ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

1 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012 2013 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

2 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αγαπητοί µαθητές και αγαπητές µαθήτριες του Γυµνασίου Νέας Σελεύκειας Έγραψα τις ερωτήσεις που ακολουθούν, µε την ελπίδα ότι µπορεί να σας βοηθήσουν στη µελέτη σας. Υπάρχουν µαθητές που δεν µπορούν να διακρίνουν τα ουσιώδη από τα επουσιώδη ή που καταφεύγουν στην αποµνηµόνευση (παπαγαλία). Σε αυτούς πιστεύω ότι θα ήταν χρήσιµες. Η χρησιµοποίησή τους είναι προαιρετική και όχι υποχρεωτική. Μπορείτε να τις χρησιµοποιήσετε στην αρχή δοκιµαστικά και αν διαπιστώσετε ότι σας ωφελούν, µπορείτε να τις συµβουλεύεστε συστηµατικά. Αν αποφασίσετε να τις χρησιµοποιήσετε θα σας συµβούλευα να τις χρησιµοποιήσετε ως εξής: Αφού µελετήσετε µε τον δικό σας τρόπο, ελεύθερα, το µάθηµα της ηµέρας, στη συνέχεια µπορείτε να ελέγξετε την κατανόησή του απαντώντας στις ερωτήσεις που παραθέτω στο κάθε µάθηµα. Θ. ΒΑΓΓΕΛΗΣ

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Η επιστήµη της Βιολογίας. 6 Εισαγωγή στην επιστηµονική µέθοδο... 6 1.1 Τα χαρακτηριστικά των οργανισµών... 8 1.2 Κύτταρο: Η µονάδα της ζωής.. 8 1.3 Η οργάνωση των πολυκύτταρων οργανισµών.. 8,9 Αλληλεπίδραση και προσαρµογές 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ Η αναπαραγωγή 11 6.1 Η αναπαραγωγή στους µονοκύτταρους οργανισµούς. 11 6.2: Η αναπαραγωγή στα φυτά 11 6.3: Η αναπαραγωγή στους ζωικούς οργανισµούς 11,12 6.4: Η αναπαραγωγή στον άνθρωπο.. 12,13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΙ ΚΙΝΗΣΗ Στήριξη και κίνηση. 15 5.1 Η στήριξη και η κίνηση στους µονοκύτταρου οργανισµούς. 15 5.2 Η στήριξη στα φυτά... 15 5.3 Η στήριξη και η κίνηση στους ζωικούς οργανισµούς... 15 5.4: Το µυοσκελετικό σύστηµα του ανθρώπου.. 15,16 ιατροφή και υγεία µυοσκελετικού συστήµατος. 16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΠΕΨΗ Πρόσληψη ουσιών και πέψη. 18 2.1 Η παραγωγή θρεπτικών ουσιών στα φυτά - Η Φωτοσύνθεση. 18 2.2 Η πρόσληψη ουσιών και η πέψη στους µονοκύτταρους οργανισµούς 18,19 2.3 Η πρόσληψη ουσιών και η πέψη στους ζωικούς οργανισµούς.18,19 2.4 Η πρόσληψη ουσιών και η πέψη στον άνθρωπο 19 Το πεπτικό σύστηµα του ανθρώπου. 19,20 ιατροφή και υγεία.. 20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟΒΟΛΗ ΟΥΣΙΩΝ Μεταφορά και αποβολή ουσιών 22 3.1 Μεταφορά και αποβολή ουσιών στους µονοκύτταρους οργανισµούς... 22 3.2 Μεταφορά και αποβολή ουσιών στα φυτά 22 3.3 Η µεταφορά και αποβολή ουσιών στους ζωικούς οργανισµούς... 22 3.4 Η µεταφορά και η αποβολή ουσιών στον άνθρωπο...... 23 3.4 Η µεταφορά και η αποβολή ουσιών στον άνθρωπο ΙΙ... 23 Ουροποιητικό σύστηµα. 23

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΝΑΠΝΟΗ Αναπνοή 25 4.1 Η αναπνοή στους µονοκύτταρους οργανισµούς 25 4.2 Η αναπνοή στα φυτά... 25 4.3 Η αναπνοή στους ζωικούς οργανισµούς. 25,26 4.4 Η αναπνοή στον άνθρωπο. 26 Αναπνευστικό σύστηµα και υγεία 26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΕΡΕΘΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ Η ερεθιστικότητα 28 7.1 Η ερεθιστικότητα στους µονοκύτταρους οργανισµούς.. 28 7.2 Η ερεθιστικότητα στα φυτά. 28 7.3: Η ερεθιστικότητα στους ζωικούς οργανισµούς.. 28 7.4: Το νευρικό σύστηµα του ανθρώπου.. 28

