ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2016) 747 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Υπόδειγμα συμφωνίας περί καθεστώτος όπως αναφέρεται στο άρθρο 54 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2016/1624 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Σεπτεμβρίου 2016, για την Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή EL EL

2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο κανονισμός (ΕΕ) 2016/1624 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Σεπτεμβρίου 2016, για την Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή 1 έχει διευρύνει τα καθήκοντα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για τη Διαχείριση της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα Εξωτερικά Σύνορα των Κρατών Mελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για να αντικατοπτρίζονται οι αλλαγές αυτές, ο εν λόγω Οργανισμός έχει μετονομαστεί σε Οργανισμό Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής 2. Η ενεργός συνεργασία με τρίτες χώρες αποτελεί βασικό στοιχείο της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων. Το άρθρο 54 παράγραφος 4 του κανονισμού (ΕΕ) 2016/1624 προβλέπει ότι, στις περιπτώσεις όπου κρίνεται απαραίτητη η ανάπτυξη ομάδων σε τρίτη χώρα σε δράσεις όπου τα μέλη της ομάδας θα έχουν εκτελεστικές αρμοδιότητες ή όταν άλλες δραστηριότητες σε τρίτες χώρες το απαιτούν, η Ένωση συνάπτει συμφωνία περί καθεστώτος με την οικεία τρίτη χώρα. Η παρούσα ανακοίνωση καθορίζει το υπόδειγμα συμφωνίας περί καθεστώτος που καταρτίζεται από την Επιτροπή σύμφωνα με το άρθρο 54 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2016/ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΡΙΤΕΣ ΧΩΡΕΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΝΟΡΙΟΦΥΛΑΚΗ ΚΑΙ ΑΚΤΟΦΥΛΑΚΗ Η συνεργασία με τρίτες χώρες αποτελεί βασικό στοιχείο για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. Ο κανονισμός (ΕΕ) 2016/1624 ενίσχυσε την εντολή του Frontex στο πλαίσιο αυτό. Ο Οργανισμός ενθαρρύνει και διευκολύνει την τεχνική και επιχειρησιακή συνεργασία μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών 3. Ο Οργανισμός μπορεί επίσης να συνεργάζεται με τρίτες χώρες στο πλαίσιο συμφωνιών συνεργασίας 4. Ο Οργανισμός μπορεί να καθιερώσει τέτοια συνεργασία με τρίτες χώρες στους τομείς της ανταλλαγής πληροφοριών, ανάλυσης κινδύνων, κατάρτισης, έρευνας και ανάπτυξης και πιλοτικών έργων. Αυτή η συνεργασία μπορεί να λαμβάνει χώρα στο έδαφος τρίτων χωρών 5. Ο Οργανισμός μπορεί να συντονίζει επίσης την επιχειρησιακή συνεργασία μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών σε ό, τι αφορά τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων. Σχετικά με αυτό, μπορεί να αναλαμβάνει δράσεις στα εξωτερικά σύνορα ενός ή περισσότερων κρατών μελών και μιας τρίτης χώρας που γειτονεύει τουλάχιστον με ένα από αυτά τα κράτη μέλη, εάν συμφωνεί η εν λόγω γειτονική τρίτη χώρα, ακόμα και 1 ΕΕ L 251 της , σ Σύμφωνα με την αιτιολογική σκέψη (11) του κανονισμού (ΕΕ) 2016/1624, ο Οργανισμός θα εξακολουθεί να αναφέρεται κοινώς ως Frontex. 3 Άρθρο 54 παράγραφος 1. 4 Άρθρο 54 παράγραφος 2. 5 Βλ. κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 656/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαΐου 2014, περί κανόνων επιτηρήσεως των εξωτερικών θαλάσσιων συνόρων στο πλαίσιο της επιχειρησιακής συνεργασίας που συντονίζεται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για τη Διαχείριση της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα Εξωτερικά Σύνορα των Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος προβλέπει συνεργασία στα χωρικά ύδατα τρίτων χωρών. 2

