ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΣΤΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέµα: «Η επίδραση των γνωστοποιήσεων σε επενδυτικές αποφάσεις. Εµπειρική µελέτη στο Χρηµατιστήριο Αθηνών.» του ΓΙΩΡΓΟΥ ΓΚΟΥΝΤΟΥ Η Επιβλέπων Καθηγητής: Παναγιώτης Ταχυνάκης Υποβλήθηκε ως απαιτούµενο για την απόκτηση του µεταπτυχιακού διπλώµατος στη Λογιστική και Χρηµατοοικονοµική, µε κατεύθυνση την Λογιστική Θεσσαλονίκη Οκτώβριος 2011
Στην οικογένεια µου 2
Ευχαριστίες Η παρούσα διπλωµατική εργασία είναι αποτέλεσµα εντόνων και κοπιαστικών προσπαθειών. Η αγωνιά αλλά και η ένταση για τη δηµιουργία ενός συγγραφικού έργου που θα αποτελέσει αντάξιο σεβασµού και αναγνώρισης από την ακαδηµαϊκή κοινότητα, νοµίζω πως µε βρίσκουν στο τέλος αυτής της διαδικασίας ευχαριστηµένο. Ίσως η λέξη «διαδικασία» να µην αντικατοπτρίζει αυτό το οποίο βίωσα τους τελευταίους τρεις µήνες και η αντικατάσταση της «µε ταξίδι αναζήτησης γνώσης» να αρµόζει περισσότερο. Σ αυτό το ταξίδι δεν ήµουν µόνος, αλλά είχα λίγους και συνάµα σηµαντικούς ανθρώπους που µε στήριξαν. Αυτούς τους ανθρώπους τους ονοµάζω συνοδοιπόρους, γιατί έτσι τους αισθάνθηκα από τα βιώµατα και τα συναισθήµατα που γεννήθηκαν ύστερα από τρεις µήνες καθηµερινής τριβής µαζί τους. Θέλω λοιπόν να ευχαριστήσω από τα βάθη της καρδίας µου την οικογένεια µου για την ψυχολογική και ηθική υποστήριξη που µου παρείχαν. Θέλω επίσης να ευχαριστώ τον υπεύθυνο Καθηγητή κ. Παναγιώτη Ταχυνάκη για την πολύτιµη πνευµατική αλλά και υλική βοήθεια που µου παρείχε και θέλω ακόµη να ευχαριστήσω τον κ. Μιχάλη Σαµαρίνα για τις χρήσιµες και ουσιαστικές συµβουλές του. Τέλος δεν θα µπορούσα να µην ευχαριστήσω τους φίλους µου, που στάθηκαν στο πλευρό µου τόσο στα εύκολα όσο και στα δύσκολα αυτής της διαδροµής. Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος 2011 3
Περιεχόµενα ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Τα ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα... 9 1.2 Ιστορικά στοιχειά για τα ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα... 9 1.3 Η εφαρµογή των προτύπων στην Ευρωπαϊκή Ένωση... 11 1.4 Οικονοµικές Καταστάσεις... 14 1.5 Αρθογραφία σχετικά µε τις γνωστοποιήσεις επί των Οικονοµικών Καταστάσεων 15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο : ΟΙ ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΕΓΛΣ ΚΑΙ ΤΑ ΛΠ 2.1 Εισαγωγικά για τις Γνωστοποιήσεις/Σηµειώσεις επί των Οικονοµικών Καταστάσεων συµφώνα µε το ΕΓΛΣ και τα ΛΠ... 20 2.1.1 Ελληνικό Γενικό Λογιστικό Σχέδιο... 20 2.1.2 Η σύνταξη του προσαρτήµατος είναι υποχρεωτική... 20 2.1.3 Η δηµοσίευση του προσαρτήµατος είναι υποχρεωτική... 20 2.1.4 Στο προσάρτηµα πρέπει να περιλαµβάνονται τουλάχιστον κάποιες συγκεκριµένες πληροφορίες... 21 2.1.5 Σχετικά µε τις Αποσβέσεις... 21 2.1.6 Για τα Κυκλοφορούντα Στοιχειά... 21 2.1.7 Για τα Αποθέµατα... 21 2.1.8 Για τις Συναλλαγµατικές ιαφορές από Απαιτήσεις και Υποχρεώσεις... 21 2.1.9 Πληροφορίες σχετικά µε τις Συµµετοχές... 22 2.1.10 Για τις Μετοχές... 22 2.1.11 Πληροφορίες σχετικά µε τις Υποχρεώσεις... 22 2.1.12 Πληροφορίες για τις Πωλήσεις... 22 2.1.13 Πληροφορίες για το Υπαλληλικό Προσωπικό... 23 2.1.14 Πληροφορίες για την Φορολογία... 23 2.1.15 Πληροφορίες για τις Αµοιβές... 23 2.1.16 Πληροφορίες για τα Πάγια... 23 4
2.1.17 Πληροφορίες για τα Έσοδα... 24 2.1.18 Πληροφορίες για Συµβάσεις, Εγγυήσεις κ.α.... 24 2.1.19 Πληροφορίες για Μεταβολές / Αλλαγές σε Ισολογισµό και Αποτελέσµατα Χρήσης... 24 2.1.20 Πληροφορίες για ιάφορα Κονδύλια... 24 2.1.21 Πληροφορίες για Συνδεδεµένες Επιχειρήσεις... 25 2.1.22 Πληροφορίες που ανταποκρίνονται σε οποιαδήποτε άλλη αλλαγή προκύψει και δεν περιλαµβάνεται στα ανωτέρω... 25 2.2 Συνοπτικό Προσάρτηµα... 25 2.3 ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα... 27 2.3.1 Το Περιεχόµενο των Γνωστοποιήσεων... 29 2.3.2 Γενικές Πληροφορίες... 29 2.3.3 Λογιστικές Πολιτικές... 30 2.3.4 Παρέκκλιση από τα.λ.π.... 32 2.3.5 Εκτιµήσεις και Αβεβαιότητες... 33 2.3.6 Επανακατάταξη... 34 2.3.7 Ανάλυση Κονδυλίων Ισολογισµού... 34 2.3.8 Ανάλυση Κονδυλίων Αποτελεσµάτων... 35 2.3.9 Αναλύσεις του Πινάκα Μεταβολής Καθαρής Θέσης... 36 2.3.10 ιαχείριση Κεφαλαίων και Κεφαλαιακή Επάρκεια... 36 2.3.11 Λοιπές Γνωστοποιήσεις... 37 2.4 Περεταίρω Ανάλυση Ορισµένων Στοιχείων των Γνωστοποιήσεων... 38 2.4.1 ιαχείριση Κινδύνων... 38 2.4.2 Επενδύσεις σε Συγγενείς Επιχειρήσεις... 42 2.4.3 Πληροφόρηση Κατά Τοµέα... 43 2.4.4 Προβλέψεις.... 45 2.4.5 Παροχές που εξαρτώνται από την αξία της µετοχής (.Π.Χ.Α. 2)... 46 2.5 Οι ιαφορές της Ελληνικής Νοµοθεσίας και των ιεθνών Λογιστικών Προτύπων για τις σηµειώσεις (notes)... 47 5
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο : ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟ ΧΡΗΜΑΤΗΣΤΗΡΙΟ ΑΘΗΝΩΝ 3.1 Εµπειρική Μελέτη στο Χρηµατιστήριο Αξιών Αθηνών... 49 3.1.1 Γενικά στοιχειά για την ερευνά... 49 3.1.2 Ταυτότητα είγµατος... 50 3.1.3 Κλάδος Αλουµίνιου... 50 3.1.4 Κλάδος Αναψυκτικών... 54 3.1.5 Κλάδος Ολοκληρωµένες Λύσεις Πετρελαίου... 55 3.1.6 Κλάδος Υπηρεσίες Μεταφορών... 57 3.2 Ανάλυση των Σηµειώσεων των Οικονοµικών Καταστάσεων... 60 3.2.1 Γενικές Πληροφορίες Έλεγχος Έκθεση ιοικητικού Συµβούλιου... 60 3.2.2 Οικονοµικές Καταστάσεις... 61 3.2. 3 Λογιστικές Αρχές... 61 3.2.4 Κίνδυνοι... 62 3.2.5 Ανάλυση των Υπόλοιπων των Οικονοµικών Καταστάσεων... 63 3.3 Γνωστοποιήσεις κατά πρότυπο... 63 3.3.1 Παρουσίαση των Οικονοµικών Καταστάσεων (.Λ.Π. 1)... 64 3.3.2 Αποθέµατα (.Λ.Π. 2)... 65 3.3.3 Καταστάσεις Ταµειακών Ροών (.Λ.Π. 7)... 65 3.3.4 Λογιστικές Πολιτικές, Μεταβολές των Λογιστικών Εκτιµήσεων και Λάθη (.Λ.Π. 8)... 66 3.3.5 Γεγονότα Μετά την Ηµεροµηνία του Ισολογισµού (.Λ.Π. 10)... 67 3.3.6 Συµβάσεις Κατασκευής Έργων (.Λ.Π. 11)... 67 3.3.7 Φόρος Εισοδήµατος (.Λ.Π. 12)... 67 3.3.8 Πληροφόρηση Κατά Τοµέα (.Λ.Π. 14)... 68 3.3.9 Ενσώµατες Ακινητοποιήσεις (.Λ.Π. 16)... 69 3.3.10 Μισθώσεις (.Λ.Π. 17)... 70 3.3.11 Έσοδα (.Λ.Π. 18)... 70 3.3.12 Παροχές σε Εργαζόµενους (.Λ.Π. 19)... 70 3.3.13 Λογιστική των Κρατικών Επιχορηγήσεων και Γνωστοποίηση της Κρατικής Υποστήριξης (.Λ.Π. 20)... 72 3.3.14 Οι Επιδράσεις Μεταβολών των Τιµών Συναλλάγµατος (.Λ.Π. 21)... 72 6