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

6 Η επιστήµη της Βιολογίας 1. Τι µελετάει ως επιστήµη η Βιολογία; 2. Που γίνεται η µελέτη των οργανισµών; 3. Σε τι βοήθησε η ανακάλυψη και χρήση των πάσης φύσεως µικροσκοπίων; 4. Σε τι διαφέρουν τα ηλεκτρονικά από τα οπτικά µικροσκόπια; 5. Ποιες άλλες επιστήµες βοηθούν τους βιολόγους στη µελέτη των οργανισµών; 6. Ποιες εφαρµογές της Βιολογίας έχουµε στον τοµέα: α) της υγείας; β) της κτηνοτροφίας; γ) της προστασίας των οργανισµών; δ) της προστασίας του περιβάλλοντος; Εισαγωγή στην επιστηµονική µέθοδο 1. Ποια είναι τα κύρια βήµατα της επιστηµονικής µεθόδου έρευνας; 2. Τι είναι η υπόθεση; 3. Πως ελέγχουµε την ορθότητα µιας υπόθεσης; 4. Τι είναι το πείραµα; 5. Τι πρέπει να λαµβάνουµε υπόψη κατά τον σχεδιασµό και την εκτέλεση πειραµάτων; 6. Πότε ένα πείραµα θεωρείται αξιόπιστο;

7 1. Η οργάνωση της ζωής

8 1.1 Τα χαρακτηριστικά των οργανισµών 1. Ποια χαρακτηριστικά εµφανίζουν οι οργανισµοί; 2. Η ικανότητα µετακίνησης είναι γνώρισµα όλων των οργανισµών; 3. Γιατί οι οργανισµοί χρειάζονται τροφή; 4. Σε τι χρησιµεύει η λειτουργία της αναπνοής στους οργανισµούς; 5. Ποια διαδικασία ονοµάζουµε απέκκριση; 6. Ποια λειτουργία των οργανισµών ονοµάζουµε αναπαραγωγή; 7. Τι εξασφαλίζει αυτή η λειτουργία; 8. Τι ονοµάζουµε ανάπτυξη των οργανισµών; 9. Μέχρι πότε αναπτύσσονται: α) τα ζώα; β) τα φυτά; 10. Τι ονοµάζουµε ερεθιστικότητα; 11. Σε τι διαφέρουν οι νεκροί οργανισµοί ή τα νεκρά τµήµατα των οργανισµών από τους ζωντανούς οργανισµούς; 12. Σε τι διαφέρουν τα άβια αντικείµενα από τους ζωντανούς οργανισµούς; 1.2 Κύτταρο: Η µονάδα της ζωής 1. Τι είναι τα κύτταρα; 2. Πόσο σηµαντικά είναι για τους οργανισµούς; 3. Πόσα κύτταρα έχει ένας οργανισµός; 4. Πως καταφέρνει το µικροσκοπικό κύτταρο και επιτελεί τις λειτουργίες του; 5. Ποια τµήµατα διακρίνουµε σε ένα ευκαρυωτικό κύτταρο; 6. Τι είναι η κυτταρική ή πλασµατική µεµβράνη; 7. Ποιος είναι ο ρόλος της; 8. Τι είναι ο πυρήνας για τα ευκαρυωτικά κύτταρα; 9. Τι είναι το κυτταρόπλασµα; 10. Ποιος είναι ο ρόλος των µιτοχονδρίων; 11. Σε τι διαφέρουν τα φυτικά από τα ζωικά κύτταρα; 12. Που βρίσκεται το κυτταρικό τοίχωµα; Ποιος είναι ο ρόλος του; 13. Ποιος είναι ο ρόλος των χλωροπλαστών; 14. Όλα τα φυτικά κύτταρα διαθέτουν χλωροπλάστες; 15. Ποιος είναι ο ρόλος των χυµοτοπίων; 1.3 Η οργάνωση των πολυκύτταρων οργανισµών 1. Πως δηµιουργούνται οι ιστοί στους πολυκύτταρους οργανισµούς; 1. Ποια είδη κυτταρικών ιστών συναντάµε στους: α) ζωικούς