3 στο έδαφος αυτής της τρίτης χώρας 6. Σε περίπτωση που προκύψουν επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης για άτομα που βρίσκονται σε κίνδυνο στη θάλασσα κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων επιτήρησης των συνόρων με τρίτη χώρα, πρέπει να προστεθούν ειδικές διατάξεις στη συμφωνία περί καθεστώτος και στο επιχειρησιακό σχέδιο με την εν λόγω τρίτη χώρα. Η συνεργασία αυτή θα ενισχύσει τις δυνατότητες του Οργανισμού να παρέχει βοήθεια στις τρίτες χώρες για τη διαχείριση των συνόρων τους και των μεταναστευτικών ροών. Όταν προβλέπεται η ανάπτυξη ομάδων σε τρίτη χώρα σε δράσεις όπου τα μέλη της ομάδας θα έχουν εκτελεστικές αρμοδιότητες ή όταν άλλες δραστηριότητες σε τρίτες χώρες το απαιτούν, η Ένωση πρέπει να συνάψει συμφωνία περί καθεστώτος με την οικεία γειτονική τρίτη χώρα 7. Οι επιχειρήσεις διεξάγονται με βάση το επιχειρησιακό σχέδιο. Το επιχειρησιακό σχέδιο πρέπει να εγκριθεί από το κράτος μέλος ή τα κράτη μέλη που συνορεύουν με την περιοχή των επιχειρήσεων 8. Όσον αφορά την επιστροφή, ο κανονισμός (ΕΕ) 2016/1624 προβλέπει ότι ο Οργανισμός δύναται να οργανώνει και να συντονίζει τις επιχειρήσεις επιστροφής, με στόχο την υποστήριξη των κρατών μελών για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών, σύμφωνα με τις διατάξεις της οδηγίας 2008/115/ΕΚ για την επιστροφή 9. Ο Οργανισμός συνεργάζεται με τις αρμόδιες αρχές των τρίτων χωρών σε θέματα επιστροφής, συμπεριλαμβανομένης της χορήγησης ταξιδιωτικών εγγράφων 10. Στο πλαίσιο αυτό, η συμφωνία περί καθεστώτος θα μπορούσε π.χ. να παρέχει στα μέλη της ομάδας πρόσβαση στις βάσεις δεδομένων της τρίτης χώρας, κατά περίπτωση, όταν είναι αναγκαίο για να διευκολύνεται η ταυτοποίηση των προς επιστροφή παράτυπων μεταναστών. Ωστόσο, ο Οργανισμός δεν έχει την εξουσία να οργανώνει ή να συντονίζει επιχειρήσεις επιστροφής από τρίτες χώρες. Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) θα παρέχει συμβουλές και υποστήριξη στην Επιτροπή κατά τη διαπραγμάτευση των συμφωνιών αυτών. Ειδικότερα, θα παρέχει συμβουλές σχετικά με τις χώρες με τις οποίες θα πρέπει να γίνει διαπραγμάτευση συμφωνιών. Επομένως, η ΕΥΕΔ θα ενημερώνεται πριν κινηθεί μια διαπραγματευτική διαδικασία με συγκεκριμένη τρίτη χώρα και θα παρέχει συμβουλές και στήριξη στις επιχειρήσεις, μεταξύ άλλων μέσω των αντιπροσωπειών της ΕΕ που είναι παρούσες στις οικείες τρίτες χώρες. Ο Οργανισμός ενημερώνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε σχέση με όλες τις δραστηριότητές του και αξιολογεί τη συνεργασία με τρίτες χώρες στην ετήσια έκθεσή του ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΠΕΡΙ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ Το υπόδειγμα συμφωνίας περί καθεστώτος θεσπίζει ένα πλαίσιο για τη συνεργασία μεταξύ του Οργανισμού και των ομάδων του, αφενός, και των αρμόδιων αρχών της 6 Άρθρο 54 παράγραφος 3. 7 Άρθρο 54 παράγραφος 4. 8 Άρθρο 54 παράγραφος 3. 9 Οδηγία 2008/115/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 2008, σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών (ΕΕ L 348 της , σ. 98). 10 Άρθρο 54 παράγραφος Άρθρο 54 παράγραφος 11. 3