3.3.15 Κόστος ανεισµού (.Λ.Π. 23)... 72 3.3.16 Γνωστοποιήσεις Συνδεδεµένων Μερών (.Λ.Π. 24)... 72 3.3.17 Ενοποιηµένες Οικονοµικές Καταστάσεις και Λογιστική Επενδύσεων σε Θυγατρικές Επιχειρήσεις (.Λ.Π. 27)... 73 3.3.18 Λογιστική Επενδύσεων σε Συγγενείς Επιχειρήσεις (.Λ.Π. 28)... 74 3.3.19 Χρηµατοοικονοµική Πληροφόρηση σε Υπερπληθωριστικές Οικονοµίες (.Λ.Π.29)... 75 3.3.20 Χρηµατοοικονοµική Πληροφόρηση για τα ικαιώµατα σε Κοινοπραξίες (.Λ.Π. 31)... 75 3.3.21 Κέρδη ανά Μετοχή (.Λ.Π. 33)... 75 3.3.22 Ενδιάµεση Χρηµατοοικονοµική Πληροφόρηση (.Λ.Π. 34)... 76 3.3.23 Αποµείωση Αξίας Περιουσιακών Στοιχείων (.Λ.Π. 36)... 76 3.3.24 Προβλέψεις, Ενδεχόµενες Υποχρεώσεις και Ενδεχόµενες Απαιτήσεις (.Λ.Π. 37)... 77 3.3.25 Άυλα Περιουσιακά Στοιχειά (.Λ.Π. 38)... 77 3.3.26 Επενδυτικά Ακίνητα (.Λ.Π. 40)... 78 3.3.27 Γεωργία (.Λ.Π. 41)... 79 3.3.28 Πρώτη Εφαρµογή των ιεθνών Προτύπων Χρηµατοοικονοµικής Πληροφόρησης (.Π.Χ.Π. 1)... 79 3.3.29 Παροχές που Εξαρτώνται από την Αξία των Μετοχών (.Π.Χ.Π. 2)... 79 3.3.30 Συνενώσεις Επιχειρήσεων (.Π.Χ.Π. 3)... 79 3.3.31 Ασφαλιστήρια Συµβόλαια (.Π.Χ.Π. 4)... 79 3.3.32 Κατεχόµενα για Πώληση Πάγια και ιακοπτόµενες ραστηριότητες (.Π.Χ.Π. 5)... 80 3.3.33 Έρευνα και Αξιολόγηση Ορυκτών Πόρων (.Π.Χ.Π. 6)... 80 3.3.34 Χρηµατοοικονοµικά Μέσα: Γνωστοποιήσεις (.Π.Χ.Π. 7)... 80 3.3.35 Συνολικό Σκορ Εταιριών που Συµµετείχαν στην Ερευνά... 80 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο :ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 4.1 Συµπεράσµατα της Εργασίας... 82 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 84 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 87 7
Περίληψη Η διπλωµατική εργασία έχει ως αντικείµενο την µελέτη των γνωστοποιήσεων των οικονοµικών καταστάσεων των εταιριών εξετάζοντας αρχικά το θεωρητικό υπόβαθρο αυτών. Εν συνεχεία γίνεται µια ερευνά σε εταιρίες του Χρηµατιστήριου Αθηνών για την εξέταση της πληρότητας των σηµειώσεων σε σχέση πάντα µε τη θεωρία που προηγείται. Στον πρώτο κεφάλαιο της εργασίας παρουσιάζονται κάποιες εισαγωγικές πληροφορίες για τα ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα, πως ξεκίνησαν, τον λόγο ύπαρξης τους και το κεφάλαιο κλείνει µε την παρουσίαση της σύγχρονης αρθογραφίας ακαδηµαϊκών πάνω στο θέµα των σηµειώσεων. Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται ανάλυση των γνωστοποιήσεων των οικονοµικών καταστάσεων συµφώνα µε το Ελληνικό Γενικό Λογιστικό Σχέδιο και τα ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα. Εν συνεχεία γίνεται µια περεταίρω ανάλυση ορισµένων στοιχείων των γνωστοποιήσεων που είναι χρήσιµες για την κατανόηση του ερευνητικού τµήµατος της εργασίας. Το κεφάλαιο κλείνει µε αναφορές για τις διαφορές της ελληνικής νοµοθεσίας και των διεθνών λογιστικών προτύπων σχετικά µε τις σηµειώσεις. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται η παρουσίαση του ερευνητικού τµήµατος της διπλωµατικής εργασίας. Παρουσιάζονται αρχικά ορισµένα εισαγωγικά στοιχειά για τις εταιρίες που πραγµατοποιείται η ερευνά και εν συνεχεία γίνεται η παρουσίαση της έρευνας και των αποτελεσµάτων της. Στο τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο τις διπλωµατικής εργασίας γίνεται η ανάλυση και παρουσίαση των συµπερασµάτων της έρευνας που οδηγούν και στα συµπεράσµατα όλης διπλωµατικής εργασίας ουσιαστικά. 8
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Τα ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα Τα διεθνή λογιστικά πρότυπα εφαρµόζονται διεθνώς εδώ και πολλά χρόνια. Στην Ελλάδα η εφαρµογή τους ξεκίνησε, για τις εισηγµένες εταιρίες, υποχρεωτικά από το 2005. Στην χωρά µας η υιοθέτηση των ιεθνών Προτύπων Χρηµατοοικονοµικής Αναφοράς (.Π.Χ.Α.) αποτέλεσε ιδιαίτερη πρόκληση για τις επιχειρήσεις διότι κλήθηκαν να µετρήσουν τις δυνάµεις τους στο διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον. Τα ιεθνή Πρότυπα Χρηµατοοικονοµικής Αναφοράς αποτελούν ένα αναγκαίο εργαλείο για την αποτελεσµατική και σωστή διοικητική λειτουργιά των επιχειρήσεων. Η ορθή χρήση τους µπορεί να δώσει σε µια επιχείρηση εκείνο το συγκριτικό πλεονέκτηµα που θα την διαφοροποιήσει από τον σκληρό διεθνή ανταγωνισµό. Σκοπός των.π.χ.α. είναι να απεικονιστούν οι δραστηριότητες των επιχειρήσεων δίκαια, µέσα πάντα από την λογιστική επιστήµη. Η ανάγκη για την εφαρµογή ενιαίων λογιστικών προτύπων είναι επιτακτική τα τελευταία χρόνια. Τόσο ο δηµόσιος όσο και ο ιδιωτικός τοµέας έχουν ανάγκη από την πρόσβαση στις διεθνείς χρηµαταγορές και κεφαλαιαγορές. Εποµένως οι δηµοσιευµένες οικονοµικές καταστάσεις των επιχειρήσεων γίνονται αντικείµενο εξέτασης σε διαφορετικές χώρες που ισχύουν διαφορετικοί νοµοί και κανόνες. Με την εφαρµογή των ενιαίων λογιστικών προτύπων εξασφαλίζεται η συγκρισιµότητα µεταξύ των οικονοµικών καταστάσεων που συντάσσονται από τις επιχειρήσεις 1. 1.2 Ιστορικά Στοιχειά για τα ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα Τα πρώτα βήµατα για την τυποποίηση της λογιστικών κανόνων και πληροφοριών ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1930 στις Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής, που ακόµη δεν είχε ξεπεράσει το σοκ από τη µεγάλη χρηµατιστηριακή κρίση του 1929. Η έλλειψη λογιστικών προτύπων δεν ήταν δυνατόν να θεωρηθεί ως αιτία της κρίσης, 1 Grant Thornton, ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα - IFRS, τόµος Α, Αθήνα 2008 9
υπήρχε όµως η πεποίθηση πως η καθιέρωση ενιαίων αρχών και κανόνων λογιστικής ήταν από τις απαραίτητες προϋποθέσεις, για την ορθή και αποτελεσµατική λειτουργία του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος. Υπήρχε λοιπόν η ανάγκη από ένα θεσµό που θα διασφάλιζε την οµαλή λειτουργία της αγοράς και θα έθετε νόµους και κανόνες έτσι ώστε να µπορούν οι οικονοµικές καταστάσεις να συγκρίνονται εύκολα. Αρχικά η Αµερικανή Επιτροπή κεφαλαιαγοράς ( Security and Exchange Commission SEC) προσπάθησε να θέσει κάποιους κανόνες λογιστικής τυποποίησης. Τελικά, αποφάσισε να δώσει την αρµοδιότητα αυτή στον ιδιωτικό τοµέα, όπου ανέκαθεν είχε καλύτερη οργάνωση και περισσότερα διαθέσιµα κεφάλαια για αυτόν τον σκοπό. Εποµένως το 1973 έχουµε την πρώτη ουσιαστική προσπάθεια για την δηµιουργία ενιαίων λογιστικών αρχών µε την σύσταση της επιτροπής ιεθνών Λογιστικών Προτύπων (International Accounting Standards Committee) κατόπιν συµφωνίας των επαγγελµατικών οργανισµών λογιστικής των χωρών της Αυστραλίας, της Γερµανίας, της Ιαπωνίας, της Γαλλίας, του Καναδά, του Μεξικού, της Ιρλανδίας, της Ολλανδίας, της Αγγλίας και των Ηνωµένων Πολιτειών της Αµερικής. Η επιτροπή ήταν υπεύθυνη για την έκδοση των Λογιστικών Προτύπων. Μέχρι το 2001 εξέδωσε συνολικά 41 πρότυπα από τα όποια ορισµένα ισχύουν ως σήµερα ενώ αλλά καταργήθηκαν η τροποποιήθηκαν. Τα πρότυπα αυτά ονοµάζονται ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα ( International Accounting Standards I.A.S.) Το Μάρτιο του 2002, η Επιτροπή ιεθνών Λογιστικών Προτύπων προχώρησε σε αναδιοργάνωση του τρόπου λειτουργιάς της. Το αποτέλεσµα ήταν η δηµιουργία του Σώµατος ιεθνών Λογιστικών Προτύπων ( International Accounting Standards Board I.A.S.B.). Τα πρότυπα που εκδίδονται από το IASB ονοµάζονται ιεθνή Πρότυπα Χρηµατοοικονοµικής Πληροφόρησης.Π.Χ.Α. (International Financial Reporting Standards I.F.R.S.). Ως βασική αρµοδιότητα του IASB είναι η πλήρης ευθύνη για κάθε τεχνικό θέµα που αφορά στην κατάρτιση και έκδοση των.π.χ.α. καθώς και των προσχέδιων Προτύπων (exposure drafts). To IASB είναι µια ανεξάρτητη αρχή που έχει έδρα έχει το Λονδίνο, ο αριθµός των µελών του Συµβουλίου είναι 14 και προέρχονται από το λογιστικό και ελεγκτικό επάγγελµα, την πανεπιστηµιακή κοινότητα, την πλευρά των χρηστών κλπ. 10
