ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (δεύτερο τμήμα) της 18ης Ιουλίου 2007 *

ΕΠΙΤΡΟΠΗ κατά ΙΤΑΛΙΑΣ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (δεύτερο τμήμα) της 18ης Ιουλίου 2007 * Στην υπόθεση C-382/05, με αντικείμενο προσφυγή του άρθρου 226 ΕΚ λόγω παραβάσεως, ασκηθείσα στις 20 Οκτωβρίου 2005, Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενη από τους Α. Aresu και Χ. Lewis, με τόπο επιδόσεων στο Λουξεμβούργο, προσφεύγουσα, κατά Ιταλικής Δημοκρατίας, εκπροσωπούμενης από τον Ι. Μ. Braguglia, επικουρούμενο από τον G. Fiengo, avvocato dello Stato, με τόπο επιδόσεων στο Λουξεμβούργο, καθής, * Γλώσσα διαδικασίας: η ιταλική. Ι - 6659

ΑΠΟΦΑΣΗ της 18.7.2007 ΥΠΟΘΕΣΗ C-382/05 ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (δεύτερο τμήμα), συγκείμενο από τους C. W. Α Timmermans, πρόεδρο τμήματος, Ρ. Kūris, Κ. Schiemann (εισηγητή), L. Bay Larsen και C. Toader, δικαστές, γενικός εισαγγελέας: J. Mazák γραμματέας: J. Swedenborg, υπάλληλος διοικήσεως, έχοντας υπόψη την έγγραφη διαδικασία και κατόπιν της επ' ακροατηρίου συζητήσεως της 8ης Μαρτίου 2007, κατόπιν της αποφάσεως που έλαβε, αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα, να εκδικάσει την υπόθεση χωρίς την ανάπτυξη προτάσεων, εκδίδει την ακόλουθη Απόφαση 1 Με την προσφυγή της, η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ζητεί από το Δικαστήριο να διαπιστώσει ότι, λόγω του γεγονότος ότι η Presidenza del Consiglio dei Ministri Dipartimento per la protezione civile Ufficio del Commissario delegato per l'emergenza rifiuti e la tutela delle acque in Sicilia (Προεδρία του Υπουργικού Συμβουλίου Τμήμα πολιτικής προστασίας Γραφείο του εντεταλμένου επιτρόπου για τις έκτακτες καταστάσεις σχετικά με απόβλητα και την προστασία των υδάτων στη Σικελία) κίνησε τη διαδικασία για τη σύναψη συμβάσεων για τη χρησιμοποίηση, μετά από επιλεκτική συλλογή, των καταλοίπων των αστικών αποβλήτων των δήμων της Περιφέρειας Σικελία και συνήψε τις συμβάσεις αυτές χωρίς να εφαρμόσει τις διαδικασίες της οδηγίας 92/50/ΕΟΚ του Ι - 6660

ΕΠΙΤΡΟΠΗ κατά ΙΤΑΛΙΑΣ Συμβουλίου, της 18ης Ιουνίου 1992, για τον συντονισμό των διαδικασιών συνάψεως δημόσιων συμβάσεων υπηρεσιών (ΕΕ L 209, σ. 1), όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2001/78/ΕΚτης Επιτροπής, της 13ης Σεπτεμβρίου 2001 (ΕΕ L 285, σ. 1, στο εξής: οδηγία 92/50), και ειδικότερα χωρίς να δημοσιεύσει την ενδεδειγμένη προκήρυξη στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, η Ιταλική Δημοκρατία παρέβη τις υποχρεώσεις που έχει από την πιο πάνω οδηγία, και ειδικότερα από τα άρθρα της 11, 15 και 17. Το νομικό πλαίσιο Η κοινοτική ρύθμιση 2 Το άρθρο 1, στοιχείο α', της οδηγίας 92/50 ορίζει: «α) οι δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών: είναι συμβάσεις εξ επαχθούς αιτίας συναπτόμενες εγγράφως μεταξύ ενός παρέχοντος υπηρεσίες και μιας αναθέτουσας αρχής [...]» 3 Το άρθρο 8 της οδηγίας αυτής ορίζει: «Οι συμβάσεις που έχουν ως αντικείμενο υπηρεσίες που απαριθμούνται στο παράρτημα Ι Α συνάπτονται σύμφωνα με τις διατάξεις των τίτλων III έως IV.» Ι - 6661

