ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Transcript

1 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΡΕΙΣ (3) ΚΕΙΜΕΝΑ Existimāvit ad se venīre hominem ingentis magnitudinis et facie squalidā, similem effigiēi mortui. Quem simul aspexit Cassius, timōrem concēpit nomenque eius audīre cupīvit. Respondit ille se esse Orcum. Bello Latīno T. Manlius consul nobili genere natus exercitui Rōmanōrum praefuit. Is cum aliquando castris abīret, edixit ut omnes pugnā abstinērent. Sed paulo post filius eius castra hostium praeterequitāvit et a duce hostium his verbis proelio lacessītus est: [ ]. Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit? Quamvis infesto et mināci animo perveneras, cur, cum in conspectu Rōma fuit, tibi non succurrit: «intra illa moenia domus ac penātes mei sunt, mater coniunx līberique»? Ergo ego nisi peperissem, Rōma non oppugnarētur; nisi filium habērem, lībera in līberā patriā mortua essem. Ego nihil iam pati possum nec diu miserrima futūra sum: at contra hos, si pergis, aut immatūra mors aut longa servitus manet. Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση των παραπάνω κειμένων. Μονάδες 40 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Β1. Nα γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις. ingentis: facie: similem: quem : exercitui : proelio: mināci: illa: το επίρρημα στον θετικό βαθμό την αιτιατική του πληθυντικού αριθμού την αφαιρετική του ενικού αριθμού στο ίδιο γένος στον υπερθετικό βαθμό την ονομαστική του πληθυντικού αριθμού στο θηλυκό γένος τη γενική του ενικού αριθμού την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό την ονομαστική του πληθυντικού αριθμού στο ουδέτερο γένος στον συγκριτικό βαθμό τον ίδιο τύπο στον άλλον αριθμό

2 penātes: nihil: diu: miserrima: hos: mors: servitus: τη γενική του πληθυντικού αριθμού τη δοτική του ενικού αριθμού τον συγκριτικό βαθμό την κλητική του ενικού αριθμού στο αρσενικό γένος στον θετικό βαθμό την αφαιρετική του ενικού αριθμού στο θηλυκό γένος την αφαιρετική του ενικού αριθμού τη γενική του ενικού αριθμού Μονάδες 15 Β2 α. Β2 β. Γ1 α. Γ1 β. Γ1 γ. Γ1 δ. Nα γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους: existimāvit: το α ενικό πρόσωπο της υποτακτικής ενεστώτα στην ίδια φωνή venīre: τη δοτική του γερουνδίου aspexit: το β ενικό πρόσωπο της προστακτικής ενεστώτα στην ίδια φωνή concēpit: το γ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα στην ίδια φωνή praefuit: το απαρέμφατο ενεστώτα abīret: το ίδιο πρόσωπο στην υποτακτική του υπερσυντελίκου στην ίδια φωνή abstinērent: την αιτιατική ενικού της μετοχής του μέλλοντα στο θηλυκό γένος habērem: το γ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα στην άλλη φωνή pati: το απαρέμφατο του μέλλοντα (να ληφθεί υπόψη το υποκείμενο) possum: το β πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής ενεστώτα. Μονάδες 10 ingredienti: να γράψετε το α πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής όλων των χρόνων (να λάβετε ύποψη το υποκείμενο). Μονάδες 5 Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων: magnitudinis, consul, aliquando, animo, miserrima. Μονάδες 5 «Respondit ille se esse Orcum» «Ego nihil iam pati possum» Να εντοπίσετε τα υποκείμενα των απαρεμφάτων (μονάδες 2) και να αιτιολογήσετε την πτώση τους (μονάδες 2). Μονάδες 4 «filius [ ] a duce hostium his verbis proelio lacessītus est»: να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική. natus: να αναλύσετε τη μετοχή στην αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση (μονάδες 2). ingredienti: να αναλύσετε τη μετοχή σε δευτερεύουσα χρονική πρόταση, εισαγόμενη με τον σύνδεσμο dum (μονάδα 1)

