Ιστορική επισκόπηση της Εσπερινής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα το Νυχτερινό Γυμνάσιο στο κατώφλι του 21 ου αιώνα Δρ. ΧΑΡΑ ΡΙΖΟΥ Φιλόλογος
Η έρευνα είχε ως αφετηρία: Την απουσία καταγραφής ερμηνείας της εξελικτικής διαδικασίας του θεσμού Τη διερεύνηση του ρόλου της εσπερινής εκπαίδευσης για τα άτομα που αδυνατούν να παρακολουθήσουν το πρόγραμμα του ημερήσιου σχολείου Την αποστολή του νυχτερινού γυμνασίου ως παρέμβαση στον εκπαιδευτικό χώρο με στόχο την απάμβλυνση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων Τις συνέπειες της μετεξέλιξης του Εσπερινού Γυμνασίου σε εκπαιδευτική βαθμίδα υποχρεωτικής εκπαίδευσης
ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΣΠΕΡΙΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 1872 Ίδρυση πρώτων εσπερινών δημοτικών σχολείων «σχολές απόρων παίδων» Φιλολογικός σύλλογος «Παρνασσός» Σκοπός: Περίθαλψη άπορων εγκαταλειμμένων και εργαζόμενων παιδιών Καταπολέμηση αναλφαβητισμού και διανοητική καλλιέργεια Προοπτική επαγγελματικής πρόσβασης και αποκατάστασης Αποτελέσματα: Καθιέρωση σχολικής εσπερινής εκπαίδευσης Αντιμετώπιση του προβλήματος της αγραμματοσύνης
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΣΠΕΡΙΝΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 1929: ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΝΥΧΤΕΡΙΝΕΣ ΣΧΟΛΕΣ Σκοπός: Μείωση του αναλφαβητισμού Διεύρυνση στοιχειώδους εκπαίδευσης Μόρφωση ειδικών πληθυσμιακών ομάδων Αποτελέσματα: Περιορισμένα (έλλειψη πιστώσεων και μαθητικής πρόνοιας)
1954, 1973 προσπάθειες μείωσηs του ποσοστού αναλφάβητων-ημιαναλφάβητων (εξάπλωση νυκτερινής εκπαίδευσης και εντατικοποίηση των σπουδών) Αποτελέσματα: Τεχνητή μείωση του ποσοστού του οργανικού αναλφαβητισμού 1977: Κατάργηση άδειας ίδρυσης νυxτερινών δημοτικών σχολείων 1984: Ν.Ε.Λ.Ε.
1936: ΠΡΩΤΟ ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο Μεταξικό καθεστώς Οικονομική δυσπραγία Έξαρση εργατικών διεκδικήσεων Εκπαιδευτικό σύστημα: Αναμόρφωση εκπαιδευτικού μηχανισμού Συντονισμός και κατεύθυνση στις επιδιώξεις της μεταξικής κοσμοθεωρίας Αναπαραγωγή της μεταξικής ιδεολογίας Αυξημένες σχολικές διαρροές
Φοιτητικός εκπαιδευτικός σύλλογος (άδεια ίδρυσης Ν. 250/1936) Σκοπός: Αρωγή εργαζομένων - Συνέχιση σπουδών φιλομαθών εργαζομένων νέων Προϋπόθεση: Απόλυτη αναγκαιότητα ίδρυσης Καλλιέργεια εθνικής παιδείας και εθνικού φρονήματος Στόχος: Επέκταση του θεσμού Χειραγώγηση Νεολαίας (διαπαιδαγώγηση νέων των λαϊκών στρωμάτων) Εμφάνιση φιλεργατικού και φιλολαϊκού προσωπείου Επιδίωξη ύφεσης κοινωνικών αντιθέσεων