ΑΠΟΦΑΣΗ της 18.7.2007 ΥΠΟΘΕΣΗ C-382/05 4 Ανήκοντας στον τίτλο V της οδηγίας 92/50, το άρθρο της 15, παράγραφος 2, ορίζει: «ΟΙ αναθέτουσες αρχές που επιθυμούν να συνάψουν μια δημόσια σύμβαση υπηρεσιών με διαδικασία ανοικτή, κλειστή ή, υπό τους όρους που θέτει το άρθρο 11, με διαπραγμάτευση, γνωστοποιούν την πρόθεση τους αυτή μέσω προκήρυξης.» 5 Κατά το άρθρο 17 της οδηγίας 92/50: «1. Οι προκηρύξεις συντάσσονται σύμφωνα με τα υποδείγματα που περιλαμβάνονται στα παραρτήματα III και IV, εξειδικεύουν δε τις πληροφορίες που ζητούνται στα υποδείγματα αυτά. [...] [...] 4. Οι προκηρύξεις του άρθρου 15, παράγραφοι 2 και 3, δημοσιεύονται αναλυτικά στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και στην τράπεζα δεδομένων TED στην πρωτότυπη γλώσσα. Σύνοψη των σημαντικότερων στοιχείων κάθε προκήρυξης δημοσιεύεται και στις λοιπές επίσημες γλώσσες, ενώ μόνο το κείμενο της πρωτότυπης γλώσσας θεωρείται αυθεντικό. [...]» 6 Το παράρτημα Ι Α της οδηγίας 92/50, το οποίο επιγράφεται «Υπηρεσίες κατά την έννοια του άρθρου 8», περιέχει μεταξύ άλλων την κατηγορία 16, η οποία αποκαλείται «Αποχετεύσεις και διάθεση απορριμμάτων εγκαταστάσεις υγιεινής και συναφείς υπηρεσίες» και στην οποία αντιστοιχεί ο αριθμός αναφοράς CPC 94. Ι - 6662

ΕΠΙΤΡΟΠΗ κατά ΙΤΑΛΙΑΣ 7 Το παράρτημα III της πιο πάνω οδηγίας περιέχει μεταξύ άλλων τα υποδείγματα «προκαταρκτικής ενημέρωσης» και «προκηρύξεων συμβάσεων». Η εθνική ρύθμιση 8 Το άρθρο 4 της αποφάσεως 2983 του Προέδρου του Υπουργικού Συμβουλίου, της 31ης Μαΐου 1999 (GURI 132, της 8ης Ιουνίου 1999), όπως τροποποιήθηκε με την απόφαση 3190 της 22ας Μαρτίου 2002 (στο εξής: απόφαση 2983/99), ορίζει: «Ο εντεταλμένος επίτροπος, Πρόεδρος της Περιφέρειας Σικελία, μετά από διαβούλευση με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Προστασίας του Εδάφους, συνάπτει συμβάσεις μέγιστης διάρκειας είκοσι ετών για τη χρησιμοποίηση, μετά από επιλεκτική συλλογή, των καταλοίπων των αστικών αποβλήτων των δήμων της Περιφέρειας Σικελία [...]. Προς τούτο, ο εντεταλμένος επίτροπος, Πρόεδρος της Περιφέρειας Σικελία, ορίζει τους βιομηχάνους βάσει διαφανών δημοσίων διαδικασιών, κατά παρέκκλιση από τις κοινοτικές διαδικασίες προσκλήσεως για την υποβολή προσφορών [...]» 9 Οι περιλαμβανόμενες στη διάταξη αυτή λέξεις «κατά παρέκκλιση από τις κοινοτικές διαδικασίες προσκλήσεως για την υποβολή προσφορών» απαλείφθηκαν με την απόφαση 3334 του Προέδρου του Υπουργικού Συμβουλίου, της 23ης Ιανουαρίου 2004 (GURI 26, της 2ας Φεβρουαρίου 2004). Ι - 6663

