Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα MSc in Accounting & Finance ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ Μάθημα: ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΓΟΡΩΝ
Η Έννοια της αγοράς Οι αγορές αποτελούν τους μηχανισμούς ανταλλαγής πραγματικών περιουσιακών αξιών ή στοιχείων, όπως εμπορεύματα, αξιόγραφα, ακίνητη περιουσία. Ειδικότερα οι αγορές αξιογράφων αποτελούν τους μηχανισμούς ανταλλαγής δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και χρηματικών απαιτήσεων. Οι αγορές δεν είναι ίδιες μεταξύ τους, μπορεί να διαφέρουν σε σχέση με τον τρόπο διενέργειας των συναλλαγών, τους συμμετέχοντες σε αυτές κ.λπ.
Διακρίσεις των Αγορών Κεφαλαίου (κεφαλαιαγορών) 1. Τη διαπραγμάτευση σε ένα συγκεκριμένο τόπο ή αποκεντρωμένα. Σε ένα συγκεκριμένο τόπο σημαίνει ότι η εκτέλεση των εντολών των αγοραστών και των πωλητών γίνεται για παράδειγμα είτε με την άμεση διαπραγμάτευση μεταξύ τους, είτε μέσω των εντολοδόχων τους, με το σύστημα της εκφώνησης και αντιφώνησης. Αποκεντρωμένα σημαίνει ότι οι εντολές διαβιβάζονται με ηλεκτρονικό τρόπο, από οποιοδήποτε γεωγραφικό σημείο και εκτελούνται μέσω του ηλεκτρονικού συστήματος συναλλαγών.
Διακρίσεις των Αγορών Κεφαλαίου (κεφαλαιαγορών) 2. Την ύπαρξη ή όχι συγκεκριμένων κανόνων, δηλαδή η ύπαρξη συγκεκριμένων κανόνων αναφέρεται στη λειτουργία των οργανωμένων αγορών, ενώ η μη ύπαρξη συγκεκριμένων κανόνων αναφέρεται σε άτυπες ή μη οργανωμένες αγορές. 3. Την ύπαρξη ή όχι εποπτείας όσον αφορά τη λειτουργία τους (εποπτευόμενες και μη εποπτευόμενες αγορές).
Διακρίσεις των Αγορών Κεφαλαίου (κεφαλαιαγορών) 4. Τον τύπο των αντισυμβαλλομένων (χονδρικές και λιανικές, διατραπεζικές και μεταξύ τραπεζών και των πελατών τους κ.λπ.). 5. Το τύπο των διαπραγματευόμενων προϊόντων (εμπορευμάτων, συναλλάγματος, προϊόντων της αγοράς χρήματος, της αγοράς κεφαλαίου κ.λπ.). 6. Τον αριθμό των συμμετεχόντων σε κάθε συναλλαγή (πολυμερείς και διμερείς μηχανισμοί διαπραγμάτευσης).
Βασική Διάκριση Πρωτογενών και Δευτερογενών αγορών Στις πρωτογενείς αγορές διαπραγματεύονται περιουσιακά στοιχεία τα οποία δημιουργούνται για πρώτη φορά π.χ. Η έκδοση ενός ομολόγου. Στις δευτερογενείς διαπραγματεύονται ήδη υπάρχοντα περιουσιακά στοιχεία π.χ. η διαπραγμάτευση του ίδιου ομολόγου σε περίπτωση αγοραπωλησίας μεταξύ δύο συμβαλλομένων, όπου ο κάτοχος πουλάει και ο άλλος αγοράζει.
Αλληλεξάρτηση μεταξύ Πρωτογενών και Δευτερογενών αγορών Υπάρχει στενή σχέση και αλληλεξάρτηση μεταξύ τους. Η πρωτογενής αγορά επηρεάζεται κατά πολύ από την ύπαρξη της δευτερογενούς αγοράς, αλλά και η δευτερογενής επηρεάζεται από τις συνθήκες που επικρατούν στην πρωτογενή. Οι συνθήκες που επικρατούν στην πρωτογενή αγορά, επηρεάζουν άμεσα τη δευτερογενή. Έτσι μια επιτυχημένη έκδοση από την άποψη του ποσοστού κάλυψης και της τιμής η οποία διαμορφώθηκε, επηρεάζει θετικά τις τιμές των αντίστοιχων χρηματοπιστωτικών μέσων στη δευτερογενή αγορά και αντίστροφα.
