1 ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑ ΟΡΓΑΝΑ Αισθητήρια όργανα είναι τα όργανα επικοινωνίας με το εξωτερικό περιβάλλον, ανήκουν στο νευρικό σύστημα γιατί με ειδικά νεύρα μεταφέρουν σε ειδικές περιοχές(έλικες ημισφαιρίων) τα ερεθίσματα μεταβάλλοντας τα σε ειδικές αισθήσεις. Έτσι ένα ερέθισμα επηρεάζει μια νευρική απόληξη, ο νευρικός ερεθισμός μεταδίδεται στον φλοιό του εγκεφάλου, και μία ή περισσότερες περιοχές του εγκεφάλου ερμηνεύουν το ερέθισμα ως αίσθηση. Οι αισθήσεις είναι 5, όσφρηση, γεύση, αφή, όραση, ακοή. Τα αντίστοιχα αισθητήρια όργανα είναι: ρίς, γλώσσα, δέρμα, οφθαλμός, ούς. Ι. Αισθητήριο της Όσφρησης Με το αισθητήριο της όσφρησης γίνεται ο έλεγχος των διαφόρων οσμών που εκπέμπουν τα διάφορα αντικείμενα και ο έλεγχος της ποιότητας του εισπνεόμενου αέρα. Το επάνω μέρος της ρινικής κοιλότητας(οι άνω ρινικές κόγχες) καλύπτεται από οσφρητικό βλεννογόνο, ο οποίος περιέχει ειδικούς υποδοχείς. Τα ερεθίσματα μεταφέρονται με το οσφρητικό νεύρο στον εγκέφαλο. Στα ζώα η αίσθηση της όσφρησης είναι πιο αναπτυγμένη σε σχέση με τον άνθρωπο την οποία έχει υποκαταστήσει με την νοημοσύνη και την όραση. Η οσμή έχει μεγάλη σημασία για την γεύση. ΙΙ. Αισθητήριο της Γεύσης Με την αίσθηση αυτή γίνεται ό έλεγχος και η ποιότητα των τροφών(υγρών και στερεών) που τρώμε. Αυτό οφείλεται στον βλεννογόνο της γλώσσας. Ο βλεννογόνος στην άνω επιφάνεια αποτελείται από γευστικούς κάλυκες στις οποίες καταλήγουν νευρικές απολήξεις του γλωσσοφαρυγγικού νεύρου(9 η συζυγία). Οι κάλυκες στην κορυφή της γλώσσας αντιδρούν στο γλυκό και αλμυρό, στην ρίζα της γλώσσας στο πικρό, και στα χείλη της γλώσσας στο ξινό.
2 ΙΙΙ. Αισθητήριο της Αφής Αφή ονομάζουμε την σύνθετη αίσθηση για την γνώση διαφόρων αισθημάτων όπως της πίεσης, θερμότητας, πόνου. Το όργανο για την πρόληψη των ερεθισμάτων είναι το δέρμα. Στο δέρμα υπάρχουν οι υποδοχείς οι οποίοι αποτελούνται από ελεύθερες νευρικές απολήξεις και υπολογίζονται σε 16000 για την θερμότητα, και 4.000.000, για τον πόνο. Ο πόνος στο δέρμα μπορεί να χαρακτηρισθεί ως τοπικός από τοπικό ερεθισμό, αλλά και αντανακλαστικός πόνος που προέρχεται από ερεθισμό κάποιου εσωτερικού οργάνου(πόνος στην καρδιά μπορεί να γίνεται αισθητός ως πόνος στο αριστερό χέρι). IV. Αισθητήριο της Όρασης. Η όραση είναι η πιο σπουδαία αίσθηση που έχει ο άνθρωπος και χρειάζεται για την αντίληψη του φωτός, των χρωμάτων, σχήματος των αντικειμένων, του όγκου των αντικειμένων,κτλ. Τα όργανα της όρασης είναι οι δύο οφθαλμοί. Κάθε οφθαλμός βρίσκεται καλά προστατευμένος στην οφθαλμική κόγχη. Κάθε οφθαλμός αποτελείται από: τον οφθαλμικό βολβό το οπτικό νεύρο και τα προστατευτικά μόρια του βολβού που είναι:οι οφρύες τα βλέφαρα η δακρυική συσκευή ο επιπεφυκώς οι μύες του βολβού Ι. Οφθαλμικός Βολβός Ο βολβός είναι το κυριότερο τμήμα του οπτικού συστήματος και αποτελείται από τρεις χιτώνες και περιεχόμενο. Το περιεχόμενο αποτελείται από τον