ΑΠΟΦΑΣΗ της 18.7.2007 ΥΠΟΘΕΣΗ C-382/05 Το ιστορικό της διαφοράς και η διαδικασία προ της ασκήσεως προσφυγής 10 Με την απόφαση 670 της 5ης Αυγούστου 2002, ο Πρόεδρος της Περιφέρειας Σικελία, ενεργώντας υπό την ιδιότητα του ως Commissario delegato per l'emergenza rifiuti e la tutela delle acque in Sicilia (εντεταλμένου επιτρόπου για τις έκτακτες καταστάσεις σχετικά με τα απόβλητα και την προστασία των υδάτων στη Σικελία, στο εξής: εντεταλμένος επίτροπος) και βάσει του άρθρου 4 της αποφάσεως 2983/99, ενέκρινε ένα έγγραφο υπό τον τίτλο «προκήρυξη συμβάσεων για τη χρησιμοποίηση, μετά από επιλεκτική συλλογή, των καταλοίπων των αστικών αποβλήτων της Περιφέρειας Σικελία» (στο εξής: επίμαχη προκήρυξη). Η επίμαχη προκήρυξη έχει τρία παραρτήματα. Το παράρτημα Α χαράσσει τις «κατευθυντήριες γραμμές για τη χρησιμοποίηση, μετά από επιλεκτική συλλογή, των καταλοίπων των αστικών αποβλήτων των δήμων της Περιφέρειας Σικελία». Το παράρτημα Β επιγράφεται «ανακεφαλαιωτικό οικονομικό σχέδιο» και το παράρτημα C παραθέτει τη σύμβαση προσχωρήσεως που πρέπει να συναφθεί με τους επιχειρηματίες που θα επιλεγούν (στο εξής: σύμβαση προσχωρήσεως). 1 1 Στις 7 Αυγούστου 2002, προκήρυξη των πιο πάνω συμβάσεων, η οποία καταρτίστηκε βάσει του περιλαμβανόμενου στο παράρτημα III της οδηγίας 92/50 υποδείγματος «προκαταρκτικής ενημέρωσης», απεστάλη στην Υπηρεσία Επισήμων Εκδόσεων. Η προκήρυξη αυτή δημοσιεύθηκε στις 16 Αυγούστου 2002 στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (EE S 158, ηλεκτρονική μορφή). 12 Η επίμαχη προκήρυξη δημοσιεύθηκε στις 9 Αυγούστου στη Gazzetta ufficiale della Regione Siciliana, 13 Κατόπιν καταγγελίας σχετικά με τη διαδικασία αυτή, η Επιτροπή απηύθυνε στις ιταλικές αρχές, στις 15 Νοεμβρίου 2002, γραπτή αίτηση παροχής πληροφοριών, αίτηση στην οποία οι πιο πάνω αρχές απάντησαν με επιστολή της 2ας Μαΐου 2003. Ι - 6664

ΕΠΙΤΡΟΠΗ κατά ΙΤΑΛΙΑΣ 14 Στις 17 Ιουνίου 2003, τέσσερις συμβάσεις, στην ουσία με πρότυπο τη σύμβαση προσχωρήσεως, συνήψθησαν από τον εντεταλμένο επίτροπο αντιστοίχως με την Tifeo Energia Ambiente Soc. coop. arl, την Palermo Energia Ambiente Soc. coop. arl, τη Sicil Power SpA και την Platani Energia Ambiente Soc. coop. arl (στο εξής: επίμαχες συμβάσεις). 15 Στις 17 Οκτωβρίου 2003, η Επιτροπή, σύμφωνα με το άρθρο 226 ΕΚ, απηύθυνε προειδοποιητική επιστολή στην Ιταλική Δημοκρατία προσάπτοντας σε αυτό το κράτος μέλος παράβαση της οδηγίας 92/50, και ειδικότερα των άρθρων της 11, 15 και 17. Μη έχοντας μείνει ικανοποιημένη από την απάντηση της 1ης Απριλίου 2004 στην προειδοποιητική αυτή επιστολή, η Επιτροπή απηύθυνε στις 9 Ιουλίου 2004 αιτιολογημένη γνώμη στην Ιταλική Δημοκρατία, καλώντας τη να θέσει εντός προθεσμίας δύο μηνών τέλος στην προσαπτόμενη παράβαση. 16 Με την από 24 Σεπτεμβρίου 2004 απάντηση τους στην αιτιολογημένη αυτή γνώμη, οι ιταλικές αρχές αμφισβήτησαν την παράβαση αυτή. 17 Μη έχοντας μείνει ικανοποιημένη από την απάντηση αυτή, η Επιτροπή αποφάσισε να ασκήσει την υπό κρίση προσφυγή. Επί της προσφυγής Επιχειρηματολογία των διαδίκων 18 Η Επιτροπή υποστηρίζει ότι οι επίμαχες συμβάσεις αποτελούν δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών υπό την έννοια του άρθρου 1 της οδηγίας 92/50 και ότι δεν συνήφθησαν τηρουμένων των απαιτήσεων δημοσιότητας που απορρέουν από την οδηγία αυτή. Ι - 6665