4 οικείας τρίτης χώρας, αφετέρου. Θα πρέπει, κατά συνέπεια, να θεωρηθεί ως γενικό πλαίσιο βάσει του οποίου θα μπορούν να πραγματοποιούνται διάφορες δράσεις. Σύμφωνα με το άρθρο 54 παράγραφος 4 του κανονισμού (ΕΕ) 2016/1624, το υπόδειγμα συμφωνίας περί καθεστώτος πρέπει να καλύπτει το εύρος της επιχείρησης, την αστική και ποινική ευθύνη και τα καθήκοντα και τις εξουσίες των μελών των ομάδων, καθώς και να διασφαλίζει τον πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Κατά συνέπεια, το υπόδειγμα περιλαμβάνει τις ακόλουθες ειδικές διατάξεις: το άρθρο 1 καθορίζει το πεδίο εφαρμογής της συμφωνίας περί καθεστώτος, που καλύπτει όλες τις πτυχές που είναι αναγκαίες για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων στο έδαφος της τρίτης χώρας το άρθρο 2 περιλαμβάνει ορισμούς των βασικών όρων που χρησιμοποιούνται στο υπόδειγμα, καθώς και ότι μια δράση σημαίνει κοινή επιχείρηση, ταχεία επέμβαση στα σύνορα ή επιχείρηση επιστροφής το άρθρο 3 ορίζει ότι θα πρέπει να εγκριθεί ένα επιχειρησιακό σχέδιο για κάθε κοινή επιχείρηση ή ταχεία επέμβαση στα σύνορα 12, το οποίο περιγράφει λεπτομερώς τις οργανωτικές και διαδικαστικές πτυχές της δράσης το άρθρο 4 περιγράφει τα καθήκοντα και τις αρμοδιότητες των μελών της ομάδας, καθώς και ότι δύνανται να εκτελούν καθήκοντα και να ασκούν αρμοδιότητες μόνον υπό τις εντολές και παρουσία συνοριοφυλάκων της τρίτης χώρας το άρθρο 5 περιλαμβάνει κανόνες σχετικά με την αναστολή και τον τερματισμό της δράσης το άρθρο 6 απαριθμεί τα προνόμια και τις ασυλίες των μελών της ομάδας, περιλαμβανομένων της αστικής και ποινικής ευθύνης το άρθρο 7 ορίζει ότι οι πράξεις διαπίστευσης θα πρέπει να εκδίδονται από τον Οργανισμό στα μέλη της ομάδας το άρθρο 8 ορίζει ότι τα θεμελιώδη δικαιώματα πρέπει να διασφαλίζονται κατά τη διάρκεια κάθε δράσης το άρθρο 9 περιλαμβάνει τους κανόνες σχετικά με την επεξεργασία και την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα το άρθρο 10 ρυθμίζει το τι πρέπει να γίνεται σε περίπτωση διαφορών σχετικά με την ερμηνεία της συμφωνίας το άρθρο 11 περιγράφει τη διαδικασία για την έναρξη ισχύος, τη διάρκεια και την καταγγελία της συμφωνίας. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η νέα αρμοδιότητα του Οργανισμού να αναλαμβάνει δράσεις στο έδαφος των γειτονικών τρίτων χωρών θα συμβάλει σημαντικά στην καλύτερη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. Μολονότι η Επιτροπή θα χρησιμοποιήσει το συνημμένο υπόδειγμα συμφωνίας περί καθεστώτος κατά τις διαπραγματεύσεις για μια συμφωνία περί του καθεστώτος με γειτονικές τρίτες χώρες εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα τελικά κείμενα των συμφωνιών αυτών θα διαφέρουν ανάλογα με την έκβαση των διαπραγματεύσεων με την τρίτη χώρα. Ωστόσο, η Επιτροπή θα προσπαθήσει να 12 Δεν απαιτείται επιχειρησιακό σχέδιο για τις επιχειρήσεις επιστροφής. 4

5 διατηρήσει την ουσία του υποδείγματος συμφωνίας περί καθεστώτος κατά τις εν λόγω διαπραγματεύσεις. Η Επιτροπή μπορεί να εκδώσει σε εύθετο χρόνο αναθεωρημένη ανακοίνωση και αναθεωρημένο υπόδειγμα συμφωνίας περί καθεστώτος, λαμβανομένων υπόψη των διδαγμάτων που θα έχουν αντληθεί. 5