Aρ. Εξερχοµένου: 3/2009 Αθήνα, 5.1.2009 ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΡΑΔΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΔΕΛΤΙΑ ΕΙΔΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ 1. ΑΝΤΕΝΝΑ, της 27.12.2008 και 2. ΣΚΑΪ της 29.12.2008 1. Εισαγωγή 1.1. Με την παρούσα αναφορά προσκοµίζονται ενώπιον του Εθνικού Συµβουλίου Ραδιοτηλεόρασης στοιχεία για την παραβίαση της ραδιοτηλεοπτικής νοµοθεσίας εκ µέρους δύο τηλεοπτικών σταθµών και ζητείται η διερεύνηση της υπόθεσης για την εντεύθεν επιβολή των κατά νόµον κυρώσεων. 1.2. Όπως εκτίθεται αναλυτικότερα κατωτέρω, πρόκειται για µετάδοση ανακριβών πληροφοριών από τα κεντρικά δελτία ειδήσεων των εν λόγω σταθµών και, ως εκ τούτου, παραβίαση της αρχής της ακρίβειας και τεκµηρίωσης κατά την µετάδοση των ειδήσεων. Η συγκεκριµένη µετάδοση ανακριβών γεγονότων ως αληθών έχει επισηµανθεί ήδη από άλλα µέσα ενηµέρωσης, αλλά µέχρι στιγµής δεν έχει ανακοινωθεί ενασχόληση του Συµβουλίου Σας µε την περίπτωση. Γι' αυτό ο υπογράφων, υπό την ιδιότητα του τηλεθεατή (όπως και κάθε κάτοικος της χώρας) των δύο τηλεσταθµών, υποβάλλει ενώπιόν σας την παρούσα αναφορά. 1
2. Ιστορικό 2.1. Στις 27.12.2008 και ώρα 4.32 π.µ., στο ιστολόγιο (blog) http://anything-butnd.blogspot.com/ δηµοσιεύθηκε ένα σατιρικό κείµενο µε θέµα την υποτιθέµενη διεξαγωγή στοιχήµατος για το αν το χριστουγεννιάτικο δέντρο της Αθήνας (πλατεία Συντάγµατος) θα ξαναπυρποληθεί πριν το τέλος των εορτών. Στο κείµενο υπήρχε και παράθεση δήθεν αποσπάσµατος ( screenshot ) της υπαρκτής ιστοσελίδας στοιχηµάτων Betfair.com. Ωστόσο, στην ίδια την ιστοσελίδα betfair.com ουδέποτε αναρτήθηκε βεβαίως τέτοιο στοίχηµα, γεγονός το οποίο οποιοσδήποτε χρήστης του Διαδικτύου θα µπορούσε άµεσα να διαπιστώσει, επισκεπτόµενος τον εν λόγω διαδικτυακό τόπο. 2.2. Ήδη από τις 11.00 π.µ. της ίδιας ηµέρας, σχολιαστές του κειµένου έχουν αναρτήσει κάτω από την δηµοσίευση σχόλια που δηλώνουν ότι το κείµενο αναγνωρίζεται ως σατιρικό και φαρσικό. Μάλιστα, σχολιαστής της 1.54 µ.µ. αναφέρει σκωπτικά ότι σε ένα άλλο blog (το www.troktiko.blogspot.com) αναδηµοσιεύθηκε το κείµενο σαν πραγµατική είδηση, γεγονός που προκάλεσε φυσικά τη χλεύη. 2.3. Το κείµενο, όµως, παρουσιάστηκε ως πραγµατική είδηση από το δελτίο ειδήσεων δύο τηλεοπτικών σταθµών. 