ΑΠΟΦΑΣΗ της 18.7.2007 ΥΠΟΘΕΣΗ C-382/05 Ειδικότερα, σημειώνει ότι η προκήρυξη που δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων δεν δημοσιεύθηκε μέσω του εντύπου προκηρύξεως το οποίο επιβάλλεται από το παράρτημα III της οδηγίας αυτής για την ανάθεση δημόσιων συμβάσεων, αλλά με το λεγόμενο έντυπο «προκαταρκτικής ενημέρωσης» το οποίο περιλαμβάνεται στο ίδιο παράρτημα. Επιπλέον, οι αλλοδαποί φορείς παροχής υπηρεσιών υπέστησαν δυσμενείς διακρίσεις σε σχέση με τους ημεδαπούς φορείς, για τους οποίους λεπτομερής προκήρυξη δημοσιεύθηκε στη Gazetta ufficiale della Regione Siciliana, 19 Κατά την Επιτροπή, οι επίμαχες συμβάσεις δεν μπορούν να χαρακτηριστούν, όπως υποστηρίζει η Ιταλική Δημοκρατία, ως διαφεύγουσες το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 92/50 παραχωρήσεις υπηρεσιών. Συγκεκριμένα, η αμοιβή των επιχειρηματιών δεν συνίσταται σε ένα δικαίωμα τους να εκμεταλλεύονται την παροχή τους έχοντας έσοδα από τον χρήστη ενώ φέρουν όλους τους κινδύνους που συνδέονται με την εκμετάλλευση αυτή. 20 Αφενός, η αμοιβή του επιχειρηματία συνίσταται εν προκειμένω σε μια πρόσοδο που καταβάλλεται ευθέως σε αυτόν από τον εντεταλμένο επίτροπο, της οποίας το ύφος καθορίζεται από τις επίμαχες συμβάσεις σε ευρώ ανά τόνο αποβλήτων που οι δήμοι μεταφέρουν στον επιχειρηματία. Όσο για τα εισοδήματα που ο επιχειρηματίας θα μπορεί να έχει από την πώληση της ηλεκτρικής ενέργειας που θα παράγεται από τη θερμική επεξεργασία των αποβλήτων, τα εισοδήματα αυτά δεν αποτελούν στοιχείο της αμοιβής του επιχειρηματία αυτού. 21 Αφετέρου, ο επιχειρηματίας δεν φέρει τον κίνδυνο που συνδέεται με την εκμετάλλευση ιδίως λόγω του ότι οι επίμαχες συμβάσεις τού εγγυώνται τη μεταφορά μιας ελάχιστης ετήσιας ποσότητας αποβλήτων ενώ προβλέπουν ετήσια αναπροσαρμογή της προσόδου για να ληφθεί υπόψη η εξέλιξη του κόστους που έχει ο επιχειρηματίας. Επιπλέον, οι συμβάσεις αυτές προβλέπουν αναπροσαρμογή της πιο πάνω προσόδου στην περίπτωση που η πραγματική ετήσια ποσότητα των αποβλήτων που μεταφέρθηκαν είναι μικρότερη του 95% ή μεγαλύτερη του 115% της εγγυημένης ελάχιστης ποσότητας, και τούτο για να εξασφαλιστεί η χρηματοοικονομική ισορροπία του επιχειρηματία. Ι - 6666

ΕΠΙΤΡΟΠΗ κατά ΙΤΑΛΙΑΣ 22 Η Ιταλική Κυβέρνηση υποστηρίζει αντιθέτως ότι, όπως προκύπτει μεταξύ άλλων από εθνική νομολογία, οι επίμαχες συμβάσεις αποτελούν παραχωρήσεις υπηρεσιών διαφεύγουσες το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 92/50. 23 Πρώτον, με τις συμβάσεις αυτές εκχωρήθηκε μια υπηρεσία γενικού συμφέροντος, ο δε επιχειρηματίας στον οποίο έγινε η εκχώρηση έχει την υποχρέωση να εξασφαλίζει τη συνέχεια της υπηρεσίας αυτής. 24 Δεύτερον, οι σχετικές υπηρεσίες παρέχονται ευθέως στους χρήστες, δηλαδή στο σύνολο των κατοίκων των δήμων που παράγουν τα απόβλητα, οι οποίοι, εφόσον πρέπει να καταβάλλουν στους δήμους τέλη που καλύπτουν τόσο την αποκομιδή όσο και την επεξεργασία των αποβλήτων, φέρουν τελικά το κόστος της προσόδου που καταβάλλεται στον επιχειρηματία και έτσι πληρώνουν την αμοιβή για τις υπηρεσίες αυτές. Ο εντεταλμένος επίτροπος έχει εν προκειμένω μόνο διαμεσολαβητικό ρόλο. 25 Τρίτον, η υποχρέωση επεξεργασίας των αποβλήτων με παραγωγή ενέργειας, και επομένως η πώληση της τελευταίας, αποτελούν όντως αντικείμενο των επίμαχων συμβάσεων. Άλλωστε, είναι κλασικό η αμοιβή για μια παραχώρηση να προέρχεται όχι μόνον από την τιμή που καταβάλλεται από τον χρήση, αλλά και από άλλες δραστηριότητες συναφείς με την παρεχόμενη υπηρεσία. 26 Τέταρτον, και λαμβανομένων υπόψη του οικονομικού μεγέθους των επενδύσεων του επιχειρηματία, οι οποίες πλησιάζουν το ένα δισεκατομμύριο ευρώ, και της μακράς διάρκειας των επίμαχων συμβάσεων, δηλαδή 20 ετών, τα κέρδη του επιχειρηματία έχουν αβέβαιο χαρακτήρα, πολλώ δε μάλλον όταν μέρος των κερδών αυτών θα προέρχεται από την πώληση της ενέργειας που θα παράγεται. 27 Πέμπτον, η ευθύνη για την οργάνωση και διαχείριση των υπηρεσιών που εκχωρήθηκαν κατ' αυτόν τον τρόπο ανήκει αποκλειστικά στον επιχειρηματία, καθόσον η διοίκηση περιορίζεται σε έναν απλώς εποπτικό ρόλο. Ι - 6667