9 β) φυτικούς οργανισµούς; 2. Από τι χαρακτηρίζονται οι ιστοί; ( ιαφοροποίηση, εξειδίκευση, συνεργασία) 3. Πως δηµιουργούνται τα όργανα στους πολυκύτταρους οργανισµούς; 4. Να αναφέρετε µερικά όργανα: α) ζωικών β) φυτικών οργανισµών. 5. Από τι χαρακτηρίζονται και τα όργανα όπως και οι ιστοί; 6. Πως σχηµατίζονται τα συστήµατα οργάνων στους πολυκύτταρους ζωικούς οργανισµούς; 7. Να αναφέρετε µερικά συστήµατα οργάνων στον ανθρώπινο οργανισµό. 8. Από τι χαρακτηρίζονται και τα συστήµατα οργάνων; 9. Πως επιτυγχάνεται η οµαλή λειτουργία ενός πολυκύτταρου οργανισµού; 10. Τι ονοµάζουµε βιόσφαιρα; Ποικιλοµορφία; 11. Πότε λέµε ότι δύο οργανισµοί ανήκουν στο ίδιο είδος; 12. Σε πόσα και ποια βασίλεια κατατάσσονται οι οργανισµοί; 13. Τι το εντελώς ξεχωριστό έχουν οι οργανισµοί του κάθε βασιλείου; Αλληλεπίδραση και προσαρµογές 1. Τι είναι οι προσαρµογές των οργανισµών; 1. Ποια είδη προσαρµογών διακρίνουµε; 2. Τα βελονοειδή φύλλα των πεύκων τι είδους προσαρµογή είναι; 3. Ποιον δυσµενή παράγοντα του περιβάλλοντος αντιµετωπίζουν τα πεύκα µε αυτή την προσαρµογή που διαθέτουν; 4. Που συναντάµε τα πλατάνια που διαθέτουν µια τέτοια προσαρµογή; 5. Το υποδόριο λίπος της αρκούδας τι προσαρµογή είναι; 6. Ποιο παράγοντα του περιβάλλοντος την βοηθάει να αντιµετωπίσει; 7. Η µετανάστευση των χελιδονιών τι είδους προσαρµογή είναι; 8. Τι αντιµετωπίζουν µε αυτή; 9. Η αλλαγή χρώµατος µερικών οργανισµών τι είδους προσαρµογή είναι; 10. Σε τι χρησιµεύει στους οργανισµούς αυτούς;

10 6. Η αναπαραγωγή

11 Η αναπαραγωγή Η αναπαραγωγή στους µονοκύτταρους οργανισµούς 1. Τι επιτυγχάνεται µε τη αναπαραγωγή των οργανισµών; 2. Ποιες διαφορές υπάρχουν µεταξύ µονογονικής και αµφιγονικής αναπαραγωγής; 3. Ποιοι οργανισµοί αναπαράγονται : α) µονογονικά; β) αµφιγονικά; 4. Πως αναπαράγεται η αµοιβάδα; 6.2: Η αναπαραγωγή στα φυτά 1. Να αναφέρετε τρεις τρόπους µονογονικής αναπαραγωγής των φυτών. 2. Ποια είναι τα όργανα αναπαραγωγής στα ανθόφυτα; 5. Ποια άνθη ονοµάζονται: α) αρσενικά; β) θηλυκά; γ) τέλεια; 6. Ποια φυτά ονοµάζονται: α) µόνοικα; β) δίοικα; 7. Από ποια τµήµατα αποτελούνται οι στήµονες; 8. Σε ποιο τµήµα τους βρίσκονται οι γυρεόκοκκοι; 9. Από τι αποτελείται ο ύπερος; 10. Τι περιέχουν οι ωοθήκες; 11. Τι ονοµάζουµε επικονίαση; 12. Πως γίνεται; 13. Πως γίνεται η γονιµοποίηση στα ανθόφυτα; 14. Πως σχηµατίζεται το φυτικό έµβρυο; 15. Από τι περικλείεται; 16. Που βρίσκονται τα σπέρµατα στα αγγειόσπερµα; 17. Που σχηµατίζεται ο καρπός; 18. Πότε βλαστάνουν τα σπέρµατα; 6.3: Η αναπαραγωγή στους ζωικούς οργανισµούς 1. Πως αναπαράγονται: α) τα ασπόνδυλα; β) τα σπονδυλόζωα; 2. Ποια ζώα ονοµάζονται: α) γονοχωριστικά; β) ερµαφρόδιτα;

12 3. Σε ποιες κατηγορίες οργανισµών η γονιµοποίηση είναι: α) εξωτερική; β) εσωτερική; 4. Να περιγράψετε την αναπαραγωγή: α) στα ψάρια β) στους βατράχους γ) στα ερπετά δ) στα πτηνά ε) στα θηλαστικά 6.4: Η αναπαραγωγή στον άνθρωπο 1. Ποιο είναι το πρώτο κύτταρο κάθε ανθρώπου; 2. Πως σχηµατίζεται; 3. Ποια άτοµα παράγουν τα σπερµατοζωάρια; 4. Από ποια όργανα αυτών των ατόµων παράγονται αυτά τα κύτταρα; 5. Πόσα είναι αυτά τα όργανα ; Παράγουν µόνο σπερµατοζωάρια; 6. Πότε αρχίζει η παραγωγή σπερµατοζωαρίων; 7. Είναι συνεχής ή περιοδική; 8. Μέχρι πότε ένα αρσενικό άτοµο παράγει σπερµατοζωάρια; 9. Πως ονοµάζεται το υγρό στο οποίο βρίσκονται τα σπερµατοζωάρια; 10. Ποια άτοµα παράγουν ωάρια; 11. Από ποια όργανα γίνεται η παραγωγή τους; 12. Πόσες ωοθήκες υπάρχουν στο σώµα µιας γυναίκας; 13. Πότε αρχίζει η παραγωγή ωαρίων; 14. Είναι συνεχής ή περιοδική; 15. Κάθε πότε ωριµάζει ένα ωάριο; 16. Μέχρι πότε συµβαίνει αυτό; 17. Οι ωοθήκες παράγουν µόνο ωάρια; 18. Που γίνεται φυσιολογικά η γονιµοποίηση ενός ωαρίου από ένα σπερµατοζωάριο; 19. Πόσα σπερµατοζωάρια γονιµοποιούν ένα ωάριο; 20. Σε ποιο όργανο του σώµατος µιας γυναίκας γίνεται η ελευθέρωση των σπερµατοζωαρίων; 21. Από ποιο όργανο; 22. Ποια είναι η πορεία των σπερµατοζωαρίων µέχρι να συναντηθούν ενδεχοµένως µε ένα ωάριο; 23. Τι συµβαίνει µετά την γονιµοποίηση του ωαρίου; 24. Πόσο χρόνο διαρκεί φυσιολογικά η εγκυµοσύνη; 25. Πως τρέφεται το έµβρυο; 26. Τι είναι ο αµνιακός σάκος και το αµνιακό υγρό; 27. Ποιος είναι ο ρόλος τους; 28. Τι ονοµάζουµε τοκετό; 29. Γιατί µια µητέρα πρέπει να θηλάζει το νεογέννητο µωρό της;

