«Αυτός ο άνθρωπος θα έπρεπε να είναι ήδη νεκρός»

«Αυτός ο άνθρωπος θα έπρεπε να είναι ήδη νεκρός» Ο Χάνς Μπίμπερκοπφ περίμενε υπομονετικά τη σειρά του στο χώρο αναμονής του γραφείου του δρ. Ντ. Το ραντεβού ήταν ακριβώς για τις 12.00 το μεσημέρι. Ο κύριος Μπίμπερκοπφ ήταν ήρεμος. Κοιτούσε με γαλήνιο βλέμμα που και που το ρολόι του, χάζευε τα σχέδια της οροφής κι έσφιγγε με συντονισμένες κινήσεις των δακτύλων τον κόμπο της γραβάτας του. Σε κάποια στιγμή η ώρα ήταν δώδεκα παρά ένα-, στην πόρτα του γραφείου του γιατρού εμφανίστηκε μια γυναίκα ψηλή με ξανθά μαλλιά και σοβαρό καφετί ταγιέρ και του ανακοίνωσε με σταθερή φωνή, χωρίς κανέναν απολύτως τόνο συναισθήματος: «περάστε κύριε Μπίμπερκοπφ». Συνεδρία 1 η, Δευτέρα, 17 Φεβρουαρίου. «Ήμουν ένα παιδί μάλλον μαζεμένο. Ποτέ μου δεν εκφράστηκα ανοιχτά, ποτέ μου δεν προσπάθησα να επιβάλλω κάτι που πίστευα. Όταν ήμουν στο δημοτικό σχολείο, ποτέ μου δεν σήκωνα το χέρι για να υποβάλλω ερώτηση. Ήταν άλλα παιδιά που είχαν ένα σωρό απορίες μετά την παράδοση του καινούριου μαθήματος αλλά εγώ ποτέ μου δεν σήκωσα το χέρι για να ρωτήσω κάτι». «Σας άγχωνε εκείνη η ώρα, η ώρα για τις ερωτήσεις κύριε Μπίμπερκοπφ;» «Όχι, όχι δεν με άγχωνε καθόλου ένιωθα απόλυτα ήρεμος κι αν με ρωτούσαν θα μπορούσα να απαντήσω με σχετική άνεση Όχι δεν ήταν αυτό, απλά δεν αισθανόμουν την ανάγκη να συμμετέχω σε κάποια συζήτηση ή στην εξέλιξη του μαθήματος. Και μετά» «Και μετά τι;» 1

«Και μετά, ο δάσκαλος κάλεσε την μητέρα μου να τη δει και της είπε ότι δεν μπορεί να καταλάβει τι γίνεται με μένα, ότι στην τάξη είναι σαν να μην υπάρχω αλλά όταν με ρωτάει ή γράφουμε διαγώνισμα, απαντάω πάντοτε με ακρίβεια και σωστά». «Και συζητήσατε με τη μητέρα σας μετά;» «Όχι, αυτό το θέμα ποτέ...». «Θέλατε να μου πείτε κάτι;» «Κάποια μέρα μετά το σχολείο, χτύπησε η πόρτα και ήταν μια συμμαθήτριά μου. Η μητέρα μου την οδήγησε στο δωμάτιό μου, της έδωσε μια καρέκλα για να κάτσει και της έστυψε χυμό πορτοκάλι. Εκείνη είπε ότι με είχε ακολουθήσει να δει που μένω και ότι εκείνη έμενε στο πιο κάτω τετράγωνο και ύστερα μου ζήτησε να τη φιλήσω». «Και;» «Κι εγώ έμεινα ακίνητος, ενώ εκείνη μετά από ένα μικρό δισταγμό έσκυψε και με φίλησε». «Ταραχθήκατε;» «Καθόλου. Απλά σκέφτηκα ότι ήταν μια περιττή ενέργεια και απόρησα με την κοπέλα που αντί να πάει στο σπίτι της ήρθε στο δικό μου και μου ζήτησε να τη φιλήσω. Ύστερα η συμμαθήτριά μου αυτή μου είπε ότι τώρα είμαστε φίλοι και ότι με αγαπάει κι εγώ της είπα εντάξει, τώρα όμως φύγε γιατί αυτή είναι συνήθως η ώρα που διαβάζω. Την άλλη μέρα στο σχολείο δεν μου μιλούσε και με κορόιδευε με τις φίλες της». «Κι εσείς; Πώς νιώσατε τότε;» «Δεν ένιωσα τίποτα, θεώρησα ότι κάτι θα βλέπουν και θα με κοροϊδεύουν και συνέχισα να κοιτάω τη δουλειά μου». «Κύριε Μπίμπερκοπφ, δεν ποθήσατε ποτέ αυτή τη συμμαθήτριά σας, αυτή την κοπέλα; Δεν σας έβαλε ποτέ σε πειρασμό;» 2