Σήµερα τα αµερικανικά και τα διεθνή πρότυπα (I.A.S. I.F.R.S.) είναι εκείνα που έχουν επιτύχει µια γενική αναγνώριση για την υψηλή ποιότητα και το µεγάλο εύρος των θεµάτων που καλύπτουν. Υπάρχει µια κοινή επιτροπή που έχει οριστεί από το FASB ( Financial Accounting Standards Board) και το IASB και η όποια εργάζεται σ ένα φιλόδοξο σχέδιο, για την καθιέρωση κοινών προτύπων που θα είναι αποδεκτά από ολόκληρο τον κόσµο 2. 1.3 Η Εφαρµογή των Προτύπων στην Ευρωπαϊκή Ένωση Το IASB είναι ένας µη κρατικός οργανισµός και δεν έχει την δυνατότητα επιβολής των θέσεων του σε χώρες που δεν εφαρµόζουν τα ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα. Η επιρροή την όποια µπορεί να ασκήσει είναι έµµεση, διότι η υιοθέτηση από µια χώρα προτύπων υψηλού επίπεδου συνεπάγεται συνήθως και υψηλού επίπεδου αποδοχή από όλες τις ενδιαφερόµενες χώρες. Εποµένως, κάθε χώρα που επιθυµεί να αναπτύξει την κεφαλαιαγοράς της και να προσελκύσει το ενδιαφέρον των ξένων επενδυτών, θα πρέπει αργά ή γρήγορα να προβεί στην υιοθέτηση λογιστικών προτύπων που να είναι αναγνωρίσιµα από όλους. Πιο συγκεκριµένα η πρώτη προσπάθεια για την υιοθέτηση λογιστικών προτύπων από τις χώρες τις Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ελλάδος, έγινε τη δεκαετία του 1980 µε την έκδοση της 4 ης και 7 ης κοινοτικής οδηγίας, περί ετήσιων και ενοποιηµένων οικονοµικών καταστάσεων των επιχειρήσεων. Οι ανωτέρω οδηγίες ενσωµατώθηκαν στο ελληνικό δίκαιο και συγκεκριµένα στον εταιρικό νόµο 2190/1920. Στα συµπεράσµατα του Ευρωπαϊκού Συµβούλιου της Λισσαβόνας, που έγινε τον Μάρτιο του 2000, διαπιστώνεται µεταξύ άλλων η ανάγκη για επιτάχυνση ολοκλήρωσης της αγοράς χρηµατοπιστωτικών υπηρεσιών στο χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και λήψη µέτρων για τη βελτίωση της συγκρισιµότητας των οικονοµικών καταστάσεων, των εισηγµένων σε χρηµατιστήριο εταιριών. Εποµένως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιούνιο του 2000, προτείνει την καθιέρωση των ιεθνών Λογιστικών 2 Κόντος Γεώργιος, Λογιστική Τραπεζών και εταιριών Leasing & Factoring, Εκδόσεις ιπλογραφία, Αθήνα 2009 11
Προτύπων ( IAS), ως τη βάση σύνταξης των ενοποιηµένων οικονοµικών καταστάσεων των εισηγµένων εταιριών, για το αργότερο µέχρι το 2005. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσκαλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση Λογιστών ( FEE European Federation of Accountants) να συµβάλει µε προτάσεις στη διαµόρφωση, σε τεχνικό επίπεδο, ενός µηχανισµού υλοποίησης των ιεθνών Λογιστικών Προτύπων. Η FEE ανταποκρίνεται στο κάλεσµα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και έτσι δηµιουργείτε το αρµόδιο συµβουλευτικό όργανο που ονοµάστηκε EFRAG European Financial Reporting Advisory Group 3. Από το 2005, περισσότερες από 8.000 εταιρίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση και πολύ περισσότερες σε όλον τον πλανήτη, υποχρεώθηκαν να εφαρµόσουν τα ιεθνή Πρότυπα Χρηµατοοικονοµικής Πληροφόρησης. Η υποχρεωτική αυτή εφαρµογή των ΠΧΠ δηµιουργήθηκε από την ανάγκη να διασφαλιστεί η µεγαλύτερη δυνατή συγκρισιµότητα, διαφάνεια και καλύτερη ποιότητα των χρηµατοοικονοµικών πληροφοριών µεταξύ των µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι αντιδράσεις σχετικά µε την υιοθέτηση ενός ενιαίου τρόπου παρουσίασης των οικονοµικών καταστάσεων των επιχειρήσεων σ όλον τον κόσµο διαφέρουν ποικιλοτρόπως. Εκφράστηκαν τόσο θετικές απόψεις, όσο και αρνητικές γνώµες, όπως για την ουσιαστική εφαρµογή των προτύπων στην πράξη. Συγκεκριµένο παράδειγµα στη διεθνής βιβλιογραφία αποτελεί η γαλλική Premier Jacques Chirac, που αρχικά αρνήθηκε την υιοθέτηση των ΛΠ. Αρκετοί πανεπιστηµιακοί εµφανίστηκαν επίσης να έχουν διφορούµενη άποψη σχετικά µε την ποιότητα των οικονοµικών καταστάσεων που θα υπήρχε µε τα ΠΧΠ. Υπήρξαν αρκετές έρευνες από τις οποίες προέκυψαν διαφορετικά αλλά συνάµα ενδιαφέροντα αποτελέσµατα. Κάποιες κατέληξαν στο αποτέλεσµα ότι τα ΠΧΠ δεν θα επέφεραν αλλαγές στην ποιότητα της πληροφόρησης που θα προέκυπτε από τις οικονοµικές καταστάσεις, ενώ κάποιες άλλες έρευνες ότι θα βελτιωνόταν η πληροφόρηση τους. 3 Grant Thornton, ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα - IFRS, τόµος Α, Αθήνα 2008 12
Στο επιστηµονικό άρθρο των Holger Daske και Guenther Gebhardt µε τίτλο «International Financial Reporting Standards and Experts Perceptions of Disclosure Quality», παρουσιάζεται µια έρευνα στην οποία µελετάτε η ποιότητα των χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων και των σηµειώσεων των επιχειρήσεων που εφάρµοζαν ήδη τα ΠΧΠ, πριν ακόµη γίνει υποχρεωτική η επιβολή τους στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όπως αναφέρεται από τους ίδιους τους συγγραφείς, έγινε µια επιλογή συγκεκριµένων Ευρωπαϊκών χωρών, της Αυστρίας, της Γερµανίας και της Ελβετίας η όποια όµως επιλογή δεν έγινε τυχαία, διότι πρόκειται για χώρες στις οποίες το λογιστικό καθεστώς έχει υποστεί αρκετές και σηµαντικές αλλαγές τα προηγούµενα χρόνια. Σ αυτές τις χώρες λοιπόν οι εταιρίες ακολουθούσαν τα εθνικά τους λογιστικά πρότυπα τα όποια βασίζονταν στην γερµανική λογιστική παράδοση, και όλες σχεδόν οι µεγάλες επιχειρήσεις υιοθέτησαν τα ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα πριν γίνει υποχρεωτική η εφαρµογή τους το 2005 4. Η έρευνα καταλήγει στο συµπέρασµα ότι η ποιότητα των γνωστοποιήσεων που αποτελούν αναπόσπαστο κοµµάτι των οικονοµικών καταστάσεων, έχει βελτιωθεί σε σηµαντικό βαθµό µετά την υιοθέτηση των ΠΧΠ, τόσο υπό το πρίσµα της στατιστικής όσο και υπό το πρίσµα των οικονοµικών και για τις τρεις προαναφερόµενες χώρες. Οι ερευνητές καταλήγουν και στο συµπέρασµα ότι τα αποτελέσµατα της έρευνας τους θα ισχύουν το ίδιο ή σε σηµαντικά παρόµοιο βαθµό και για τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης που θα υιοθετήσουν την εφαρµογή των ΠΧΠ, διότι θεωρούν το δείγµα τους ως αντιπροσωπευτικό. Καταλήγοντας, η ερευνά αναφέρει αυτολεξεί τον ισχυρισµό ότι: τα υψηλότερης ποιότητας ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα οδηγούν σε καλύτερης ποιότητας χρηµατοοικονοµικές αναφορές, που εν τέλει αυξάνουν την οικονοµική ρευστότητα στις αγορές και µειώνουν το κεφαλαιακό κόστος των οικονοµικών οντοτήτων που τα υιοθετούν. 4 Holger Daske, Günther Gebhardt «International Financial Reporting Standards and Experts Perceptions of Disclosure Quality»,Abacus, Vol. 42, No. 3-4, Septrmber 2006 13