Πρωτογενείς Αγορές Πρωτογενείς είναι οι αγορές στις οποίες γίνεται διαπραγμάτευση τίτλων (αξιόγραφων) μεταξύ εκδοτών και επενδυτών, όταν πρωτοεκδίδεται. Η τιμή του τίτλου δεν είναι προϊόν διαπραγμάτευσης, δηλαδή δεν οφείλεται στην προσφορά και την ζήτηση, αλλά ορίζεται από τις ανάγκες του εκδότη σε χρήμα. Στην πρωτογενή αγορά μεταβιβάζονται δικαιώματα ιδιοκτησίας (αν πρόκειται για μετοχές) ή πιστωτικές απαιτήσεις (αν πρόκειται για χρεωστικούς τίτλους) από τους εκδότες στους επενδυτές.
Μορφές Πρωτογενών Αγορών Η κύρια διαφοροποίηση των πρωτογενών αγορών συνίσταται στις δημόσιες προσφορές και τις ιδιωτικές τοποθετήσεις. Μία άλλη διάκριση συνίσταται στις εκδόσεις χρηματοπιστωτικών μέσων εταιρειών οι οποίες εισάγονται για πρώτη φορά σε μια οργανωμένη αγορά και στις εκδόσεις χρηματοπιστωτικών μέσων εταιρειών που είναι ήδη εισηγμένες.
Δευτερογενείς Αγορές Δευτερογενείς είναι οι αγορές στις οποίες γίνεται διαπραγμάτευση τίτλων (αξιόγραφων) μεταξύ επενδυτών (αγοραστών και πωλητών), μετά την πρώτη πράξη αγοραπωλησίας στην πρωτογενή αγορά. Η τιμή του τίτλου είναι προϊόν διαπραγμάτευσης, δηλαδή οφείλεται στην προσφορά και την ζήτηση, και ο ίδιος ο τίτλος μπορεί να μεταπουληθεί περισσότερες τις μία φορές σε άλλους επενδυτές. Η διαπραγμάτευση στην δευτερογενή αγορά δεν δημιουργεί νέες υποχρεώσεις για τους εκδότες εκδώσει, και ούτε τους προσφέρει νέα κεφάλαια.
Πλεονεκτήματα των Δευτερογενών Αγορών Η δευτερογενής αγορά προφέρει τη δυνατότητα στους επενδυτές να αλλάζουν τις τοποθετήσεις τους από ιδιοκτησιακά δικαιώματα και πιστωτικές απαιτήσεις σε χρήμα και αντιστρόφως, όποτε υπάρξει ανάγκη και βούληση για αυτό, προσαρμόζοντας τις επενδυτικές τους θέσεις ανάλογα προς το μεταβαλλόμενο περιβάλλον ή τις χρηματοοικονομικές τους ανάγκες.
Πλεονεκτήματα των Δευτερογενών Αγορών Η ύπαρξη δευτερογενούς αγοράς κάνει πιο ελκυστικά τα προϊόντα τα οποία εκδίδονται στην πρωτογενή, με αποτέλεσμα να μειώνει την απόδοση την οποία αξιώνει ο επενδυτής και κατά συνέπεια να κάνει πιο συμφέρουσα την έκδοσής τους για τον οικονομικό οργανισμό ή την εταιρεία που αντλεί τα κεφάλαια.
Πλεονεκτήματα των Δευτερογενών Αγορών η ύπαρξη δευτερογενούς αγοράς δημιουργεί μια ένδειξη για τις τιμές στις οποίες θα πρέπει να εκδοθούν τα νέα επενδυτικά προϊόντα, αφού αυτές δεν θα πρέπει να αποκλίνουν αισθητά από τις τιμές των ομοειδών χρηματοπιστωτικών μέσων αντίστοιχων εκδόσεων, που αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης ήδη στη δευτερογενή αγορά.
