ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Νοέμβριος 2015 Ονοματεπώνμο:.. 1.Silius animum tenerum habēbat. Gloriae Vergili studēbat ingeniumque eius fovēbat. Eum ut puer magistrum honorābat. Monumentum eius, quod Neapoli iacēbat, pro templo habēbat. 2.Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege non stat. Legum ministri sunt magistrātus, legum interpretes iudices, legum denique omnes servi sumus: sic enim liberi esse possumus. 3.«Hostes adventāre audio; speculatōres nostri eos prope esse nuntiant. Vim hostium cavēre debetis; hostes enim de collibus advolāre solent et caedem militum perpetrāre possunt». 4.Postquam XIV annos in Italiā complēvit, Carthaginienses eum in Africam revocavērunt. Ibi Hannibal bellum cum Rōmānis componere frustra cupīvit. 5.Tum Sulpicius Gallus de caeli ratiōne et de stellārum lunaeque statu ac motibus disputāvit eōque modo exercitum alacrem in pugnam misit. Quia ille metum exercitus Rōmāni vicerat, imperātor adversarios vincere potuit! 6.Ibi Cassius Parmensis vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit ei species horrenda. Existimāvit ad se venīre hominem ingentis magnitudinis et facie squalidā, similem effigiēi mortui. Quem simul aspexit Cassius, timōrem concēpit nomenque eius audīre cupīvit. Respondit ille se esse Orcum. Paucis post diēbus res ipsa fidem somnii confirmāvit. Nam Octaviānus supplicio capitis eum adfēcit. 7.Locis frigidissimis Germāni pelles solum habent et in fluminibus lavantur. Cum civitas bellum gerit, magistrātus creantur cum vitae necisque potestāte. Vinum a mercatoribus ad se importāri non sinunt quod eā rē, ut arbitrantur, remollescunt homines atque effeminantur. Α.Να μεταφράσετε τα παραπάνω αποσπάσματα. Μονάδες 40 1
Β.Να γράψετε τον ζητούμενο τύπο για καθεμά από τις παρακάτω λέξεις. Β.1. eius: την ίδια πτώση στον πληθυντικό αριθμό στο θηλυκό γένος corpora: την αιτιατική στον αντίθετο αριθμό ministri: την κλητική ενικού αριθμού omnes: την αφαιρετική στον αντίθετο αριθμό στο ίδιο γένος liberi: τη γενική πληθυντικού αριθμού στο ίδιο γένος στον υπερθετικό βαθμό vim: την αφαιρετική στον ίδιο αριθμό collibus: τη γενική στον ίδιο αριθμό caeli: την αιτιατική στον αντίθετο αριθμό motibus: την αφαιρετική στον αντίθετο αριθμό alacrem: την ονομαστική πληθυντικού αριθμού στο ουδέτερο γένος quem: τη γενική στον ίδιο αριθμό στο ίδιο γένος se: τη δοτική πληθυντικού αριθμού στο β πρόσωπο res: την γενική στον αντίθετο αριθμό capitis: την αιτιατική στον ίδιο αριθμό locis: την αιτιατική στον ίδιο αριθμό Μονάδες 15 Β.2. sunt: το β ενικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου possumus: το γ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα cavēre: το γ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα ενεργητικής φωνής componere: το β ενικό πρόσωπο οριστικής συντελεσμένου μέλλοντα ενεργητικής φωνής cupīvit: το β ενικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα ενεργητικής φωνής misit: το απαρέμφατο ενεστώτα παθητικής φωνής vicerat: την ονομαστική ενικού αριθμού αρσενικού γένους της μετοχής ενεστώτα dederat: το β πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής apparuit: την αφαιρετική του σουπίνου venīre: τη γενική του γερουνδίου aspexit: το β ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα παθητικής φωνής concēpit: το β πληθυντικό οριστικής μέλλοντα παθητικής φωνής 2
