 Κόστος παραχθέντων: 11,50 / μονάδα x 190 = 2.185 Υπερ- ή υποκαταλογισμός Καταλογισμένα ΓΒΕ = Πραγματικές μονάδες x Συντελεστής καταλογισμού = 190 x 4,50 = 855 (Αν) Πραγματικά ΓΒΕ = 850 Τότε: Διαφορά καταλογισμού = 5 (850 855) = υπερκαταλογισμός 5

23 Πότε το ξέρω? 1/1 ή 31/1 Έτσι (αν η διαφορά καταλογισμού απορροφάται από το κόστος πωληθέντων) θα παρατηρηθεί: Διαφορά καταλογισμού = 5 850 855 = 5 (υπερκαταλογισμός) Κόστος παραχθέντων = 11,50 / μονάδα x 190 = 2.185 Κόστος πωληθέντων (προ τακτοποίησης) = 2.185 Κόστος πωληθέντων (μετά τακτοποίησης) = (2.185 5) = 2.180 Κίνηση λογαριασμών ΓΒΕ Βήμα 1: Καταχωρούνται τα διάφορα έξοδα στα λογιστικά βιβλία της επιχείρησης Βήμα 2: Συγκέντρωση των εξόδων στα ΓΒΕ Βήμα 3: Καταλογισμός των ΓΒΕ στην παραγωγή Επισήμανση: Ο λογαριασμός Παραγωγή σε εξέλιξη χρεώνεται βάσει του συντελεστή καταλογισμού ΓΒΕ Σημειώσεις: Ο λογαριασμός Καταλογισμένα ΓΒΕ είναι λογαριασμός αντίθετος του λογαριασμού ΓΒΕ Σε τακτά χρονικά διαστήματα έστω μήνας τακτοποιούνται δηλαδή κλείνουν έστω στον λογαριασμό «κόστος πωληθέντων» Υποκαταλογισμός vs. Υπερκαταλογισμός Στην περίπτωση που: Πραγματικά ΓΒΕ > Καταλογισμένα ΓΒΕ έχουμε υποκαταλογισμό ΓΒΕ Στην περίπτωση που: Πραγματικά ΓΒΕ < Καταλογισμένα ΓΒΕ έχουμε υπερκαταλογισμό ΓΒΕ Τακτοποίηση υπερ (υπο) καταλογισμών Η τακτοποίηση των υπερ (υπο) καταλογισμών γίνεται: Στην παραγωγή σε εξέλιξη Στο κόστος πωληθέντων Στα έτοιμα προϊόντα Η επιλογή του τρόπου τακτοποίησης επηρεάζει το αποτέλεσμα της περιόδου Μέθοδοι τακτοποίησης διαφοράς καταλογισμού Αναλογική μέθοδος (proration method) Αναλογικά με τα υπόλοιπα των λογαριασμών Αναλογικά με τη συμμετοχή των καταλογισμένων ΓΒΕ στα υπόλοιπά τους Τακτοποίηση αποκλειστικά στο κόστος πωληθέντων (write-off to the CGS) Προσαρμογή συντελεστή καταλογισμού (adjusted allocation rate approach Αιτίες αποκλίσεων - υπο(υπερ) καταλογισμών στα ΓΒΕ Απόκλιση τιμών: Οι πραγματικές δαπάνες για ΓΒΕ είναι μεγαλύτερες (μικρότερες) από τις προϋπολογισμένες Απόκλιση δραστηριότητας:

Οι εργαζόμενοι είναι λιγότερο (περισσότερο) αποδοτικοί και κατά συνέπεια επηρεάζουν και τα ΓΒΕ που έχουν σχέση με την εργασία (αύξηση ή μείωση αντίστοιχα) Απόκλιση όγκου: Πραγματοποιείται υψηλότερο (χαμηλότερο) επίπεδο παραγωγής σε σχέση με το προϋπολογισμένο και επομένως δεν έχει γίνει σωστός υπολογισμός του συντελεστή καταλογισμού σταθερών ΓΒΕ ανά μονάδα βάσης επιμερισμού Γ.Β.Ε (έχει υπολογιστεί μεγαλύτερος ή μικρότερος από τον πρέπον, αντίστοιχα). ΤΕΛΟΣ 24