1.4 Οικονοµικές Καταστάσεις Οι οικονοµικές καταστάσεις αποσκοπούν στην παροχή ικανών πληροφοριών στους χρηστές, προκειµένου να µπορούν να κατανοήσουν τη χρηµατοοικονοµική θέση, την αποδοτικότητα και τις µεταβολές στην οικονοµική θέση της επιχείρησης και να λάβουν τις κατάλληλες οικονοµικές αποφάσεις. Οι οικονοµικές καταστάσεις συντάσσονται υπό την προϋπόθεση ότι ισχύουν δυο ουσιώδεις παραδοχές. Οι παραδοχές αυτές είναι: η αρχή της συνεχιζόµενης επιχειρηµατικής δραστηριότητας (going concern) και η αρχή των δεδουλευµένων εσόδων/ εξόδων ( accrual basis). Ποιοτικά χαρακτηριστικά των Οικονοµικών Καταστάσεων Η σαφήνεια, έτσι ώστε οι πληροφορίες να γίνονται άµεσα κατανοητές από τους χρήστες Η συνάφεια, θα πρέπει οι πληροφορίες να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των χρηστών Η σηµαντικότητα, δηλαδή κατά πόσον είναι ουσιώδεις οι πληροφορίες Η αξιοπιστία, δηλαδή οι πληροφορίες πρέπει να είναι απαλλαγµένες από λάθη και προκαταλήψεις Η συγκρισιµότητα, οι οικονοµικές καταστάσεις ορθό είναι να παρέχουν συγκριτική πληροφόρηση διαχρονικά Οι περιορισµοί στη συνάφεια και την αξιοπιστία, δηλαδή η έγκαιρη πληροφόρηση, η εξισορρόπηση µεταξύ κόστους οφέλους και η εξισορρόπηση µεταξύ ποιοτικών χαρακτηριστικών Η εύλογη παρουσίαση των οικονοµικών καταστάσεων/ ακριβοδίκαιη εικόνα, εποµένως η παρουσίαση των οικονοµικών καταστάσεων µε εύλογο τρόπο Περιεχόµενο οικονοµικών καταστάσεων Οι οικονοµικές καταστάσεις συµφώνα µε τα ΠΧΑ αποτελούνται από: Κατάσταση Αποτελεσµάτων Χρήσης Ισολογισµός Κατάσταση Μεταβολών Καθαρής Θέσης 14
Κατάσταση Ταµειακών Ροών Επεξηγηµατικές Σηµειώσεις / Γνωστοποιήσεις (notes) 1.5 Αρθρογραφία Σχετικά µε τις Γνωστοποιήσεις επί των Οικονοµικών Καταστάσεων Ο Saverio Bozzolan, ο Marco Trombetta και ο Sergio Beretta στο άρθρο τους µε τίτλο: «Forward-Looking Disclosures, Financial Verifiability and Analysts' Forecasts: A Study of Cross-Listed European Firms» έχουνε µελετήσει την επίδραση των γνωστοποιήσεων στο µέλλον σχετικά µε τις προβλέψεις των αναλυτών, και πιο συγκεκριµένα σχετικά µε τις προβλέψεις για την ακρίβεια και την διασπορά των πληροφοριών. Το δείγµα της έρευνας αποτελείται απ όλες τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις της Ιταλίας, της Γερµανίας, τη Γαλλίας και της Ελβετίας το έτος 2002 που ήταν εισηγµένες, ταυτόχρονα τόσο στο εθνικό τους χρηµατιστήριο όσο και στο Χρηµατιστήριο της Νέας Υόρκης. Οι συγγραφείς της έρευνας έχουν κάνει ανάλυση του περιεχοµένου των ετήσιων εκθέσεων και του αντίστοιχου των ετήσιων εκθέσεων ειδικού έγγραφου για τις Ηνωµένες Πολιτείες τις Αµερικής 20F για τα έτη 2002, 2003 και 2004. Η ανάλυσή της έρευνας βρίσκει υποστήριξη για τη θεωρητική πρόβλεψη που τέθηκε, δηλαδή ότι οι γνωστοποιήσεις είναι πιο αποτελεσµατικές από επαληθεύσιµες πληροφορίες απ ότι από µη επαληθεύσιµες πληροφορίες σχετικά µε το ποσοστό της ακρίβειας και της διασποράς. Το δείγµα επίσης επιτρέπει την διερεύνηση των συνεπειών της διαφοράς του βαθµού της επαληθευσιµότητας και των µελλοντικών αποκαλύψεων του 20F σε σχέση πάντα µε τις εγχώριες ετήσιες εκθέσεις. Τέλος, η ανάλυσή των αρθογράφων παρέχει και εµπειρική υποστήριξη για τις υποθέσεις ότι οι διαφορές αυτές είναι στατιστικά σηµαντικές και έχουν σηµαντική επίδραση στις προβλέψεις που γίνονται 5. Στο άρθρο των Paul M.Healy και της Krishna Palepu γίνεται ανασκόπηση της έρευνας σχετικά µε την υποβολή αναφορών και της εθελούσιας αποκάλυψης πληροφοριών και γνωστοποιήσεων από τη διοίκηση. Στο δεύτερο κοµµάτι της έρευνας 5 Saverio Bozzolan, Marco Trombetta, Sergio Beretta, «Forward-Looking Disclosures, Financial Verifiability and Analysts' Forecasts: A Study of Cross-Listed European Firms»,European Accounting Review, Vol. 18, October 2008 15
εξετάζονται οι δυνάµεις που δηµιουργούν τη ζήτηση για τις εθελοντικές αποκαλύψεις σε µια σύγχρονη οικονοµία της κεφαλαιαγοράς, και τα θεσµικά όργανα που αυξάνουν την αξιοπιστία των γνωστοποιήσεων. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι η ζήτηση για την χρηµατοοικονοµική πληροφόρηση και την αποκάλυψη γνωστοποιήσεων προκύπτει από µια ασυµµετρία στην πληροφόρηση και από τις διαρκείς συγκρούσεις µεταξύ του εσωτερικού και του εξωτερικού περιβάλλοντος. Η αξιοπιστία των γνωστοποιήσεων ενισχύεται από τους ορκωτούς ελεγκτές, τους ρυθµιστές και τους µεσάζοντες της αγοράς κεφαλαίου. Το άρθρο καταλήγει στο συµπέρασµα ότι σηµαντική πρόοδος έχει σηµειωθεί στην κατανόηση της αξίας των γνωστοποιήσεων, το ρόλο και την αποτελεσµατικότητα των µεσαζόντων, όπως παραδείγµατος χάριν είναι οι οικονοµικοί αναλυτές, οι ορκωτοί ελεγκτές και γενικότερα το ευρύτερο επενδυτικό περιβάλλον 6. Η Katherine Schipper στο άρθρο της εξετάζει τις γνωστοποιήσεις που απαιτούνται τόσο από την άποψη της θέσπισης νέων προτύπων όσο και από την προοπτική να γίνουν περεταίρω έρευνες. Με αυτή την προοπτική, το παρόν κείµενο διερευνά την έλλειψη αναλυτικών θεωριών σχετικά µε τις απαιτούµενες γνωστοποιήσεις, που πρέπει να υπάρχουν και συνοψίζει στο τι µπορεί να συνταχθεί έτσι ώστε να είναι πλήρης οι γνωστοποίησης που δηµοσιεύει µια εταιρία. Το άρθρο εξετάζει κατά πόσον οι γνωστοποιήσεις επιτυγχάνουν τον προορισµό τους. Καταλήγει στο συµπέρασµα ότι ορισµένες φορές αποκαλύπτονται στοιχεία µη αξιόπιστα από το εσωτερικό περιβάλλον της εταιρίας ενώ µερικές φορές αποκαλύπτονται στοιχεία πιο αξιόπιστα από τρίτους 7. Στο άρθρο των Baule, R., & Tallau εξετάζεται το περιεχόµενο των πληροφοριών των ad hoc γνωστοποιήσεων 8 στις περιοδικές οικονοµικές εκθέσεις εταιριών. 6 Paul M. Healy, Krishna Palepu, «Information Asymmetry, Corporate Disclosure and the Capital Markets: A Review of the Empirical Disclosure Literature», JAE Rochester Conference, December 2000 7 Katherine Schipper, «Required Disclosures in Financial Reports», The Accounting Review, 2007 8 Ad hoc γνωστοποιήσεις: Ο γερµανικός νόµος περί διαπραγµάτευσης χρεογράφων (Wertpapierhandelsgesetz - WpHG) επιβάλλει µια θεσµική απαίτηση για τις εισηγµένες εταιρίες, δηλαδή να κοινοποιήσουν στην αγορά εµπιστευτικές πληροφορίες, έτσι ώστε όλοι οι συµµετέχοντες στην αγορά να µην τίθενται σε µειονεκτική θέση και να µπορούν να κατέχουν εµπιστευτικές πληροφορίες της εταιρίας. 16