lavantur: την ονομαστική ενικού αριθμού θηλυκού γένους της μετοχής μέλλοντα gerit; το β πληθυντικό πρόσωπο οριστικής υπερσυντελίκου παθητικής φωνής (να ληφθεί υπόψη το γένος του υποκειμένου) sinunt: το απαρέμφατο παρακειμένου στην ενεργητική φωνή Μονάδες 15 Γ. Γ.1.Να χαρακτηριστούν συντακτικώς οι παρακάτω λέξεις: Gloriae, Neapoli, liberi, militum, alacrem, somno, diēbus, supplicio, capitis, rē. Μονάδες 10 Γ.2. Να αναγνωρίσετε τις παρακάτω δευτερεύουσες προτάσεις, να επισημάνετε τον συντακτικό τους ρόλο και να δικαιολογήσετε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς τους. α.postquam XIV annos in Italiā complēvit β.quia ille metum exercitus Rōmāni vicerat γ.cum repente apparuit ei species horrenda Μονάδες 9 Γ.3. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. α. Sulpicius Gallus exercitum alacrem in pugnam misit. β.cassius Parmensis animum sollicitum somno dederat. Μονάδες 4 Γ.4. «Respondit ille se esse Orcum»: Να επισημάνετε το συντακτικό φαινόμενο που αφορά στο υποκείμενο του απαρεμφάτου και να το εξηγήσετε. Μονάδες 5 Γ.5. «Hostes audio»: Να μετατρέψετε την παραπάνω φράση από τον ευθύ στον πλάγιο λόγο, χρησιμοποιώντας τις εξαρτήσεις που σας δίνονται: α. Ille dicit β. Ille dicitur Μονάδες 2 Prosper Successus! 3
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. 1. Ο Σίλιος είχε ευαίσθητη (ή: τρυφερή) ψυχή. Επεδίωκε (ή: σπούδαζε) τη δόξα του Βιργιλίου και το πνεύμα του περιέβαλλε με αγάπη. Αυτόν τιμούσε ως (ή: όπως) το παιδί (τιμά) τον δάσκαλο. Το μνημείο του (ή: τον τάφο του), το οποίο (ή: ο οποίος) βρισκόταν στη Νεάπολη, ως ναό θεωρούσε. 2. Όπως τα σώματά μας χωρίς τον νου (ενν. δε στέκονται / δεν υπάρχουν), έτσι (και) η πολιτεία χωρίς τον νόμο δε στέκεται. Οι αρχές είναι υπηρέτες των νόμων, οι δικαστές (ενν. είναι) ερμηνευτές των νόμων, όλοι (εμείς) τέλος είμαστε υπηρέτες των νόμων : γιατί έτσι μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι. 3. «Ακούω (=πληροφορούμαι) ότι οι εχθροί πλησιάζουνˑ οι ανιχνευτές μας αναγγέλλουν ότι αυτοί βρίσκονται κοντά. Πρέπει να προσέχετε τη δύναμη των εχθρώνˑ γιατί οι εχθροί συνηθίζουν να (εξ)ορμούν από τους λόφους και μπορούν να κατασφάξουν τους στρατιώτες (= και μπορούν να διαπράξουν σφαγή των στρατιωτών). 4. Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία, οι Καρχηδόνιοι ανακάλεσαν αυτόν στην Αφρική. Εκεί ο Αννίβας μάταια επιθύμησε να τελειώσει (με συνθήκη) τον πόλεμο με τους Ρωμαίους. 5. Τότε ο Σουλπίκιος Γάλλος μίλησε για τη φύση του ουρανού και για τη στάση και για τις κινήσεις των αστεριών και της σελήνης και με αυτόν τον τρόπο έστειλε το στρατό πρόθυμο (= με αναπτερωμένο ηθικό) στη μάχη. Επειδή εκείνος είχε νικήσει το φόβο του ρωμαϊκού στρατού, ο στρατηγός μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους (= εχθρούς). 4
6. Εκεί ο Κάσσιος από την Πάρμα μόλις είχε παραδώσει την ταραγμένη (του) ψυχή στον ύπνο (= είχε παραδοθεί στον ύπνο), όταν ξαφνικά εμφανίστηκε σε αυτόν φρικτό θέαμα (= Εκεί πριν καλά καλά ο Κάσσιος από την Πάρμα παραδώσει την ταραγμένη (του) ψυχή στον ύπνο, εμφανίστηκε σε αυτόν φρικτό θέαμα). Νόμισε ότι ερχόταν προς (=σε) αυτόν άνθρωπος πελώριου μεγέθους και με βρώμικο πρόσωπο, όμοιος με τη μορφή νεκρού. Μόλις ο Κάσσιος κοίταξε αυτόν, τον έπιασε φόβος και επιθύμησε να ακούσει το όνομά του. Εκείνος απάντησε ότι ήταν ο Πλούτωνας. Μετά από λίγες μέρες το ίδιο το πράγμα (= η ίδια η πραγματικότητα) επιβεβαίωσε την αξιοπιστία του ονείρου. Ο Οκταβιανός του επέβαλε τη θανατική ποινή. 