30-1-2014 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΟΙΝΟΦΥΤΩΝ Γκίτση Αναστασία [ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ :] Τους τρεις μεγίστους φωστήρας, της Τρισηλίου Θεότητος,τους την οικουμένην ακτίσι, δογμάτων θείων πυρσεύσαντας,τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας, τους την κτίσην πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντες.βασίλειον τον Μέγαν, και τον Θεολόγον Γρηγόριο, συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι.πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί,συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν,αυτοί γαρ τη Τριάδι, υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν
ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ : Τους τρεις μεγίστους φωστήρας, της Τρισηλίου Θεότητος, τους την οικουμένην ακτίσι, δογμάτων θείων πυρσεύσαντας, τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας, τους την κτίσην πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντες. Βασίλειον τον Μέγαν, και τον Θεολόγον Γρηγόριο, συν τω κλεινώ Ιωάννη τω την γλώτταν χρυσορρήμονι. Πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί, συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν, αυτοί γαρ τη Τριάδι, υπέρ ημών αεί πρεσβεύουσιν Οινόφυτα 30/1/2014 Αναστασία Γκίτση 2
ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ : σεβαστοί πατέρες, φίλτατοι εκπαιδευτικοί, αγαπητοί μαθητές και μαθήτριες, θεάρεστο πλήρωμα της Εκκλησίας μας, Επιτρέψτε μου, ευθύς εξαρχής να σας εξομολογηθώ κάτι. Δυσκολεύτηκα αρκετά να γράψω τούτη την ομιλία καθώς μέσα μου πάλευαν δύο συναισθήματα. Από τη μια η χαρά της εορτής των τριών Ιεραρχών και από την άλλη η ολοένα και πιο πνικτική συναίσθηση των δύσκολων καιρών που περνά η εκπαίδευση και η χώρα μας εν γένει. Πως θα μπορούσα να συνταιριάξω από τη μια τη χαρά και από την άλλη τη λύπη; Πως θα μπορούσα να εναρμονίσω τα αντιφατικά, τα εκ διαμέτρου αντίθετα χωρίς να υποβαθμίσω το ένα ή το άλλο. Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας δίνουν τη λύση με μία μόνο λέξη. Χαρμολύπη. Χαρμολύπη η οποία γεμίζει την καρδιά μας ύστερα από άσκηση και προσευχή και με την βαθύτατη πίστη ότι πλάι μας, σε ότι κι αν κάνουμε, ότι και αν μας συμβεί, ότι και αν επιχειρήσουμε έχουμε πάντοτε το Θεό. Γι αυτήν την μαχόμενη πίστη αγωνίστηκαν και οι τρεις Ιεράρχες, για τους οποίους την τριακοστή - 30 η ημέρα του Ιανουαρίου καθιέρωσε η Εκκλησία, από τον 11 ο ήδη αιώνα, ως κοινή εορτή. Ποιοι είναι όμως οι τρεις αυτοί Ιεράρχες και γιατί τους τιμούμε; Ποια η συμβολή τους εκείνη την εποχή και ποια η συνδρομή τους τη σημερινή; Είναι ο λόγος τους ακόμη επίκαιρος ή οι αλήθειες τους χάθηκαν στο πέρας των αιώνων; Ο Βασίλειος, ο Γρηγόριος και ο Χρυσόστομος λάμπουν μέσα στους αιώνες αποδεικνύοντας περίτρανα ότι ο Λόγος του Θεού είναι πάντοτε παρών, είναι αναμφίβολα ζωντανός όσα χρόνια και αν περάσουν, όσες δυσκολίες και αν αντιμετωπίζει η κατακερματισμένη μας κοινωνία, απ όσες αντιφάσεις και αν ταλανίζεται η ανθρώπινη προσωπικότητα. Η κυριότερη προσφορά των σοφών αυτών θεολόγων ήταν η ικανότητα τους να συνταιριάζουν αυτά που εκ πρώτης όψεως φαίνονται ασυμβίβαστα και αντιφατικά. Ο Μέγας Βασίλειος συνέζευξε την επιστημονική σοφία με τη χριστιανική αλήθεια. Δεν δίστασε στιγμή να χρησιμοποιήσει στη δογματική του 3