Χρησιµοποιούνται στοιχεία από τη γερµανική χρηµατιστηριακή αγορά για την περίοδο 2003-2009, και σκοπός είναι να βρεθεί µια σηµαντική αντίδραση της αγοράς γύρω από ad hoc γνωστοποιήσεις καθώς και από τις περιοδικές εκθέσεις. Ενώ οι ad hoc γνωστοποιήσεις, κατά µέσο όρο, οδηγούν σε µια µεγαλύτερη αντίδραση της αγοράς απ ότι οι περιοδικές εκθέσεις, τα αποτελέσµατα δείχνουν ότι η πλειοψηφία των ad hoc γνωστοποιήσεων που εκδίδονται ταυτόχρονα µε την περιοδική έκθεση δεν έχουν σχετικότητα. Επιπλέον, η αντίδραση της αγοράς είναι µεγαλύτερη για τις εταιρίες που ανακοινώνουν λιγότερο συχνά τις πληροφορίες τους. Τέλος, διαπιστώνεται ότι οι επιχειρήσεις έχουν την τάση να ανακοινώνουν περισσότερες θετικές ειδήσεις µέσω των ad hoc γνωστοποιήσεων παρά αρνητικές 9. Η ερευνά των Jan Muntermann and Andre Guettler εξετάζει την διακύµανση των τιµών των µετοχών εντός της ηµέρας και των επιπτώσεων του όγκου συναλλαγών που προκαλείται από ad hoc γνωστοποιήσεις στη Γερµανία. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι τιµές των µετοχών αντιδρούν εντός 30 λεπτών µετά την δηµοσιοποίηση της ad hoc γνωστοποίησης. Η προσαρµογή του όγκου συναλλαγών χρειάζεται ακόµα περισσότερο χρόνο. Τα συµπεράσµατα των συγγραφέων είναι ότι όσο µεγαλύτερη είναι η εταιρία, η οποία ανακοινώνει την ad hoc γνωστοποίηση, τόσο λιγότερο ανώµαλες είναι οι τιµές των µετοχών, µετά την ανακοίνωση. Ενώ τέλος, επισηµαίνεται ότι όσο µεγαλύτερος είναι ο όγκος συναλλαγών κατά την τελευταία ηµέρα συναλλαγών πριν από την ανακοίνωση, τόσο υψηλότερη είναι η διακύµανση στην τιµή της µετοχής και τόσο ισχυρότερες είναι οι επιπτώσεις στον όγκο συναλλαγών 10. Στο άρθρο του Frank D. Hodge παρουσιάζεται µια ερευνά για την σύγχυση που δηµιουργείται στους χρήστες των οικονοµικών καταστάσεων σχετικά µε τον αν θεωρούνται οι πληροφορίες του διαδικτύου έγκυρες ή όχι. Τα αποτελέσµατα της έρευνας έδειξαν ότι το 85% των συµµετεχόντων στην ερευνά δεν θα επηρεαζόταν η γνώµη του διαφορετικά αν αντλούσαν πληροφορίες από το διαδίκτυο ή αν έπαιρναν αυτές τις πληροφορίες σε φωτοτυπία από την εταιρία. Παρεµπίπτοντος όµως, τα εµπειρικά αποτελέσµατα της έρευνας έβγαλαν ως συµπέρασµα ότι όσοι από τους 9 Baule Rainer, Tallau Christian «Market Response to Ad Hoc Disclosures and Periodic Financial Reports: Evidence from Germany», Working papers series, August 2010 10 Jan Muntermann, Andre Guettler «Intraday stock price effects of ad hoc disclosures: the German case» Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, February 2007 17
συµµετέχοντες στην έρευνα εξέτασαν µη λογιστικές αισιόδοξες πληροφορίες από το διαδίκτυο, πείστηκαν ευκολότερα από όσους εξέτασαν τις φωτοτυπηµένες πληροφορίες από τα επίσηµα έντυπα της εταιρίας. Με αποτέλεσµα να οδηγούνται σε λάθος συµπεράσµατα σχετικά µε την πραγµατική οικονοµική κατάσταση της εταιρίας που αποτελούσε αντικείµενο µελέτης 11. Ο ηµήτρης Ντζανάτος σε ένα άρθρο του σχετικά µε τις γνωστοποιήσεις και τα ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα αναφέρεται στο πρόβληµα της πληρότητας των γνωστοποιήσεων που δηµοσιεύουν οι εταιρίες στις οικονοµικές καταστάσεις τους. Χαρακτηριστικά αναφέρει κάποιες από τις αίτιες που υπάρχουν, όπως είναι µέγεθος της πληροφόρησης που επιβάλλεται από τα ΛΠ και το θεώρει τεράστιο. Ενώ, ένα προσάρτηµα των οικονοµικών καταστάσεων µε τα ελληνικά πρότυπα, µπορεί να έχει όγκο 5 µε 10 σελίδες, οι πλήρεις οικονοµικές καταστάσεις µε τα ΛΠ, µπορεί να έχουν όγκο εκατοντάδων σελίδων. Ακόµη, αναφέρει ότι η άντληση αυτών των πληροφοριών, µε βάση τα πληροφοριακά συστήµατα των εταιριών, δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση. Επίσης, δηλώνει ότι αρκετές ρυθµίσεις για τις γνωστοποιήσεις είναι ασαφείς και επιδέχονται διαφορετικές ερµηνείες, καθώς επίσης ότι οι κατευθύνσεις για την παρουσίαση αυτών των πληροφοριών είναι πολύ γενικές. Τέλος, επισηµαίνει ως αίτια το πρόβληµα την διαρκής µεταβολής του περιεχοµένου των προτύπων και κατ επέκταση των γνωστοποιήσεων 12. Οι συγγραφείς Νικόλαος Γεωργιάδης και Χριστόφορος Μακρυάς στο άρθρο τους για το περιοδικό Investment Research & Analysis Journal, αναφέρονται στο βαθµό επίδρασης των γνωστοποιήσεων σχετικά µε την εικόνα µιας µετοχής. Πιο συγκεκριµένα αναφέρουν ότι: η κοινότητα των αναλυτών επιζητά διαρκώς την οικονοµική διάσταση των εκάστοτε γνωστοποιήσεων σε συνδυασµό µε τις ποσοτικές επιδράσεις στα βασικά οικονοµικά µεγέθη (κυρίως πωλήσεις και κερδοφορία) της εταιρίας που αφορούν. Επίσης, παρατηρείται µία ιδιαίτερα µεγάλη διαφορά στην ποιότητα και την εξειδίκευση των ανακοινώσεων µεταξύ εταιριών υψηλής και µικρής κεφαλαιοποίησης. Συµπερασµατικά, οι συγγράφεις αναφέρουν ότι η συστηµατική διάχυση της ορθής πληροφόρησης δύναται να οδηγήσει στη βελτίωση της 11 Frank D. Hodge, «Hyperlinking Unaudited Information to Audited Financial Statements: Effects on Investor Judgments» The Accounting Review, 2001 12 ηµήτρης Ντζανάτος, «Γνωστοποιήσεις, ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα και ίκαιη Αξία»,Ελληνικό Ενηµερωτικό ελτίο για τα ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα, Νοέµβριος 2009 18
εµπορευσιµότητας µιας µετοχής. Καθώς επίσης, ότι η προσπάθεια αυτή πρέπει να αποτελεί έναν από τους θεµελιώδεις στόχους µιας εισηγµένης στο Ελληνικό Χρηµατιστήριο, καθώς µακροχρόνια συµβάλλει στη δυνατότητα από µέρους της επιχείρησης να µειώνει το κόστος κεφαλαίου της και να ενισχύει την κεφαλαιοποίησή της, χωρίς να δηµιουργεί φαινόµενα έντονης υπερβολής 13. 13 Νικόλαος Γεωργιάδης και Χριστόφορος Μακρυάς «Πώς οι Εισηγµένες Εταιρίες Βελτιώνουν την Εικόνα της Μετοχής τους στο Χρηµατιστήριο Επιτυγχάνοντας Μεγαλύτερη Εµπορευσιµότητα», Investment Research & Analysis Journal 2008 19
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΟΙ ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΕΓΛΣ ΚΑΙ ΤΑ ΛΠ 2.1Εισαγωγικά για τις Γνωστοποιήσεις/Σηµειώσεις επί των Οικονοµικών Καταστάσεων συµφώνα µε το ΕΓΛΣ και τα ΛΠ 2.1.1 Ελληνικό Γενικό Λογιστικό Σχέδιο 14 Συµφώνα µε το προεδρικό διάταγµα 1123 της 15/12/1980 ορίζεται το ακριβές περιεχόµενο και πλαίσιο κατάρτισης του προσαρτήµατος συµφώνα πάντα µε τους κανονισµούς του Γενικού Λογιστικού Σχεδίου. Ακολούθως παραθέτω κάποια κοµµάτια από το κείµενο του προεδρικού διατάγµατος που είναι χρήσιµα για την κατανόηση και αντίληψη του προσαρτήµατος. Αρχικώς, το προσάρτηµα του ισολογισµού και των αποτελεσµάτων χρήσεως θεωρείται ως απαραίτητο συµπλήρωµα των οικονοµικών καταστάσεων, µε το οποίο δίνονται διάφορες πρόσθετες ή επεξηγηµατικές πληροφορίες. Οι πληροφορίες αυτές έχουν σκοπό να διευκολύνουν όλους τους παράγοντες, προς τους οποίους απευθύνονται οι οικονοµικές καταστάσεις, στο να κατανοούν δηλαδή το περιεχόµενό τους και να προσδιορίζουν την αληθινή οικονοµική κατάσταση και τα ακριβή αποτελέσµατα (κέρδη ή ζηµίες) των οικονοµικών µονάδων. 2.1.2 Η σύνταξη του προσαρτήµατος είναι υποχρεωτική Το προσάρτηµα του ισολογισµού και των αποτελεσµάτων χρήσεως καταρτίζεται υποχρεωτικά µόνο από τις οικονοµικές εκείνες µονάδες για τις οποίες η νοµοθεσία που ισχύει κάθε φορά προβλέπει αντίστοιχη υποχρέωση. 2.1.3 Η δηµοσίευση του προσαρτήµατος είναι υποχρεωτική Το προσάρτηµα του ισολογισµού και των αποτελεσµάτων χρήσεως περιέρχεται σε γνώση των τρίτων - δηµοσιεύεται ή υποβάλλεται στις αρµόδιες υπηρεσίες του 14 Προεδρικό Διάταγμα 1123/ 1980 20