13 30. Τι πρέπει να προσέχει µια γυναίκα κατά την εγκυµοσύνη της; 31. Τι ονοµάζουµε έµµηνο κύκλο στη ζωή µιας γυναίκας; 32. Πόσο περίπου διαρκεί; 33. Ποιο φαινόµενο σηµατοδοτεί την έναρξη κάθε νέου εµµήνου κύκλου; 34. Τι ονοµάζεται έµµηνη ρύση ή περίοδος; 35. Πόσες µέρες διαρκεί; 36. Τι γεγονότα συµβαίνουν στα πλαίσια αυτού του κύκλου από την 6 η µέχρι την 13 η µέρα; 37. Τι συµβαίνει (περίπου) την 14 η ηµέρα; 38. Τι γεγονότα συµβαίνουν από την 14 η µέχρι την 28 η µέρα;

14 5. Στήριξη και κίνηση

15 Στήριξη και κίνηση 5.1 Η στήριξη και η κίνηση στους µονοκύτταρους οργανισµούς 5.2 Η στήριξη στα φυτά 1. Ποιοι οργανισµοί έχουν την δυνατότητα να µετακινούνται; 2. Όλοι οι ζωικοί οργανισµοί µπορούν να µετακινούνται; 3. Ποιες ανάγκες τους καλύπτουν οι οργανισµοί µε τις µετακινήσεις τους; 4. Ποια δοµή πολλών µονοκύτταρων οργανισµών εξυπηρετεί την στήριξή τους; 5. Ποιους τρόπους µετακίνησης µονοκύτταρων οργανισµών γνωρίζετε; 6. Πως επιτυγχάνουν τη στήριξή τους τα φυτά; 7. Τι είναι το ξύλωµα; 8. Από τι αποτελείται κυρίως το ξύλο των δένδρων; 5.3: Η στήριξη και η κίνηση στους ζωικούς οργανισµούς 1. Ποια είδη σκελετού συναντάµε στους πολυκύτταρους ζωικούς οργανισµούς; 2. Τι προσφέρει γενικά ο σκελετός στους οργανισµούς; 3. Ποια ασπόνδυλα διαθέτουν υδροστατικό σκελετό; 4. Πως κινούνται τα συγκεκριµένα ασπόνδυλα; 5. Τι είδους σκελετό διαθέτουν τα αρθρόποδα; ( έντοµα, καβούρια, αράχνες ) 6. Πως µετακινούνται αυτοί οι οργανισµοί; 7. Τι σκελετό διαθέτουν τα σπονδυλωτά; 8. Πως καταφέρνουν και µετακινούνται; 9. Πως ξεπερνούν το πρόβληµα της αντίστασης του νερού, οι οργανισµοί που µετακινούνται µέσα σε αυτό; 10. Πως ξεπερνούν το πρόβληµα της βαρύτητας και το πρόβληµα της αντίστασης του αέρα, οι οργανισµοί που µετακινούνται πετώντας µέσα σε αυτόν; 11. Πως µετακινούνται οι οργανισµοί που ζουν στη στεριά; 12. Ποιοι από αυτούς δεν έχουν ιδιαίτερα προβλήµατα και γιατί; 13. Ποιοι από αυτούς δυσκολεύονται στις µετακινήσεις τους πάνω στο έδαφος; Γιατί; 5.4: Το µυοσκελετικό σύστηµα του ανθρώπου 1. Με τη συνεργασία ποιων συστηµάτων οργάνων πραγµατοποιούνται οι κινήσεις στον ανθρώπινο οργανισµό; 2. Πόσα περίπου οστά συναποτελούν το σκελετό µας; 3. Τι µας προσφέρει ο σκελετός µας;