ΑΠΟΦΑΣΗ της 18.7.2007 ΥΠΟΘΕΣΗ C-382/05 28 Όταν πρόκειται για παραχωρήσεις υπηρεσιών, η απαιτούμενη διαφάνεια μπορεί να εξασφαλιστεί με όλα τα κατάλληλα μέσα, και μεταξύ αυτών με τη δημοσίευση, όπως εν προκειμένω, προκηρύξεως σε ειδικές εφημερίδες της ημεδαπής. Εκτίμηση του Δικαστηρίου 29 Όπως προκύπτει από πάγια νομολογία, οι παραχωρήσεις υπηρεσιών αποκλείονται του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας 92/50 (βλ., μεταξύ άλλων, τις αποφάσεις της 21ης Ιουλίου 2005, C-231/03, Coname, Συλλογή 2005, σ. I-7287, σκέψη 9, και της 13ης Οκτωβρίου 2005, C-458/03, Parking Brixen, Συλλογή 2005, σ. I-8585, σκέψη 42). 30 Εφόσον η Ιταλική Κυβέρνηση επέμεινε, σε διάφορες περιπτώσεις, στο γεγονός ότι από εθνική νομολογία προκύπτει ότι συμβάσεις όπως οι επίμαχες πρέπει να χαρακτηριστούν ως παραχωρήσεις υπηρεσιών, πρέπει να υπομνησθεί κατ' αρχάς ότι ο ορισμός μιας δημόσιας συμβάσεως υπηρεσιών ανάγεται στο κοινοτικό δίκαιο, οπότε ο χαρακτηρισμός των επίμαχων συμβάσεων στο ιταλικό δίκαιο δεν ασκεί επιρροή για να κριθεί αν οι τελευταίες εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 92/50 (βλ., στο ίδιο πνεύμα, τις αποφάσεις της 20ής Οκτωβρίου 2005, C-264/03, Επιτροπή κατά Γαλλίας, Συλλογή 2005, σ. I-8831, σκέψη 36, και της 18ης Ιανουαρίου 2007, C-220/05, Auroux κ.λπ., Συλλογή 2007, σ. I-385, σκέψη 40). 31 Κατά συνέπεια, το ζήτημα αν οι επίμαχες συμβάσεις πρέπει να χαρακτηριστούν ως παραχωρήσεις υπηρεσιών πρέπει να κριθεί με γνώμονα μόνο το κοινοτικό δίκαιο. 32 Εν προκειμένω, αφενός, διαπιστώνεται ότι οι εν λόγω συμβάσεις προβλέπουν την καταβολή από τον εντεταλμένο επίτροπο στον επιχειρηματία μιας προσόδου της οποίας το ύψος καθορίζεται σε ευρώ ανά τόνο των αποβλήτων που οι σχετικοί δήμοι μεταφέρουν στον επιχειρηματία αυτόν. Ι - 6668