Πλεονεκτήματα των Δευτερογενών Αγορών η ύπαρξη δευτερογενούς αγοράς δημιουργεί μια ένδειξη για τις τιμές στις οποίες θα πρέπει να εκδοθούν τα νέα επενδυτικά προϊόντα, αφού αυτές δεν θα πρέπει να αποκλίνουν αισθητά από τις τιμές των ομοειδών χρηματοπιστωτικών μέσων αντίστοιχων εκδόσεων, που αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης ήδη στη δευτερογενή αγορά. Έτσι επηρεάζουν και διαμορφώνουν τους όρους των νέων εκδόσεων.
Πλεονεκτήματα των Δευτερογενών Αγορών η ύπαρξη δευτερογενούς αγοράς δημιουργεί μια ένδειξη για τις τιμές στις οποίες θα πρέπει να εκδοθούν τα νέα επενδυτικά προϊόντα, αφού αυτές δεν θα πρέπει να αποκλίνουν αισθητά από τις τιμές των ομοειδών χρηματοπιστωτικών μέσων αντίστοιχων εκδόσεων, που αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης ήδη στη δευτερογενή αγορά. Έτσι επηρεάζουν και διαμορφώνουν τους όρους των νέων εκδόσεων.
Δημόσιες Αγορές Οι δημόσιες αγορές είναι εκείνες στις οποίες τα χρηματοπιστωτικά μέσα που εισάγονται απευθύνονται γενικά στο επενδυτικό κοινό, που μπορεί να αποτελείται από πολύ μικρούς ιδιώτες, μέχρι πολύ μεγάλους θεσμικούς επενδυτές. Στις αγορές αυτές μπορεί να εισαχθούν είτε χρεωστικοί τίτλοι (έκδοσης του Δημοσίου ή επιχειρήσεων) είτε μετοχές (κοινές ή προνομιούχες).
Δημόσιες Αγορές & Προστασία Επενδυτών Για την προστασία κυρίως των μικροεπενδυτών, υποχρεωτικά εκδίδονται ενημερωτικά δελτία, τα οποία αναφέρουν όλα τα στοιχεία που αφορούν τη συγκεκριμένη έκδοση, δηλαδή τα χαρακτηριστικά των χρηματοπιστωτικών μέσων, τους υπόλοιπους όρους της έκδοσης, που πρέπει να είναι απολύτως διαφανή.
Εισαγωγή Μετοχών Αρχικές Δημόσιες Προσφορές (Initial Public Offerings IPOs). 1. Η εισαγωγή νέων μετοχών οι οποίες εκδίδονται για πρώτη φορά από εταιρείες οι οποίες εισάγονται για πρώτη φορά στο χρηματιστήριο. 2. Η εισαγωγή ήδη υπαρχουσών μετοχών από εταιρείες οι οποίες εισάγονται για πρώτη φορά στο χρηματιστήριο. Δηλαδή πώληση μετοχών από τους παλαιούς μετόχους στο ευρύ επενδυτικό κοινό, ώστε να αυξηθεί το μετοχικό κεφάλαιο και η διασπορά του και να εισαχθεί η εταιρεία στο χρηματιστήριο.
Εισαγωγή Μετοχών Αυξήσεις Μετοχικού Κεφαλαίου (seasoned equity issues). 3. έκδοση νέων μετοχών από εταιρείες οι οποίες είναι ήδη εισηγμένες στο χρηματιστήριο.
Ιδιωτικές Αγορές Οι ιδιωτικές αγορές είναι αγορές στις οποίες τα υπό έκδοση χρηματοπιστωτικά μέσα δεν απευθύνονται στο ευρύ επενδυτικό κοινό, αλλά σε επενδυτές με πολύ μεγάλο κεφάλαιο, και καλά ενημερωμένους επενδυτές, που προβαίνουν σε ιδιωτικές τοποθετήσεις. Οι συναλλαγές γίνονται πολύ ταχύτερα και με πολύ μικρότερο κόστος, γιατί δεν υπόκεινται σε κάποιες κανονιστικές ρυθμίσεις, όπως είναι για παράδειγμα η δημοσίευση στοιχείων που αφορούν την έκδοση στην περίπτωση της δημόσια προσφοράς.