Ιδιαιτερότητες : Αδεια ίδρυσης μόνο σε Σωματεία και Συλλόγους Νυκτερινή λειτουργία Διδασκαλία από φοιτητές Προϋποθέσεις εγγραφής (Βεβαίωση εξάωρης καθημερινής βιοποριστικής εργασίας) Απαλλαγή μαθητών από εκπαιδευτικά τέλη 1940: Αυξημένη διάρκεια σπουδών κατά δύο έτη (οκτατάξια εσπερινά) Αποτελέσματα : ποσοτικά -ελάχιστα σχολεία ποιοτικά ιδεολογικός έλεγχος
Δεκαετής λειτουργία 1937 1947 Ισχνή οικονομία Επιβάρυνση πολέμου, Επιτακτική η ανάγκη μόρφωσης Απολυτήριο = χρυσόμαλλο δέρας Εργαζόμενοι νέοι 1. Εθνικό ίδρυμα προστασίας εργαζόμενου παιδιού (1943) 2. Εθνικό ίδρυμα επαγγελματικής προστασίας του λαού (1944) Επαγγελματική μόρφωση Αποκατάσταση άποροι Ηθική διαπαιδαγώγηση απροστάτευτοι Υγιεινή παρακολούθηση έφηβοι Παροχή εργασίας 1947: άδεια ίδρυσης και λειτουργίας σε ιδιώτες
1949: Κρατικά γυμνασιακά παραρτήματα Χαρακτηριστικά Ειδικού τύπου: έλλειψη αυτονομίας ανειδίκευτο προσωπικό μειωμένος διδακτικός χρόνος μειωμένη ύλη προϋποθέσεις εγγραφής οκτατάξια
Επισημάνσεις : Ωφελιμότητα του θεσμού Προβλήματα εκπαιδευτικής διαδικασίας (ανομοιογένεια, κόπωση, έλλειψη χρόνου, χαμηλή επίδοση, εύκολη απόκτηση απολυτήριου τίτλου) Κερδοσκοπία (ιδιώτες-εκπαιδευτικοί) Επιπτώσεις : Χαλάρωση εκπαιδευτικής διαδικασίας Προσέλκυση μη εργαζόμενων μαθητών (χαμηλής επίδοσης, υποψήφιων φοιτητών)
1957: Εισήγηση Παπανούτσου-Νομοσχέδιο Επ. Παιδείας Προτάσεις: Περιορισμός των σχολείων Αύξηση της διάρκειας σπουδών-οκταετής φοίτηση Ωρολόγιο πρόγραμμα τριών διδακτικών ωρών καθημερινά Απαλλαγή από τα μαθήματα Γυμναστικής-Μουσικής- Τεχνικών Διδασκαλία μόνο από εκπαιδευτικούς Αυστηρός έλεγχος της ιδιότητας του εργαζομένου ως προϋπόθεση εγγραφής Αντιστοιχία τάξεων-κατατακτήριες εξετάσεις Καθορισμός αμοιβών και διδάκτρων Μείωση ηλικιακής ανομοιογένειας με κατανομή μαθητών Έντονος προβληματισμός για ισοτιμία τίτλων και για την κατοχύρωσή του ως σχολείο εργαζομένων. Σκοπός: Διασφάλιση της ταυτότητας του σχολείου Ισοτιμία απολυτήριου τίτλου με το ημερήσιο
1959: Νομοθετικές ρυθμίσεις Ίδρυση 10 αυτοτελών νυκτερινών γυμνασίων Επταετής διάρκεια σπουδών Διδασκαλία μόνο από εκπαιδευτικούς
1961: Β. Δ. 617 αποκλειστικά για νυκτερινά γυμνάσια Ρύθμιση προγράμματος, φοίτησης, εγγραφώνμεταγραφών αντιστοιχίας τάξεων. 1970: Όριο ηλικίας Αξιολόγηση (1950-1974): Μεταβολή στάσης πολιτείας-σταθεροποίηση λειτουργίας Ανάδειξη δυνατοτήτων και αδυναμιών Προσπάθειες διασφάλισης ταυτότητας και της ισοτιμίας Μέτρα σχολειοκεντρικά -ευεργετικές διατάξεις αλλά όχι επαρκείς
1974-1990: Επαναφορά προηγούμενων ρυθμίσεων: Διαχωρισμός γυμνασίου (τριτάξιο) - Λυκείου (τετρατάξιο) (μεταρρύθμιση 64) Αυξημένη διάρκεια σπουδών (1959) Διατάξεις μεταγραφών (ρυθμίσεις 1961) Ηλικιακό όριο (ΝΔ 651/1970) <15 ο έτος έναρξη εργασίας Απαραίτητη προϋπόθεση η βιοποριστική εργασία (Π.Δ. 104/79 Ν. 1566/85 )