16 4. Σε ποια τµήµατα διακρίνεται ο σκελετός µας; 5. Ποια είδη οστών διακρίνουµε µε βάση τη µορφή τους; 6. Από τι αποτελούνται τα οστά µας; 7. Που βρίσκεται το περιόστεο; 8. Ποιος είναι ο ρόλος του; 9. Πως σχηµατίζεται η σπονδυλική µας στήλη; 10. Πόσα κυρτώµατα παρατηρούµε σε αυτή; 11. Τι εξυπηρετούν; 12. Τι είναι οι µεσοσπονδύλιοι δίσκοι; Σε τι χρησιµεύουν; 13. Τι είναι ο νωτιαίος σωλήνας; 14. Ποιο ευαίσθητο όργανο προστατεύεται µέσα σε αυτόν; 15. Τι ονοµάζουµε άρθρωση; 16. Ποιους τύπους αρθρώσεων διακρίνουµε στο σκελετό µας; 17. Τι χαρακτηριστικά έχει κάθε τύπος; 18. Ποια είναι τα µέρη µιας διάρθρωσης; 19. Ποιος είναι ο ρόλος των µυών; 20. Πως τον πραγµατοποιούν; 21. Ποιες κατηγορίες µυών διακρίνουµε; 22. Ποιας κατηγορίας οι µυς λειτουργούν µε τη θέλησή µας και ποιων κατηγοριών χωρίς τη θέλησή µας; ιατροφή και υγεία µυοσκελετικού συστήµατος 1. Τι διατροφή απαιτεί η υγεία του µυοσκελετικού µας συστήµατος; 2. Ποιες τροφές περιέχουν βιταµίνη D και ασβέστιο; 3. Ποιος είναι ο ρόλος της άσκησης στην υγεία µυοσκελετικού µας συστήµατος; 4. Τι είναι το κάταγµα; Θεραπεύεται; Πως; 5. Τι είναι το στραµπούληγµα ή διάστρεµµα; 6. Τι είναι η εξάρθρωση; 7. Ποιες είναι κυριότερες παραµορφώσεις της σπονδυλικής µας στήλης; 8. Πως εκδηλώνεται η κάθε µια; Που οφείλονται

17 2. Πρόσληψη ουσιών και πέψη

18 Πρόσληψη ουσιών και πέψη 1. Γιατί η τροφή είναι απαραίτητη για τους οργανισµούς; 2. Σε ποιες οµάδες κατατάσσονται οι οργανισµοί ανάλογα µε τον τρόπο µε τον οποίο εξασφαλίζουν την τροφή τους; 3. Ποιοι οργανισµοί ονοµάζονται παραγωγοί ή αυτότροφοι; 4. Να αναφέρετε σύνολα οργανισµών που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. 5. Ποιοι οργανισµοί ονοµάζονται ετερότροφοι; 6. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι ετερότροφοι οργανισµοί; 7. Ποιοι οργανισµοί ονοµάζονται καταναλωτές; 8. Να αναφέρετε σύνολα οργανισµών που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. 9. Ποιοι οργανισµοί ονοµάζονται αποικοδοµητές; 10. Να αναφέρετε σύνολα οργανισµών που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. 11. Ποια διαδικασία ονοµάζουµε πέψη; 12. Τι ονοµάζουµε µεταβολισµό; 13. Πως πραγµατοποιείται; 2.1 Η παραγωγή θρεπτικών ουσιών στα φυτά Η Φωτοσύνθεση 1. Που γίνεται η φωτοσύνθεση στα φυτά; 2. Πότε κάνουν φωτοσύνθεση τα φυτά; 3. Τι χρειάζεται ένα φυτό για να φωτοσυνθέσει; 4. Ποια είναι τα προϊόντα της φωτοσύνθεσης; 5. Σε τι χρησιµεύει η γλυκόζη που παράγεται στα ίδια τα φυτά; 6. Ποια είναι η τύχη του οξυγόνου που παράγεται µε τη φωτοσύνθεση; 7. Ποια είναι η σηµασία της φωτοσύνθεσης για τους υπόλοιπους οργανισµούς; 2.2 Η πρόσληψη ουσιών και η πέψη στους µονοκύτταρους οργανισµούς 2.3 Η πρόσληψη ουσιών και η πέψη στους ζωικούς οργανισµούς 1. Πως συλλαµβάνει την τροφή της η αµοιβάδα; 2. Πως γίνεται η πέψη σε αυτόν τον οργανισµό; 3. Πως γίνεται η πέψη στην ύδρα; 4. Πως γίνεται η πέψη στον γεωσκώληκα; 5. Που γίνεται η πέψη της τροφής στα σπονδυλόζωα; 6. Ποια είναι µε τη σειρά τα τµήµατα του πεπτικού σωλήνα των σπονδυλοζώων; 7. Τι είναι η αµάρα;