2.4. Συγκεκριµένα, την ίδια ηµέρα, 27.12.2008, στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του τηλεοπτικού σταθµού ΑΝΤΕΝΝΑ, ώρα 20.40, το θέµα παρουσιάστηκε ως πραγµατική είδηση, µε αποσιώπηση του προφανώς σατιρικού χαρακτήρα του κειµένου, µολονότι αυτό είχε επισηµανθεί προδήλως στην πηγή. Η αποµαγνητοφώνηση της παρουσίασης του επίµαχου µέρους του δελτίου ειδήσεων είναι η εξής: ΕΚΦΩΝΗΤΗΣ ΕΙΔΗΣΕΩΝ: Γυρίζουµε σελίδα. Η εικόνα, κυρίες και κύριοι, που σχηµάτισαν στην Ευρώπη για τη χώρα µας είναι αποκαρδιωτική. Φαίνεται µάλιστα ότι ιδιαίτερη εντύπωση έχει προκαλέσει η πυρπόληση του χριστουγεννιάτικου δέντρου στην πλατεία Συντάγµατος. Τέτοια εντύπωση που τα πρακτορεία στοιχηµάτων καλά ακούσατε έχουν συµπεριλάβει στο ερωτηµατολόγιό τους το εάν το δέντρο θα ξανακαεί µέσα στις γιορτές. Ο Δηµήτρης Κοταρίδης έχει το ρεπορτάζ γι' αυτό το θέµα. Δηµήτρη; 2
Ο τίτλος στην οθόνη είναι ΠΡΟΚΛΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΙΑΤΙΚΟ ΔΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ, 20.41. Εµφανίζεται σε παράθυρο ένας δηµοσιογράφος. ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Λοιπόν, είναι µια ιστορία, δεν ξέρουµε αν είναι για γέλια ή για κλάµατα, πάντως τα µεγαλύτερα πρακτορεία στοιχηµάτων στο Ίντερνετ στοιχηµατίζουν για το αν τελικά το Χριστουγεννιάτικο δέντρο στην Αθήνα θα καεί µέσα στις γιορτές και πάλι ή όχι. Είναι σαφέστατο πως οι ξένοι προχωρούν σε µια νέα δυσφήµηση της χώρας µας, αυτή η εικόνα έχει περάσει προφανώς στο εξωτερικό... ΕΚΦΩΝΗΤΗΣ ΕΙΔΗΣΕΩΝ: Τους δώσαµε κι εµείς λαβή, όµως, Δηµήτρη. Κακά τα ψέµατα. Με αυτά τα... που έγιναν. ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ακριβώς. Μπορούµε να δούµε και τη σχετική κάρτα λοιπόν. Η οθόνη διαχωρίζεται σε δύο παράθυρα. Στο αριστερό παράθυρο εµφανίζεται το χριστουγεννιάτικο δέντρο να καίγεται, µε τίτλο ΑΠΟΔΟΣΗ 1,24, ενώ στο δεξί παράθυρο το δέντρο εµφανίζεται ακέραιο µε τίτλο ΑΠΟΔΟΣΗ 2,6. ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Τα πρακτορεία δίνουν την δυνατότητα σε όσους παίζουν στοίχηµα να τζογάρουν. 1, 24 δίνει απόδοση το αν θα καεί το δέντρο µέσα στις γιορτές, 2,6 αν το δέντρο παραµείνει, όπως το βλέπουµε και σήµερα, πανέµορφο, και, σίγουρα, όχι καµµένο. Αυτό σηµαίνει πως αν βάζετε 100 ευρώ και το δέντρο καεί µέχρι την πρωτοχρονιά θα πάρετε 124 δραχµές. Αν βάλετε 100 ευρώ θα πάρετε διακόσιες εξήντα αν το δέντρο δεν καεί. Μόνο και µόνο αυτή η απόδοση πάντως δείχνει πως οι ξένοι θεωρούν πολύ πιθανό το δέντρο µέσα στις γιορτές να καεί και πάλι. ΕΚΦΩΝΗΤΗΣ ΕΙΔΗΣΕΩΝ: Ωραία πράγµατα. Σ' ευχαριστώ, Δηµήτρη. 3