ερμηνεία και λογικά επιχειρήματα προκειμένου να εκθέσει πληρέστερα και σαφέστερα την ορθόδοξη πίστη, προφυλάσσοντάς την έτσι από τις αιρετικές παραχαράξεις. Ο Γρηγόριος, ευαίσθητος και συνάμα δυναμικός μας άφησε ένα πολύ μεγάλο και σημαντικό ποιητικό έργο με το οποίο κατόρθωσε να αναδείξει, το φωτόχυτο κάλλος της χριστιανικής πίστης. Το θεολογικό του έργο υπήρξε σημαντικό καθώς συνδύαζε άριστα τον αποστολικό ζήλο με τη θεολογική σοφία και την κλασική κατάρτιση. Με πρωτότυπη, για τα χριστιανικά δεδομένα, μαεστρία τόνισε τις απρόσιτες, για τον ανθρώπινο νου, δογματικές αλήθειες καλλωπίζοντας τες με ποιητική ευφράδεια και ευαισθησία. Ο Ιωάννης, δεινός ρήτορας και θαρραλέος επικριτής της αυτοκρατορικής διαφθοράς ανέπτυξε αξιόλογη θρησκευτική και φιλανθρωπική δραστηριότητα. Έχτισε και οργάνωσε νοσοκομεία, γηροκομεία, πτωχοκομεία για την περίθαλψη και ανακούφιση των ασθενών, των φτωχών και των αναξιοπαθούντων. Ο άνθρωπος είναι το κέντρο του ενδιαφέροντος των Τριών Ιεραρχών. Ο άνθρωπος και όχι το κέρδος, ο πλουτισμός ή η ευκολία. Ο πεπτωκώς άνθρωπος, ο αδύναμος άνθρωπος τον οποίον θωπεύουν με αγάπη και περισσή φροντίδα, διότι στο πρόσωπο του βλέπουν τον ίδιο τον Χριστό, αναγνωρίζουν το λαβωμένο πρόσωπο των πρωτοπλάστων που εξέπεσαν σ έναν κόσμο αντιφατικό, διχοτομημένο. Σ έναν κόσμο που δεν διαφέρει και πολύ από το δικό μας. Γι αυτό και είναι σωτήρια η φωνή των Πατέρων της Εκκλησίας μας όταν λένε πως ο Χριστιανός δεν αρέσκεται στο στατικό και στο ακίνητο, αλλά μάχεται για τη δημιουργική ανανέωση, παλεύει μέσα στα σκοτάδια της πεπερασμένης κοινωνίας μας και πορεύεται προς το φως, που δεν είναι άλλο παρά ο Θεός. Αυτή είναι η πρακτική των Τριών ποιμένων στη ζωή των οποίων η θεολογική γνώση έγινε έμπρακτος λόγος αγάπης προς τον πλησίον, ο μοναχισμός συμπορεύτηκε με την αγωνιστική κοινωνική δράση, η ησυχία της προσευχής ανδρείωσε την στηλίτευση της κοσμικής διαφθοράς, ο λόγος του Θεού μετέπλασσε τη θύραθεν σοφία, η ανιδιοτελής διακονία εμπότισε κάθε ιεραποστολικό τόλμημα που έχει σαν κέντρο της την ανακούφιση των οδοιπορούντων αυτού του κόσμου. 4
Η συνθετική αυτή ικανότητα των Τριών Ιεραρχών και το έκδηλο ενδιαφέρον τους για κάθε καταφρονημένο είναι που τους κάνει περισσότερο επίκαιρους από ποτέ. Δεν περιορίζονται μόνο στην κατάκριση της αδικίας. Θεωρούν παράβαση και το «ακοινώνητον», την παράλειψη δηλαδή προσφοράς και βοήθειας σ αυτούς που έχουν ανάγκη. Με επιμονή επανέρχονται στο κοινωνικό χρέος που βαρύνει τον καθένα. Ο λόγος τους απευθύνεται σε όλους ανεξαιρέτως διότι, όπως όλοι είμαστε ισότιμοι στην τιμή και στην δόξα, άλλο τόσο είμαστε ομότιμοι στην ευθύνη και στις υποχρεώσεις. Η αγάπη των Τριών Ιεραρχών δε φιμώνεται, δε στερεύει, δεν περιορίζεται σε στεγανά, τουναντίον αγκαλιάζει τα πάντα, επεκτείνεται προς όλες τις