3 Γ2 α. «at cοntra hos, si pergis, aut immatūra mors aut longa servitus manet»: να εντοπίσετε τον υποθετικό λόγο (μονάδα 1), να αναγνωρίσετε το είδος του (μονάδα 1) και να τον μετατρέψετε ώστε να εκφράζει υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα για το παρελθόν (μονάδες 2) καθώς και υπόθεση δυνατή ή πιθανή για το παρόν και το μέλλον (μονάδες 2). Μονάδες 6 Γ2 β. «nisi filium habērem, lībera in līberā patriā mortua essem»: να μετατρέψετε τη δευτερεύουσα πρόταση στην αντίστοιχη μετοχή, πραγματοποιώντας τις αναγκαίες αλλαγές (μονάδες 2), να αιτιολογήσετε την πτώση της μετοχής (μονάδα 1). Γ2 γ. Αφού καταγράψετε τις δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που υπάρχουν στα δύο πρώτα κείμενα (μονάδες 2), να αιτιολογήσετε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς τους (μονάδες 4) Μονάδες 6 ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Νόμισε ότι ερχόταν εναντίον του άνθρωπος εξαιρετικά μεγαλόσωμος και με βρώμικη όψη, όμοιος με εικόνα νεκρού. Μόλις τον είδε ο Κάσσιος, τον κατέλαβε φόβος και θέλησε να μάθει το όνομά του. Εκείνος απάντησε ότι ήταν ο Πλούτωνας. Στη διάρκεια του Λατινικού πολέμου ο Τίτος Μάνλιος, ο ύπατος, καταγόμενος από αριστοκρατική γενιά, είχε την αρχηγία του στρατού των Ρωμαίων. Αυτός, όταν κάποτε έφευγε από το στρατόπεδο, διέταξε να απέχουν όλοι από τη μάχη. Αλλά λίγο αργότερα ο γιος του πέρασε έφιππος μπροστά απ' το στρατόπεδο των εχθρών και από τον αρχηγό των εχθρών μ' αυτά τα λόγια προκλήθηκε σε μάχη: Δε σου πέρασε η οργή τη στιγμή που πατούσες τα σύνορα της πατρίδας σου; Παρόλο που είχες φτάσει με τόσο εχθρική διάθεση κι απειλητική, γιατί, σαν είδες τη Ρώμη, δεν πέρασε αυτή η ιδέα από το μυαλό σου: Μέσα σ' εκείνα εκεί τα τείχη βρίσκονται το σπίτι μου και οι θεοί μου, η μάνα, η γυναίκα και τα παιδιά μου"; Αν λοιπόν εγώ δε σε γένναγα, η Ρώμη δε θα βρισκόταν πολιορκημένη αν δεν είχα γιο, θα πέθαινα λεύτερη σε λεύτερη πατρίδα. Εγώ τίποτα πια δεν μπορώ να πάθω κι ούτε θα είμαι τόσο δυστυχισμένη για πολύ ακόμα αυτούς εδώ όμως, αν συνεχίσεις, τους περιμένει ή πρόωρος θάνατος ή μακρόχρονη σκλαβιά. Β1. ingentis: ingenter facie: facies similem: simillimo quem: quae exercitui: exercitus proelio: proeliis minaci: minaciora illa: illud penates: penatium