2.5. Οι αποδόσεις που µεταδίδονται παραπάνω αντιστοιχούν απολύτως στους αριθµούς των αποδόσεων του σατιρικού κειµένου που δηµοσιεύθηκε στο ιστολόγιο. 2.6. Δύο ηµέρες µετά, στις 29.12.2008, υπήρξε αντίστοιχη µετάδοση από το δελτίο ειδήσεων του ΣΚΑΪ, σε ρεπορτάζ που µεταδόθηκε στις 8.33: ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Μία πόλη γιορτινή που προσπαθεί να γιατρέψει τις πληγές της. Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο εδώ στην πλατεία Συντάγµατος φυλάσσεται πλέον επί εικοσιτετραώρου βάσεως από αστυνοµικούς έτοιµους να αποτρέψουν οποιονδήποτε θελήσει και πάλι να το καταστρέψει. Στο Διαδίκτυο µάλιστα, άγνωστοι, θεώρησαν αστείο να στοιχηµατίσουν για το αν θα ξανακαεί το δέντρο, µέχρι το τέλος των εορτών, µε απόδοση 1,03. Στο σηµείο αυτό µεταδίδεται στην οθόνη η παραποιηµένη εικόνα της ιστοσελίδας στοιχηµάτων, όπως είχε αναρτηθεί στο ως άνω blog. Υπογραµµίζονται οι αναγραφές: Δέντρο @ Σύνταγµα. Θα καεί το δέντρο; Ναι θα καεί 1.03 71 ευρώ. 2.7. Το γεγονός της ανακριβούς µετάδοσης πληροφοριών σχολιάστηκε και στηλιτεύθηκε από διαδικτυακά µέσα, όπως το www.tvxs.gr ( Φάρσα από blog για δήθεν στοίχηµα περί του αν θα ξανακαεί το δέντρο τους Συντάγµατος ως το τέλος των γιορτών, µεταδίδεται επί 2 µέρες σαν πραγµατική είδηση από τα δελτία του Antenna και του ΣΚΑΙ. Θλιβερές ή ξεκαρδιστικές, οι λεπτοµέρειες εδώ:http://anything-but-nd.blogspot.com/2008/12/blog-post_30.html Πάνω από 30 blogs αναδηµοσιεύουν ως τώρα, στην γκάφα αναφέρεται και η Ελευθεροτυπία http://www.enet.gr/online/online_text/c=112,id=50249932 ), ενώ στην εφηµερίδα Ελευθεροτυπία δηµοσιεύθηκε το ακόλουθο κείµενο της Μ.Μυστακίδου : ΑΠΙΣΤΕΥΤΗ γκάφα έκαναν δύο από τους µεγαλύτερους τηλεοπτικούς σταθµούς, αναµεταδίδοντας φάρσα που είχε δηµοσιευτεί σε blog, σαν να επρόκειτο για πραγµατική είδηση. Συγκεκριµένα στις 27 Δεκεµβρίου, το http://anything-butnd.blogspot.com/ ανέβασε ως ποστ ότι µία από τις µεγαλύτερες διεθνώς εταιρείες online στοιχηµάτων, η Betfair, προτρέπει τους χρήστες της να στοιχηµατίσουν αν το δέντρο του Συντάγµατος θα ξανακαεί µέχρι το τέλος των γιορτών! Δίνοντας µάλιστα µεγαλύτερες 4
αποδόσεις σε όσους ποντάρουν ότι το δέντρο θα τη... σκαπουλάρει, άρα ουσιαστικά θεωρώντας τον δεύτερο εµπρησµό σίγουρο! Φυσικά το post είναι γραµµένο χιουµοριστικά, και τα στοιχεία από το site της Betfair είχαν «φτιαχτεί» µε τη βοήθεια photoshop. Επίσης, στο τέλος του post υπάρχει σαφής διευκρίνιση ότι «αστειευόµαστε» αλλά όλα αυτά δεν σταµάτησαν τα δελτία του Αντέννα (27.12) και του Σκάι (29.12) να µεταδώσουν την είδηση σαν να επρόκειτο για αληθινό γεγονός. Χθες το blog http://anything-but-nd.blogspot.com/ ανέβασε βιντεάκι και ποστ χλευάζοντας όσους αναπαρήγαγαν την «είδηση» (το βιντεάκι µάλιστα το ανέβασε και στο youtube). 