«Τι εννοείτε; Να την θέλω; Μα όχι βέβαια, πίστευα ότι ήταν μια φυσιολογική συμπεριφορά και τίποτε παραπάνω» «Τι εννοείτε φυσιολογική συμπεριφορά;» «Ότι οι άνθρωποι έτσι συνηθίζουν να φέρονται. Ότι θέλουν να είναι με άλλους ανθρώπους για να είναι τα πράγματα ευκολότερα, ότι οι γυναίκες θέλουν να είναι με άνδρες για να κάνουν παιδιά και τέτοια». «Κύριε Μπίμπερκοπφ, όταν ήσασταν παιδί και κάνατε κάποια αταξία, π.χ. σπάζατε κάποιο ποτήρι στην κουζίνα η μητέρα σας πως αντιδρούσε;» «Μου φώναζε και μου έλεγε να μαζέψω τα γυαλιά από κάτω και να είμαι πιο προσεκτικός στο μέλλον». «Και εσείς τότε τι αισθανόσασταν;» «Τίποτα, μάζευα τα γυαλιά και στο εξής πρόσεχα να μην επαναλάβω το συγκεκριμένο ατόπημα» «Δηλαδή δεν στεναχωριόσασταν, δεν κλαίγατε;» «Δεν μου ερχόταν να κλάψω ή να στεναχωρηθώ, σας είπα» «Έχετε κλάψει ποτέ σας;» «Ναι, όταν πήγα στην κηδεία του πατέρα μου». «Σας είχε πειράξει ο θάνατος του πατέρα σας; Σας είχε στενοχωρήσει;» «Έκλαιγα γιατί έκλαιγαν και οι άλλοι γύρω μου, ήταν η συμπεριφορά που άρμοζε στην περίσταση, δεν νομίζω ότι ένιωσα κάτι άλλο και όταν η μητέρα μου ζήτησε τη βοήθειά μου της την έδωσα». «Δεν είχατε καλές σχέσεις με τους γονείς σας;» «Άριστες. Δεν νομίζω να είχαν ποτέ παραπονεθεί για κάτι» «Μάλιστα, ο χρόνος μας τελείωσε για την ώρα. Θα συνεχίσουμε την άλλη φορά». 3