Μορφές Δευτερογενών Αγορών Οι δευτερογενείς αγορές διακρίνονται σε σχέση με την ύπαρξη ή μη συγκεκριμένων κανόνων με βάση τους οποίους γίνονται οι συναλλαγές και οι οποίοι είναι δεσμευτικοί και κοινοί για όλους τους αντισυμβαλλόμενους. Στην περίπτωση αυτή οι αγορές ονομάζονται οργανωμένες. Στις μη οργανωμένες αγορές οι κανόνες των συναλλαγών συμφωνούνται για κάθε συγκεκριμένη συναλλαγών μεταξύ των αντισυμβαλλομένων.
Μορφές Δευτερογενών Αγορών Στη βάση του εάν τα χρηματοπιστωτικά μέσα που γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης είναι εισηγμένα ή όχι σε κάποιο χρηματιστήριο Αν οι συναλλαγές γίνονται με την μεσολάβηση κάποιου ενδιάμεσου ή πραγματοποιούνται άμεσα μεταξύ των αντισυμβαλλομένων.
Μορφές Δευτερογενών Αγορών Άλλη διάκριση των δευτερογενών αγορών σε διμερείς και πολυμερείς. Στην πρώτη περίπτωση η συναλλαγή πραγματοποιείται μεταξύ δυο αντισυμβαλλομένων (του αγοραστή και του επενδυτή). Στη δεύτερη περίπτωση οι αγοραστές και οι πωλητές διαβιβάζουν τις εντολές τους και οι συναλλαγές γίνονται στο σημείο που συναντώνται η καλύτερη (χαμηλότερη) τιμή για τον αγοραστή με την καλύτερη (υψηλότερη) τιμή για τον πωλητή.
Διάκριση Πολυμερών Αγορών 1. Αγορές στις οποίες ισχύει το σύστημα εκφώνησης αντιφώνησης 2. Η διενέργεια των συναλλαγών γίνεται μέσω ενός ηλεκτρονικού συστήματος.
Οργανωμένες αγορές Οργανωμένη αγορά ονομάζεται ένα πολυμερές σύστημα το οποίο τελεί υπό τη διεύθυνση ή τη διαχείριση ενός διαχειριστή αγοράς και επιτρέπει τη διενέργεια συναλλαγών σύμφωνα με συγκεκριμένους κανόνες για την αγορά και πώληση χρηματοπιστωτικών μέσων για το οποίο έχει λάβει άδεια λειτουργίας από την εποπτική αρχή της χώρας όπου λειτουργεί.
Χαρακτηριστικά των Δευτερογενών Αγορών 1. Τελεί υπό τη διεύθυνση ενός διαχειριστή. Ο διαχειριστής είναι το νομικό πρόσωπο που έχει την ευθύνη για όλα τα θέματα που αναφέρονται στην απρόσκοπτη, καλή και αποτελεσματική λειτουργία της αγοράς. Στο παρελθόν στην Ελλάδα ο διαχειριστής ήταν δημόσιος οργανισμός (ΝΠΔΔ), ενώ από το 2003, διαχειριστής της χρηματιστηριακής αγοράς είναι μια ανώνυμη εταιρεία, τα Ελληνικά Χρηματιστήρια Α.Ε. (ΕΧΑΕ)
Χαρακτηριστικά των Δευτερογενών Αγορών 2. Λειτουργεί λειτουργεί με βάση συγκεκριμένους κανόνες. Οι κανόνες αυτοί αναφέρονται στον κανονισμό του χρηματιστηρίου. Σε αυτόν αναφέρονται θέματα που αφορούν τις προϋποθέσεις για την απόκτηση της ιδιότητας του μέλους του χρηματιστηρίου τους τύπους των εντολών και γενικά τους όρους διαπραγμάτευσης, καθώς τους όρους εισαγωγής των εταιρειών και τα θέματα που αφορούν τις εταιρικές πράξεις. Οι κανονισμοί των χρηματιστηρίων υπόκεινται σε περιοδικές τροποποιήσεις και μεταβολές.
Χαρακτηριστικά των Δευτερογενών Αγορών 2. λαμβάνουν άδεια λειτουργίας και εποπτεύονται από την εποπτική αρχή της χώρας στην οποία λειτουργούν. Το Χρηματιστήριο Αθηνών εποπτεύεται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς.