3 φακό, το υαλοειδές σώμα, και το υδατοειδές υγρό. Οι χιτώνες από έξω προς τα μέσα είναι, ο ινώδης, ο αγγειώδης, και ο νευρικός χιτώνας. 1. Ινώδης χιτώνας Αποτελεί το σκελετό του οφθαλμού και διακρίνεται σε δύο μέρη, το πρόσθιο μέρος ή κερατοειδή και το οπίσθιο μέρος ή τον σκληρό. Ο Σκληρός είναι αδιαφανής στερεός και αποτελείται από συνδετικό ιστό και ελαστικές ίνες. Ο σκληρός έχει χαρακτηριστική σκληρότητα και λευκότητα(ασπράδι του ματιού). Παρουσιάζει τρήματα για την δίοδο αγγείων και νεύρων. Τα κυριότερα είναιτο τρήμα του οπτικού νεύρου 15-20 τρήματα για τα ακτινοειδή αγγεία και νεύρα 4 τρήματα για φλέβες που μεταφέρουν το αίμα έξω από τον αγγειώδη χιτώνα Ο Κερατοειδής είναι διαφανές, η πρόσθια επιφάνεια του είναι υπόκυρτη και η οπίσθια υπόκοιλη και διαβρέχεται από υδατοειδές υγρό. Είναι το 1/7 του ινώδη χιτώνα και μοιάζει με το γυαλί του ρολογιού. Θόλωση του κερατοειδούς μπορεί να σημαίνει τύφλωση 2. Αγγειώδης χιτώνας Ο χιτώνας αυτός βρίσκεται κάτω από τον ινώδη, και το χαρακτηριστικό του είναι η ύπαρξη των άφθονων αγγείων. Αποτελείται από τρία τμήματα Τον Χοριοειδή ο οποίος είναι ένας σκούρος γκρίζος χιτώνας κάτω από τον σκληρό, είναι αγγειοβριθής και πολλά κύτταρα του έχουν κοκκία μελανίνης στο κυτταρόπλασμα τους,
4 Το Ακτινωτό σώμα είναι μια παχύτερη προέκταση του χοριοειδούς, και συγκρατεί τον φακό με την ινώδη κάψα του και αλλάζει το σχήμα του φακού. Ο φακός είναι εύκαμπτος αμφίκυρτος διαφανής δίσκος, Η Ίριδα είναι ένας στρογγυλός χρωματιστός δίσκος και αποτελεί συνέχεια του ακτινωτού σώματος. Στο κέντρο του παρουσιάζει μια οπή την κόρη του οφθαλμού. Οι μύες της ίριδας συσπώνται και χαλαρώνουν έτσι αυξάνεται η ελαττώνεται το μέγεθος της κόρης και ρυθμίζεται η ποσότητα του φωτός που διαπερνάει τον φακό. Οι μύες της κόρης είναι ο σφιγκτήρας και ο διαστολέας της κόρης Ανάμεσα στον φακό και την ίριδα υπάρχει ένας μικρός χώρος, ενώ ανάμεσα στην ίριδα και στον κερατοειδή υπάρχει ένας μεγάλος χώρος. Και οι δύο χώροι είναι γεμάτοι με ένα αλκαλικό υδατώδες υγρό που διοχετεύεται στις φλέβες του ματιού. 3. Νευρικός χιτώνας Αποτελείται από τα νευρικά στοιχεία που είναι υπεύθυνα για την παραλαβή των ερεθισμάτων του φωτός. Έχει δύο πέταλα, το έξω που ονομάζεται Μέλαγχρουν επιθήλιο, και ένα έσω τον ιδίως αμφιβληστροειδή που βρίσκεται σε άμεση επαφή με το υαλοειδές σώμα. Το Μελάγχρουν επιθήλιο αποτελείται από κύτταρα με μελανίνη και νευρικές αποφυάδες που μπαίνουν μεταξύ των αποφυάδων των νευρικών κυττάρων του ιδίως αμφιβληστροειδούς, Ο Ιδίως Αμφιβληστροειδής στο πίσω μέρος του απέναντι από την κόρη εμφανίζει την είσοδο του οπτικού νεύρου που λέγεται οπτική θηλή. Με το οπτικό νεύρο συνδέεται ο οφθαλμός με τον εγκέφαλο. Δίπλα στη θηλή υπάρχει η ωχρά κηλίδα που είναι το πιο ευαίσθητο σημείο του ματιού και στο κέντρο της υπάρχει το κεντρικό βοθρίο που παριστάνει το σημείο της ευκρινούς όρασης δηλαδή το σημείο διάκρισης των χρωμάτων. Ο ιδίως αμφιβληστροειδής έχει τα οπτικά κύτταρα που διαμέσου αυτών παραλαμβάνεται το ερέθισμα του φωτός και μεταφέρεται στο οπτικό νεύρο.