Κράτους - σύµφωνα µε τη διαδικασία που προβλέπεται από τη νοµοθεσία που ισχύει κάθε φορά. 2.1.4 Στο προσάρτηµα πρέπει να περιλαµβάνονται τουλάχιστον κάποιες συγκεκριµένες πληροφορίες όπως: Οι µέθοδοι που εφαρµόστηκαν: για την αποτίµηση των διάφορων στοιχείων των οικονοµικών καταστάσεων, για τον υπολογισµό των διορθώσεων αξιών στοιχείων ενεργητικού (αποσβέσεις - προβλέψεις), και για τον υπολογισµό των αναπροσαρµοσµένων αξιών στοιχείων ενεργητικού, σε περίπτωση που ειδικές διατάξεις της νοµοθεσίας που ισχύει κάθε φορά επιτρέπουν την αναπροσαρµογή. Επίσης τα ποσά των λογαριασµών «διαφορές αναπροσαρµογής»,τα οποία κεφαλαιοποιήθηκαν ή µεταφέρθηκαν σ' οποιοδήποτε λογαριασµό, µέσα στη χρήση και οι λόγοι της µεταφοράς αυτής. Ακόµη το τελικό υπόλοιπο(στο τέλος της χρήσεως) των λογαριασµών «διαφορές αναπροσαρµογής». 2.1.5 Σχετικά µε τις Αποσβέσεις Οι αποσβέσεις των πάγιων στοιχείων και οι διαφορές που προκύπτουν κατά την αποτίµηση των συµµετοχών και χρεογράφων, όταν δεν αναφέρονται αναλυτικά στην κατάσταση του λογαριασµού αποτελεσµάτων χρήσεως. 2.1.6 Για τα Κυκλοφορούντα Στοιχειά Σηµειώσεις για τις διαφορές από υποτίµηση κυκλοφορούντων στοιχείων του ισολογισµού, οι λόγοι τις οποίους οφείλονται και η φορολογική τις µεταχείριση. 2.1.7 Για τα Αποθέµατα Πληροφορίες για τις διαφορές από την αποτίµηση των αποθεµάτων και των λοιπών οµοειδών στοιχείων στην τελευταία γνωστή τιµή αγοράς πριν από την ηµεροµηνία κλεισίµατος του ισολογισµού (διαφορές τιµής κτήσεως και τιµής αγοράς), συνολικά κατά κατηγορίες των περιουσιακών αυτών στοιχείων. 2.1.8 Για τις Συναλλαγµατικές ιαφορές από Απαιτήσεις και Υποχρεώσεις Το προσάρτηµα πρέπει να αναφέρεται σε συναλλαγµατικές διαφορές από απαιτήσεις και υποχρεώσεις σε ξένο νόµισµα και στο πως γίνεται λογιστικός χειρισµός 21
τις, δηλαδή εάν µεταφέρθηκαν ή καταχωρήθηκαν στο λογαριασµό αποτελεσµάτων χρήσεως ή σε οποιοδήποτε λογαριασµό του ισολογισµού. Στην τελευταία αυτή περίπτωση αναφέρεται και ο τρόπος τις µελλοντικής τακτοποιήσεώς τις. 2.1.9 Πληροφορίες σχετικά µε τις Συµµετοχές Στοιχεία σχετικά µε τις συµµετοχές τις οικονοµικής µονάδας σε τις επιχειρήσεις, παραδείγµατος χάριν αναφορά στο προσάρτηµα έχουµε όταν η συµµετοχή υπερβαίνει το 10% του κεφαλαίου τις, τόσο στην περίπτωση που η συµµετοχή γίνεται απευθείας, όσο και στην περίπτωση που αυτή γίνεται µέσω τρίτου, ο οποίος ενεργεί στο όνοµά του αλλά για λογαριασµό τις οικονοµικής µονάδας. 2.1.10 Για τις Μετοχές Θα πρέπει να διευκρινίζεται ο αριθµός και η ονοµαστική αξία των νέων µετοχών τις εταιρίας, για τις οποίες έγινε εγγραφή κατά τη διάρκεια τις χρήσεως, µέσα στα όρια του κεφαλαίου που έχει εγκριθεί. Ακόµη πρέπει να υπάρχει ο αριθµός και η ονοµαστική αξία( ή, σε περίπτωση που οι µετοχές δεν έχουν ονοµαστική αξία, το λογιστικό ισότιµο) των µετοχών κάθε κατηγορίας, όταν οι κατηγορίες των µετοχών τις εταιρίας είναι περισσότερες από µία. Καθώς τις και ο αριθµός και η έκταση των ενσωµατωµένων δικαιωµάτων προνοµιούχων µετοχών, οµολογιών µετατρέψιµων άλλου οµολόγου ή δικαιώµατος, όταν υπάρχουν. 2.1.11 Πληροφορίες σχετικά µε τις Υποχρεώσεις Πρέπει να υπάρχουν γνωστοποιήσεις για τις υποχρεώσεις τις οικονοµικής µονάδας για τις οποίες η προθεσµία εξοφλήσεώς τις είναι µεγαλύτερη από πέντε χρόνια από την ηµεροµηνία κλεισίµατος του ισολογισµού, κατά κατηγορία λογαριασµών και πιστωτή, τις και οι υποχρεώσεις που καλύπτονται µε εµπράγµατες ασφάλειες, µε αναφορά τις φύσεως και τις µορφής τις. Ακόµη γνωστοποιούνται οι υποχρεώσεις που δεν εµφανίζονται στον ισολογισµό τις οικονοµικής µονάδας, εφόσον η παράθεσή τις είναι χρήσιµη για την εκτίµηση τις οικονοµικής τις καταστάσεως (π.χ. αποζηµιώσεις απολύσεως ή εξόδου από την υπηρεσία του προσωπικού ή υποχρεώσεις για εξόφληση οµολογιών υπέρ το άρτιο). Τυχόν τέτοιες υποχρεώσεις για συντάξεις, καθώς και τυχόν υποχρεώσεις τις συνδεµένες επιχειρήσεις, αναφέρονται χωριστά. 2.1.12 Πληροφορίες για τις Πωλήσεις 22
Αναφορά για τις καθαρές πωλήσεις κατά κατηγορίες δραστηριοτήτων και κατά γεωγραφικές περιοχές, όταν οι κατηγορίες αυτές και οι γεωγραφικές περιοχές διαφέρουν σηµαντικά µεταξύ τις. 2.1.13 Πληροφορίες για το Υπαλληλικό Προσωπικό Σηµειώσεις σχετικά µε τον µέσο αριθµό του προσωπικού που χρησιµοποιήθηκε κατά τη διάρκεια τις χρήσεως, αναλυµένο κατά κατηγορίες, και οι αµοιβές έξοδα προσωπικού µε ανάλυση σε µισθούς ηµεροµίσθια και κοινωνικές επιβαρύνσεις, µε χωριστή αναφορά αυτών που είναι σχετικές µε συντάξεις. 2.1.14 Πληροφορίες για την Φορολογία Όσον αφορά την φορολογία πρέπει να παρατίθενται τα ποσά των φόρων που οφείλονται καθώς και εκείνα που αναµένεται να προκύψουν σε βάρος τις κλειόµενης και των προηγούµενων χρήσεων, εφόσον τα ποσά αυτά είναι σηµαντικά και δεν εµφανίζονται τις υποχρεώσεις τις οικονοµικής µονάδας. 2.1.15 Πληροφορίες για τις Αµοιβές Γνωστοποιούνται τα ποσά των αµοιβών που καταλογίστηκαν στη χρήση για τα µέλη των οργάνων διοικήσεως και διευθύνσεως για τις υπηρεσίες τους, καθώς και οι δηµιουργηµένες υποχρεώσεις για συντάξεις προς πρώην µέλη των παραπάνω οργάνων. Τα ποσά αυτά καταχωρούνται συνολικά για κάθε κατηγορία. Επίσης γνωστοποιούνται τα ποσά των προκαταβολών και των πιστώσεων που τυχόν δόθηκαν σε µέλη των οργάνων διοικήσεως και διευθύνσεως και οφείλονται στην οικονοµική µονάδα κατά την ηµεροµηνία κλεισίµατος του ισολογισµού, µε αναφορά του ετήσιου επιτοκίου των πιστώσεων αυτών και των ουσιωδών όρων τους, καθώς και οι υποχρεώσεις που αναλήφθηκαν για λογαριασµό τους µε τη µορφή οποιασδήποτε εγγυήσεως. Τα ποσά αυτά καταχωρούνται συνολικά για κάθε κατηγορία. 2.1.16 Πληροφορίες για τα Πάγια Γνωστοποιούνται οι µεταβολές των πάγιων στοιχείων, κατά τρόπο που για κάθε πρωτοβάθµιο λογαριασµό του πάγιου ενεργητικού να προκύπτουν: η αξία κτήσεως (αξία αγοράς ή κόστος παραγωγής), όπως διαµορφώθηκε στον ισολογισµό της προηγούµενης χρήσεως, οι αγορές της χρήσεως, οι εξαγωγές (π.χ. πωλήσεις) της 23
χρήσεως, οι προσθήκες - βελτιώσεις της χρήσεως, οι αποσβέσεις της χρήσεως, οι συνολικές αποσβέσεις µέχρι την ηµεροµηνία κλεισίµατος του ισολογισµού και η αναπόσβεστη αξία κατά το τέλος της χρήσεως του ισολογισµού. 2.1.17 Πληροφορίες για τα Έσοδα Επεξηγηµατικές πληροφορίες, µαζί µε διευκρινίσεις αναφορικά µε τη φύση τους και την επίδρασή τους στον υπολογισµό του φόρου εισοδήµατος, για τα έκτακτα και ανόργανα έσοδα και έκτακτα και ανόργανα έξοδα, καθώς και για τα έσοδα και έξοδα προηγούµενων χρήσεων τα οποία εµφανίζονται στη χρήση του ισολογισµού, όταν επηρεάζουν σηµαντικά τα αποτελέσµατα της οικονοµικής µονάδας. Επίσης, αναλύσεις των ποσών των λογαριασµών 36.01 «έσοδα χρήσεως εισπρακτέα» και 56.01 «έξοδα χρήσεως πληρωτέα», αν τα ποσά αυτά είναι σηµαντικά. 2.1.18 Πληροφορίες για Συµβάσεις, Εγγυήσεις κ.α. Τα συνολικά ποσά των κάθε είδους οικονοµικών δεσµεύσεων από αµφοτεροβαρείς συµβάσεις, εγγυήσεις και άλλες συµβατικές ή από την ισχύουσα νοµοθεσία επιβαλλόµενες πιθανές υποχρεώσεις, οι οποίες δεν εµφανίζονται στους λογαριασµούς τάξεως του ισολογισµού, εφόσον η πληροφορία αυτή είναι χρήσιµη για την εκτίµηση της χρηµατοοικονοµικής θέσεως της εταιρίας. Τυχόν υποχρεώσεις για καταβολές ειδικών µηνιαίων παροχών, όπως π.χ. µηνιαίων βοηθηµάτων, καθώς και οι οικονοµικές δεσµεύσεις σε συνδεµένες επιχειρήσεις, αναφέρονται χωριστά. 2.1.19 Πληροφορίες για Μεταβολές / Αλλαγές σε Ισολογισµό και Αποτελέσµατα Χρήσης Σε περίπτωση παρεκκλίσεως, σε µία χρήση, από την αρχή κατά την οποία δεν επιτρέπεται η µεταβολή από χρήση σε χρήση της καθορισµένης δοµής του ισολογισµού και του λογαριασµού αποτελεσµάτων χρήσεως, η οποία είναι δυνατό να γίνει µόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις που προβλέπονται από τη νοµοθεσία, αναφέρονται η παρέκκλιση και οι λόγοι που την επέβαλαν, µε πλήρη αιτιολόγηση της σκοπιµότητας της παρεκκλίσεως αυτής. 2.1.20 Πληροφορίες για ιάφορα Κονδύλια 24
