ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 14.3.2018 COM(2018) 250 final ANNEX 6 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ στην ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Έκθεση προόδου σχετικά με την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Θεματολογίου για τη Μετανάστευση EL EL
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 6 - Τα κύρια στοιχεία για την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής στρατηγικής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων Η ευρωπαϊκή στρατηγική ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων θα πρέπει να αναπτυχθεί ώστε να αντικατοπτρίζεται καλύτερα το γεγονός ότι τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ είναι κοινά σύνορα που απαιτούν συλλογικές και συντονισμένες δράσεις από αρμόδιες εθνικές αρχές και τις αρχές της ΕΕ, καθώς και από την ΕΕ ως σύνολο. Η ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων συμβάλλει στην ενίσχυση της προστασίας των κοινών εξωτερικών συνόρων, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη την ειδική κατάσταση των κρατών μελών, ιδίως τη γεωγραφική θέση. Οι αρχές της αλληλεγγύης και του δίκαιου καταμερισμού των ευθυνών μεταξύ κρατών μελών, όπως καθορίζονται στη Συνθήκη της Λισαβόνας 1, θα πρέπει να ενσωματωθούν πλήρως στην ανάπτυξή της. Κανένα κράτος μέλος δεν θα πρέπει να μένει μόνο του όταν χρειάζεται βοήθεια. Ταυτόχρονα, τα κράτη μέλη θα πρέπει να χρησιμοποιούν πλήρως όλα τα μέσα και εργαλεία που είναι διαθέσιμα σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο και αυτό θα πρέπει να γίνεται κατά πλήρως ολοκληρωμένο τρόπο ώστε να αντιμετωπίζονται ο κατακερματισμός και τα κενά και να εξασφαλίζεται η συνέχεια των δράσεων από τον έλεγχο στα σύνορα έως την επιστροφή. Πρόκειται για ουσιαστικά στοιχεία για τη διατήρηση και την ενίσχυση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ όλων των χωρών του Σένγκεν. Οι θεμελιώδεις αρχές που διέπουν την ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων Η ουσία μιας ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων έγκειται στο ότι είναι ολοκληρωμένη σε όλα τα επίπεδα, για όλες τις μορφές συνεργασίας για τη διαχείριση των συνόρων και την ανταλλαγή πληροφοριών. Η ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων θα πρέπει επομένως να εφαρμοστεί μέσω διυπηρεσιακής συνεργασίας σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο ώστε να εξασφαλιστεί μια συνολική, διατομεακή και αποδοτική ως προς το κόστος προσέγγιση. Σε αυτό το πλαίσιο απαιτούνται η ανταλλαγή πληροφοριών, η κοινή ανάλυση κινδύνων, κοινές επιχειρήσεις και η κοινή χρήση των ευρωπαϊκών και εθνικών ικανοτήτων και πόρων. Προκειμένου ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής να εφαρμόσει αποτελεσματικά την ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων, ουσιαστική σημασία έχει η στενή συνεργασία μεταξύ των συστατικών μερών του, δηλαδή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής και των συνοριοφυλακών των κρατών μελών. Αυτή η στενή συνεργασία είναι ιδίως αναγκαία ούτως ώστε να εξασφαλιστεί η συγκέντρωση των πόρων που θα επιτρέψουν την αποτελεσματική ικανότητα αντίδρασης της ΕΕ και την ανταλλαγή πληροφοριών οι οποίες συμβάλλουν στην εκτίμηση της κατάστασης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής πρέπει να έχει στη διάθεσή του όλες τις νομικές, θεσμικές, διοικητικές και επιχειρησιακές ικανότητες και τους αναγκαίους πόρους για να υλοποιεί αποτελεσματικές και αποδοτικές δραστηριότητες στο πλαίσιο της εντολής του. Για να ενισχυθούν οι ικανότητες αντίδρασης σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο, θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα για την ανάπτυξη ικανοτήτων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής που να υποστηρίζεται από προληπτικά μέσα, όπως 1 Άρθρο 80. 1