«Στο επανιδείν, καλημέρα σας γιατρέ Ντ.» Συνεδρία 2 η, Τετάρτη, 3 Μαρτίου [Μετά από μια περίοδο ενός τετάρτου όπου ο κύριος Μπίμπερκοπφ κάθεται σιωπηλός και περιμένει τον δρ. Ντ. να τελειώσει τις σημειώσεις του. Ο γιατρός γράφει συνεχώς και ο κύριος Μπίμπερκοπφ τον παρακολουθεί ανέκφραστος, αμίλητος κοιτάζοντας μπροστά του, έξω απ το παράθυρο.] «Κύριε Μπίμπερκοπφ, δεν θα με διακόψετε;» «Όχι», ο γιατρός τακτοποιεί τα χαρτιά του και κοιτάζει τον ασθενή του κατάματα. «Τι είναι για σας η ζωή;» «Α, το ερώτημα είναι μάλλον φιλοσοφικό, ζωή είναι ο χρόνος που κυλάει». «Και;» «Τι και;» «Και που νομίζετε ότι καταλήγει;» «Πουθενά, απλώς κυλάει α.. εννοείτε το θάνατο, μα κι αυτό είναι κάτι το απόλυτα φυσιολογικό, μια φυσιολογική κατάληξη της ζωής.» «Σας αγχώνει ο θάνατος;» «Τι ακριβώς εννοείτε να με αγχώνει; Να μου προκαλεί φόβο; Όχι δεν φοβάμαι να πεθάνω. Όλοι πεθαίνουν». «Μήπως ο βίαιος θάνατος, ο πρόωρος θάνατος, ο θάνατος των νέων ανθρώπων;» «Κάποτε, όταν σπούδαζα στη νομική σχολή της Χαϊδελβέργης, είχε πεθάνει ένας συμφοιτητής μου, ένας άνθρωπος με τον οποίο συνηθίζαμε να περνάμε πολλές ώρες μαζί, κάναμε εργασίες, πηγαίναμε σε κονσέρτα στη φιλαρμονική, πηγαίναμε περιπάτους μέσα στην πόλη» «Ο καλύτερός σας φίλος.» 4

«Δεν θα το έλεγα έτσι αλλά τέλος πάντων, αυτός ο άνθρωπος έπαθε καρδιακή προσβολή και πέθανε μπροστά στα μάτια μου σε ηλικία τριάντα πέντε ετών». «Και πως νιώσατε τότε;» «Μάλλον άσχημα, γιατί έβλεπα ένα ανθρώπινο όν, έναν από μας, να εξαφανίζεται απ τον περιβάλλοντα χώρο μου». «Ταραχθήκατε;» «Όχι, αλλά σκέφτηκα ότι δεν θα έχω κάποιον συνομιλητή στο άμεσο μέλλον, ώσπου να προσεγγίσω κάποιον άλλο άνθρωπο με τα ίδια γούστα με μένα». «Σας έχει περάσει ποτέ απ το μυαλό ν αυτοκτονήσετε κύριε Μπίμπερκοπφ;» «Όχι ποτέ, δεν πιστεύω ότι υπάρχει λόγος για κάτι τέτοιο. Συνήθως αυτοκτονούν αυτοί που χρεοκοπούν, που τους παρατάνε οι γυναίκες τους, που φυλακίζονται τέτοιες περιπτώσεις αυτοκτονιών έχω ακούσει. Εγώ γιατί θα έπρεπε ν αυτοκτονήσω;» «Δεν νιώσατε ποτέ σας το συναίσθημα της απόγνωσης;» «Όχι» «Πιστεύετε κύριε Μπίμπερκοπφ;» «Σε τι;» «Ξέρω κι εγώ, στο θεό, σε κάτι ανώτερο, τέλος πάντων οι άνθρωποι συνηθίζεται να πιστεύουν σε κάτι, ίσως στις ιδέες σας». «Αυτό δεν το είχα σκεφτεί. Οι άνθρωποι συνηθίζεται να πιστεύουν σε κάτι μμ δεν νομίζω ότι το έχω διαγνώσει μέχρι τώρα στους συνανθρώπους μου. Στην εκκλησία δεν έχω πάει ποτέ μου. Δεν με έφερε ο δρόμος μου». «Μήπως στο χρήμα, είναι κι αυτή μια πίστη» «Πάντοτε είχα οικονομική άνεση. Δεν χρειάστηκε ποτέ να δώσω ιδιαίτερη σημασία στο χρήμα». 5