κατευθύνσεις, εμπλουτίζει όλη την κτίση και καλεί τους ανθρώπους στον αγώνα για την «καλήν αλλοίωσιν». Την μεταστροφή δηλαδή του πεπερασμένου ανθρώπινου νου από την ασχήμια των υλικών και τραγικών καταστάσεων κάθε εποχής και την πορεία προς το αναστάσιμο φως του Θείου Λόγου. Οι τρεις αυτοί σπουδαίοι διδάσκαλοι μάχονται για να αφυπνίσουν τη συνείδηση μέσα στον άνθρωπο, ώστε να στραφεί προς την ουσία, ν απαξιώσει την επιφάνεια, να δυναμώσει τον θεϊκό σπινθήρα που εμφωλεύει μέσα του, να οδηγηθεί προς το φως, να αντιμετωπίσει τη ζωή αισιόδοξα και τις όποιες δυσκολίες με καρτερικότητα και δυναμισμό. Η διδασκαλία των Τριών Ιεραρχών συσπειρώνεται γύρω από την έκφραση «Τα αρχαία παρήλθεν, ιδού γέγονε τα πάντα καινά» 1. Με αισιόδοξο τρόπο και σιγουριά μαρτυρούν την επιτυχία της προσωπικής άσκησης του καθενός από εμάς και βεβαιώνουν την ωφέλεια της σε κοινωνικό επίπεδο. Μαρτυρούν την αέναη παρουσία του Θεού που φανερώνεται στα μυστήρια της Αγίας και Καθολικής μας Εκκλησίας. Πιστεύουν ακράδαντα στην δυνατότητα αλλαγής του ανθρώπου με τη συνεργία πάντοτε του Αγίου Πνεύματος. Μεσιτεύουν για εμάς στον Κύριο προκειμένου να πετύχουμε και εμείς την «καλήν αλλοίωσιν». Μας καθοδηγούν με τα λόγια και τις πράξεις τους για να κατορθώσουμε και εμείς να συνταιριάξουμε τα αντιφατικά της ζωής και της εποχής μας. 1 Γρηγορίου Θεολόγου, Εις την Καινήν Κυριακήν (ΜΔ), ή ΒΕΠΕΣ, 60, δελ. 183, 34-36 5
Αυτοί λοιπόν είναι οι Τρεις Ιεράρχες που τους τιμούμε ως προστάτες της παιδείας και των γραμμάτων, που τους εορτάζουμε ως πρότυπα σύζευξης αντίθετων καταστάσεων, που οφείλουμε να τους μιμούμαστε ως θεάρεστους οδηγούς που εναρμόνισαν με τον καλύτερο τρόπο τη θεωρία με την πράξη. Αυτοί λοιπόν είναι οι Τρεις Ιεράρχες που μας έδειξαν ότι η χριστιανική ζωή δεν είναι μόνο θεωρία, είναι κατ εξοχήν πράξη και βιωματική εμπειρία. Είναι τρόπος ζωής διαποτισμένος από το λόγο του Θεού, είναι έμπρακτη πίστη, είναι βίωμα αγάπης, καθώς «ο Θεός αγάπη εστί». Ας μιμηθούμε λοιπόν αυτό που με τη ζωή και το έργο τους μας κληροδότησαν οι Τρεις Ιεράρχες, και δεν είναι άλλο παρά το γεγονός ότι η πίστη προς τον Θεό προϋποθέτει την αγάπη προς τον πλησίον. ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ : ΑΝΔΡΕΑΣ Κ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, Οι τρεις Ιεράρχαι ως ερμηνευταί της ουσίας και του πνεύματος του Χριστιανισμού, Θεσσαλονίκη 1969 ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Κ. ΜΑΝΤΖΑΝΑΣ, Οι τρεις Ιεράρχες και η κοινή τους εορτή, περ. Λόγος και Πράξη ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΜΑΝΤΖΑΡΙΔΗΣ, Η κοινωνική θεωρία και πράξη του Μεγάλου Βασιλείου, στο περ. Ιστορικά της εφ. Ελευθεροτυπία. 2004 Εκκλησία, η νέα κοινωνία σε πορεία, διδακτικό βιβλίο Γ Γυμνασίου. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ, (Αρχιεπισκόπου Τιράνων και πάσης Αλβανίας), Παγκοσμιότητα και Ορθοδοξία, Αθήνα, 2004 4 ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΘΕΡΜΟΣ, Εκκλησία και νέοι χωρίς αερόσακο, στη σειρά Ναυς. ΙΕΡΟΘΕΟΣ ΒΛΑΧΟΣ, Το πρόσωπο στην Ορθόδοξη Παράδοση, Λεβαδεία 1997 3 6