Επεξηγηµατικές σηµειώσεις, σχετικές µε τη συγκρισιµότητα των κονδυλίων της χρήσεως του ισολογισµού και των κονδυλίων της προηγούµενης χρήσεως, όταν τα κονδύλια που απεικονίζονται στον ισολογισµό και στα αποτελέσµατα χρήσεως, για διάφορους λόγους, δεν είναι απόλυτα συγκρίσιµα µε τα αντίστοιχα κονδύλια της προηγούµενης χρήσεως. Επίσης, σχετικές επεξηγηµατικές σηµειώσεις, όταν γίνεται ανακατάταξη των ποσών των αντίστοιχων λογαριασµών της προηγούµενης χρήσεως για να γίνουν αυτά συγκρίσιµα µε τα ποσά της κλειόµενης χρήσεως. 2.1.21 Πληροφορίες για Συνδεδεµένες Επιχειρήσεις Πρέπει να γνωστοποιούνται Επεξηγηµατικές πληροφορίες, σχετικές µε τις συνδεµένες επιχειρήσεις, σύµφωνα µε όσα καθορίζονται από ειδικές διατάξεις της νοµοθεσίας. 2.1.22 Πληροφορίες που ανταποκρίνονται σε οποιαδήποτε άλλη αλλαγή προκύψει και δεν περιλαµβάνεται στα ανωτέρω Οποιεσδήποτε άλλες πληροφορίες, που απαιτούνται από ειδικές διατάξεις της νοµοθεσίας ή που κρίνονται αναγκαίες για την επίτευξη των σκοπών της αρτιότερης πληροφορήσεως των µετόχων και των τρίτων, και της παρουσιάσεως µιας πιστής εικόνας της περιουσίας, της χρηµατοοικονοµικής καταστάσεως (θέσεως) και των αποτελεσµάτων της οικονοµικής µονάδας. 2.2 Συνοπτικό Προσάρτηµα 15 Ο νόµος του Ελληνικού κράτους 2190/1920 δίνει τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις που χαρακτηρίζονται ως εταιρίες µικρού µεγέθους να δηµοσιεύουν συνοπτικό ισολογισµό και να καταρτίζουν συνοπτικό Προσάρτηµα. Όπως ορίζει η παράγραφος 6 του άρθρου 42α του νόµου, ως εταιρία µικρού µεγέθους θεωρείται κάθε εταιρία, η οποία κατά την ηµεροµηνία κλεισίµατος του πρώτου ισολογισµού της µετά την έναρξη ισχύος αυτού του νόµου, δεν υπερβαίνει τα αριθµητικά περιθώρια των δύο εκ των τριών παρακάτω κριτήριων, όπως αυτά έχουν ισχύ σήµερα, βάσει του άρθρου 52 του νόµου 3604/2007: 15 Εµµανουήλ Σακέλλης, Ο πανδέκτης του λογιστή, Λογιστικό Φορολογικό ίκαιον & Λογιστική, τόµος, Τρίτη Έκδοση, Εκδόσεις Ε. Σακέλλη, Αθήνα 2009 25
Το σύνολο του ισολογισµού να είναι έως 2.500.000 ευρώ, όπως αυτό καθορίζεται από την άθροιση των στοιχείων Α µέχρι και Ε του ενεργητικού που προκύπτει από το υπόδειγµα ισολογισµού του νόµου 2190/1920, δηλαδή του οφειλόµενου κεφαλαίου, των εξόδων εγκαταστάσεως, του παγίου και κυκλοφορούντος ενεργητικού και των µεταβατικών λογαριασµών του ενεργητικού. Ο καθαρός κύκλος εργασιών έως 5.000.000 ευρώ Ο µέσος όρος προσωπικού που εργάστηκε κατά τη διάρκεια της χρήσης να είναι έως 50 άτοµα. Επίσης το δικαίωµα δηµοσίευσης συνοπτικού ισολογισµού και καταρτίσεως συνοπτικού προσαρτήµατος παρέχεται στις επιχειρήσεις που παύουν να υπερβαίνουν τα όρια των δύο εκ των τριών παραπάνω κριτήριων σε δύο τουλάχιστον συνεχόµενες χρήσεις και ακολούθως παύει να παρέχεται το δικαίωµα στις επιχειρήσεις που υπερβαίνουν τα όρια των δύο εκ των τριών παραπάνω κριτήριων σε δύο συνεχόµενες χρήσεις. Πιο συγκεκριµένα λοιπόν, η δηµοσίευση συνοπτικού ισολογισµού πρέπει να αναφέρεται ρητά από τις εταιρίες, ότι ο δηµοσιευόµενος ισολογισµός αποτελεί µια συνοπτική παρουσίαση των οικονοµικών καταστάσεων της επιχείρησης καθώς επίσης και ότι οι οικονοµικές καταστάσεις, δηλαδή ο πλήρης ισολογισµός θα καταχωρηθεί στο Μητρώο Ανωνύµων Εταιριών. Κάποιες υποχρεωτικές πληροφορίες του πλήρες προσαρτήµατος µπορούν να παραληφτούν από το συνοπτικό προσάρτηµα. Εποµένως σύµφωνα µε την παράγραφο 2 του άρθρου 43α του νόµου 2190/1920, καθώς και µετά τις τροποποιήσεις που διαµορφώθηκαν µε την εφαρµοστική ισχύ του νόµου 3756/2009, οι µικρού µεγέθους επιχειρήσεις δεν υποχρεούνται να λαµβάνουν υπόψη στο προσάρτηµά τους πληροφορίες και στοιχειά σχετιζόµενα µε τον αριθµό των τίτλων κατά κατηγορία καθώς και τα ενσωµατωµένα σε αυτούς δικαιώµατα, όταν η επιχείρηση έχει προβεί σε έκδοση προνοµιούχων µετοχών, µετατρέψιµων οµολογιών, µετοχών επικαρπίας ή ιδρυτικών τίτλων. Επίσης απαλλάσσονται από την δηµοσίευση τα συνολικά ποσά των 26
δεσµεύσεων από συµβάσεις, εγγυήσεις και άλλες συµβατικές ή από την ισχύουσα νοµοθεσία πιθανές επιβαλλόµενες υποχρεώσεις, οι οποίες δεν υφίστανται στους λογαριασµούς τάξεως του ισολογισµού τους. Μια ακόµη απαλλαγή που υπάρχει αφορά στην µη ανάλυση του κύκλου εργασιών κατά κατηγορίες δραστηριότητας και γεωγραφικές περιοχές. Ακόµη είναι δυνατόν να παραληφθούν και οι κατηγορίες και το κόστος του υπαλληλικού προσωπικού, όπως ακόµη και οι αµοιβές των µελών της διοικήσεως και της διευθύνσεως της επιχείρησης. Επίσης, η επιχείρηση δεν είναι επιβεβληµένο να συµπεριλαµβάνει στο προσάρτηµά, τις πληροφορίες που άπτονται θεµάτων σχετικά µε την αποτίµηση των αποθεµάτων κατά παρέκκλιση από τους κανόνες αποτιµήσεως µε βάση τις διατάξεις της ειδικής νοµοθεσίας, όπως επίσης και τις διαφορές αποτίµησης κυκλοφορούντων στοιχείων του ενεργητικού, τους λόγους στους οποίους οφείλονται και τη φορολογική τους αντιµετώπιση. Μια ακόµη απαλλαγή από την δηµοσίευση του προσαρτήµατος είναι οι φόροι που οφείλονται καθώς και οι φόροι που αναµένεται να προκύψουν σε βάρος της κλειόµενης και των προηγούµενων χρήσεων. Εν κατακλείδι, στο συνοπτικό Προσάρτηµα δεν είναι υποχρεωτική η αναλυτική παρουσίαση των συνολικών αµοιβών που χρέωσε κατά το οικονοµικό έτος ο ορκωτός ελεγκτής ή το ελεγκτικό γραφείο για τον υποχρεωτικό έλεγχο των ετήσιων λογαριασµών και στοιχείων, των συνολικών αµοιβών που χρεώθηκαν για άλλου είδους υπηρεσίες ελεγκτικής φύσης, φορολογικών συµβουλών και λοιπών µη ελεγκτικών υπηρεσιών. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι πληροφορίες που σχετίζονται µε τα ποσά των υποχρεώσεων των οποίων η προθεσµία εξόφλησης έχει διάρκεια µεγαλύτερη από πέντε έτη έχοντας ως αρχή την ηµέρα κλεισίµατος του ισολογισµού, και µε τα ποσά των υποχρεώσεων για εξασφάλιση των οποίων η επιχείρηση έχει χορηγήσει εµπράγµατες ασφάλειες, παρατίθενται αρκετά συνοπτικά χωρίς ουσιαστική εµβάθυνση και ανάλυση όπως υποχρεωτικά επιβάλλεται στο πλήρες Προσάρτηµα. 2.3 ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα Οι γνωστοποιήσεις ή σηµειώσεις (notes) των οικονοµικών καταστάσεων εµπεριέχουν πληροφορίες πέραν όσων παρουσιάζονται στην Κατάσταση Οικονοµικής Θέσης (Ισολογισµό),στην Κατάσταση Συνολικών Εσόδων ( συνένωση Κατάστασης Αποτελεσµάτων και Κατάστασης Αναγνωρισµένων Εσόδων Εξόδων, στην ξεχωριστή Κατάσταση Αποτελεσµάτων ( εάν η Κατάσταση Συνολικών Εσόδων παρουσιάζεται σε δυο καταστάσεις),στην Κατάσταση Μεταβολών των Ιδίων Κεφαλαίων και στην 27