3. Νοµική βάση, δεοντολογικοί κανόνες και συναφείς αποφάσεις ΕΣΡ 3.1. Η αντικειµενική και µε ίσους όρους µετάδοση πληροφοριών και ειδήσεων, η εξασφάλιση της ποιοτικής στάθµης των προγραµµάτων, ο σεβασµός της αξίας του ανθρώπου και η προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας αποτελούν αυτοτελή έννοµα αγαθά στον ραδιοτηλεοπτικό τοµέα, αναγνωρισµένα ρητά από τον συνταγµατικό νοµοθέτη στο άρθρο 15 2 εδ. β του Συντάγµατος. Εξάλλου, η ελευθερία της έκφρασης, κατά το άρθρο 10 παρ. 2 της Ευρωπαϊκής Σύµβασης των Δικαιωµάτων του Ανθρώπου συνεπάγεται καθήκοντα κι ευθύνες. 3.2. Σύµφωνα µε γενική αρχή που διέπει το δηµοσιογραφικό επάγγελµα και αποτελεί συναλλακτική υποχρέωση του Τύπου, οι ειδήσεις και τα γεγονότα πρέπει να µεταδίδονται από τη ραδιοτηλεόραση, κατά τρόπον ώστε να ανταποκρίνονται στην πραγµατικότητα (το καθήκον αλήθειας). Η γενική αυτή αρχή προβλέπεται από τους Κώδικες Δεοντολογίας που συγκεφαλαιώνουν τους κανόνες µε τους οποίους πρέπει να ασκούνται οι δηµοσιογραφικές δραστηριότητες 1. 1 Βλ. λ.χ. άρθρο 1 Αρχών Δεοντολογίας του Δηµοσιογραφικού Επαγγέλµατος της ΕΣΗΕΑ, εγκεκριµένου από την Γενική Συνέλευση της 19-20 Μαϊου 1998 µε ποσοστό 80,4%, και από το β Συνέδριο της ΠΟΕΣΥ (26-28 Ιουνίου 1998) και αποτελεί από το χρόνο έγκρισής του συµπλήρωµα του καταστατικού της ΕΣΗΕΑ και άλλων Ενώσεων Συντακτών. Οι αρχές δεοντολογίας είναι διαθέσιµες στην ιστοθέση http://www.esiea.gr/gr/index.html. Βλ. επίσης Διακήρυξη του Μπορντό (1954), Διακήρυξη Υποχρεώσεων και Δικαιωµάτων των Δηµοσιογράφων που συνέταξε και ενέκρινε το Δηµοσιογραφικό Συνέδριο του Μονάχου το 1971, Καταστατικό της ΕΣΗΕΜΘ, Συλλογικές Συµβάσεις ΕΣΗΕΑ-ΕΡΤ, σε: Έλσας Ι. Δεληγιάννη, Ηθική των ΜΜΕ, Δηµοσιογραφική Δεοντολογία, εκδ. Ι. Σιδέρης, 2004, σελ. 195 επ. 5
3.3. Στον ραδιοτηλεοπτικό τοµέα, οι δεοντολογικοί κανόνες για τις ενηµερωτικές εκποµπές έχουν κωδικοποιηθεί µε το π.δ. 77/2003 (ΦΕΚ Α 75/28-3-2003 «Κώδικας δεοντολογίας ειδησεογραφικών και άλλων δηµοσιογραφικών και πολιτικών Εκποµπών»), το περιεχόµενο του οποίου καταρτίστηκε βάσει απόφασης του ΕΣΡ. Συνεπώς, το καθήκον αλήθειας των ενηµερωτικών ραδιοτηλεοπτικών εκποµπών αναπτύσσει δεσµευτική νοµική ισχύ, όχι µόνο ως «συναλλακτική» υποχρέωση, αλλά και ως διάταξη κανονιστικής διοικητικής πράξης, η τήρηση της οποίας υπόκειται στον έλεγχο του ΕΣΡ, κατ εφαρµογή του άρθρου 15 2 του Συντάγµατος και του άρθρου 4 1 (β) και (ε) του Ν.2863/2000. 3.4. Σύµφωνα µε το άρθρο 5 1 εδ. α του π.δ. 77/2003, η µετάδοση των γεγονότων από τις ραδιοτηλεοπτικές εκποµπές πρέπει να είναι αληθής, ακριβής και όσο δυνατό πλήρης 2.