Εξωχρηματιστηριακές Αγορές Οι εξωχρηματιστηριακές (over the country OTC) αγορές είναι άτυπες αγορές στις οποίες γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης αξιόγραφα τα οποία δεν είναι εισηγμένα σε κάποιο χρηματιστήριο, δηλαδή που δεν πληρούν όλες τις προϋποθέσεις εισαγωγής τους. Στις εξωχρηματιστηριακές αγορές δεν υπάρχουν περιορισμοί σχετικά με τα μέλη που συμμετέχουν σε αυτές, ή τους κανόνες διαπραγμάτευσης. Στις αγορές αυτές, όπως και σε όλες τις μη οργανωμένες αγορές, οι όροι των συναλλαγών είναι αντικείμενο συμφωνίας μεταξύ των αντισυμβαλλομένων.
Τρίτες αγορές Οι τρίτες αγορές είναι εξωχρηματιστηριακές αγορές, στις οποίες όμως γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης μετοχές που είναι εισηγμένες σε χρηματιστήριο.
Τέταρτες αγορές Είναι οι αγορές στις οποίες διαπραγματεύονται απευθείας χωρίς τη μεσολάβηση ενδιάμεσου οι αντισυμβαλλόμενοι, οι οποίοι συνήθως είναι χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις. Ο στόχος είναι η μείωση του κόστους συναλλαγής.
Νέες μορφές αγορών Οι πολυμερείς μηχανισμοί διαπραγμάτευσης (Multilateral Trading Facilities MTF) Οι συστηματικοί εσωτερικοποιητές (Systematic Internalisers SI).
Πολυμερείς Μηχανισμοί Διαπραγμάτευσης Πολυμερείς Μηχανισμός Διαπραγμάτευσης ονομάζεται ένα πολυμερές σύστημα το οποίο τελεί υπό τη διεύθυνση ή τη διαχείριση μιας ΕΠΕΥ (Χρηματιστηριακής Εταιρίας), ή ενός πιστωτικού ιδρύματος ή ενός διαχειριστή αγοράς και επιτρέπει τη διενέργεια συναλλαγών, για την αγορά και πώληση χρηματοπιστωτικών μέσων.
ΕΠΕΥ ή πιστωτικό ίδρυμα και όχι αποκλειστικά ένας διαχειριστής αγοράς, όπως είναι στην Διαφορές μεταξύ ΠΜΔ και Οργανωμένων Αγορών Ο διαχειριστής ενός ΠΜΔ μπορεί να είναι μια οργανωμένη αγορά. Στον ΠΜΔ η εισαγωγή των μετοχών των εταιρειών σε αυτήν δεν έχει τους συγκεκριμένους αυστηρούς κανόνες και προϋποθέσεις, καθώς και μετά τη εισαγωγή δεν υφίστανται οι αυστηροί κανόνες σχετικά με τη δημοσίευση στοιχείων, τη διαφάνεια κ.λπ που ισχύουν στην περίπτωση των οργανωμένων αγορών.
Συστηματικοί Εσωτερικοποιητές Συστηματικός εσωτερικοποιητής είναι μια ΕΠΕΥ ή ένα πιστωτικό ίδρυμα που συναλλάσσεται κατά τρόπο οργανωμένο συχνά και συστηματικά για ίδιο λογαριασμό εκτελώντας εντολές πελατών εκτός οργανωμένης αγοράς ή πολυμερούς μηχανισμού διαπραγμάτευσης (ΠΜΔ). Μέχρι αυτή στιγμή, δεν έχει δημιουργηθεί στην Ελλάδα.
Διαφορές μεταξύ ΠΜΔ και Συστηματικών Εσωτερικοποιητών Ο διαχειριστής του συστήματος είναι αποκλειστικά ΕΠΕΥ ή πιστωτικό ίδρυμα. Ο μηχανισμός δεν είναι πολυμερείς, αφού σε αυτό συμμετέχει μόνο ο διαχειριστής, δηλαδή η ΕΠΕΥ ή το πιστωτικό ίδρυμα, ο οποίος είναι και ο μοναδικός αντισυμβαλλόμενος σε όλες τις πραγματοποιούμενες συναλλαγές. Ο συστηματικός εσωτερικοποιητής, όπως προκύπτει και από το δεύτερο χαρακτηριστικό συναλλάσσεται για ίδιο λογαριασμό.