αξιολογήσεις των τρωτών σημείων από τον Οργανισμό για να εντοπίζονται οι ελλείψεις από πλευράς ικανότητας. Για να εξασφαλιστεί η αμοιβαία εμπιστοσύνη, η ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων θα πρέπει να διασφαλίζει τον πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, με ειδική έμφαση σε ευάλωτες ομάδες και ανηλίκους, σε όλες τις δραστηριότητες διαχείρισης των συνόρων και επιστροφής, συμπεριλαμβανομένου του σεβασμού της αρχής της μη επαναπροώθησης. Τα άτομα που ασκούν καθήκοντα φύλαξης των ευρωπαϊκών συνόρων και επιστροφής θα πρέπει να εκτελούν αυτά τα καθήκοντα με υψηλό επίπεδο επαγγελματικής συνείδησης και να εμφορούνται από αυστηρές ηθικές αξίες. Θα πρέπει να εξασφαλιστεί επαρκής ικανότητα κατάρτισης σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένου του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η περαιτέρω ανάπτυξη των μέσων που επιτρέπουν την ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων Η ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων θα πρέπει να συμβάλει στην ενοποιημένη και εναρμονισμένη εφαρμογή των κανόνων και προτύπων ελέγχου των συνόρων σύμφωνα με τις διατάξεις του κώδικα συνόρων του Σένγκεν και τα πρότυπα της Ένωσης για τη διαχείριση των συνόρων. Ο έλεγχος των συνόρων θα πρέπει να βασίζεται στην ανάλυση κινδύνων και να υποστηρίζεται από τη χρήση του πλέον προηγμένου εξοπλισμού και σύγχρονων συστημάτων ΤΠ. Θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε να υπάρχει αξιόπιστη και συνολική εκτίμηση της κατάστασης στα σύνορα με σκοπό να εξασφαλιστεί ικανότητα υψηλού επιπέδου για τη λήψη των κατάλληλων μέτρων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Μια συνολική εικόνα της κατάστασης σχεδόν σε πραγματικό χρόνο θα πρέπει να καταρτίζεται και να κοινοποιείται στο πλαίσιο του EUROSUR, συμπεριλαμβανομένης της παρακολούθησης της μεταναστευτικής κατάστασης σε όλες τις σχετικές τρίτες χώρες και των δευτερογενών μετακινήσεων εντός της ΕΕ. Θα πρέπει να πραγματοποιούνται αναλύσεις κινδύνωνγια να στηρίζουν τον στρατηγικό και επιχειρησιακό σχεδιασμό και τη λήψη αποφάσεων. Τα σχετικά στοιχεία θα πρέπει να συγκεντρώνονται και να κοινοποιούνται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, ιδίως για τη στήριξη του Οργανισμού στην παροχή κεντρικών πληροφοριών με μια ευρωπαϊκή προοπτική. Η συνεχής (24/7) και κατάλληλη ικανότητα αντίδρασης θα πρέπει να εξασφαλιστεί σε εθνικό επίπεδο ώστε να υπάρχει η κατάλληλη απόκριση σε όλα τα διασυνοριακά συμβάντα και σε απρόβλεπτες αλλαγές στα εξωτερικά σύνορα, συμπεριλαμβανομένων των μεταναστευτικών ροών μεγάλης κλίμακας. Θα πρέπει να καταρτιστούν συνολικά, δοκιμασμένα και συνεχώς επικαιροποιημένα σχέδια έκτακτης ανάγκης, μεταξύ άλλων για τη χρήση των ευρωπαϊκών και εθνικών ικανοτήτων και μέσων. Τα εν λόγω σχέδια θα πρέπει να αξιολογούνται από τον Οργανισμό μέσω αξιολογήσεων των τρωτών σημείων (π.χ. ασκήσεις προσομοίωσης). Οι κοινές προσπάθειες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής και των κρατών μελών θα πρέπει να εξασφαλίσουν τη δημιουργία ικανοτήτων ταχείας αντίδρασης της ΕΕ ώστε να ενισχύεται άμεσα, ανάλογα με τις ανάγκες, ο συνοριακός έλεγχος στο σχετικό σημείο διέλευσης ή τμήμα των συνόρων μέσω των κατάλληλων 2
μηχανισμών του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (π.χ. εφεδρείες ταχείας αντίδρασης) προς αντίδραση σε κάθε εξέλιξη που υπονομεύει την καλή λειτουργία του χώρου Σένγκεν. Η προστασία και διάσωση ζωών στα εξωτερικά σύνορα είναι βασική προτεραιότητα για την ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων η ικανότητα και η επιχειρησιακή ετοιμότητα για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης θα πρέπει να αποτελέσουν αναπόσπαστο τμήμα όλων των επιχειρήσεων επιτήρησης στα εξωτερικά θαλάσσια σύνορα. Παράλληλα, οι επιστροφές αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της αλυσίδας της διαχείρισης της μετανάστευσης και της λειτουργίας της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων. Όλοι οι υπήκοοι τρίτων χωρών για τους οποίους έχει εκδοθεί απόφαση επιστροφής από κράτος μέλος θα πρέπει να επιστρέφουν αποτελεσματικά και γρήγορα. Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να διασφαλιστούν οι κατάλληλες ικανότητες επιστροφής σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Καλύτερη ολοκλήρωση με τις δραστηριότητες στα εσωτερικά σύνορα Ο ευρωπαϊκός έλεγχος ποιότητας μέσω των αξιολογήσεων του Σένγκεν και των αξιολογήσεων των τρωτών σημείων αποτελεί ουσιαστικό μέσο για να εξασφαλίζονται ο συνεχής έλεγχος της ορθής εφαρμογής της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων και η συνεχής ετοιμότητα απόκρισης σε όλες τις προκλήσεις. Τα αποτελέσματα του ελέγχου ποιότητας θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την ιεράρχηση προτεραιοτήτων για τη χρήση των Ταμείων της ΕΕ σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν τα κατάλληλα τεχνικά και επιχειρησιακά μέτρα εντός του χώρου Σένγκεν ώστε να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική αντιμετώπιση δευτερογενών μετακινήσεων, της παράτυπης μετανάστευσης και του διασυνοριακού εγκλήματος σχετικά με τα εξωτερικά σύνορα. Σύμφωνα με τη σύσταση της Επιτροπής σχετικά με τους αναλογικούς ελέγχους και την αστυνομική συνεργασία στον χώρο του Σένγκεν, θα πρέπει να αυξηθεί η εθνική ικανότητα για την εντατικοποίηση των αστυνομικών ελέγχων εντός του εδάφους, συμπεριλαμβανομένων των παραμεθόριων περιοχών. Καλύτερη ολοκλήρωση των σχετικών πολιτικών Η ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων εξυπηρετεί τόσο τη μεταναστευτική πολιτική όσο και την πολιτική ασφάλειας της Ένωσης. Η ικανότητα καταπολέμησης του διασυνοριακού εγκλήματος και της τρομοκρατίας στα εξωτερικά σύνορα θα πρέπει να ενισχυθεί, έτσι ώστε οι αρμόδιες αρχές να μπορούν να ανιχνεύουν και να προλαμβάνουν το διασυνοριακό έγκλημα και να εντοπίζουν αλλοδαπούς τρομοκράτες μαχητές στα εξωτερικά σύνορα. Ως προς αυτό, η συνεργασία μεταξύ του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, της Ευρωπόλ, του Eurojust και, όταν είναι αναγκαίο, της Ιντερπόλ θα πρέπει να ενισχυθεί. Όλοι οι σχετικοί Οργανισμοί της ΕΕ (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο, ΕΥΡΩΠΟΛ και Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων) θα πρέπει να είναι σε συνεχή ετοιμότητα να αναπτύσσουν ομάδες στήριξης για τη διαχείριση της μετανάστευσης σύμφωνα με το παράδειγμα των ήδη δημιουργηθέντων κέντρων υποδοχής και ταυτοποίησης. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διαθέτουν το απαιτούμενο νομικό πλαίσιο και την επιχειρησιακή ετοιμότητα να φιλοξενούν ή να στηρίζουν τα ευρωπαϊκά κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης. 3
Καλύτερη ολοκλήρωση με σχετικές δραστηριότητες τρίτων χωρών Για να προλαμβάνεται η παράτυπη μετανάστευση και το διασυνοριακό έγκλημα, να προωθούνται ουσιαστικές επιστροφές και να διευκολύνονται τα νόμιμα ταξίδια, η στενή πρακτική συνεργασία με τρίτες χώρες είναι ουσιαστικής σημασίας. Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στις υποψήφιες προς ένταξη χώρες της ΕΕ, στις χώρες καταγωγής και διέλευσης παράτυπων μεταναστών και άλλων διασυνοριακών εγκλημάτων. Θα πρέπει να καταβληθούν ιδιαίτερες προσπάθειες για τη στήριξη ουσιαστικών επιστροφών. Η συνεργασία με τρίτες χώρες θα πρέπει να περιλαμβάνει ευρύ φάσμα μέτρων (αξιωματικοί σύνδεσμοι, ανταλλαγές σχετικά με κοινή εικόνα της κατάστασης και δημιουργία ικανοτήτων), με παράλληλη χρήση όλων των διαθέσιμων πόρων της ΕΕ για την προώθηση αυτής της συνεργασίας. Καλύτερη ολοκλήρωση με τη διαθέσιμη χρηματοδότηση Απαιτείται η κατάλληλη κατανομή των ειδικών χρηματοδοτικών πόρων της ΕΕ ώστε να εξασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή διαθέτουν επαρκή ικανότητα αντιμετώπισης των προκλήσεων με τις οποίες έρχονται αντιμέτωπα, προς όφελος της ΕΕ στο σύνολό της. Τα κράτη μέλη παρέχουν επαρκείς συνεισφορές σε ανθρώπινους πόρους και τεχνικά μέσα για να μπορεί ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής να διεξάγει τις σχετικές επιχειρησιακές δραστηριότητες. Η ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων θα πρέπει να ενισχυθεί με ειδικά κεφάλαια της ΕΕ, με τη χρήση του πλήρους δυναμικού των υφιστάμενων εθνικών προγραμμάτων στο πλαίσιο του Ταμείου Εσωτερικής Ασφάλειας και του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης, καθώς και με άλλους σχετικούς πόρους, όπως ο Μηχανισμός Προενταξιακής Βοήθειας για την ενίσχυση της συνεργασίας με τρίτες χώρες. Μακροπρόθεσμα, η αποτελεσματική εφαρμογή της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων θα εξαρτηθεί από τις στρατηγικές επιλογές που καθορίστηκαν στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με το μελλοντικό Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο. 4