19 8. Ποιοι αδένες είναι προσαρτηµένοι στο πεπτικό σύστηµα των περισσότερων σπονδυλοζώων; 9. Ποιος είναι ο ρόλος αυτών των αδένων; 10. Γιατί ο πεπτικός σωλήνας των φυτοφάγων είναι µεγαλύτερος από αυτόν των σαρκοφάγων θηλαστικών; 11. Τι ιδιαιτερότητα έχουν τα ονοµαζόµενα µηρυκαστικά; 2.4 Η πρόσληψη ουσιών και η πέψη στον άνθρωπο 1. Τι θρεπτικά συστατικά περιέχουν οι τροφές µας; (συνολικά) 2. Πως χρησιµοποιεί ο οργανισµός µας αυτά τα συστατικά; 3. Για ποιο λόγο πρέπει να καταναλώνουµε ποικιλία τροφίµων; 4. Από τι εξαρτάται η ποσότητα της τροφής που χρειάζεται καθηµερινά ένας άνθρωπος; 5. Πότε παχαίνουµε; 6. Ποιες τροφές είναι πλούσιες σε πρωτεΐνες; 7. Τι προσφέρουν στον οργανισµό µας αυτές οι ουσίες; 8. Ποιες τροφές είναι πλούσιες σε υδατάνθρακες; 9. Τι προσφέρουν στον οργανισµό µας αυτές οι ουσίες; 10. Ποιες τροφές είναι πλούσιες σε λίπη; 11. Τι προσφέρουν στον οργανισµό µας αυτές οι ουσίες; 12. Ποιες τροφές είναι πλούσιες σε βιταµίνες και µεταλλικά στοιχεία; 13. Τι προσφέρουν στον οργανισµό µας αυτές οι ουσίες; Το πεπτικό σύστηµα του ανθρώπου 1. Ποια είναι τα όργανα του πεπτικού µας συστήµατος; 2. Ποιοι αδένες είναι προσαρτηµένο σε αυτό το σύστηµα; 3. Ποια πορεία ακολουθεί η τροφή µέσα στον πεπτικό µας σωλήνα; 4. Ποιος είναι ο ρόλος: α) της στοµατικής κοιλότητας β) του φάρυγγα γ) του οισοφάγου δ) του στοµάχου ε) του λεπτού εντέρου στ) του παχέος εντέρου, στη διαδικασία της πέψης; 5. Ποιος είναι ο ρόλος α) των σιελογόνων αδένων β) του συκωτιού γ) του παγκρέατος, στη διαδικασία της πέψης; 6. Ποια δόντια ονοµάζονται: α) νεογιλά; β) µόνιµα; 7. Πότε εµφανίζονται στον άνθρωπο;

20 8. Πόσοι και ποιοι τύποι δοντιών υπάρχουν στα µόνιµα δόντια µας; 9. Ποιος είναι ο ρόλος της γλώσσας στον ανθρώπινο οργανισµό; 10. Ποιος είναι ο ρόλος του υδροχλωρικού οξέος που υπάρχει στο γαστρικό υγρό του στοµάχου µας ιατροφή και υγεία 1. Τι ονοµάζουµε µεσογειακή δίαιτα; 2. Τι τρόφιµα περιλαµβάνει; 3. Τι εξασφαλίζει στον ανθρώπινο οργανισµό; 4. Ποια διατροφή είναι επιζήµια για την υγεία µας; 5. Ποιους κινδύνους αυξάνει; 6. Τι µας δείχνει µια διατροφική πυραµίδα; 7. Ποιες είναι οι συνηθέστερες παθήσεις των δοντιών και των ούλων; 8. Πως πρέπει να φροντίζουµε τα δόντια µας;

21 3. Μεταφορά και αποβολή ουσιών

22 Μεταφορά και αποβολή ουσιών 3.1 Μεταφορά και αποβολή ουσιών στους µονοκύτταρους οργανισµούς 3.2 Μεταφορά και αποβολή ουσιών στα φυτά 1. Πως γίνεται κυρίως η µεταφορά ουσιών από και προς το εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον των κυττάρων; 2. Τι επιτυγχάνεται µε τη διάχυση; 3. Η µεταφορά µορίων κατά τη διάχυση γίνεται παθητικά ή µε κατανάλωση ενέργειας; 4. Πως ανταλλάσσουν οι µονοκύτταροι οργανισµοί ουσίες µε το περιβάλλον τους; 5. Γιατί στους πολυκύτταρους οργανισµούς υπάρχουν ειδικοί µηχανισµοί για την ανταλλαγή ουσιών; 6. Τι ονοµάζουµε ξύλωµα στα φυτά; 7. Τι ονοµάζουµε φλοίωµα στους ίδιους οργανισµούς; 8. Τι είναι η επιδερµίδα των φύλλων; Ποιος είναι ο ρόλος της; 9. Τι είναι τα στόµατα των φύλλων; 10. Ποιες ουσίες εισέρχονται και εξέρχονται από τα στόµατα των φύλλων; 11. Τι ονοµάζουµε διαπνοή στα φυτά; 3.3 Η µεταφορά και αποβολή ουσιών στους ζωικούς οργανισµούς 1. Ποιος είναι ο ρόλος του κυκλοφορικού συστήµατος στους πολυκύτταρους ζωικούς οργανισµούς; 2. Ποια όργανα περιλαµβάνει το κυκλοφορικό τους σύστηµα; 3. Ποιος είναι ο ρόλος της καρδιάς στη λειτουργία του κυκλοφορικού συστήµατος; 4. Ποιο αίµα ονοµάζουµε: α) αρτηριακό; β) φλεβικό; 5. Πως ονοµάζονται οι κοιλότητες που υπάρχουν στο εσωτερικό της καρδιάς; 6. Ποιοι οργανισµοί έχουν: α) δίχωρη β) τρίχωρη γ) τετράχωρη καρδιά; 7. Πότε το κυκλοφορικό σύστηµα ενός οργανισµού ονοµάζεται: α) κλειστό; β) ανοικτό; 8. Ποιοι οργανισµοί διαθέτουν κλειστό και ποιοι ανοικτό κυκλοφορικό σύστηµα; 9. Ποια ζώα ονοµάζονται οµοιόθερµα και ποια ποικιλόθερµα;