Νέες ρυθμίσεις: Κατάργηση βεβαίωσης του ΙΚΑ Εγγραφή για λόγους υγείας (1989) Συνέπειες: Προοδευτική απλούστευση διαδικασίας εγγραφής-μεταγραφής Ενίσχυση κοινωνικού ρόλου Αύξηση ανομοιογένειας μαθητικού πληθυσμού (απουσία μέτρων) Επιβάρυνση της αποστολής του σχολείου
Αριθμός των Νυχτερινών Γυμνασίων Δημοσίων και Ιδιωτικών από το 1955 έως το 1999 80 70 60 50 40 30 20 10 0 1955 1957 1959 1961 1963 1965 1967 1969 1971 1973 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 ΔΗΜΟΣΙΑ ΙΔΙΩΤΙΚΑ
1955 1957 1959 1961 1963 1965 1967 1969 1971 1973 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 Αριθμός μαθητών των εν ενεργεία Νυκτερινών Γυμνασίων Δημοσίων και Ιδιωτικών από το 1955 έως το 1999 15700 15100 14500 13900 13300 12700 12100 11500 10900 10300 9700 9100 8500 7900 7300 6700 6100 5500 4900 4300 3700 3100 2500 1900 1300 700 100 ΔΗΜΟΣΙΑ ΙΔΙΩΤΙΚΑ
Έτος 2002-03: Α Εσπερινά Γυμνάσια: Β τάξεις Γ Έναρξη: 19.20 Λήξη: 22.55 Διάρκεια ωρών: 40, 40, 40, 40, 35 Φοίτηση: εργαζόμενοι έφηβοι εργαζόμενοι ενήλικες άτομα σε θεραπευτική αγωγή απεξάρτησης Βεβαίωση βιοποριστικής εργασίας Βεβαίωση θεραπευτικής κοινότητας
Ωρολόγιο πρόγραμμα Εσπερινών Γυμνασίων Θρησκευτικά Αρχαία Ελληνικά Νέα Ελληνικά Ιστορία Μαθηματικά Φυσική Χημεία Βιολογία Γεωγραφία Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή Ξένη Γλώσσα Πληροφορική Σύνολο Ώρες εβδομαδιαίας διδασκαλίας κατά τάξη Α Β Γ 2 2 1 4 3 3 4 4 4 2 3 3 4 4 4-3 3 2-1 1 1 - - - 1 3 2 2 1 1 1 23 23 23
Ωρολόγιο πρόγραμμα Ημερήσιων Γυμνασίων ΩΡΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Σχολ. έτος 2000-2001 Θρησκευτικά Αρχαία Ελληνική Γραμματεία Νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία Ιστορία Πολιτική και Κοινωνική Αγωγή Ξένη γλώσσα (Αγγλικά και Γαλλικά ή Γερμανικά) Μαθηματικά Φυσική Χημεία Τεχνολογία Γεωγραφία Βιολογία ΣΕΠ Φυσική Αγωγή Αισθητική Αγωγή Οικιακή Οικονομία Πληροφορική Σύνολο Ώρες εβδομαδιαίας διδασκαλίας κατά τάξη Α Β Γ 2 2 2 4 4 4 5 4 4 2 2 3 - - 2 6 5 5 4 4 4-3 3 1 1-2 2-2 - 2 - - 1 3 3 2 2 2 2 1 2-1 1 1 35 35 35
Δ Ι Α Φ Ο Ρ Ε Σ Μαθήματα Αισθητική Αγωγή (καλλιτεχνικά-μουσική) Φυσική Αγωγή ΣΕΠ Οικιακή οικονομία Τεχνολογία (κλάδος) 2η Ξένη Γλώσσα Χρόνος Μειωμένο πρόγραμμα μαθημάτων κατά 12 ώρες την εβδομάδα Μειωμένο ωράριο λειτουργίας Μειωμένος διδακτικός χρόνος Μειωμένες ώρες διδασκαλίας σε ορισμένα μαθήματα Φοίτηση: Εσπερινά: 80 αδικαιολόγητες απουσίες (130 δικ) Ημερήσια: 64 αδικαιολόγητες απουσίες (114 δικ)
ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Γραφική παράσταση 1: Συνολικός αριθμός δημόσιων και ιδιωτικών γυμνασίων κατά το σχολικό έτος 2000-2001 1800 1600 1768 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 Δημόσια 69 116 Ιδιωτικά 5 Ημερήσια Εσπερινά
ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Γραφική παράσταση 2: Συνολικός μαθητικός πληθυσμός δημόσιων και ιδιωτικών γυμνασίων κατά το σχολικό έτος 2000-2001 350000 300000 332.407 250000 200000 150000 100000 50000 0 Δημόσια 9.568 Ημερήσια 18.895 242 Ιδιωτικά Εσπερινά
Γραφική παράσταση 2α: Ποσοστιαία Αναλογία Μαθητικού Πληθυσμού Δημόσιων Γυμνασίων 2,8% Δημόσια Γυμνάσια 97,2% Ημερήσια Εσπερινά
Γραφική παράσταση 2β: Ποσοστιαία Αναλογία Μαθητικού Πληθυσμού Ιδιωτικών Γυμνασίων 1,3% Ιδιωτικά Γυμνάσια 98,7% Ημερήσια Εσπερινά
Γραφική παράσταση 3: Δημόσια Γυμνάσια Νομού Αττικής κατά το σχολικό έτος 2000-2001 1000 800 600 400 432 200 0 25 Ημερήσια Εσπερινά
Γραφική παράσταση 4: Μαθητές και Μαθήτριες Δημοσίων Γυμνασίων Νομού Αττικής κατά το σχολικό έτος 2000-2001 100000 80000 60000 40000 55.393 52.518 20000 2.557 962 0 Αγόρια Κορίτσια Ημερήσια Εσπερινά
Γραφική παράσταση 4α: Ποσοστιαία Αναλογία Μαθητών και Μαθητριών Δημοσίων Ημερήσιων και Νυχτερινών Γυμνασίων Νομού Αττικής 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 72,7 51,3 48,7 27,3 Αγόρια Κορίτσια Ημερήσια Εσπερινά
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ: Προσωπικά στοιχεία: Ηλικία κάτω των 20 ετών (77,2%) Παιδιά πολύτεκνων οικογενειών (32,8%) Παντρεμένοι μαθητές (14,5%) Γονείς μαθητές (11%) Οικογένεια προέλευσης χαμηλού μορφωτικού επιπέδου: (Το 46% από τους πατέρες τους και το 53,9% από τις μητέρες τους δεν έχουν αποφοιτήσει από το γυμνάσιο) Οικογένεια προέλευσης χαμηλού επαγγελματικού επιπέδου: (Το 39,4% από τους πατέρες τους είναι τεχνίτες και ειδικευμένοι εργάτες, ενώ το 49,7% από τις μητέρες τους ασχολούνται με οικιακά).
Επαγγελματική κατάσταση: Σε ποσοστό 22,8% δεν εργάζονται Σε ποσοστό 77,2% είναι εργαζόμενοι Σε ποσοστό μόνο 24,6% εργάζονται βιοποριστικά Σε ποσοστό 37,8% εργάζονται ως τεχνίτες και ειδικευμένοι εργάτες.
Μαθητικό ιστορικό: Χαμηλή επίδοση-αποτυχία στο ημερήσιο σχολείο 82,2% απόρριψη. Καλύτερη επίδοση στο εσπερινό 7,9% απόρριψη. Αρνητική στάση για το ημερήσιο σχολείο 69,8% - ακόμη κι αν υπήρχε η δυνατότητα δεν επιθυμούν να φοιτήσουν σε ημερήσιο σχολείο. Στόχοι Προσδοκίες Κύριος λόγος επιλογής του εσπερινού η προοπτική περάτωσης της υποχρεωτικής εκπαίδευσης 67,1%. Αλλαγή θέσης εργασίας αλλά όχι και επαγγελματικής κατηγορίας (τεχνίτες και ειδικευμένοι εργάτες).
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Διατήρηση θεσμικής βάσης Προϋποθέσεις εγγραφής ιδιαίτερες συνθήκες λειτουργίας Αλλοίωση σύνθεσης μαθητικού πληθυσμού κοινά χαρακτηριστικά όλων των υποομάδων : χαμηλό κοινωνικοπολιτισμικό επίπεδο χαμηλή επίδοση στο ημερήσιο σχολείο Αλλαγή στόχων των σημερινών μαθητών Εσπερινού Γυμνασίου Απόκτηση απολυτήριου τίτλου υποχρεωτικής εκπαίδευσης Διαφοροποίηση ρόλου του σχολείου
«ΠΑΙΔΕΙΑ ΑΝΑΦΑΙΡΕΤΟΝ ΚΤΗΜ ΕΣΤΙ ΒΡΟΤΟΙΣ» Μένανδρος
Ευχαριστώ