5 Το περιεχόμενο του βολβού είναι: Ο Κρυσταλλοειδής Φακός, έχει σχήμα αμφίκυρτου διαφανούς φακού, με πλάτος 9 χιλ, και βρίσκεται πίσω από την ίριδα και μπροστά από το υαλοειδές σώμα. Με τον φακό ο βολβός χωρίζεται σε δύο μέρη, το πρόσθιο που περιέχει το Υδατοειδές υγρό(έχει λεμφώδες σύσταση) και ένα οπίσθιο το Υαλοειδές σώμα( είναι ένα υγρό διαφανές και πηκτό). ΙΙ. Το Οπτικό Νεύρο Οι νευρικές ίνες από όλο τον αμφιβληστροειδή συγκεντρώνονται στην οπτική θηλή όπου σχηματίζουν το οπτικό νεύρο. Το οπτικό νεύρο έχει μήκος 44-55 χιλ και αρχίζει από το οπίσθιο πόλο του βολβού και αφού χιασθεί με το αντίστοιχο του άλλου οφθαλμού στο οπτικό χίασμα και μετά από μια μικρή διαδρομή φθάνει στον θάλαμο. ΙΙΙ. Προστατευτικά Μόρια του Βολβού Οφρύες, είναι τριχωτά μέρη επάνω από τα βλέφαρα για να συγκρατούν τον ιδρώτα. Βλέφαρα, είναι δύο στον κάθε οφθαλμό( άνω και κάτω), αποτελούνται από λεπτό δέρμα και προστατεύουν το μάτι από εξωτερικούς κινδύνους (σκόνη), με αυτόματη σύγκλειση που γίνεται με τον σφιγκτήρα των βλεφάρων. Στην έσω γωνία τους παρουσιάζουν τους δακρυικούς αδένες. Τα δάκρυα παράγονται στους δακρυικούς αδένες και με εκφορητικούς πόρους φέρονται προς τα χείλη των βλεφάρων όπου συγκεντρώνονται στον δακρυικό ασκό που βρίσκεται στο έσω κανθό. Από εκεί με τον δακρυικό πόρο μεταφέρονται στην μύτη. Τα δάκρυα περιέχουν αλάτι, βλέννα και λυσοσώματα. Ο επιπεφυκώς, είναι μια μεμβράνη που καλύπτει εσωτερικά τα βλέφαρα και εξωτερικά το σκληρό χιτώνα του ματιού.
6 Οι μύες του οφθαλμού είναι 6 μικροί γραμμωτοί μύες που μπορούν να κινούν τον οφθαλμό σ όλες τις κατευθύνσεις( άνω, κάτω, έσω, έξω). Οι μύες αυτοί είναι άνω, κάτω, έξω και έσω ορθός και ο άνω και κάτω λοξός μυς. Στις κινήσεις αυτές ο καθένας οφθαλμός δεν κινείται ανεξάρτητα από τον άλλο, αλλά και οι δύο σαν ένα όργανο. Ο Μηχανισμός της Όρασης Το μάτι λειτουργεί όπως μία φωτογραφική μηχανή. Η ίρις είναι το διάφραγμα που επιτρέπει την είσοδο του φωτός, το οποίο περνώντας από τον κερατοειδή, το υδατώδες υγρό, το φακό, το υαλώδες σώμα, εστιάζεται στον αμφιβληστροειδή(το φιλμ της φωτογραφικής μηχανής). Στον αμφιβληστροειδή το φως διεγείρει τις νευρικές αποφυάδες, και η διέγερση αυτή μεταδίδεται διαμέσου του οπτικού νεύρου στον εγκέφαλο και γίνεται αντιληπτή σαν εικόνα. V. Αισθητήριο της Ακοής Η ακοή είναι η αίσθηση για παραβολή των ήχων και ακουστικών ερεθισμάτων, και έχει σημασία για το διανοητικό επίπεδο του ανθρώπου, μόρφωση κλπ. Τα όργανα για το αισθητήριο της ακοής είναι τα 2 ώτα που βρίσκονται δεξιά και αριστερά στο ύψος των ματιών. Κάθε ούς αποτελείται από τρία μέρη. 1. Έξω ους. Χρησιμεύει για την πρόσληψη και την μεταβίβαση των ηχητικών κυμάτων. Αποτελείται από τον πτερύγιο και τον έξω ακουστικό πόρο. Το Πτερύγιο είναι μια δερματική πτυχή με υπόστρωμα χόνδρινο. Το κάτω μέρος του πτερυγίου δεν παρουσιάζει χόνδρο και λέγεται λοβίο. Ο Έξω Ακουστικός Πόρος είναι ένας σωλήνας 2,5 εκ, βρίσκεται μέσα στον κροταφικό οστό και τελειώνει στο τύμπανο. Ο ακουστικός πόρος διακρίνεται σε δύο τμήματα, τον χόνδρινο και τον οστέινο. Το δέρμα του πόρου έχει αδένες που εκρίνουν την κυψελίδα( κιτρινωπή ουσία) που εμποδίζει την είσοδο των ξένων σωμάτων που αιωρούνται στην ατμόσφαιρα να φτάσουν στο τύμπανο.