23 3.4 Η µεταφορά και η αποβολή ουσιών στον άνθρωπο 1. Ποια όργανα συνθέτουν το κυκλοφορικό µας σύστηµα; 2. Ποιος είναι ο ρόλος της καρδιάς µας; 3. Πως είναι στο εσωτερικό της; 4. Πως κινείται το αίµα στο εσωτερικό της; 5. Τι είδους αγγεία υπάρχουν στο σώµα µας; 6. Τι χαρακτηριστικά έχουν οι αρτηρίες µας; 7. Τι χαρακτηριστικά έχουν οι φλέβες µας; 8. Τι χαρακτηριστικά έχουν τα τριχοειδή αγγεία µας; 9. Ποια διαδροµή του αίµατος στο σώµα µας ονοµάζουµε: α) µικρή κυκλοφορία; β) µεγάλη κυκλοφορία; 3.4 Η µεταφορά και η αποβολή ουσιών στον άνθρωπο ΙΙ 1. Από τι αποτελείται το αίµα µας; 1. Τι περιέχει το πλάσµα; 2. Πόσα και ποια είδη κυττάρων υπάρχουν στο αίµα µας; 3. Ποιος είναι ο ρόλος των: α) ερυθρών αιµοσφαιρίων; β) λευκών αιµοσφαιρίων; γ) αιµοπεταλίων; 4. Σε τι αριθµούς βρίσκονται τα παραπάνω κύτταρα στο αίµα µας; (ενδεικτικά) 5. Τι ξέρετε για τη διάρκεια ζωής αυτών των κυττάρων; 6. Που γίνεται η παραγωγή νέων τέτοιων κυττάρων; 7. Που οφείλονται οι παθήσεις της καρδιάς και των αγγείων; 8. Πόσο συχνές είναι; 9. Πως µπορούµε να µειώσουµε τον κίνδυνο εµφάνισης τέτοιων ασθενειών; Ουροποιητικό σύστηµα 1. Ποιος είναι ο ρόλος του ουροποιητικού µας συστήµατος; 2. Ποια είναι τα όργανα αυτού του συστήµατος; 3. Ποιος είναι ο ρόλος των νεφρών; 4. Πως γίνεται η αποµάκρυνση των ούρων από το σώµα µας; 5. Ποιες είναι οι συνηθέστερες παθήσεις του ουροποιητικού µας συστήµατος; 6. Γιατί οι παθήσεις αυτές εµφανίζονται µε µεγαλύτερη συχνότητα στις γυναίκες; 7. πως µπορούµε να µειώσουµε τον κίνδυνο εµφάνισης ουρολοίµωξης;

24 4. Η αναπνοή

25 Αναπνοή 4.1 Η αναπνοή στους µονοκύτταρους οργανισµούς 1. Τι ονοµάζουµε κυτταρική αναπνοή; 2. Πότε η κυτταρική αναπνοή ονοµάζεται αερόβια και πότε αναερόβια; 3. Ποιες διαφορές υπάρχουν µεταξύ αερόβιας και αναερόβιας κυτταρικής αναπνοής; 4. Τι χρειάζονται τα κύτταρα για να πραγµατοποιήσουν την αερόβια αναπνοή; 5. Ποια προϊόντα παράγονται από την αερόβια κυτταρική αναπνοή; 6. Τι ονοµάζουµε αναπνοή σε επίπεδο οργανισµού; 7. Με τι µηχανισµούς και τι όργανα πραγµατοποιείται στους διάφορους οργανισµούς; 8. Πως γίνεται η ανταλλαγή των αερίων της αναπνοής ( οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα ) ανάµεσα στους µονοκύτταρους οργανισµούς και το περιβάλλον τους; 9. Πως κινείται το οξυγόνο; ( Από το περιβάλλον προς το εσωτερικό του µονοκύτταρου οργανισµού ή αντίστροφα;) 10. Γιατί; 11. Πως κινείται το διοξείδιο του άνθρακα; Γιατί; 4.2 Η αναπνοή στα φυτά 1. Σε ποια κύτταρα των φυτών πραγµατοποιούνται οι αντιδράσεις της κυτταρικής αναπνοής; 2. Πότε; ( Καθόλη τη διάρκεια του 24ώρου ή µόνο όταν υπάρχει φως;) 3. Από προσλαµβάνουν τα φυτά ( και τα χερσαία και τα υδρόβια) το οξυγόνο που χρειάζονται για την πραγµατοποίηση της κυτταρικής τους αναπνοής; 4. Ποιες είναι οι αναπνευστικές συσκευές των φυτών; ( Το αντίστοιχο των πνευµόνων ή των βραγχίων σε πολλούς ζωικούς οργανισµούς) 5. Ποιες είναι οι διαφορές µεταξύ της κυτταρικής αναπνοής και της φωτοσύνθεσης στα φυτά; 4.3 Η αναπνοή στους ζωικούς οργανισµούς 1. Πως αναπνέει η ύδρα; 2. Πως γίνεται η µεταφορά και η ανταλλαγή των αερίων της αναπνοής στον γεωσκώληκα; 3. Πως αναπνέει το µύδι;