Οι οργανωμένες αγορές στην Ελλάδα Αγορά αξιών Αγορά παραγώγων Ηλεκτρονική Δευτερογενείς Αγορά Τίτλων Εναλλακτική Αγορά (ΕΝ.Α.).
Αγορά Αξιών ΧΑ Η αγορά αξιών είναι μια οργανωμένη αγορά, η οποία από το 2002 λειτουργεί με διαχειριστή αγοράς την εταιρεία Χρηματιστήριο Αθηνών (ΧΑ) Α.Ε. Η αγορά εποπτεύεται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Μέλη της αγοράς αξιών μπορεί να γίνουν ΕΠΕΥ και πιστωτικά ιδρύματα και είναι τα μόνα που έχουν τη δυνατότητα πραγματοποίησης της επενδυτικής υπηρεσίας της εκτέλεσης εντολών.
Αγορά Αξιών ΧΑ Στην αγορά αξιών μπορεί να γίνει αντικείμενο διαπραγμάτευσης κάθε μορφής κινητή αξία και συγκεκριμένα: Μετοχές Δικαιώματα μετοχών Τίτλοι σταθερού εισοδήματος Ελληνικά Πιστοποιητικά (ΕΛΠΙΣ) Μερίδια Διαπραγματεύσιμων Αμοιβαίων Κεφαλαίων (Δ.Α.Κ) Σύνθετα Χρηματοοικονομικά Προϊόντα (Σ.Χ.Π)
Οι Ειδικοί διαπραγματευτές στην Αγορά Αξιών ΧΑ Τα μέλη της αγοράς αξιών μπορούν να αποκτήσουν την ιδιότητα του ειδικού διαπραγματευτή, τα οποία χορηγείται από το ΧΑ ανά αγορά και χρηματοπιστωτικό μέσο. Ειδικοί διαπραγματευτές συναλλάσσονται για ίδιο λογαριασμό, αγοράζοντας και πουλώντας τα συγκεκριμένα χρηματοπιστωτικά μέσα για τα οποία έχουν πάρει την άδεια, έναντι ιδίων κεφαλαίων σε τιμές που έχουν καθορίσει οι ίδιοι.
Η Μέθοδος Συναλλαγών στην Αγορά Αξιών ΧΑ Η μέθοδος συναλλαγών είναι μέσω της εισαγωγής των εντολών στο ηλεκτρονικό σύστημα, το οποίο ταυτίζει τις αντίθετες εντολές με βάση τον κανόνα την καλύτερη τιμή προτεραιότητα χρόνου εισαγωγής (order driven market). Οι συναλλαγές πραγματοποιούνται μέσω του Ολοκληρωμένου Αυτοματοποιημένου Συστήματος Ηλεκτρονικών Συναλλαγών (ΟΑΣΗΣ). Εξαίρεση αποτελούν οι συναλλαγές των ειδικών διαπραγματευτών οι οποίες πραγματοποιούνται με το σύστημα της εισαγωγής ζεύγους τιμών (αγοράς και πώλησης) για το χρηματοπιστωτικό μέσο στο οποίο συναλλάσσονται (order driven market).
Αγορά Παραγώγων Η αγορά παραγώγων είναι μια οργανωμένη αγορά, η οποία ξεκίνησε τη λειτουργία της το 1999. Η αγορά παραγώγων έχει επίσης ως διαχειριστή αγοράς την εταιρεία Χρηματιστήριο Αθηνών (ΧΑ) Α.Ε. και εποπτεύεται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, όπως και η αγορά αξιών.