ΕΠΙΤΡΟΠΗ κατά ΙΤΑΛΙΑΣ 33 Πάντως, όπως ήδη έχει κρίνει το Δικαστήριο, από τον ορισμό που περιέχεται στο άρθρο 1, στοιχείο α', της οδηγίας 92/50 προκύπτει ότι μια δημόσια σύμβαση υπηρεσιών υπό την έννοια της οδηγίας αυτής περιέχει μια αντιπαροχή που καταβάλλεται ευθέως από την αναθέτουσα αρχή στον παρέχοντα υπηρεσίες (προαναφερθείσα απόφαση Parking Brixen, σκέψη 39). Συνεπώς, μια πρόσοδος όπως αυτή που προβλέπουν οι επίμαχες συμβάσεις δύναται να αποτελέσει το χαρακτηριστικό στοιχείο μιας συμβάσεως εξ επαχθούς αιτίας υπό την έννοια του πιο πάνω άρθρου 1, στοιχείο α', και επομένως μιας δημόσιας συμβάσεως (βλ., όσον αφορά την καταβολή ενός πάγιου ποσού ανά κάδο απορριμμάτων από ένα δήμο σε μια εταιρία στην οποία είχε ανατεθεί κατ' αποκλειστικότητα η συλλογή και επεξεργασία αποβλήτων, την απόφαση της 10ης Νοεμβρίου 2005, C-29/04, Επιτροπή κατά Αυστρίας, Συλλογή 2005, σ. I-9705, σκέψεις 8 και 32). 34 Αφετέρου, από τη νομολογία του Δικαστηρίου προκύπτει ότι πρόκειται για παραχώρηση υπηρεσιών όταν ο συμπεφωνημένος τρόπος αμοιβής έγκειται στο δικαίωμα του παρέχοντος υπηρεσίες να εκμεταλλεύεται την παροχή του και συνεπάγεται ότι ο τελευταίος φέρει τον κίνδυνο που συνδέεται με την εκμετάλλευση των σχετικών υπηρεσιών (βλ. την απόφαση της 7ης Δεκεμβρίου 2000, C-324/98, Telaustria και Telefonadress, Συλλογή 2000, σ. I-10745, σκέψη 58, τη διάταξη της 30ής Μαΐου 2002, C-358/00, Buchhändler-Vereinigung, Συλλογή 2002, σ. I-4685, σκέψεις 27 και 28, και την προαναφερθείσα απόφαση Parking Brixen, σκέψη 40). 35 Πάντως, εν προκειμένω διαπιστώνεται ότι ο προβλεπόμενος από τις επίμαχες συμβάσεις τρόπος αμοιβής δεν έγκειται στο δικαίωμα εκμεταλλεύσεως των σχετικών υπηρεσιών ούτε συνεπάγεται ότι ο επιχειρηματίας φέρει τον κίνδυνο που συνδέεται με την εκμετάλλευση. 36 Συγκεκριμένα, όχι μόνον ο πιο πάνω επιχειρηματίας αμείβεται, στην ουσία, από τον εντεταλμένο επίτροπο μέσω μιας προσόδου η οποία καθορίζεται ανά τόνο των αποβλήτων που του μεταφέρονται, όπως υπομνήσθηκε στη σκέψη 32 της παρούσας αποφάσεως, αλλά και δεν αμφισβητείται ότι, βάσει των επίμαχων συμβάσεων, ο εντεταλμένος επίτροπος δεσμεύεται, αφενός, να μεταφέρουν όλοι οι σχετικοί δήμοι στον επιχειρηματία το σύνολο των καταλοίπων των αποβλήτων τους και, αφετέρου, να μεταφέρεται στον τελευταίο μια ελάχιστη ετήσια ποσότητα αποβλήτων. Οι συμβάσεις αυτές προβλέπουν επιπλέον αναπροσαρμογή της προσόδου στην περίπτωση που η πραγματική ετήσια ποσότητα των μεταφερθέντων αποβλήτων είναι μικρότερη του 95σ. I-8831,% ή μεγαλύτερη του 115% αυτής της εγγυημένης Ι - 6669