Ο κανόνας αυτός συµπληρώνεται από το ίδιο άρθρο µε ειδικότερες ρυθµίσεις, το περιεχόµενο των οποίων, πάντως, δεν αποτελεί προϋπόθεση, προκειµένου να διαπιστωθεί η παράβασή του καθήκοντος µετάδοσης ακριβών γεγονότων. Έτσι, σύµφωνα µε το εδάφιο β, τα γεγονότα πρέπει να παρουσιάζονται µε προσοχή και αίσθηµα ευθύνης, ώστε να µην δηµιουργούν υπέρµετρη ελπίδα, σύγχυση ή πανικό στο κοινό. Στην παράγραφο 2 προβλέπεται υποχρέωση των ρ/τ σταθµών σε περίπτωση που µετέδωσαν ανακρίβειες ή παραπλανητικές δηλώσεις: αυτές διορθώνονται αµέσως στο πλαίσιο της ίδιας ή παρόµοιας εκποµπής 3. 2 Αντίστοιχα, στη διακήρυξη του Μπορντό προβλέπεται: «να σέβεστε την αλήθεια, διότι το κοινό έχει δικαίωµα να την γνωρίζει, να υπερασπίζεστε την αλήθεια, την ελευθερία της πληροφόρησης, των σχολίων και της κριτικής, να δηµοσιεύετε µόνο τις πληροφορίες των οποίων είναι γνωστή η προέλευση, να µην καταπνίγετε τις βασικές πληροφορίες και να µην πλαστογραφείτε τα έγγραφα και τα στοιχεία.» Στο σηµείο 1 της Διακήρυξης του Μονάχου προβλέπεται ότι κύρια υποχρέωση του δηµοσιογράφου είναι ο σεβασµός της αλήθειας, όποιες κι αν είναι οι συνέπειες για τον ίδιο και τούτο, λόγω του δικαιώµατος του κοινού να γνωρίζει την αλήθεια. Στο σηµείο 3 αναφέρεται ότι αποτελεί υποχρέωση η δηµοσίευση αποκλειστικά ειδήσεων των οποίων η προέλευση είναι γνωστή ή η συνόδευσή τους, αν τούτο είναι αναγκαίο, µε τις δέουσες επιφυλάξεις. Στο άρθρο 1 1-2 του Κώδικα ΠΟΕΣΥ- ΕΣΗΕΑ προβλέπεται ότι ο δηµοσιογράφος δικαιούται και οφείλει να θεωρεί πρώτιστο καθήκον του προς την κοινωνία και τον εαυτό του τη δηµοσιοποίηση όλης της αλήθειας και να θεωρεί προσβολή για την κοινωνία και πράξη µειωτική για τον εαυτό του τη διαστρέβλωση, την απόκρυψη, την αλλοίωση ή την πλαστογράφηση των πραγµατικών περιστατικών. 3 Σύµφωνα µε την διακήρυξη του Μπορντό, οι δηµοσιογράφοι πρέπει να επανορθώνουν κάθε δηµοσιευµένη πληροφορία, όταν έχει αποδειχθεί ότι είναι λανθασµένη. Σύµφωνα µε την Διακήρυξη του Μονάχου, αποτελεί δηµοσιογραφική υποχρέωση η επανόρθωση κάθε πληροφορίας που δηµοσιεύθηκε και αποδεικνύεται ανακριβής. Σύµφωνα µε το άρθρο 1(6) του Κώδικα ΠΟΕΣΥ-ΕΣΗΕΑ ο δηµοσιογράφος πρέπει να επανορθώνει χωρίς χρονοτριβή, µε ανάλογη παρουσίαση και ενδεδειγµένο τονισµό, ανακριβείς πληροφορίες και ψευδείς ισχυρισµούς, που προσβάλουν την τιµή και την υπόληψη του ανθρώπου και του πολίτη και να δηµοσιεύει ή να µεταδίδει την αντίθετη άποψη, χωρίς, αναγκαστικά, ανταπάντηση, η οποία θα τον έθετε σε προνοµιακή θέση έναντι του θιγόµενου. 6