Κατάσταση των Ταµειακών Ροών. Οι επεξηγηµατικές σηµειώσεις περεχούν περιγραφές ή αναλύσεις των στοιχείων που γνωστοποιούνται στις καταστάσεις αυτές, καθώς και πληροφορίες για στοιχειά που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για σχετική αναγνώριση στις Οικονοµικές Καταστάσεις. Οι γνωστοποιήσεις είναι οι πληροφορίες που απαιτούνται, ώστε οι χρηστές να κατανοήσουν τον τρόπο σύνταξης και το περιεχόµενο των Οικονοµικών Καταστάσεων, προκειµένου να µπορέσουν να αξιολογήσουν την απόδοση της επιχείρησης, την ικανότητα να παράγει ταµειακές ροές και τους κινδύνους που διέπουν τη λειτουργιά της. Οι σηµειώσεις, κατά συνέπεια δεν αποτελούν απλά ένα συνοδευτικό µέρος των Οικονοµικών Καταστάσεων, αλλά αναπόσπαστο κοµµάτι τους. Οι επεξηγηµατικές σηµειώσεις πρέπει να παρουσιάζουν πληροφορίες για τη βάση κατάρτισης των Οικονοµικών Καταστάσεων και για τις συγκεκριµένες λογιστικές πολιτικές που εφαρµόστηκαν, επίσης γνωστοποιούν πληροφορίες που απαιτούν τα.π.χ.α. και οι οποίες δεν παρουσιάζονται στον Ισολογισµό, στα Αποτελέσµατα Χρήσης, στην Κατάσταση Μεταβολών των Ιδίων Κεφαλαίων και στην Κατάσταση Ταµειακών Ροών. Τέλος παρέχουν πληροφορίες οι οποίες δεν παρουσιάζονται στις Οικονοµικές Καταστάσεις, αλλά που είναι σηµαντικές για την κατανόηση τους 16. Συµφώνα µε τα ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα προβλέπονται κάποιες γνωστοποιήσεις για κάθε πρότυπο ξεχωριστά. Ωστόσο συµφώνα µε το ΛΠ 1 προβλέπονται κάποιες συγκεκριµένες πληροφορίες που πρέπει να περιληφθούν στις οικονοµικές καταστάσεις έτσι ώστε η δοµή και οργάνωση των σηµειώσεων να θεωρείται πλήρης και ουσιαστική. Αρχικά όσον αφορά την δοµή και το περιεχόµενο των Σηµειώσεων (Notes) θα πρέπει να υπάρχει σηµείωση συµµόρφωσης της εταιρίας µε τα ιεθνή Πρότυπα Χρηµατοοικονοµικής Αναφοράς, ακολούθως θα πρέπει να αναφέρονται οι λογιστικές πολιτικές που εφαρµόζει η εταιρία για την σύνταξη των χρηµατοοικονοµικών καταστάσεων. Ακόµη θα πρέπει να υπάρχουν επεξηγηµατικές πληροφορίες για τα κονδύλια που παρουσιάζονται στις οικονοµικές καταστάσεις και τέλος θα πρέπει να υπάρχουν κάποιες λοιπές γνωστοποιήσεις σχετικά µε τις ενδεχόµενες υποχρεώσεις και 16 Ντζανάτος ηµήτρης, Τα διεθνή λογιστικά πρότυπα µε απλά λόγια και οι διαφορές τους από τα ελληνικά, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2008 28
συµβατικές συµβάσεις καθώς επίσης και γνωστοποιήσεις τις διάφορες πολιτικές διαχείρισης κίνδυνου που ακολουθεί η επιχείρηση. 2.3.1 Το Περιεχόµενο των Γνωστοποιήσεων Γενικές Πληροφορίες Λογιστικές Πολιτικές Παρέκκλιση από τα.λ.π. Εκτιµήσεις και Αβεβαιότητες Επανακατάταξη Ανάλυση Κονδυλίων του Ισολογισµού Αναλύσεις Κονδυλίων Αποτελεσµάτων Χρήσης Αναλύσεις Πινάκα Μεταβολής Καθαρής Θέσης ιαχείριση Κεφαλαίων και Κεφαλαιακή Επάρκεια Λοιπά Γνωστοποιήσεις ιαχείριση Κινδύνων Το περιεχόµενο δεν είναι αυστηρά οριοθετηµένο και απαράκλητα µη διαφοροποιηµένο. Ανάλογα µε τις ανάγκες και τις κρίσεις της εκάστοτε διοίκησης της επιχείρησης διαµορφώνεται και ένα διαφορετικό περιεχόµενο για τις γνωστοποιήσεις. 2.3.2 Γενικές Πληροφορίες Αρχικά θα πρέπει η εταιρία να αναφέρει στις σηµειώσεις της ρητά ότι εφαρµόζει τα ιεθνή Λογιστικά Πρότυπα και τα ιεθνή Πρότυπα Χρηµατοοικονοµικής Αναφοράς. Υποχρεωτικά λοιπόν η εταιρία θα πρέπει να εµφανίζει στις σηµειώσεις την έδρα της, την διεύθυνση της, τη νοµική µορφή της, τη χωρά ίδρυσης της και τη διεύθυνση του κύριου τόπου των δραστηριοτήτων της αν τυχόν είναι διαφορετικός από την έδρα. Ακόµη µια εταιρία θα πρέπει να ανακοινώνει την επωνυµία της µητρικής εταιρίας του οµίλου των συγκεκριµένων οικονοµικών καταστάσεων και την επωνυµία της τυχόν µητρικής της, που την ενοποιεί σε ανώτερο επίπεδο. Μια εταιρία ανακοινώνει το είδος των εργασιών της και της κύριες δραστηριότητες της. Καθώς επίσης ανακοινώνεται ακόµη ότι οι οικονοµικές καταστάσεις συντάσσονται µε βάση την αρχή της συνεχιζόµενης δραστηριότητας. Η πράξη αυτή πρέπει να διευκρινίζεται µε δήλωση της ίδιας της διοίκησης. Αν η διοίκηση θεωρεί ότι δεν ισχύει η συνέχιση της δραστηριότητας, πρέπει να αιτιολογήσει τους 29
λογούς που δεν το πράττει και να αναφέρει τη βάση µε την όποια συντάχτηκαν οι οικονοµικές καταστάσεις. Επί προσθέτως θα πρέπει να παρέχεται πληροφόρηση για την επωνυµία της εταιρίας και την πιθανή αλλαγή της επωνυµίας σε προηγούµενη χρήση. Ακόµη είναι ορθό να παρέχεται πληροφόρηση για το κατά πόσον οι οικονοµικές καταστάσεις αφορούν µόνο την εταιρία ή και όλο τον όµιλο. Επίσης πρέπει να παρέχεται πληροφόρηση για την χρονική περίοδο που αφορούν οι οικονοµικές καταστάσεις και τέλος πρέπει να αναφέρεται το νόµισµα που χρησιµοποιήθηκε ως βάση σύνταξης τους και το τυχόν βαθµό στρογγυλοποίησης του. Αξίζει να αναφερθεί ότι όλες οι παραπάνω πληροφορίες πρέπει να δηµοσιεύονται από την επιχείρηση αλλά δεν υπάρχει η συγκεκριµένη δέσµευση να βρίσκονται υπό τον αυστηρά οριοθετηµένο τίτλο «Γενικές Πληροφορίες». Αρκετές επιχειρήσεις διαλέγουν να συµπεριλάβουν τις πληροφορίες αυτές στην ενότητα που αναλύουν τις λογιστικές πολιτικές που ακολούθησαν. 2.3.3 Λογιστικές Πολιτικές Μια επιχείρηση θα πρέπει να περιλαµβάνει τις ακόλουθες γνωστοποιήσεις στην ενότητα των λογιστικών πολιτικών: τη βάση (τις βάσεις) µέτρησης που χρησιµοποιήθηκε για την κατάρτιση των οικονοµικών καταστάσεων, τις πληροφορίες που προβλέπονται από τα.π.χ.π. και δεν εµφανίζονται στις οικονοµικές καταστάσεις και τις λοιπές λογιστικές πολιτικές που χρησιµοποιήθηκαν και οι οποίες είναι απαραίτητες για την κατανόηση των οικονοµικών καταστάσεων. Μια επιχείρηση θα πρέπει να γνωστοποίει, στην περίληψη των λογιστικών πολιτικών, τις κρίσεις της διοίκησης κατά τη διαδικασία της εφαρµογής των λογιστικών πολιτικών της, που έχουν σηµαντική επίδραση στα ποσά που αναγνωρίζονται στις οικονοµικές καταστάσεις, εκτός εκείνων που αφορούν σε εκτιµήσεις. Η χρησιµοποίηση ως βάσης µέτρησης ενός στοιχείου του ενεργητικού ή των υποχρεώσεων του ιστορικού κόστους, του τρέχοντος κόστους, της καθαρής ρευστοποιήσιµης άξιας ή της εύλογης άξιας, επηρεάζει σε σηµαντικό βαθµό την ανάλυση τους. Σε πολλές περιπτώσεις τα.π.χ.α. επιτρέπουν την απεικόνιση διαφόρων γεγονότων µε δυο εναλλακτικούς τρόπους. Παραδείγµατος χάριν η πληροφορία εάν µια επιχείρηση ακολουθεί τον βασικό ή τον εναλλακτικό χειρισµό του.λ.π. 16 είναι απαραίτητη, προκειµένου ο χρήστης 30