Αγορά Παραγώγων Στην αγορά παραγώγων μπορεί να γίνει αντικείμενο διαπραγμάτευσης κάθε μορφής παράγωγο χρηματοπιστωτικό μέσο και συγκεκριμένα: Συμβαλλόμενα Μελλοντικής Εκπλήρωσης (ΣΜΕ) Συμβόλαια Προαίρεσης Συμβόλαια Ανταλλαγής Δικαιωμάτων
Διάκριση των Μελών στην Αγορά Παραγώγων Παραγγελιοδόχοι. Οι παραγγελιοδόχοι μπορούν να εκτελούν εντολές των πελατών τους. Ειδικοί διαπραγματευτές τύπου Α. Οι ειδικοί διαπραγματευτές τύπου Α εκτελούν εντολές των πελατών τους, αλλά μπορούν να συναλλάσσονται και για ίδιο λογαριασμό. Ειδικοί διαπραγματευτές τύπου Β, Οι ειδικοί διαπραγματευτές τύπου Β έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν τις υπηρεσίες που προσφέρουν οι ειδικοί διαπραγματευτές τύπου Α και επιπροσθέτως έχουν την υποχρέωση να προσφέρουν τιμές αγοράς και πώλησης για το προϊόν που έχουν λάβει τη σχετική άδεια.
Ηλεκτρονική Δευτερογενείς Αγορά Τίτλων Η Ηλεκτρονική Δευτερογενείς Αγορά Τίτλων (ΗΔΑΤ) είναι μια οργανωμένη αγορά, η οποία λειτουργεί από το 1998, με διαχειριστή αγοράς τη Τράπεζα της Ελλάδος. Η αγορά εποπτεύεται από την Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Πρωτογενών Διαπραγματευτών. Μέλη της ΗΔΑΤ μπορούν να γίνουν ΕΠΕΥ και πιστωτικά ιδρύματα. Τα μέλη της ΗΔΑΤ διακρίνονται σε δυο κατηγορίες: Βασικοί διαπραγματευτές (primary dealers) Διαπραγματευτές (dealers)
ΗΔΑΤ: Βασικοί διαπραγματευτές Οι βασικοί διαπραγματευτές συμμετέχουν τόσο στη πρωτογενή όσο και στη δευτερογενή αγορά. Στη πρωτογενή αγορά κατά την έκδοση των χρεωστικών τίτλων υποβάλλοντας πέντε δεσμευτικές προσφορές (ποσότητα και τιμή) και 1 μη ανταγωνιστική (μόνο ποσότητα). Στη δευτερογενή αγορά υποβάλλουν ζεύγη τιμών και είναι υποχρεωμένοι να διενεργούν συναλλαγές σε αυτές, με όποιον το ζητήσει. Στην ΗΔΑΤ ισχύει δηλαδή το σύστημα ζεύγους τιμών (quote driven market).
ΗΔΑΤ: Διαπραγματευτές Οι διαπραγματευτές, αντίθετα, δεν έχουν τις υποχρεώσεις των βασικών διαπραγματευτών όσον αφορά την υποβολή τιμών και μπορούν να εισάγουν τιμές για όποιους τίτλους επιθυμούν.
Ηλεκτρονική Δευτερογενείς Αγορά Τίτλων Στην ΗΔΑΤ γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης αποκλειστικά χρεωστικοί τίτλοι έκδοσης του ελληνικού Δημοσίου και συγκεκριμένα: Έντοκα Γραμμάτια Ελληνικού Δημοσίου (ΕΓΕΔ) Ομόλογα σταθερού επιτοκίου Ομόλογα μηδενικού τοκομεριδίου Αποσυνδεδεμένα (stripped) τοκομερίδια Χρεωστικού τίτλοι συνδεδεμένοι με τον πληθωρισμό
Εναλλακτική Αγορά (ΕΝ.Α.). Η Εναλλακτική Αγορά ξεκίνησε τη λειτουργία της το 2008 και είναι Πολυμερής Μηχανισμός Διαπραγμάτευσης (ΠΜΔ). Τελεί υπό τη διαχείριση του Χρηματιστηρίου Αθηνών (ΧΑ), σύμφωνα με τους Κανόνες Λειτουργίας τους οποίους έχει ορίσει το ΧΑ και έχουν γνωστοποιηθεί στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (ΕΚ) Εποπτεύεται από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, ιδίως σε θέματα που αφορούν στην κατάχρηση της αγοράς, τις δημόσιες προτάσεις και το Ενημερωτικό Δελτίο, εφόσον απαιτείται δημοσίευσή τους.