7 2. Μέσο ους Αποτελείται από το κοίλο του τυμπάνου και από τρία οστάρια. Το κοίλο του Τυμπάνου βρίσκεται μέσα από τον τυμπανικό υμένα και είναι μια στενή αεροφόρα κοιλότητα του κροταφικού οστού που διαχωρίζει τον έξω από τον έσω ους. Επικοινωνεί με τον ρινοφάρυγγα με την ευσταχιανή σάλπιγγα (οστεοχόνδρινος σωλήνα). Με την επικοινωνία αυτή ισοφαρίζετε η πίεση που εξασκείται στην έξω επιφάνεια του τυμπάνου με αυτή που εξασκείται στην έσω επιφάνεια του. Τα οστάρια του μέσου ους είναι: η Σφύρα, ο Άκμονας και ο Αναβολέας. Η σφύρα εφάπτεται στον τυμπανικό υμένα πού όταν δέχεται εξωτερικά ηχητικά κύματα κινεί την σφύρα και τα οστά αυτά πλύτουν το ένα το άλλο. Ο αναβολέας φράζει την οπή που οδηγεί στο έσω ους, την ωοειδή θυρίδα. 3. Έσω ους Ονομάζεται και Λαβύρινθος. Είναι ένας χώρος κλειστός και βρίσκεται μέσα στον κροταφικό οστού. Εξωτερικά ο λαβύρινθος είναι οστέινος και εσωτερικά υμενώδης. Μεταξύ των δύο λαβυρίνθων υπάρχει ο περιλεμφικός χώρος που έχει την έξω λέμφο. Ο Οστέινος λαβύρινθος αποτελείται από μία κεντρική κοιλότητα που ονομάζεται αίθουσα. Η αίθουσα επικοινωνεί προς τα πίσω με 3 οστέινους ημικύκλιους οστέινους σωλήνες που βρίσκονται σε τρία διαφορετικά κάθετα επίπεδα ο ένας με τον άλλο. Ενώ μπροστά επικοινωνεί με τον κοχλία (οστέινος σωλήνας). Ο αυλός του κοχλία διαιρείται σε δύο κλίμακες ή ημιμόρια. Την άνω ή αιθουσαία κλίμακα και την κάτω ή τυμπανική κλίμακα. Ο Υμενώδης λαβύρινθος περικλείεται από τον οστέινο λαβύρινθο, και αποτελείται από 3 τμήματα: Την Αιθουσαία μοίρα, αντιστοιχεί στην οστέινη αίθουσα και αποτελείται από δύο κυστίδια, το σφαιρικό και το ελλειπτικό. Στο εσωτερικό της αίθουσαίας μοίρας υπάρχει η ακουστική κηλίδα που αποτελείται από
8 νευρικά κύτταρα με λεπτές αποφυάδες. Πάνω από τις αποφυάδες υπάρχουν κρύσταλλοι ανθρακικού ασβεστίου ή ωτόλιθοι. Οι ωτόλιθοι όταν μετακινούνται διεγείρουν τις λεπτές αποφυάδες των νευρικών κυττάρων και αυτές μεταφέρουν τις διεγέρσεις στο αιθουσαίο νεύρο που τις μεταφέρει με την σειρά του στον εγκέφαλο για καταλάβουμε τις μεταβολές της θέσης της κεφαλής και του σώματος. Η Ημικύκλια μοίρα αποτελείται από τρεις ημικύκλιους σωλήνες(ο πρόσθιος, ο οπίσθιος και ο έξω ημικύκλιος σωλήνας) που βρίσκονται μέσα στους αντίστοιχους οστέινους. Στους υμενώδεις σωλήνες υπάρχει η ακουστική ακρολοφία όπου καταλήγουν νευρικές ίνες του αιθουσαίου νεύρου. Έτσι η αίθουσα και οι ημικύκλιοι σωλήνες αποτελούν την μοίρα του λαβύρινθου που εξασφαλίζει την ισορροπία. Μέσα στα υμενώδη τμήματα του λαβυρίνθου υπάρχει παχύρευστο υγρό η έσω λέμφος. Η Κοχλιακή μοίρα αποτελείται