26 4. Πως αναπνέει το σαλιγκάρι; 5. Πως αναπνέουν τα έντοµα; 6. Πως αναπνέουν τα ψάρια; 7. Πως αναπνέουν οι βάτραχοι; 8. Πως αναπνέουν τα πτηνά; 9. Σε τι τα βοηθούν οι αεροφόροι σάκοι τους οποίους διαθέτουν; 10. Πως αναπνέουν τα θηλαστικά; 11. Πως γίνεται η είσοδος και η έξοδος του αέρα στους και από τους πνεύµονές τους; 12. Πως µεταφέρεται το οξυγόνο από τους πνεύµονες σε όλα τους τα κύτταρα και το διοξείδιο του άνθρακα από τα κύτταρα στους πνεύµονες τους; 4.4 Η αναπνοή στον άνθρωπο 1. Ποια είναι τα όργανα του αναπνευστικού µας συστήµατος; 2. Ποια πορεία ακολουθεί ο αέρας που εισπνέουµε; 3. Πως γίνεται η εισπνοή; ( Περιγράψτε τη) 4. Πως γίνεται η εκπνοή; 5. Πως γίνεται η ανταλλαγή του οξυγόνου και του διοξειδίου του άνθρακα µεταξύ του αέρα των κυψελίδων και του αίµατος των τριχοειδών αγγείων των κυψελίδων; 6. Γιατί όταν καταπίνουµε η µπουκιά κατευθύνεται στον οισοφάγο και όχι στον λάρυγγα; Αναπνευστικό σύστηµα και υγεία 1. Από τι µπορεί να επηρεασθεί η οµαλή λειτουργία της αναπνοής; 2. Γιατί η ποιότητα του αέρα επηρεάζει τον ανθρώπινο οργανισµό; 3. Γιατί δεν πρέπει να καπνίζει κανείς;

27 7. Ερεθιστικότητα

28 Η ερεθιστικότητα 7.1 Η ερεθιστικότητα στους µονοκύτταρους οργανισµούς 7.2 Η ερεθιστικότητα στα φυτά 1. Τι ονοµάζουµε ερεθιστικότητα στους οργανισµούς; 2. Τι είδους ερεθίσµατα προσλαµβάνουν οι µονοκύτταροι οργανισµοί; 3. Τι είναι οι τακτισµοί; 4. Τι είδους ερεθίσµατα προσλαµβάνουν τα φυτά; 5. Τι είναι οι τροπισµοί; 6. Τι ονοµάζουµε θετικό βαρυτροπισµό; 7. Τι ονοµάζουµε θετικό φωτοτροπισµό; 7.3: Η ερεθιστικότητα στους ζωικούς οργανισµούς 1. Πως αντιδρούν οι ζωικοί οργανισµοί στα ερεθίσµατα που δέχονται από το περιβάλλον τους; 2. Πως επιτυγχάνεται η ερεθιστικότητα στους ζωικούς οργανισµούς; 3. Πως ονοµάζονται τα κύτταρα του νευρικού συστήµατος; 4. Τι µορφή έχουν; 5. Από τι σχηµατίζονται τα νεύρα; 6. Τι είναι τα γάγγλια; Ποιος είναι ο ρόλος τους; 7. Σε ποια τµήµατα διακρίνουµε το νευρικό σύστηµα των θηλαστικών; 7.4: Το νευρικό σύστηµα του ανθρώπου 1. Τι περιλαµβάνει το κεντρικό νευρικό µας σύστηµα; (ΚΝΣ) 2. Τι περιλαµβάνει το περιφερειακό νευρικό µας σύστηµα; (ΠΝΣ) 3. Ποια νεύρα ονοµάζονται: α) αισθητικά; β) κινητικά; 4. Τι ονοµάζουµε αντανακλαστικά; 5. Να αναφέρετε µερικά παραδείγµατα ανθρώπινων αντανακλαστικών. 6. Σε ποια τµήµατα διακρίνεται ο ανθρώπινος εγκέφαλος; 7. Ποιες λειτουργίες ελέγχει το κάθε τµήµα;