ΑΠΟΦΑΣΗ της 18.7.2007 ΥΠΟΘΕΣΗ C-382/05 ελάχιστης ποσότητας, και τούτο για να εξασφαλιστεί η χρηματοοικονομική ισορροπία του επιχειρηματία. Ομοίως, προβλέπουν ότι το ύψος της προσόδου θα επανεκτιμάται κάθε χρόνο ανάλογα με την εξέλιξη του κόστους σχετικά με το προσωπικό, τα αναλώσιμα και τις εργασίες συντηρήσεως, καθώς και ανάλογα με έναν οικονομικό δείκτη. Οι ίδιες συμβάσεις προβλέπουν, περαιτέρω, αναδιαπραγμάτευση της προσόδου όταν, λόγω τροποποιήσεως του νομοθετικού πλαισίου, ο επιχειρηματίας θα πρέπει να προβεί, για να συμμορφωθεί με το νέο πλαίσιο, σε επενδύσεις πάνω από ένα ορισμένο επίπεδο. 37 Λαμβανομένων υπόψη των ανωτέρω, οι επίμαχες συμβάσεις πρέπει να θεωρηθούν δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών υποκείμενες στην οδηγία 92/50 και όχι παραχωρήσεις υπηρεσιών διαφεύγουσες την οδηγία αυτή. 38 Άλλωστε, κανένα από τα επιχειρήματα που η Ιταλική Κυβέρνηση προέβαλε για να αμφισβητήσει τον χαρακτηρισμό αυτόν δεν είναι πειστικό. 39 Πρώτα απ' όλα, όσον αφορά το γεγονός ότι οι επιχειρηματίες μπορούν, εκτός από την είσπραξη της συμπεφωνημένης προσόδου, να έχουν έσοδα από τη μεταπώληση του ηλεκτρισμού που θα παράγεται από την επεξεργασία των αποβλήτων, πρέπει να υπομνησθεί ότι το άρθρο 1, στοιχείο α', της οδηγίας 92/50, το οποίο ορίζει την έννοια της δημόσιας συμβάσεως, αναφέρεται σε «σύμβαση εξ επαχθούς αιτίας» και ότι το επαχθές μιας συμβάσεως έγκειται στην αντιπαροχή που προσφέρεται λόγω της παροχής υπηρεσιών την οποία προβλέπει η αναθέτουσα αρχή (βλ., στο ίδιο πνεύμα, την προαναφερθείσα απόφαση Auroux κ.λπ., σκέψη 45). 40 Εν προκειμένω, είναι πρόδηλο ότι η αντιπαροχή που λαμβάνεται από τον επιχειρηματία λόγω της παροχής υπηρεσιών την οποία προβλέπει ο εντεταλμένος επίτροπος, δηλαδή της επεξεργασίας των μεταφερόμενων αποβλήτων με ανάκτηση ενέργειας, έγκειται, στην ουσία, στην πρόσοδο που καταβάλλεται από τον εντεταλμένο επίτροπο. Ι - 6670

ΕΠΙΤΡΟΠΗ κατά ΙΤΑΛΙΑΣ 41 Ακόμη και αν υποτεθεί ότι το προϊόν της πωλήσεως ηλεκτρισμού μπορεί και αυτό να θεωρηθεί αντιπαροχή για τις υπηρεσίες που προβλέπει ο εντεταλμένος επίτροπος, ιδίως λόγω του ότι ο τελευταίος δεσμεύεται με τις επίμαχες συμβάσεις να διευκολύνει αυτή την πώληση προς τρίτους, απλώς και μόνον το γεγονός ότι έτσι ο επιχειρηματίας μπορεί, πέραν της αμοιβής που λαμβάνει εξ επαχθούς αιτίας από τον εντεταλμένο επίτροπο, να έχει ορισμένα παρεπόμενα έσοδα από τρίτους σε αντάλλαγμα της παροχής μιας υπηρεσίας δεν είναι αρκετό για να αναιρέσει τον χαρακτηρισμό των επίμαχων συμβάσεων ως δημόσιων συμβάσεων (βλ., κατ' αναλογία, την προαναφερθείσα απόφαση Auroux, σκέψη 45). 42 Στη συνέχεια, η μακρά διάρκεια των επίμαχων συμβάσεων και το γεγονός ότι η εκτέλεση τους συνοδεύεται με σημαντικές αρχικές επενδύσεις του επιχειρηματία δεν είναι ούτε και αυτά καθοριστικά για τον χαρακτηρισμό των συμβάσεων αυτών, καθόσον τέτοια χαρακτηριστικά μπορούν να βρεθούν τόσο σε δημόσιες συμβάσεις όσο και σε παραχωρήσεις υπηρεσιών. 43 Το ίδιο ισχύει με το γεγονός ότι η επεξεργασία αποβλήτων γίνεται για το γενικό συμφέρον. Εν προκειμένω, πρέπει κατά τα λοιπά να υπομνησθεί ότι, όπως προκύπτει από το παράρτημα Ι Α της οδηγίας 92/50, στις «[υ]πηρεσίες κατά την έννοια του άρθρου 8», επί των οποίων έχει εφαρμογή η οδηγία αυτή, περιλαμβάνεται η κατηγορία υπηρεσιών «[α]ποχετεύσεις και διάθεση απορριμμάτων εγκαταστάσεις υγιεινής και συναφείς υπηρεσίες», για την οποία το Δικαστήριο ήδη έχει κρίνει ότι καταλαμβάνει μεταξύ άλλων τις υπηρεσίες συλλογής και επεξεργασίας αποβλήτων (βλ, στο ίδιο πνεύμα, την προαναφερθείσα απόφαση Επιτροπή κατά Αυστρίας, σκέψη 32). 44 Τέλος, για τον χαρακτηρισμό μιας συμβάσεως ως δημόσιας συμβάσεως ή ως παραχωρήσεως υπηρεσιών καθοριστικό δεν είναι ούτε το γεγονός ότι οι παροχές που προσφέρει ο επιχειρηματίας απαιτούν ενδεχομένως να έχει ο τελευταίος σημαντική αυτονομία κατά την εκτέλεση των υποχρεώσεων του. Ι - 6671