7. Σε τόπους πάρα πολύ παγωμένους οι Γερμανοί φορούν μόνο δέρματα και στα ποτάμια πλένονται. Όταν (ή: κάθε φορά που) η πολιτεία κάνει (ή: διεξάγει) πόλεμο, εκλέγονται αρχές (ή: άρχοντες) με εξουσία ζωής και θανάτου. Δεν επιτρέπουν να εισάγεται από τους εμπόρους σε αυτούς κρασί, επειδή από αυτό το πράγμα, όπως πιστεύουν, οι άνθρωποι γίνονται μαλθακοί και εκθηλύνονται. Β. Β.1. eius: earum corpora: corpus ministri: minister omnes: omni liberi: liberrimorum vim: vi collibus: collium caeli: caelos motibus: motu alacrem: alacria quem: cuius se: vobis res: rerum capitis: caput locis: loca 5
Β.2. sunt: fuisti possumus: poterunt cavēre: cavebunt componere: composueras cupīvit: cupies misit: mitti vicerat: vincens dederat: datis apparuit: apparitu venīre: veniendi aspexit: aspiceris/aspicere concēpit: concipiemini lavantur: lavatura/lautura gerit; gestae eratis sinunt: sivisse Γ. Γ.1. Gloriae: αντικείμενο του ρήματος studebat Neapoli: αφαιρετική που δηλώνει στάση σε τόπο στο ρήμα iacebat liberi: κατηγορούμενο στο εννοούμενο nos από το συνδετικό esse militum: ετερόπτωτος προσδιορισμός, γενική αντικειμενική στο caedem alacrem: επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στο ρήμα misit, αναφέρεται στο αντικείμενο του ρήματος, το exercitum somno: έμμεσο αντικείμενο του ρήματος dederat diēbus: αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς από το post supplicio: αφαιρετική οργανική του μέσου από το ρήμα adfecit capitis: αφαιρετική της ποινής στο ρήμα adfecit rē: αφαιρετική του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου στο ρήμα remollescunt Γ.2. α.δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το revocaverunt. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο postquam και εκφέρεται με οριστική, γιατί η πράξη ενδιαφέρει μόνο από χρονικής άποψης, και συγκεκριμένα με οριστική παρακειμένου (complevit), γιατί δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. 6
β.δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το potuit. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quia και εκφέρεται με οριστική, γιατί δηλώνει αντικειμενικά αποδεκτή αιτιολογία. γ.δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το dederat. Εισάγεται με τον αντίστροφο cum (cum inversum) και εκφέρεται με οριστική, γιατί η πράξη ενδιαφέρει μόνο από χρονικής άποψης, και συγκερκιμένα με οριστική παρακειμένου (apparuit). Στη δευτερεύουσα πρόταση υπάρχει το επίρρημα repente. Στην κύρια πρόταση ο χρόνος του ρήματος είναι υπερσυντέλικος (dederat) και υπάρχει το μόριο vix. Κατά συνέπεια, η πρόταση δηλώνει το αιφνίδιο γεγονός. Με αυτόν τον τρόπο η κύρια πράξη παρουσιάζεται στη δευτερεύουσα πρόταση, ενώ η δευτερεύουσα στην κύρια. Γ.3. α. Exercitus alacer a Sulpicio Gallo in pugnam missus est. β. Animus sollicitus somno a Cassio Parmensi datus erat. Γ.4. Το ρήμα εξάρτησης (respondit) είναι ενεργητικής φωνής και αντικείμενό του είναι το ειδικό απαρέμφατο esse. Το υποκείμενο του ρήματος και του απαρεμφάτου είναι το ίδιο πρόσωπο και, κατά συνέπεια, υπάρχει ταυτοπροσωπία. Γι αυτό το υποκείμενο του απαρεμφάτου δηλώνεται και τίθεται σε πτώση αιτιατική (se). Πρόκειται για το φαινόμενο του λατινισμού του ειδικού απαρεμφάτου. Γ.5. α. Ille dicit hostes se audire. β. Ille dicitur hostes audire. 7