από ένα υμενώδη σωλήνα που βρίσκεται μέσα στον οστέινο κοχλία. Στο κάτω τοίχωμα του βρίσκεται το όργανο KORTI που αποτελείται από νευρικά κύτταρα. Με τις νευρικές ίνες (κοχλιακό νεύρο) παραλαμβάνεται το ερέθισμα και μεταφέρεται στον εγκέφαλο. Ο υμενώδης κοχλίας έχει προορισμό την πρόσληψη του ήχου. Ο Μηχανισμός της Ακοής Τα ηχητικά κύματα που συλλέγονται από το πτερύγιο του ώτος εισέρχονται στον έξω ακουστικό πόρο. Τα κύματα προσκρούουν στο τύμπανο και το κάνουν να δονείται. Οι παλμικές δονήσεις του τυμπανικού υμένα μεταδίδονται στα ακουστικά οστάρια μέχρι την ωοειδή θυρίδα και από εκεί στην έξω λέμφο. Το κύμα που δημιουργείται φτάνει με τον κοχλία στην ωοειδείς θυρίδα. Ο ελαστικός υμένας της θυρίδας πάλλετε και πλήττει το υγρό σε αντίθετη φορά ερεθίζοντας τις απολήξεις του κοχλιακού νεύρου στο όργανο του KORTI και από εκεί σε ειδικό τμήμα του εγκεφάλου για την αίσθηση της ακοής.
9 ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΝΔΟΚΡΙΝΩΝ ΑΔΕΝΩΝ Ι. ΘΥΡΕΟΕΙΔΗΣ ΑΔΕΝΑΣ Ανήκει στους ενδοκρινείς αδένες. Στο έμβρυο ο θυροειδής είναι εξωκρινής αδένας γιατί επικοινωνεί με την γλώσσα με τον θυρεογλωσσικό πόρο. Ο θυροειδής είναι ο μεγαλύτερος ενδοκρινής αδένας, βρίσκεται κάτω από τον λάρυγγα, στην αρχή της τραχείας την οποία και περιβάλλει από μπροστά και από τα πλάγια.. Η έσω επιφάνεια του είναι υπόκοιλη και επικοινωνεί με την τραχεία και τον λάρυγγα, ενώ η έξω επιφάνεια του σκεπάζεται από τους μύες των οργάνων αυτών. Διακρίνεται σε δύο λοβούς ( δεξιό και αριστερό) που ενώνονται περίπου στην μέση του αδένα στον ισθμό.. Μικροσκοπικά ο θυροειδής αποτελείται από τα θυρεοειδή κυστίδια που είναι γεμάτα με την θυροξίνη (ορμόνη) και ρυθμίζει τις καύσεις του οργανισμού. Ο Υποθάλαμος και η Υπόφυση είναι υπεύθυνα για τον έλεγχο της έκκρισης της θυροξίνης στον ανθρώπινο οργανισμό. Η υπερλειτουργία του αδένα ( υπερθυρεοειδισμός) δημιουργεί την βρογχοκήλη, ενώ υπολειτουργία(υποθυρεοειδισμός) δημιουργεί το μυξοίδημα. ΙΙ. ΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Οι παραθυρεοειδείς αδένες έχουν μέγεθος φακής, βρίσκονται δύο σε κάθε πλάγιο λοβό του θυρεοειδούς αδένα στην οπίσθια επιφάνεια του. Εκκρίνει μια ορμόνη χρήσιμη για την ανταλλαγή του ασβεστίου. ΙΙΙ. ΘΥΜΟΣ ΑΔΕΝΑΣ Είναι ένας αδένας ανεπτυγμένος στην παιδική ηλικία ο οποίος ατροφεί κατά την ενήλική ζωή. Βρίσκεται πίσω από την λαβή του στέρνου, και
10 μπροστά από την καρδιά και τα μεγάλα αγγεία. Αποτελείται από δύο λοβούς σε σχήμα πυραμίδας. Εκκρίνει μια ορμόνη που συμβάλλει στην ανάπτυξη του σκελετού ιδίως για την ανταλλαγή του ασβεστίου των οστών.