ΑΠΟΦΑΣΗ της 18.7.2007 ΥΠΟΘΕΣΗ C-382/05 45 Εφόσον ΟΙ επίμαχες συμβάσεις αποτελούν δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών υπό την έννοια του άρθρου 1, στοιχείο α', της οδηγίας 92/50, δεν μπορούσαν να συναφθούν χωρίς να τηρηθούν οι διατάξεις της οδηγίας αυτής, και ειδικότερα τα άρθρα της 11, 15 και 17. Πάντως, βάσει των διατάξεων αυτών, εν προκειμένω η αναθέτουσα αρχή όφειλε να δημοσιεύσει προκήρυξη σύμφωνη με το υπόδειγμα του παραρτήματος III της οδηγίας αυτής, πράγμα που δεν έκανε. 46 Επομένως, η προσφυγή της Επιτροπής πρέπει να γίνει δεκτή και πρέπει να αναγνωριστεί ότι, λόγω του γεγονότος ότι η Presidenza del Consiglio dei Ministri Dipartimento per la protezione civile Ufficio del Commissario delegato per l'emergenza rifiuti e la tutela delle acque in Sicilia κίνησε τη διαδικασία για τη σύναψη συμβάσεων για τη χρησιμοποίηση, μετά από επιλεκτική συλλογή, των καταλοίπων των αστικών αποβλήτων των δήμων της Περιφέρειας Σικελία και συνήψε τις συμβάσεις αυτές χωρίς να εφαρμόσει τις διαδικασίες της οδηγίας 92/50 και, ειδικότερα, χωρίς να δημοσιεύσει την ενδεδειγμένη προκήρυξη στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, η Ιταλική Δημοκρατία παρέβη τις υποχρεώσεις που έχει από την οδηγία αυτή, και ειδικότερα από τα άρθρα της 11, 15 και 17. Επί των δικαστικών εξόδων 47 Κατά το άρθρο 69, παράγραφος 2, του Κανονισμού Διαδικασίας, ο ηττηθείς διάδικος καταδικάζεται στα δικαστικά έξοδα εφόσον υπήρχε σχετικό αίτημα του νικήσαντος διαδίκου. Δεδομένου ότι η Επιτροπή ζήτησε την καταδίκη της Ιταλικής Δημοκρατίας στα δικαστικά έξοδα και η τελευταία ηττήθηκε, η Ιταλική Δημοκρατία πρέπει να καταδικαστεί στα δικαστικά έξοδα. Ι - 6672

ΕΠΙΤΡΟΠΗ κατά ΙΤΑΛΙΑΣ Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (δεύτερο τμήμα) αποφασίζει: 1) Λόγω του γεγονότος ότι η Presidenza del Consiglio dei Ministri Dipartimento per la protezione civile Ufficio del Commissario delegato per l'emergenza rifiuti e la tutela delle acque in Sicilia κίνησε τη διαδικασία για τη σύναψη συμβάσεων για τη χρησιμοποίηση, μετά από επιλεκτική συλλογή, των καταλοίπων των αστικών αποβλήτων των δήμων της Περιφέρειας Σικελία και συνήψε τις συμβάσεις αυτές χωρίς να εφαρμόσει τις διαδικασίες της οδηγίας 92/50/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 18ης Ιουνίου 1992, για τον συντονισμό των διαδικασιών συνάψεως δημόσιων συμβάσεων υπηρεσιών, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2001/78/ΕΚ της Επιτροπής, της 13ης Σεπτεμβρίου 2001, και, ειδικότερα, χωρίς να δημοσιεύσει την ενδεδειγμένη προκήρυξη στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, η Ιταλική Δημοκρατία παρέβη τις υποχρεώσεις που έχει από την οδηγία αυτή, και ειδικότερα από τα άρθρα της 11, 15 και 17. 2) Καταδικάζει την Ιταλική Δημοκρατία στα δικαστικά έξοδα, (υπογραφές) Ι - 6673