3.5. Περαιτέρω, κατά το άρθρο 8 1 εδ. α του π.δ. 77/2003, δεν πρέπει να µεταδίδονται πληροφορίες χωρίς να έχουν ελεγχθεί 4, ενώ, κατά το άρθρο 15 1 ειδήσεις και σχόλια, κρίσεις ή απόψεις πρέπει να διακρίνονται µε τρόπο σαφή, καθώς υποθέσεις ή πιθανολογήσεις δεν πρέπει να παρουσιάζονται ως γεγονότα. Ειδικά, ως προς τα δελτία ειδήσεων, το άρθρο 14 1 προβλέπει ότι πρέπει να συντάσσονται µε ακρίβεια, αντικειµενικότητα και τη µεγαλύτερη πολυµέρεια. 3.6. Σε αυτό το σηµείο παρουσιάζονται ορισµένες σχετικές αποφάσεις από την νοµολογία του Εθνικού Συµβουλίου Ραδιοτηλεόρασης: 3.6.1. Η πρόωρη µετάδοση του θανάτου γνωστού ηθοποιού, ο οποίος νοσηλευόταν σε κρίσιµη κατάσταση αποτέλεσε αφορµή για επιβολή κυρώσεων σε τηλεοπτικούς σταθµούς. Το ΕΣΡ επέβαλε πρόστιµα κρίνοντας και στις τέσσερις περιπτώσεις ότι «η µετάδοση αυτού του αναληθούς γεγονότος έγινε από σπουδή και άνευ προηγούµενου ελέγχου της αλήθειας» 5, επειδή ο ηθοποιός δεν είχε αποβιώσει κατά την εξαγγελία. 3.6.2. Σε τηλεοπτική εκποµπή µεταδόθηκε η είδηση ότι σε νυκτερινά κέντρα πωλούνται ποτά των οποίων έχει παρέλθει η ηµεροµηνία λήξης 6. Μεταδόθηκε σχετικό βίντεο, το οποίο είχε ληφθεί µε κρυφή κάµερα, αλλά το ΕΣΡ έκρινε ότι δεν υπήρχε δηµόσιο συµφέρον που δικαιολογούσε την προβολή του εν λόγω υλικού, «διότι αφ ενός οι ηµεροµηνίες λήξεως των ποτών καλύπτονταν µε µωσαϊκό και εποµένως δεν αποδεικνυόταν η προσφορά ποτών των οποίων είχε λήξει η ηµεροµηνία κατανάλωσης και αφετέρου δεν αποδείχθηκε η προσφορά και κατανάλωση ποτών χαρακτηριζοµένων ως «µπόµπες».» 3.6.3. Σε δελτίο ειδήσεων µεταδόθηκε εσφαλµένα η φωτογραφία προσώπου, το οποίο αναφέρθηκε ότι ήταν δράστης σε ληστεία 7. Το εικονιζόµενο πρόσωπο, όµως, ήταν 4 Επίσης, κατά το άρθρο 1 5 του Κώδικα ΠΟΕΣΥ-ΕΣΗΕΑ, ο δηµοσιογράφος οφείλει να ερευνά προκαταβολικά, µε αίσθηµα ευθύνης και µε επίγνωση των συνεπειών, την ακρίβεια της πληροφορία ή της είδησης που πρόκειται να µεταδώσει. Κατά το άρθρο 2 8, ο δηµοσιογράφος οφείλει να συλλέγει και να διασταυρώνει τις πληροφορίες του και να εξασφαλίζει την τεκµηρίωσή τους (έγγραφα, φωτογραφίες, κασέτες, τηλεοπτικές εικόνες) µε δηµοσιογραφικά θεµιτές µεθόδους, γνωστοποιώντας πάντοτε την δηµοσιογραφική του ιδιότητα. 5 ΕΣΡ 3,4,5,6/4-1-2006. 6 ΕΣΡ 266/30.5.2006. Στην απόφαση διαπιστώνεται επίσης παράβαση των άρθρων 6 2-3 και 8 1 (β) του π.δ. 77/2003 (απαγόρευση χρήσης κρυφής κάµερας και συλλογής στοιχείων µε αθέµιτα µέσα). 7 ΕΣΡ 368/25.7.2006. 7