«Δηλαδή θα δίνατε αν υπήρχε ανάγκη;» «Θα δούλευα και θα έβγαζα τα απαραίτητα προς το ζην. Έτσι δεν κάνουν όλοι;» «Οι γονείς σας; Μήπως εκείνοι ήταν θρήσκοι;» «Ο πατέρας μου ήταν δικηγόρος. Δεν θυμάμαι ποτέ του να μίλησε για πίστη ή για θρησκεία ή ακόμα και για χρήμα και ο παππούς μου ήταν πλούσιος. Η μητέρα μου είτε μαγείρευε στο σπίτι είτε διάβαζε διηγήματα και μετά ερχόταν και μου μιλούσε γι αυτά. Τίποτα που να έχει σχέση με θρησκεία ή πίστη όμως». «Πιθανόν να πίστευε στα γράμματα, στις τέχνες, στα αναγνώσματά της.» «Πιθανόν, αλλά εγώ δεν εξέλαβα ποτέ μου κάτι τέτοιο. Μου μιλούσε κι εγώ την έδιωχνα γιατί συνήθως ερχόταν απογευματινές ώρες που έπρεπε να διαβάσω για την επόμενη μέρα. Συνήθιζε να πολυλογεί». «Και σε σας όμως άρεσε το διάβασμα». «Το έκανα επειδή έπρεπε να το κάνω. Όλα τα παιδιά στο σχολείο διάβαζαν». «Τελείωσε ο χρόνος μας για σήμερα, σε δυο μέρες πάλι» «Εντάξει, εις το επανιδείν» «Αντίο». Συνεδρία 3 η, Τρίτη, 18 Απριλίου. «Ο ήλιος λάμπει έξω, έχει μυρίσει Άνοιξη. Σας αρέσει η Άνοιξη κύριε Μπίμπερκοπφ;» «Γιατί όχι; Μ αρέσουν όλες οι εποχές.» «Ναι, αλλά η Άνοιξη είναι κάτι το διαφορετικό, την Άνοιξη ερωτευόμαστε» «Δεν το είχα σκεφτεί ποτέ αυτό» 6

«Μα δεν σας έχει τύχει να νιώσετε κάπως διαφορετικά με το που αλλάζει ο καιρός, οι άνθρωποι γίνονται συνήθως πιο ανοιχτοί, πιο δεκτικοί. Δεν είναι κακό, φυσιολογικό είναι.» «Μάλλον δεν μου έχει τύχει γιατί δεν παρατηρώ τις αλλαγές που προαναφέρατε, τουλάχιστον όχι σε μένα, η οικογένειά μου όμως συνήθιζε ν αλλάζει πράγματα την Άνοιξη. Ο πατέρας μου έβγαζε έξω το μεγάλο ξύλινο τραπέζι από την αποθήκη και όταν είχε ζεστές μέρες καθόμασταν στην πίσω αυλή και τρώγαμε. Ήταν πολύ άβολο με όλα αυτά τα έντομα να κυκλοφορούν γύρω μας. Εγώ πάντοτε μετά το φαγητό επέστρεφα στο δωμάτιό μου». «Και τι κάνατε;» «Διάβαζα». «Ποιος είναι ο αγαπημένος σας συγγραφέας;» «Δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος που να τον θεωρώ αγαπημένο. Τα βιβλία είναι πάντως χρήσιμα. Σου δίνουν ιδέες.» «Ιδέες για ποιο πράγμα». «Ιδέες για το πώς να περνάς τη ζωή σου, πώς να δουλεύεις, πώς να φέρεσαι στους συνανθρώπους σου. Γενικά μαθαίνεις τι κάνουν οι άλλοι άνθρωποι στη δική τους ζωή και βρίσκεις ένα πλαίσιο, μέσα στο οποίο μπορείς να κινηθείς κι εσύ». «Μάλιστα. Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον. Δεν θεωρείτε ότι η επικοινωνία και η προσωπική σας επαφή με τους ανθρώπους θα σας οδηγούσε ευκολότερα σε συμπεράσματα απ ότι τα βιβλία;» «Όχι, διότι η προσωπική επαφή μπορεί να οδηγήσει σε αδιέξοδο. Οι άνθρωποι έχουν πάθη κι εσύ καλείσαι να τα επωμιστείς. Δεν μπορεί ποτέ να είναι αντικειμενικά τα πράγματα όταν έρχεσαι κοντά με τους ανθρώπους» 7