Εναλλακτική Αγορά (ΕΝ.Α.). Χαρακτηρίζεται ως «μη οργανωμένη» αγορά και δεν εμπίπτει στις διατάξεις που υποχρεωτικά εφαρμόζονται στις οργανωμένες αγορές και επιβάλλουν αυστηρές προϋποθέσεις εισαγωγής και παραμονής σε αυτές. Απευθύνεται κυρίως σε επαγγελματίες και ενημερωμένους επενδυτές, οι οποίοι επιθυμούν να επενδύσουν σε εταιρείες που παρουσιάζουν υψηλές προοπτικές ανάπτυξης, αλλά και υψηλότερο ρίσκο.
Τα χαρακτηριστικά των αγορών Οι αγορές διαφέρουν μεταξύ τους ανάλογα με τη δομή που παρουσιάζει η κάθε μία. Τα κυριότερα δομικά στοιχεία μιας αγοράς είναι τρία: Ο ρόλος των συμμετεχόντων σε αυτές και οι λειτουργίες που επιτελούν Ο μηχανισμός πραγματοποίησης των συναλλαγών ( ή εκτέλεσης των εντολών) Οι κανόνες πραγματοποίησης των συναλλαγών (ή εκτέλεσης των εντολών) Τα τρία αυτά δομικά στοιχεία, αλληλεπιδρούν και αλληλοκαθορίζονται μεταξύ τους.
Διακρίσεις ως προς το ρόλο των συμμετεχόντων στην αγορά. 1. Τις αγορές στις οποίες ο τελικός αγοραστής και ο τελικός πωλητής έρχονται άμεσα σε επαφή και η συναλλαγή συνάπτεται μεταξύ τους, όπως στις συναλλαγές διεξάγονται στις λιανικές αγορές εμπορευμάτων. 2. Στις αγορές που κατά κανόνα οι συναλλαγές συνάπτονται με τη μεσολάβηση ενός ενδιάμεσου διαμεσολαβητή ή μεσίτη. Ο ρόλος που παίζει ο ενδιάμεσος, καθορίζει σε πρωταρχικό βαθμό και τη φύση της συγκεκριμένης αγοράς.
Διακρίσεις ως προς το ρόλο των συμμετεχόντων στην αγορά. Ο όρος μεσίτης υπονοεί τον ενδιάμεσο σε μία συναλλαγή, ο οποίος είναι ο τελικός αντισυμβαλλόμενος στη συναλλαγή (αγοραστής ή πωλητής). Ο μεσίτης λοιπόν δεν ενεργεί για δικό του λογαριασμό, αλλά για λογαριασμό των πελατών του. Οι ενδιάμεσοι είναι ουσιαστικά μεσίτες (brokers) στη συναλλαγή και ονομάζονται χρηματιστές.
Διακρίσεις ως προς το ρόλο των συμμετεχόντων στην αγορά. Στα χρηματιστήρια υπάρχει τα εξής συστήματα λήψης, διαβίβασης και εκτέλεσης εντολών: Το σύστημα της εκφώνησης αντιφώνησης, όπου οι συναλλαγές συνάπτονται διμερώς και ο μεσίτης προσπαθεί να εκτελέσει την εντολή του πελάτη του με την ανεύρεση ενός άλλου μεσίτη ή ενός τελικού αγοραστή ή πωλητή, ο οποίος έχει αντίθετη εντολή από το δικό του πελάτη. Σε αυτόν τον τύπο της αγοράς, ο μηχανισμός πραγματοποίησης των συναλλαγών συνίσταται στην άμεση επαφή των μεσιτών σε ένα συγκεκριμένο τόπο (floor trading).
Διακρίσεις ως προς το ρόλο των συμμετεχόντων στην αγορά. Ένα μηχανισμό εκτέλεσης αυτοματοποιημένων συναλλαγών. Οι συναλλαγές εκτελούνται σύμφωνα με ένα σύστημα κανόνων εκτέλεσης συναλλαγών, που ουσιαστικά αποτελεί το σύστημα μηχανισμού διαμόρφωσης των τιμών, της συγκεκριμένης αγοράς. Οι συναλλαγές, δηλαδή, συνάπτονται πολυμερώς (και όχι διμερώς).