διαφορετικό από αυτό που αναφερόταν ονοµαστικά στο ρεπορτάζ και η φωτογραφία του κρίθηκε από το ΕΣΡ ότι «είχε ανασυρθεί από το αρχείο του τηλεοπτικού σταθµού, άνευ προηγούµενου ελέγχου, περί της ταυτότητας ονοµατεπωνύµου και φωτογραφίας του εν λόγω εγκληµατία.» Αποτέλεσµα της µετάδοσης αυτού του ανακριβούς στοιχείου ήταν η δηµιουργία σύγχυσης στο κοινό ότι ο εικονιζόµενος συµµετείχε στο ως άνω έγκληµα. Η απόφαση αναφέρει ως «άξιον παρατηρήσεως» ότι µετά την διαπίστωση αυτής της ανακρίβειας, ο σταθµός δεν προέβη σε άµεση επανόρθωση. Το ΕΣΡ επέβαλε πρόστιµο για την παράβαση αυτή. 3.6.4. Σε δελτίο ειδήσεων, επίσης, σχολιαστής ισχυρίστηκε ότι παριστάµενος βουλευτής είχε την πληροφορία ότι πρώην υπουργός είχε ζηµιώσει το ελληνικό δηµόσιο κατά 45 δισεκατοµµύρια δραχµές, πλην όµως, ο παριστάµενος βουλευτής δεν επιβεβαίωσε αυτή την πληροφορία 8. Την επόµενη µέρα, ο σχολιαστής εµφανίστηκε και διέψευσε την σχέση του πρώην υπουργού µε τη ζηµία των 45 δισεκατοµµυρίων και ζήτησε συγγνώµη. Το ΕΣΡ έκρινε ότι «η εν λόγω δήλωση δεν ανήρεσε τη γενόµενη προσβολή του προσώπου του τέως υπουργού, κατέδειξε όµως την ειλικρινή διάθεση του δηµοσιογράφου να µειώσει και να περιορίσει κατά το δυνατόν την επενεχθείσα βλάβη.» Τελικά, µε την απόφαση επιβλήθηκε πρόστιµο. 8 ΕΣΡ 494/8.11.2006. 9 ΕΣΡ 226/8.5.2007. 3.6.5. Σε δελτίο ειδήσεων αναφέρθηκε ότι ο ειδικός γραµµατέας του υπουργείου Απασχόλησης, ο οποίος δήθεν ανήκε στην «παρέα των Βρυξελλών», µια υποτιθέµενη οµάδα κοινοτικών υπαλλήλων µε εξωθεσµική επιρροή, είχε τοποθετηθεί από τον υπουργό Απασχόλησης 9. Το ΕΣΡ αναγνώρισε ότι ο εν λόγω ειδικός γραµµατέας «ουδέποτε είχε θητεύσει σε κοινοτικό όργανο στο εξωτερικό και ότι εντεύθεν δεν ανήκε στην «παρέα των Βρυξελλών». Εποµένως, η αποδοθείσα στον ως άνω υπουργό ευθύνη για δήθεν διορισµό προσώπου µετέχοντος στην ως άνω «παρέα» ως ειδικού γραµµατέα του υπουργείου Απασχόλησης, ήταν ανακριβής. Το ΕΣΡ έκρινε ότι η ως άνω πληροφορία µεταδόθηκε άνευ προηγουµένου ελέγχου και άνευ του προσήκοντος αισθήµατος ευθύνης µε αποτέλεσµα τον διασυρµό του υπουργού. Για την παράβαση της µετάδοσης ανακριβούς γεγονότος επιβλήθηκε πρόστιµο. Σε άλλο δελτίο ειδήσεων της ίδιας περιόδου, ο τηλεπαρουσιαστής ανέφερε ότι το 2004 ο τότε υπουργός Γεωργίας είχε 8
διορίσει σύµβουλό του άτοµο εµπλεκόµενο σε υπόθεση εκβίασης 10. Το ΕΣΡ έκρινε ότι «η ως άνω αναφορά δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια, διότι ο *** δεν διορίστηκε σύµβουλος στο προαναφερθέν υπουργείο από τον ως άνω υπουργό. Πρόκειται περί µεταδόσεως πληροφορίας άνευ προηγουµένου ελέγχου και του προσήκοντος αισθήµατος ευθύνης, µε αποτέλεσµα τον διασυρµό του προαναφερθέντος υπουργού.» Και για αυτήν την παράβαση επιβλήθηκε πρόστιµο.