«Θεωρείτε ότι σας επηρεάζουν ;» «Όχι, θεωρώ ότι ζητούν πολλά από μένα, περισσότερα απ ό,τι μπορώ να δώσω» «Για εξηγήστε το μου λίγο αυτό» «Να πιστεύω ότι τα πάθη των ανθρώπων τους αποπροσανατολίζουν. Θα έπρεπε κανονικά ν ακολουθούν έναν δρόμο, μια συγκεκριμένη πορεία, αλλά μπλέκονται σε δαιδάλους που τους εκτρέπουν τελικά απ το σκοπό τους» «Μα και στα βιβλία το ίδιο γίνεται. Υπάρχουν μυθιστορήματα ευφάνταστα, η λογοτεχνία βασίζεται στα πάθη των ανθρώπων. Πάρτε για παράδειγμα την Αρχαία Ελληνική τραγωδία, την Επική ποίηση, τα βιβλία του Ντοστογιέφσκι» «Ναι, αλλά στα βιβλία μπορείς να διαβάσεις το τέλος!», σ αυτό το σημείο ο δόκτωρ Ντ. Κοιτάζει το ρολόι που βρίσκεται κρεμασμένο στον τοίχο απέναντί του, ακριβώς πίσω από την πλάτη του ασθενή του. Ο χρόνος έχει περάσει και σκέφτεται ότι πρέπει να είναι αυστηρός στο θέμα της ώρας, αλλά παρόλα αυτά απευθύνει την τελευταία ερώτηση που έρχεται στο μυαλό του. «Κύριε Μπίμπερκοπφ, έχετε έρθει ποτέ σε ερωτική επαφή με γυναίκα;» «Όχι» «Με άνδρα;» «Όχι» «Βλέπω στα στοιχεία σας ότι είστε πενήντα δυο ετών. Τι κάνατε όλα αυτά τα χρόνια;» «Ακριβώς ό,τι κάνω και τώρα. Ο τρόπος ζωής μου δεν έχει αλλάξει καθόλου.» «Νιώθετε ποτέ μόνος;» «Τι εννοείτε; Είμαι μόνος. Είμαι ολομόναχος από τότε που πέθανε και η μητέρα μου, αδέλφια δεν είχα.» 8

«Και αυτό δεν σας ενοχλεί;» «Όχι. Αυτή είναι η ζωή μου.» «Εντάξει κύριε Μπίμπερκοπφ, θα μιλήσουμε την άλλη εβδομάδα πάλι». Ο Χάνς Μπίμπερκοπφ σηκώθηκε από τη θέση του, πλησίασε τον δρ. Ντ. του έδωσε τυπικά το χέρι, ακριβώς με τον ίδιο τυπικό τρόπο που το έκανε σε μόνιμη βάση τα τελευταία δυο χρόνια, εξόφλησε τα χρήματα του μήνα, διακόσια σαράντα γερμανικά μάρκα σε χαρτονομίσματα των είκοσι κι έφυγε. Ο δρ. Ντ. κάθισε στο γραφείο του σκεπτικός. Έχωσε το χέρι του στην κασετίνα που βρισκόταν επάνω στο γραφείο του και έβγαλε ένα πούρο, το μύρισε, το έκοψε προσεκτικά από πίσω, το άναψε και ρούφηξε τον πυκνό καπνό του. Έπρεπε να γράψει μια εισήγηση για το ψυχαναλυτικό συνέδριο του Σαββάτου στην Κολωνία. Το θέμα του ήταν «Η έλλειψη του πάθους για ζωή». Είχε αποφασίσει να γράψει για τον Χάνς Μπίμπερκοπφ. Πήρε μια λευκή κόλλα αναφοράς, ξεβίδωσε το καπάκι απ την πένα του και άρχισε να γράφει : «11 ο Συνέδριο της Γερμανικής Ψυχαναλυτικής εταιρείας. Κολωνία, 22 Απριλίου 1961, Θέμα : «Η έλλειψη του πάθους για Ζωή». Εισήγηση υπό δρ. ψυχιατρ. Κρ. Ντ. Ύστερα από ανάλυση δυο ετών, είμαι σε θέση να πω ότι ο ασθενής μου κύριος Χ. Μπ. θα πρέπει να είναι ήδη νεκρός.» 9