4 nihil: nulli rei diu: diutius miserrima: miser hos: hac mors: morte servitus: servitutis Β2 α. existimavit: existimem venire: veniendo aspexit: aspice concepit: concipient praefuit: praeesse abiret: abisset abstinerent: abstenturam haberem: habebuntur pati: passuram esse possum: possitis B2 β. Ενεστώτας: ingrediamur Παρατατικός: ingrederemur Μέλλοντας: ingressuri simus Παρακείμενος: ingressi simus Υπερσυντέλικος: ingressi essemus Γ1 α. magnitudinis: ετερόπτωτος προσδιορισμός, γενική της (μόνιμης) ιδιότητας στο hominem consul: ομοιόπτωτος προσδιορισμός, παράθεση στο T. Manlius aliquando: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα abiret animo: αφαιρετική οργανική του τρόπου στο ρήμα perveneras miserrima: κατηγορούμενο του υποκειμένου ego μέσω του συνδετικού ρήματος futura sum Γ1 β. Ille respondit se esse Orcum: Υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου esse είναι το se, ταυτοπροσωπία, λατινισμός και βρίσκεται σε Αιτιατική πτώση. Στη λατινική γλώσσα το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου ακόμη και στην ταυτοπροσωπία επαναλαμβάνεται και δηλώνεται σε πτώση αιτιατική της προσωπική αντωνυμίας «se» (Λατινισμός του ειδικού απαρεμφάτου). Ego nihil iam pati possum: Υποκείμενο του τελικού απαρεμφάτου είναι το ego και βρίσκεται σε πτώση Ονομαστική καθώς είναι και υποκείμενο του ρήματος possum, ταυτοπροσωπία. Το υποκείμενο του τελικού απαρεμφάτου στην ταυτοπροσωπία τίθεται σε Ονομαστική. Γ1 γ. Dux hostium [ ] filium his verbis proelio lacessivit. Γ1 δ. qui natus erat dum ingrederis / ingredere Γ2 α. Υπόθεση: si pergis (οριστική Ενεστώτα) Απόδοση: manet (οριστική Ενεστώτα)

5 Ο υποθετικός λόγος είναι απλός, ανεξάρτητος και ανήκει στο Α είδος: Ανοικτή υπόθεση στο παρόν. Υπόθεση αντίθετη του πραγματικού για παρελθόν: Si perrexisses. mansisset. Υπόθεση δυνατή πιθανή για παρόν - μέλλον: Si pergas maneat. Γ2 β. Ego non habens filium libera in libera patria mortua essem Η μετοχή habens τίθεται σε πτώση Ονομαστική καθώς είναι συνημμένη στο «ego», υποκείμενο του ρήματος essem. Γ2 γ. Quem simul aspexit Cassius: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο simul (προτερόχρονο), προτάσσεται το quem για έμφαση. Εκφέρεται με οριστική, γιατί η πράξη μας αφορά καθαρά από χρονική άποψη. Χρόνου παρακειμένου «aspexit» ύστερα από εξάρτηση ιστορικού χρόνου «concepit» για να δηλώσει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Cum aliquando castris abiret: Δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον ιστορικό - διηγηματικό cum, ο οποίος χρησιμοποιείται για διηγήσεις πράξεων του παρελθόντος. Εκφέρεται με υποτακτική, γιατί ο ιστορικός - διηγηματικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση μεταξύ της δευτερεύουσας και της κύριας και δημιουργεί μια σχέση Αιτίου - Αιτιατού ανάμεσά τους. Είναι φανερός ο υποκειμενικός ρόλος στην υποτακτική. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού «abiret», γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου «edixit» και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν. ΚΡΙΤΙΚΗ Τα φετινά θέματα των Πανελλαδικών εξετάσεων στα Λατινικά, καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα της εξεταστέας ύλης και απαιτούν έναν άρτια προετοιμασμένο υποψήφιο. Οι γραμματικές ασκήσεις περιλαμβάνουν ποικιλία γραμματικών φαινομένων χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία, ενώ οι συντακτικές ασκήσεις προϋποθέτουν εις βάθος γνώση των φαινομένων και όχι επιδερμική προσέγγιση. ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΗΡ. - ΚΑΛΟΛΙΜΝΙΩΤΗ Κ. - ΚΟΥΦΟΥ Ε. - ΛΑΓΟΥΔΑΚΟΣ Π. - ΤΣΑΠΡΑΛΗ ΕΛ.