σε ένα τρίτο δελτίο ειδήσεων αναφέρθηκε ότι ο ίδιος υπουργός διόρισε σύµβουλό του το παραπάνω πρόσωπο στο υπουργείο, ενώ εξάλλου ο εκφωνητής ανέφερε ότι έτερο πρόσωπο εµπλεκόµενο σε υπόθεση εκβίασης, συνεργάστηκε το 1994 µε τον υπουργό στις Βρυξέλλες 11. Το ΕΣΡ διέγνωσε την ανακρίβεια και των δύο πληροφοριών. Η απόφαση αναφέρει επίσης ότι «η µετά διήµερον αναφορά στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του τηλεοπτικού σταθµού ότι η δεύτερη των ως άνω πληροφοριών ήταν ανακριβής δεν αίρει την υπαιτιότητα του τηλεοπτικού σταθµού, καθόσον κατά το άρθρο 5 2 του π.δ. 77/2003 οι ανακρίβειες διορθώνονται «αµέσως» στο πλαίσιο της ίδιας ή παρόµοιας εκποµπής.» Και για αυτήν την παράβαση επιβλήθηκε τελικα πρόστιµο. 4. Υπαγωγή των πραγµατικών περιστατικών στους παραπάνω κανόνες 4.1. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της υπόθεσης, οι παραπάνω τηλεοπτικοί σταθµοί µετέδωσαν το ανακριβές γεγονός ότι δήθεν τα µεγαλύτερα πρακτορεία στοιχηµάτων (ΑΝΤΕΝΝΑ) ή αγνωστοι (ΣΚΑΪ) στοιχηµάτιζαν στο Διαδίκτυο για το αν θα καεί το δέντρο πριν τις γιορτές, παρουσιάζοντας µάλιστα ως µικρότερης απόδοσης (δηλ. πιο πιθανό) το γεγονός να καεί όντως το δέντρο! Η µετάδοση αυτή έγινε χωρίς αίσθηµα ευθύνης, µολονότι η ορθή ανάγνωση της είδησης αποκάλυπτε εξόφθαλµα ότι ήταν φάρσα κι εξάλλου, η στοιχειώδης διασταύρωση - µε την επίσκεψη του διαδικτυακού τόπου από τον οποίο παραµορφώθηκε η σελίδα στοιχµάτων θα αποκάλυπτε (µε ένα απλό κλικ) ότι τέτοιο στοίχηµα απλώς δεν υπήρχε. Από την παράλειψη διασταύρωσης και από τη µη παράθεση στοιχείων προκύπτει ότι οι ανωτέρω µετέδωσαν την είδηση παραλείποντας τον έλεγχό της. 10 ΕΣΡ 227/8.5.2007. 11 ΕΣΡ 228/8.5.2007. 9
4.2. Σε όλες τις αντίστοιχες περιπτώσεις, όπως προεκτέθηκε, το Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης έχει επιβάλει την κύρωση του προστίµου. ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ Και µε τη ρητή επιφύλαξη παντός εν γένει νοµίµου δικαιώµατός µας ΖΗΤΑΜΕ 1. Να εξεταστεί η παρούσα υπόθεση µε έκδοση αποφάσεως εντός πενήντα (50) ηµερών, όπως ορίζεται από το άρθρο 4 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (Ν.2690/1999). 2. Να κληθούν οι ενδιαφερόµενοι τηλεοπτικοί σταθµοί για παροχή εξηγήσεων ενώπιον του Συµβουλίου Σας. 3. Να κληθούµε σε ακρόαση µε δυνατότητα αντίκρουσης των τυχόν επιχειρηµάτων των ενδιαφεροµένων, κατόπιν λήψεως αντιγράφων κάθε σχετικού εγγράφου που τηρείται ή ήθελε υποβληθεί στην υπηρεσία σας. 4. Να ενηµερωθούµε από τις υπηρεσίες σας για την εξέλιξη της υπόθεσης # Προσκοµίζεται ως σχετικό η ανάρτηση του σατιρικού κειµένου. Με εκτίµηση, Βασίλης Σωτηρόπουλος 10